Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego w Publicznej Szkole Podstawowej
im. Powstańców Wielkopolskich w Pawłowicach
I. Wstęp
Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego w szkole obejmuje ogół działań podej- mowanych przez szkołę w celu prawidłowego przygotowania uczniów do wyboru dalszej drogi kształcenia. System ten określa rolę i zadania osób odpowiedzialnych w ramach rocz- nego planu działań, czas realizacji zadań, oraz metody i formy pracy. WSDZ jest włączony do Statutu szkoły. Adresatami projektu są uczniowie, ich rodzice, nauczyciele i instytucje wspomagające proces doradczy.
II. Definicje podstawowych pojęć:
D
oradztwo zawodowe to uporządkowane i zaplanowane działania mające na celu wspiera- nie uczniów klas VII–VIII szkoły podstawowej i szkół ponadpodstawowych w procesie świa- domego i samodzielnego podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych.
O
rientacja zawodowa to ogół działań o charakterze dydaktyczno-wychowawczym ukierun- kowanych na kształtowanie u uczniów klas I–VI szkoły podstawowej pozytywnej i proaktyw- nej postawy wobec pracy i edukacji poprzez poznawanie i rozwijanie własnych zasobów oraz nabywanie wiedzy na temat zawodów i rynku pracy .
P reorientacja zawodowa to ogół działań o charakterze wychowawczym, podejmowanych przez nauczycieli i rodziców, ukierunkowanych na zbliżanie dzieci w wieku przedszkolnym do środowiska pracy.
III. Podstawy prawne
• Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty;
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. prawo oświatowe;
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie doradztwa zawodowego;
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 marca 2017 r. w sprawie ra- mowych planów nauczania dla publicznych szkół;
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie za- sad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.
• Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 16 sierpnia 2018 r. w spra- wie doradztwa zawodowego
IV. Główny cel:
Celem preorientacji zawodowej w oddziale przedszkolnym jest wstępne zapoznanie dzieci z wybranymi zawodami najbliższymi ich otoczeniu, kształtowanie postawy pracy i motywa- cji do działania, pobudzanie i rozwijanie zainteresowań dzieci oraz stymulowanie ich pro- zawodowych marzeń.
Celem orientacji zawodowej w klasach I–III jest wstępne zapoznanie uczniów z różnorodno- ścią zawodów na rynku pracy, rozwijanie pozytywnej i proaktywnej postawy wobec pracy i edukacji oraz stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zain- teresowań.
Celem orientacji zawodowej w klasach IV–VI jest poznawanie własnych zasobów, zapozna- nie uczniów z wybranymi zawodami i rynkiem pracy, kształtowanie pozytywnej i proaktyw- nej postawy uczniów wobec pracy i edukacji oraz stwarzanie sytuacji edukacyjnych i wycho- wawczych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zdolności, zainteresowań.
Celem doradztwa zawodowego w klasach VII–VIII szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do odpowiedzialnego planowania kariery i podejmowania przy wsparciu dorad- czym decyzji edukacyjnych i zawodowych uwzględniających znajomość własnych zasobów oraz informacje na temat rynku pracy i systemu edukacji.
V. Obszary doradztwa zawodowego:
• Obszar 1. Systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania poszczególnych uczniów oraz rodziców na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i ka- riery zawodowej
• Obszar 2. Gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodo- wych właściwych dla danego poziomu kształcenia
• Obszar 3. Prowadzenie różnorodnych zajęć przygotowujących uczniów do świadomego planowania kariery i podjęcia roli zawodowej
• Obszar 4. Koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę
• Obszar 5. Współpraca z innymi nauczycielami, rodzicami oraz instytucjami w tworzeniu i zapewnieniu ciągłości działań w zakresie doradztwa edukacyjno-zawodowego.
VI. Moduły doradcze dla uczniów:
1. Poznanie siebie/ Poznanie własnych zasobów 2. Świat zawodów i rynek pracy.
3. Rynek pracy i uczenie się przez całe życie.
4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych.
Niezależnie od poziomu kształcenia zadaniem szkoły jest prowadzić działania w każdym z tych obszarów. Różnica jest taka, że wraz z wiekiem uczniów tematyka jest coraz bardziej pogłębiona i skoncentrowana wokół przyszłości zawodowej.
VII. Treści programowe oraz cele szczegółowe – osiągnięcia dzieci:
1. Poznanie siebie m.in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji za- wodowych, stanu zdrowia.
Oddział przedszkolny:
Dziecko:
1.1 określa, co lubi robić;
1.2 podaje przykłady różnych zainteresowań;
1.3 określa, co robi dobrze;
1.4 podejmuje działania i opisuje, co z nich wyniknęło dla niego i dla innych.
Uczeń klas I – III
1.1 opisuje swoje zainteresowania i określa, w jaki sposób może je rozwijać;
1.2 prezentuje swoje zainteresowania na forum;
1.3 podaje przykłady różnorodnych zainteresowań ludzi;
1.4 podaje przykłady swoich mocnych stron w różnych obszarach;
1.5 podejmuje działania w sytuacjach zadaniowych i opisuje, co z nich wyniknęło dla niego i dla innych.
Uczeń klas IV – VI
1.1 określa własne zainteresowania, zdolności i uzdolnienia oraz kompetencje;
1.2 wskazuje swoje mocne strony oraz możliwości ich wykorzystania w różnych dziedzinach życia;
1.3 podejmuje działania w sytuacjach zadaniowych i ocenia swoje działania, formułując wnioski na przyszłość;
1.4 prezentuje swoje zainteresowania/uzdolnienia na forum z zamiarem zaciekawienia od- biorców.
Uczeń klas VII-VIII
1.1 określa wpływ stanu zdrowia na wykonywanie zadań zawodowych;
1.2 rozpoznaje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, pre- dyspozycje zawodowe);
1.3 dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł;
1.4 rozpoznaje własne ograniczenia jako wyzwania w odniesieniu do planów edukacyjno- zawodowych;
1.5 rozpoznaje swoje możliwości i ograniczenia w zakresie wykonywania zadań zawodo- wych i uwzględnia je w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej;
1.6 określa aspiracje i potrzeby w zakresie własnego rozwoju i możliwe sposoby ich realiza- cji;
1.7 określa własną hierarchię wartości i potrzeb.
2. Świat zawodów i rynek pracy m. in. poznawanie zawodów, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, umiejętność poruszania się po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy.
Oddział przedszkolny:
Dziecko:
2.1 odgrywa różne role zawodowe w zabawie;
2.2 podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w jego najbliższym otoczeniu i nazwy tych zawodów, które wzbudziły jego zainteresowanie, oraz identyfikuje i opisuje czynności zawodowe wykonywane przez te osoby;
2.3 wskazuje zawody zaangażowane w powstawanie produktów codziennego użytku oraz w zdarzenia, w których dziecko uczestniczy, takie jak wyjście na zakupy, koncert, pocz- tę;
2.4 podejmuje próby posługiwania się przyborami i narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny;
2.5 opowiada o sobie w grupie rówieśniczej.
Uczeń klas I - III
2.1 odgrywa różne role zawodowe w zabawie;
2.2 podaje nazwy zawodów wykonywanych przez osoby w bliższym i dalszym otoczeniu oraz opisuje podstawową specyfikę pracy w wybranych zawodach;
2.3 opisuje, czym jest praca i omawia jej znaczenie w życiu człowieka (na wybranych przykładach);
2.4 omawia znaczenie zaangażowania różnych zawodów w kształt otoczenia, w którym funkcjonuje;
2.5 opisuje rolę zdolności i zainteresowań w wykonywaniu danego zawodu;
2.6 posługuje się przyborami, narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny
Uczeń klas IV - VI
2.1 wymienia różne grupy zawodów i podaje przykłady dla poszczególnych grup, opisuje różne drogi dojścia do nich oraz podstawową specyfikę pracy w zawodach;
2.2 opisuje, czym jest praca i jej znaczenie w życiu człowieka;
2.3 podaje czynniki wpływające na wybory zawodowe;
2.4 posługuje się przyborami, narzędziami zgodnie z ich przeznaczeniem oraz w sposób twórczy i niekonwencjonalny;
2.5 wyjaśnia rolę pieniądza we współczesnym świecie i jego związek z pracą.
Uczeń klas VII-VIII
2.1 wyszukuje i analizuje informacje na temat zawodów oraz charakteryzuje wybrane zawo- dy, uwzględniając kwalifikacje
wyodrębnione w zawodach oraz możliwości ich uzyskiwania;
2.2 porównuje własne zasoby i preferencje z wymaganiami rynku pracy i oczekiwaniami pracodawców;
2.3 wyjaśnia zjawiska i trendy zachodzące na współczesnym rynku pracy, z uwzględnieniem regionalnego i lokalnego
rynku pracy;
2.4 uzasadnia znaczenie pracy w życiu człowieka;
2.5 analizuje znaczenie i możliwości doświadczania pracy;
2.6 wskazuje wartości związane z pracą i etyką zawodową;
2.7 dokonuje autoprezentacji.
3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie m.in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie.
Oddział przedszkolny:
Dziecko:
3.1 nazywa etapy edukacji (bez konieczności zachowania kolejności chronologicznej);
3.2 nazywa czynności, których lubi się uczyć.
Uczeń klas I - III
3.1 uzasadnia potrzebę uczenia się i zdobywania nowych umiejętności;
3.2 wskazuje treści, których lubi się uczyć;
3.3 wymienia różne źródła wiedzy i podejmuje próby korzystania z nich.
Uczeń klas IV - VI
3.1 wskazuje na różne sposoby zdobywania wiedzy (korzystając ze znanych mu przykładów) oraz omawia swój indywidualny sposób nauki;
3.2 wskazuje przedmioty szkolne, których lubi się uczyć;
3.3 samodzielnie dociera do informacji i korzysta z różnych źródeł wiedzy.
Uczeń klas VII-VIII:
3.1 analizuje oferty szkół ponadpodstawowych i szkół wyższych pod względem możliwości dalszego kształcenia, korzystając
z dostępnych źródeł informacji;
3.2 analizuje kryteria rekrutacyjne do wybranych szkół w kontekście rozpoznania własnych zasobów;
3.3 charakteryzuje strukturę systemu edukacji formalnej oraz możliwości edukacji pozafor- malnej i nieformalnej;
3.4 określa znaczenie uczenia się przez całe życie.
4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych m.in.:
planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadcze- nia zawodowego, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy.
Oddział przedszkolny:
Dziecko:
4.1 opowiada, kim chciałoby zostać;
4.2 na miarę swoich możliwości planuje własne działania lub działania grupy rówieśni- czej przez wskazanie pojedynczych czynności i zadań niezbędnych do realizacji celu;
4.3 podejmuje próby decydowania w ważnych dla niego sprawach, indywidualnie i w ramach działań grupy rówieśniczej.
Uczeń klas I - III
4.1 opowiada, kim chciałby zostać i co chciałby robić;
4.2 planuje swoje działania (lub działania grupy), wskazując na podstawowe czynności/zadania niezbędne do realizacji celu;
4.3 próbuje samodzielnie podejmować decyzje w sprawach związanych bezpośrednio z jego osobą.
Uczeń klas IV - VI
4.1 opowiada o swoich planach edukacyjnych i zawodowych;
4.2 planuje swoje działania (lub działania grupy), wskazując szczegółowe czynności i zadania niezbędne do realizacji celu;
4.3 próbuje samodzielnie podejmować decyzje w sprawach związanych bezpośrednio, jak i pośrednio (otoczenie) z jego osobą.
Uczeń klas: VII-VIII:
4.1 dokonuje wyboru dalszej ścieżki edukacyjno-zawodowej samodzielnie lub przy wsparciu doradczym;
4.2 określa cele i plany edukacyjno-zawodowe, uwzględniając własne zasoby;
4.3 identyfikuje osoby i instytucje wspomagające planowanie ścieżki edukacyjno- zawodowej i wyjaśnia, w jakich sytuacjach korzystać z ich pomocy;
4.4 planuje ścieżkę edukacyjno-zawodową, uwzględniając konsekwencje podjętych wybo- rów.
VIII. Formy i metody pracy:
• Zajęcia „Doradztwo zawodowe”
• Diagnoza i analiza potrzeb uczniów na podstawie obserwacji, wywiadów, ankiet
• Diagnoza i analiza potrzeb uczniów na podstawie testów doradczych
• Indywidualne konsultacje i porady
• Warsztaty grupowe ukierunkowane na zwiększanie samoświadomości, rozwój kom- petencji uczniów oraz dokonywanie świadomych wyborów edukacyjnych/ zawodo- wych
• Warsztaty grupowe ukierunkowane na rozwijanie kompetencji uczniów w zakresie sprawnego poruszania się po rynku pracy
• Koła zainteresowań np. szachy
• Realizowanie treści zawodoznawczych na lekcjach poszczególnych przedmiotów
• Zajęcia grupowe umożliwiające poznanie różnych zawodów i związanych z nimi wy- magań
• Spotkania z przedstawicielami różnych zawodów
• Spotkania z przedstawicielami szkół ponadpodstawowych
• Wyjścia i wycieczki szkolne
• Gromadzenie i udostępnianie materiałów dotyczących wyboru dalszej ścieżki eduka- cyjnej/zawodowej
• Udział uczniów w konkursach
• Działanie Szkolnego Koła Wolontariatu, Samorządu Szkolnego
IX. Sposoby realizacji działań:
• lekcje wychowawcze
• lekcje przedmiotowe
• zastępstwa
• wycieczki
• porady indywidualne.
X. Realizatorzy działań związanych z doradztwem zawodowym.
W szkole podstawowej w realizację działań związanych z doradztwem zawodowym zaanga- żowani są wszyscy członkowie rady pedagogicznej.
Osoba zaangażowana w
proces doradczy Zarys działań
Pedagog szkolny Wdraża uczniów do pogłębiania wiedzy umiejętności z zakresu kompetencji społecznych autoprezentacji, metod radzenia sobie w sytuacjach trudnych, stresogennych itp.
Wychowawcy klas na godzinach wychowaw- czych poświęconych re-
alizacji tematyki zawo- doznawczej
Pogłębiają kompetencje interpersonalne uczniów, prowadzą ćwi- czenia integrujące grupę, rozwijające samowiedzę itp. organizują spotkania z przedstawicielami różnych zawodów z udziałem rodziców; uczestniczą w wycieczkach zawodoznaw- czych; wspierają uczniów w procesie decyzyjnym; kierują do spe- cjalistów; pełnią funkcję wspierająco-informacyjną dla rodziców Nauczyciele (w tym na-
uczyciele edukacji wcze- snoszkolnej i wychowa-
nia przedszkolnego)
określają mocne strony, predyspozycje, zainteresowania i uzdolnienia uczniów; eksponują związki realizowanych treści nauczania z treściami programowymi orientacji zawodowej i doradztwa zawodowego; współpracują z wychowawcami klas w zakresie realizowania zajęć orientacji zawodowej i doradztwa za- wodowego dla uczniów; przygotowują uczniów do udziału w konkursach np. zawodoznawczych; prowadzą koła zaintereso- wań, zajęcia dodatkowe; organizują w sali oddziału przedszkole- go edukacji wczesnoszkolnej kąciki zawodoznawcze
Nauczyciel informatyki wdraża uczniów do poszukiwania informacji w sieci, wspiera w logowaniu i nawigacji na stronie: Systemowa obsługa rekrutacji oświatowej, przygotowuje z uczniami dokumenty aplikacyjne, pokazuje uczniom portale z ogłoszeniami o pracę
Nauczyciel bibliotekarz gromadzi i udostępnia literaturę psychologiczną, pedagogiczną, z zakresu prawa pracy; popularyzuje informatory i ulotki na temat oferty edukacyjnej szkół ponadgimnazjalnych; gromadzi czasopi- sma, wskazuje źródła informacji edukacyjno - zawodowej.
Nauczyciel Wiedzy o społeczeństwie
prezentuje treści dotyczące pracy i przedsiębiorczości, omawia potrzeby człowieka i sposoby ich zaspokojenia, omawia przyczy- ny i skutki bezrobocia, prezentuje strukturę dokumentów aplika- cyjnych. kształtuje umiejętności planowania dalszej edukacji uwzględniające predyspozycje i umiejętności ucznia; kształtuje umiejętności poszukiwania informacji o możliwościach zatrud-
nienia na rynku lokalnym, regionalnym i krajowym (ogłoszenia, UP,
Internet) Nauczyciele – wycho-
wawcy w świetlicy szkol- nej
włączają w zajęcia realizowane w świetlicy szkolnej treści z za- kresu orientacji zawodowej; organizują w sali kąciki zawodo- znawcze; rozpoznają i wspierają w rozwoju zdolności i uzdolnienia uczniów
XI. Korzyści z realizacji doradztwa zawodowego dla 4 grup odbiorców:
1. Uczniowie:
• Zwiększenie samoświadomości uczniów w kontekście posiadanych zdolności, kom- petencji ipredyspozycji zawodowych
• Rozwój kompetencji przydatnych na rynku pracy
• Dostęp do informacji edukacyjnej i zawodowej
• Świadome i bardziej trafne decyzje edukacyjne i zawodowe, zwiększenie zadowole- nia z podjętych wyborów
• Przygotowania uczniów do pełnienia różnych ról społecznych
• Zwiększenie poziomu wiedzy uczniów na temat możliwości edukacyjnych i zawodowych
• Uświadomienie możliwości wprowadzania zmian w zaplanowanej ścieżce zawodo- wej
• Zapobieganie zniechęceniu, porzucaniu szkoły, a w konsekwencji w podjęciu nieod- powiedniej pracy lub trudności w jej znalezieniu
• Zwiększenie szans na odniesienie sukcesu na rynku pracy
2. Rodzice:
• Dostęp do informacji edukacyjnej i zawodowej
• Przygotowanie do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu przez nich decy- zji edukacyjno-zawodowych
• Przygotowanie rodziców do wspierania dzieci w zakresie rozwijania kompetencji nie- zbędnych na rynku pracy
3. Szkoła:
• Realizowanie przepisów prawa oświatowego w zakresie doradztwa zawodowego
• Zwiększenie konkurencyjności szkoły
• Dostęp do informacji edukacyjnej i zawodowej dla pracowników szkoły
• Zwiększenie wiedzy i kompetencji nauczycieli w zakresie realizacji działań doradczych
4. Środowisko lokalne:
• Zwiększenie trafności decyzji edukacyjnych uczniów wybierających szkołę ponadpod- stawową
• Promocja lokalnych instytucji i zakładów pracy
XII. Ewaluacja:
Ewaluacja WSDZ jest niezbędna, aby działania doradcze na terenie szkoły były zgodne z oczekiwaniami i potrzebami uczniów i ich rodziców.
Ewaluacja wewnętrzna WSDZ opiera się na sprawdzeniu poziomu zrealizowanych działań zaplanowanych na dany rok, analizie dokumentacji (dzienniki – tematy zajęć), analizie wy- tworów uczniów oraz obserwacji poziomu zaangażowania i motywacji uczniów.
Załącznik 1.
Lista instytucji wspierających WSDZ
• Poradnie psychologiczno-pedagogiczne (PPP)
• Ośrodki doskonalenia nauczycieli (ODN):
• Biblioteki pedagogiczne
• Szkoły ponadpodstawowe (szkoły programowo wyższe)
• Centra kształcenia praktycznego (CKP):
• Urzędy pracy, centra informacji iplanowania kariery zawodowej oraz obser- watoria rynku pracy:
• Cechy rzemiosł różnych i przedsiębiorczości, izby rzemieślnicze:
• Ochotnicze hufce pracy (OHP): centra edukacji i pracy młodzieży,
• mobilne centra informacji zawodowej, młodzieżowe centra kariery:
• Pracodawcy
• Kuratoria oświaty, urzędy marszałkowskie, starostwa powiatowe, urzędy miast i gmin:
• Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE).
