5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU

1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA

Wzór chemiczny: FeSO4 . 7H2O

Inne nazwy: siarczan Ŝelaza uwodniony, siarczan Ŝelazawy siedmiowodny Producent:

Dystrybutor:

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Nazwa chemiczna % wag. Nr CAS Nr WE Symbol ostrzegawczy

Zwroty zagroŜenia (R)*

siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny

100 7720-63-0 231-753-5 Xn 22

Objaśnienie: T⁺= bardzo toksyczny, T= toksyczny, C= Ŝrący, Xn= szkodliwy, Xi= draŜniący, E= wybuchowy, O= utleniający, F⁺= skrajnie łatwo palny, F= wysoce łatwo palny, N= niebezpieczny dla środowiska

*Pełne znaczenie zwrotów zagroŜenia R z punktu 2 ujęto w punkcie 16

3. IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ

Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem.

Xn ZagroŜenie poŜarowe: Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny jest substancją stałą, nie palną.

ZagroŜenie toksykologiczne:

Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny jest substancją szkodliwą, szczególnie wskutek wdychania pyłu.

Działa szkodliwie po połknięciu.

ZagroŜenie

ekotoksykologiczne:

Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny jest dobrze rozpuszczalny w wodzie.

Działa słabo szkodliwie na Ŝywe organizmy.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności naleŜy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skaŜonego pyłem siarczanu(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodnego środowiska. UłoŜyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Skontaktować się z lekarzem.

Następstwa wdychania:

1. Wyprowadzić poszkodowana osobę na świeŜe powietrze.

2. W przypadku wystąpienia takiej potrzeby - wykonać sztuczne oddychanie lub w razie potrzeby podać tlen - najlepiej jeśli tego dokona osoba przeszkolona. Zapewnić pomoc lekarską.

Uwaga: groźba obrzęku płuc.

Kontakt z oczami:

1. Przemywać skaŜone oczy większą ilością letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach. Przykryć oczy jałowym opatrunkiem.

2. W razie potrzeby zapewnić pomoc okulisty.

Następstwa połknięcia:

1. Przy zatruciu doustnym osobie przytomnej naleŜy natychmiast podać do wypicia duŜe ilości wody i mechanicznie prowokować wymioty. Czynność tę powtarzać kilkakrotnie. Osoby niefachowe nie powinny wszczynać postępowania leczniczego jeŜeli poszkodowany jest nieprzytomny.

Skontaktować się z lekarzem lub centrum toksykologicznym.

2. Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leŜenie i ciepło.

Kontakt ze skórą:

1. Zdjąć skaŜone ubranie. Oczyścić mechanicznie skaŜoną skórę, przemyć duŜą ilością wody, a następnie wodą z łagodnym mydłem.

2. W przypadku gdy podraŜnienie skóry nie przemija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU

ZagroŜenia poŜarowe: Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny jest substancją niepalną. W wyniku działania podwyŜszonej temperatury pojemniki mogą ulec gwałtownemu rozszczelnieniu z wydzieleniem szkodliwych pyłów i gazów.

W przypadku poŜaru sąsiednich obiektów stosować w kolejności:

Odpowiednie do gaszenia poŜaru obiektu lub substancji znajdujących się w sąsiedztwie. Zalecany ditlenek węgla (CO2), gaśnice proszkowe z proszkiem ABC oraz rozproszona woda.

Sprzęt ochronny straŜaków:

WyposaŜenie standardowe straŜaków. NiezaleŜne aparaty oddechowe.

Produkty działania wysokich temperatur:

Tlenki Ŝelaza(II) i (II), ditlenek siarki

Informacje dodatkowe: Patrz sekcja 7, 8 i 13

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO

Zalecenia ogólne: W przypadku wydostania się większej ilości siarczanu(VI) Ŝelaza(II) do środowiska, zanieczyszczony obszar naleŜy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć zanieczyszczenia środowiska. Chronić przede wszystkim drogi oddechowe maskami ochronnymi. W razie potrzeby wezwać ekipę ratowniczą.

Środki ochrony osobistej: Unikać kontaktu z uwalniającym się pyłem. Stosować ubrania ochronne, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych. NaleŜy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).

Zalecenia szczegółowe: Rozsypaną substancję dokładnie zbierać do pojemników z pokrywami.

Stosować metody mechaniczne oraz urządzenia zasysające (odkurzacze przemysłowe). Starać się nie wzbijać pyłu.

Zabezpieczenie środowiska:

Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skaŜenia wód powiadomić odpowiednie władze.

Metody utylizacji (dotyczy większych ilości):

Na drodze wykorzystania przez huty metali nieŜelaznych - zgodnie wymogami z rozporządzeniem Ministra Gospodarki sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Postępowanie z substancją: Podczas stosowania siarczanu(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodnego nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z pyłem, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzieŜ i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, poza zasięgiem dzieci.

Zapobieganie poŜarom / wybuchom:

Nie dotyczy – substancja niepalna.

Magazynowanie i transport: Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny przechowywać w pojemnikach, w suchych i szczelnych pomieszczeniach zamkniętych, o drewnianych

lub ceramicznych podłogach zabezpieczonych przed przenikaniem wilgoci z gruntu, w temperaturze do 20ºC i wilgotności 60-80%.

Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny w wielowarstwowe worki papierowe z wkładką z papieru bitumowanego albo z grubej folii z tworzywa sztucznego. Piętrzyć w stosy (po 5 warstw po 3 worki w warstwie) na płaskich podkładach drewnianych lub ustawiać drewniane beczki bądź skrzynie wyłoŜone papierem pakowym. Przechowywać z dala od Ŝywności i substancji o właściwościach redukujących. Magazyn musi być wyposaŜonych w instalację wentylacyjną

Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.

Przewóz moŜe odbywać się zarówno w workach, jak i w tzw. big bagach. Dopuszczalny jest transport całymi jednostkami ładunkowymi.

Metody postępowania z odpadami:

Za odpad moŜna uznać siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny, który nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny odstawiany jest do miejsca wskazanego przez słuŜbę ochrony środowiska celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodnego. Sprawna wentylacja.

Osobiste wyposaŜenie ochronne:

Drogi oddechowe: Maski ochronne z pochłaniaczami pyłów P2.

Ręce: Rękawice ochronne.

Oczy: Okulary ochronne w szczelnej obudowie.

Skóra i ciało: Ubrania ochronne.

Ogólne środki ochrony:

Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z pyłem siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodnego. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać rozsypy bez wzbijania pyłu.

Metody oceny naraŜenia: Metody oceny naraŜenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu zawartości pyłów w powietrzu miejsca pracy.

Obowiązujące w Polsce najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie (mg/m³) w środowisku pracy:

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769).

Składnik NDS (mg/m³) NDSCh (mg/m³)

siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny 10 -

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Masa cząsteczkowa: 278,02 g/mol

Postać fizyczna, barwa, zapach: Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny w warunkach normalnych jest ciałem stałym, krystalicznym, barwy zielonkawej, pozbawiony zapachu.

Temperatura topnienia: 64ºC

Temperatura wrzenia: 300ºC rozkład Temperatura zapłonu: nie ma zastosowania

Samozapalność: produkt nie jest samozapalny Niebezpieczeństwo wybuchu: produkt nie jest wybuchowy

Gęstość: 1,898g/cm³ (20ºC)

Gęstość usypowa: ok. 600 kg/m³ (20ºC)

Rozpuszczalność w wodzie: w 20ºC 616 g/l; w 100ºC - nieograniczona Zawartość rozpuszczalników: produkt nie zawiera rozpuszczalników Wartość pH (50 g/l/20oC): 3-4

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność i reaktywność: Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny w warunkach właściwego przechowywania jest stabilny chemicznie. Reaguje gwałtownie z substancjami utleniającymi.

Właściwości korozyjne: brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi naraŜenia człowieka: Wdychanie pyłów i par, połknięcie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Informacja ogólna: Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny jest substancją szkodliwą, szczególnie gdy w postaci pyłu przedostanie się do układu oddechowego. Gromadzi się w płucach w postaci złogów, co prowadzi do zwłóknień i destrukcji komórek.

Dane toksykologiczne:

LD50((doustnie, szczur) = 1389 mg/kg Działanie miejscowe:

Informacja ogólna: Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny jest w odpowiednich dawkach stosowany jest w lecznictwie. Jest stosowany jako pomocniczy preparat w leczeniu anemii. JednakŜe zdarzają się przypadki ostrego zatrucia tym związkiem, głównie przez spoŜycie.

Kontakt ze skórą: Pojawia się ostry bó1 i zaczerwienienie. W cięŜkich przypadkach ma miejsce poparzenie chemiczne.

Kontakt z okiem: MoŜe wystąpić groźne podraŜnienie, zaczerwienienie i ból. Istnieje groźba wystąpienia poparzenia chemicznego.

Wdychanie pyłów: Zwykle pojawia się utrzymujący się kaszel i kichanie. Bolesność gardła i ból mięśni rozwija się po 2-3 godzinach od naraŜeniu. Objawy te zwykle same ustępują po upływie 24 godzin. DłuŜsze wdychanie pyłu moŜe spowodować perforację przegrody nosowej.

Połkniecie: Następstwami przyjęcia nadmiernych dawek są przede wszystkim zakłócenia Ŝołądkowo-jelitowe oraz ostra niewydolność krąŜenia.

Uporczywa biegunka doprowadza do zaburzeń wodno-elektrolitowych i wstrząsu z bladością powłok lub sinicą. U osób, które przeŜyją ostry okres zatrucia, mogą następnie ujawnić się objawy ostrej niewydolności nerek, uszkodzenia wątroby typu marskości lub zwęŜenie odźwiernika.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny działa szkodliwie na zwierzęta lądowe, głównie w przypadku połknięcia. Gleba ulega zakwaszeniu i zaŜelazieniu. W wodzie siarczan(VI) Ŝelaza(II) ulega hydrolizie,

której następstwem jest silne zakwaszenie środowiska wodnego. W przypadku zrzutu duŜej ilości, następuje zakwaszenie, które moŜe mieć bardzo negatywne następstwa dla organizmów wodnych.

Nie moŜna dopuszczać do duŜych zrzutów siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodnego do środowiska, w tym do zmywania rozsypanych, większych ilości wodą.

AOX - zawartość związków chlorowcoorganicznych < 2 mg/kg Stopień zagroŜenia wód: mały.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206) Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 13 99 inne, nie wymienione odpady Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych rodzaju 15 01 04 opakowania z metali

rodzaju 15 01 07 opakowania ze szkła

Sposób likwidacji (D10) - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie.

ZuŜyte opakowania dostarczać do uprawnionych do ich przerabiania przedsiębiorstw.

Opakowania opróŜnić całkowicie.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

A. Transport drogowy i kolejowy (ADR /RID) Nr UN: -

Klasa: -

Grupa pakowania: -

Kod klasyfikacyjny: -

Numer rozpoznawczy zagroŜenia: -

Nalepka ostrzegawcza wg (ADR/RID): -

B. Transport morski (IMDG) Nr UN: -

Klasa: -

Grupa pakowania: -

EmS – numer: -

Zanieczyszczenie środowiska morskiego: nie

Nalepka ostrzegawcza wg IMDG: -

C. Transport lotniczy (IATA-DGR) Nr UN: -

Klasa: -

Grupa pakowania: -

Nalepka ostrzegawcza wg IATA: -

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem.

Na etykietach naleŜy umieścić następujące informacje:

Symbol ostrzegawczy na

opakowaniu jednostkowym: Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:

Xn Produkt szkodliwy.

Zwroty wskazujące rodzaj zagroŜenia R 22 Działa szkodliwie po połknięciu.

Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania S 2 Chronić przed dziećmi.

S 24/25 Unikać zanieczyszczenia skóry i oczu

S 46 W razie połknięcia niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - pokaŜ opakowanie lub etykietę

Kartę wykonano zgodnie z:

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.2001r. (Dz.U.11 poz.84; z późniejszymi zmianami).

• Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia 14.12.2004r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28.09.2005r w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z późniejszymi zmianami).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późniejszymi zmianami).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń i natęŜeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769).

• Ustawą z dnia 27.04.2001r. o odpadach (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206).

• Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638).

• Klasyfikacją towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR).

• Ustawą z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1671) z późniejszymi zmianami.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami.

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86).

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami.

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86).

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173).

16. INNE INFORMACJE

Siarczan(VI) Ŝelaza(II) siedmiowodny

Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Xn Produkt szkodliwy

Znaczenie zwrotów zagroŜenia z punktu 2 R 22 Działa szkodliwie po połknięciu.

Normy na sprzęt ochronny:

PN-EN 141:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie;

PN-EN 344:1996 Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do uŜytku w pracy. Zmiana A1;

PN-EN 166:2002 (U) Ochrona indywidualna oczu. Wymagania;

PN-EN 374-3:2004 (U) Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów;

PN-EN 466:1998 OdzieŜ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieŜy chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3);

Powietrze na stanowiskach pracy

PN-EN 1540:2004 Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia

PN-EN 689:2002 Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny naraŜenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa.

Uwaga:

UŜytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyŜszej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa uŜytkowania preparatu. UŜytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy uŜytkownika. Karta charakterystyki nie moŜe być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu.

Produkt nie moŜe być uŜywany bez pisemnej zgody w Ŝadnym innym celu aniŜeli podanym w p.1 karty charakterystyki.

Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-266 Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58)305-37- 46, www.ekos.gda.pl e-mail: ekos@ekos.gda.pl na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych.

Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej.

Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań.

* * * * *