Kontynuacja i zmiany. Strategia „Europa 2020″

(1)

Kontynuacja i zmiany. Strategia

„Europa 2020″

Rocznik Integracji Europejskiej nr 4, 281-290

2010

(2)

Nr 4

ROCZNIK INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

₂₀₁₀

MAŁGORZATA KUBICKA

Katowice

Kontynuacja i

zmiany.

Strategia

„Europa

2020

”

Przynajmniej od połowy lat90-tych ubiegłego wieku Europa znajduje się wstanie regresu. Wlatach 1995-2004 wydajność pracyw USA zwiększałasię średniorocznie

o 2,5%, a w UE o zaledwie 1,5%,coodbijałosię negatywnienawzroście PKB.Wroku

2003-2004 PKB percapitaw UEwynosiło około 70% poziomuUSA, z luką w jednej

trzeciej wynikającąz różnic wydajności i w dwóch trzecich z niższego nakładupra- cy/niższej stopy zatrudnieniai godzin przepracowanych w porównaniuz USA1.

1 Analiza zmiany wydajności w UE i USA. Ogólna perspektywa poziomu gospodarki i przemysłu, Komisja Europejska - Dyrekcja Generalna Gospodarka i finanse w: „Monitor Europejski” 2004, nr 8, Dokumenty i materiały źródłowe, s. 64.

2 M. Paszyński, Unia Europejska a wyzwania globalizacji gospodarki światowej, „Wspólnoty Europejskie” 2005, nr 11, s. 3.

3 Zob. szerzej: A. Budzyńska, M. Duszczyk, M. Gancarz, E. Gieroczyńska, M. Jatczak, K. Wój cik, Strategia Lizbońska - droga do sukcesu Zjednoczonej Europy, Urząd Komitetu Integracji Euro pejskiej, Gdańsk 2002; E. Haliżak, Strategia Lizbońska - globalna strategia poprawy konkurencyjności gospodarki Unii Europejskiej, w: Globalizacja a stosunki międzynarodowe, pod red. E. Haliżak, R. Kuźniar, J. Symonides, Bydgoszcz-Warszawa 2004.

Unia Europejska mogłaby się rozwijać lepiej zewzględuna swój potencjał. Od pewnegojednak czasu pozostaje poniżej średniej innych dynamicznie rozwijających

się regionów świata, a wjeszcze większym stopniu wobec swoichosiągnięć zprze

szłości2. Gospodarkapaństw członkowskich UE w zagregowanej postaci traci konku rencyjnośćwobec świata, co w dobie postępującej globalizacjigospodarki światowej

staje się coraz groźniejsze. Próbą adaptacjiUE do tych procesów miała być Strategia Lizbońska,czyli przyjęcie na szczycie Rady Europejskiej wLizbonie w marcu 2000 roku długofalowego programu działania,któregocelem było przekształcenie UEw najbar dziejdynamicznierozwijającą się gospodarkę3.

Jużw momencie przedstawiania tej strategiiniebrakowało sceptyków i krytyków,

lecz już w pierwszych latach obowiązywania strategii okazało się, że realizacjatych

ambitnychplanów będzie niemożliwa. Obecnie zarówno instytucjeeuropejskie, polity

cy,nieszczędzą słów krytyki podadresem Strategii Lizbońskiej. Parlament Europejski uważa, że niepowodzeniaw realizacji są wynikiem słabościstruktury zarządzaniapro jektem, brakiem odpowiednichmechanizmów rozliczania państw członkowskich zre

alizacji, przyjęcie zbytwielu różnorakich celów. Podobnieocenia tę sytuację Komisja

Europejska,któratwierdzi, że zbyt duża liczba celów i niejasny podział odpowiedzial

ności i zadań międzyUnią a państwami utrudniały realizację zadań. Do tego dochodzą przeszkodyzwiązane z narastającym w tamtymokresie kryzysem finansowym i kosz towneposzerzenieUnii w 2004 i 2007 roku.Brak byłorównieżpowiązań i koordynacji

(3)

z innymi instrumentamii strategiami Unii. Opisane zarzutynie wyczerpują problemu są jednak ważną wskazówką wformułowaniu nowej strategii4.

4 Zob. szerzej: J. Piotrowski, Droga do Lizbony- raport J. Pisari-Ferry i A. Sapiro, „Wspólnoty Europejskie” 2006, nr 3; M. Sulmicka, Realizacja Strategii Lizbońskiej, PISM, Warszawa 2005.

5 Dokument roboczy Komisji - Konsultacje dotyczące przyszłej strategii „ Europa 2020”, Bruk sela 24.11.2009 r. KOM (2009) 647 wersja ostateczna.

6 Komunikat Komisji, Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwo ju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Bruksela 3.3 2010 KOM (2010) 2020 wersja o stateczna.

7 Ibidem, s 8.

Czas,w którym przyszłoformułować nową strategiębyłniewątpliwie jeszcze trud niejszy. Na wiosennym szczycieRady Europejskiejw2008 rokupaństwa członkow

skie poprosiły Komisję Europejską, Radę oraz krajowych Koordynatorów Strategii Lizbońskiej orozpoczęcie dyskusji na temat przyszłości tej strategii po 2010 roku.

W 2009 roku Komisja Europejskarozpoczyna konsultacje w sprawie projektunowej

strategii. Podstawądyskusji i konsultacji był dokument roboczy Komisji„UE 2020”5. W ciągu kilkumiesięcy o projekcie wypowiedziało sięokoło 1400 podmiotów repre zentowanych przez wszystkieszczeble władzy, instytucje, przedsiębiorców6.

Jakwynikało zdokumentu KomisjiEuropejskiejnowa strategia ma być kontynu

acją Strategii Lizbońskiej ulepszonąo efekty europejskiego planu naprawy gospodar

czej z listopada 2008 r. Niepowodzenie Strategii Lizbońskiej zdeterminowało Unię

Europejską dopodjęcia skuteczniejszych działań mających na celu realizację najważ

niejszych wytycznych rozwojowych.

Wdrażanie nowej strategii nabiera specjalnej wymowy w obliczunarastających trudności spowodowanych przez światowykryzysfinansowy i związaną z nim recesję,

a także problemów związanychz funkcjonowaniem strefyeuro. Kryzys ujawniłsłabo

ści gospodarkiunijnej i unijnychfinansów. Zwrócił uwagę na barieryrozwoju UE.Czy

zmusi to UE do zmiany filozofii gospodarowaniai redefinicji wspólnotowejkoncepcji

polityki gospodarczej,którawciąż jest sumą gospodarek narodowych, charakteryzuje się nadmiernymupolitycznieniem i zbiurokratyzowaniem.Budowanienowej strategii będzie dotykało głęboko istoty ekonomicznej integracji europejskiej i samej Unii, w kontekście jejmiędzynarodowej tożsamościiodgrywania przez niąglobalnej roli.

W efekcie dyskusjiikonsultacji 3 marca 2010 roku Komisja Europejska przedsta wiła propozycję strategii, a na posiedzeniu Rady Europejskiej (25-26.03.2010 r.)

uzgodniono ogólne podejście izakres najważniejszych celów. Nowa strategia rozwoju Unii Europejskiej -„Europa 2020. Strategia na rzeczinteligentnego i zrównoważone

go rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” koncentruje się wokół kilku najwa żniejszych problemów. Część pierwsza strategii poświęcona jest diagnozie sytuacji

gospodarczej i społecznej. W dokumencie czytamy: „Dwalata kryzysu przekreśliły

20 lat konsolidacji budżetowej. Kryzys zmniejszył nasz potencjałwzrostuo połowę. Wiele projektów inwestycyjnych, talentów i pomysłów najprawdopodobniej przepad-nie z powodu niepewności, słabego popytu i braku finansowania”7. Odsłania słabe punkty Europy - niska stopa wzrostu wynikająca z różnic w poziomach wydajności,

różnic wstrukturach biznesowych,niższego poziomu inwestycji wdziałalność badaw

czo-rozwojową, niewystarczającewykorzystanie nowoczesnych technologii, niechęć

(4)

RIE4’10 Kontynuacja i zmiany. Strategia „Europa 2020” 283

zatrudnieniaczy też szybkostarzejącesię społeczeństwa, oraz wyzwania zestrony oto

czenia międzynarodowego - coraz większa współzależność, coraz większa presja

konkurencyjna ze strony dynamicznierozwijającychsię gospodarek Chin i Indii, wy

zwaniazwiązane ze zmianamiklimatycznymi i zasobami.Przy wszystkich tych pro

blemach i słabościach(a może naprzekór) Europa możeodnieść sukces. Trzeba tylko

wyciągnąćwnioski i zacząć działać.

U podstaw strategii Europa2020leżą trzy priorytety:

1. Rozwój inteligentny- rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji. W dokumen cie podkreślasię zwiększenieroli wiedzy i innowacji jakosił napędowych przyszłego

rozwoju.Wymaga to podniesieniajakości edukacji, wspieraniatransferuwiedzy i in nowacji w Unii,poprawy wyników działalnościbadawczej. Szczególnie należyza stanowić się nad strukturą wydatków i poprawić warunki prywatnej działalności badawczo-rozwojowej. W odniesieniu do edukacji koniecznością jest kształcenie, szkolenie i uczeniesię przez całe życie. Porównaniepoziomu edukacji w UE zinnymi

obszarami wypadanader skromnie. Około połowa uczniów zdobywa kwalifikacje na

średnim poziomie,które jednak często nie zaspokajają potrzebrynkupracy.

2. Rozwój zrównoważony -wspieraniegospodarkiefektywniejkorzystającej zzasobów,

bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej. W tejmaterii Europa jest

skazana nawyścig donowych procesów itechnologii,w tym technologii przyjaznych

środowisku,przyspieszając wprowadzenieinteligentnych sieci opartych na technolo giachICT, wykorzystując możliwościsieciobejmujących całąUE, a także wzmacniając przewagę konkurencyjną europejskiego biznesu8. Według autorów strategii, dzięki takiemu podejściu Europa będzie mogła prosperować w niskoemisyjnymświecie ograniczonych zasobów jednocześnie, zapobiegając degradacji środowiska, utracie bioróżnorodności i niezrównoważonemu wykorzystaniu zasobów. Takie działania

przyczynią się także do zwiększenia spójności gospodarczej, terytorialnej i społecznej. 3. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu - gospodarka charakteryzuj ąca się wy

sokimpoziomem zatrudnieniaizapewniającaspójność gospodarczą, społecznąi te

rytorialną. W Unii pracuje dziś tylko dwie trzecie osób czynnych zawodowo,

podczas gdy w USA i Japonii ponad 70%. Kryzys dotknął szczególnie ludzi młodych - bezrobocie wynosi wśródnichponad 21%. Należywięcwzmocnić pozy cję obywateli poprzez zapewnieniewysokiegopoziomuzatrudnienia, inwestowanie w kwalifikacje, modernizowanierynków pracy, systemów szkoleń, aby móc budo wać spójne społeczeństwo. Podkreśla sięiż ważne jest, aby korzyści ze wzrostu go

spodarczego rozkładały sięrównow całej Unii, zwiększającspójnośćterytorialną. Opisane powyżej trzy priorytety są zesobą wzajemnie powiązane i składają się na

8 Ibidem, s. 12.

obraz europejskiej społecznej gospodarki rynkowej w XXIwieku. Doświadczenia

poprzedniej strategii skłoniły Komisję Europejską do uzgodnienia i wytyczeniaograni

czonej liczby wymiernych celów doroku2020. Powinnyonebyć zgodne z powyższymi

priorytetami, być mierzalne, odzwierciedlaćróżnorodność sytuacji, w jakich znajdują się państwa członkowskie. Opierając się na tych przesłankach określono i wybrano pięćpodstawowych celów.

(5)

Cele Wyznaczone w Strategii „Europa 2020”:

- stopa zatrudnienia osób wwieku20-64latpowinna wzrosnąć z obecnych69%doco najmniej 75%;

- obecny cel UE w zakresie inwestycji w działalność badawczo-rozwojową(B+R) wynosi3% PKB.Komisja proponuje, aby utrzymać 3% cel, a jednocześnie, podkre śla, że ważne sąinwestycjezarówno publiczne,j ak i prywatnei należy poprawićwa

runki inwestycji prywatnych;

- emisję dwutlenku węglanależy ograniczyć co najmniej o 20% w porównaniu z pozio

mem z 1990 r., ajeślipozwoląnato warunki, nawet o 30%. Powinien wzrosnąćrównież

udział odnawialnychźródeł energii- do 20%;

- celzwiązany z edukacją - zwiększenie do 2020r.odsetka osób wwieku 30-34 lat posiadających wyższe wykształceniez 31 %do40%, oraz ograniczyćwskaźnik prze

rywanianaukido 10%;

- liczbę Europejczyków żyjących poniżej krajowej granicy ubóstwa należy ograni

czyć o 25%, co oznacza wydobycie z ubóstwa ponad 20min osób.

Abyodnieść sukces,osiągnąćcelestrategii zdaniem Komisji Europejskiejnależy wy

korzystać wszystkie obszary polityki, instrumenty imożliwości legislacyjne orazinstru

mentyfinansoweUE. W tym celu Komisja zamierza zintensyfikować działania związane

z realizacjąjednolitego rynku.W tym celu pierwsze kroki podjętow2009 r. kiedy to po wierzono byłemu komisarzowi M. Monti misję opracowania specjalnego raportu zawie raj ącegozalecenia i kierunkidziałań. Raport Montiego ukazał się na początkumaj a 2010 r.

W swymraporcie „NowastrategiadlaJednolitego Rynku”Monti stwierdza,że umieszcze

nierynku wewnętrznego w centrum zainteresowania decydentówjest obecnieniezbędne dlapomyślnego ukończeniarealizacji dotychczasowych głównych projektów Unii.

Monti zauważazastrzeżenia, jakiemają niektóre państwa członkowskiewzględem jed

nolitegorynku, zwłaszcza wodniesieniudo korzyściczerpanych przezobywateli, poziomu ochrony konsumenta, ochrony socjalnej pracownikóworaz prawodawstwa przyjaznego dla przedsiębiorców. Identyfikując obawy państw członkowskich proponuje strategię, maj ącą jego zdaniem być odpowiedzią narosnące obawy i niechęć, aj ednocześnie wzmoc ni jednolity rynek. Montiproponuje więc poszerzenieobszarujednolitegorynku o inne

dziedziny traktowanedo tej pory oddzielnie - politykękonkurencyjności, przemysłową,

ochrony konsumenta, energetyczną,transportową, cyfrową,społeczną, ochrony środowi

ska, przeciwdziałania zmianom klimatycznym,podatkową, regionalną, atakże polityki do tyczące sprawiedliwości i obywatelstwa9. Jednym z najważniejszych elementów nowej strategiijaksłuszniezauważa Monti jeststworzeniepolitycznego zaangażowania dodzia łania w omawianym obszarze, co wymagać będzie osiągnięcia porozumienia w wielu kwe

stiach. Wypracowanie zgody pomiędzy państwami członkowskimi odnośnie nowej strategii dotyczącejjednolitego rynku jest niezbędne szczególnie wświetle przyjęciaTrak

tatulizbońskiego. Przewidujeonbowiem,że jedną z podstaw trwałego rozwoju Unii Euro

pejskiejjest społeczna gospodarka rynkowa o wysokiejkonkurencyjności.

9 Raport Montiego Sprawozdanie, Kancelaria Senatu - Przedstawiciel Kancelarii Senatu przy Unii Europejskiej, Bruksela 13.05.2010, Sprawozdanie nr 28/2010.

W dalszejkolejnościKomisja proponuje wykorzystać politykę spójności i jej fun dusze strukturalne, aby osiągnąć inteligentny izrównoważony rozwój. Ważne będzie

(6)

RIE4’10 Kontynuacja i zmiany. Strategia „Europa 2020” 285 także znalezienie sposobów na zwiększenie oddziaływaniabudżetuUE. Lepszedopa sowaniewydatków UE do celów strategii Europa 2020, ustalenie priorytetów,tworzenie nowych instrumentów finansowych to kluczowe zadania. Wramachzaś wzmocnienia politykizewnętrznej należy przygotowaćstrategię handlową dla Europy 2O2O10.

10 Komunikat Komisji, op. cit., s. 26.

Komisja zaproponowała także siedem projektów przewodnich, które

umożliwiąpo-stępy wramach każdego z priorytetów tematycznych: - unia innowacji;

- młodzież w drodze;

- europejska agenda cyfrowa;

- politykaprzemysłowaw erze globalizacji;

- program na rzecznowych umiejętności i zatrudnienia;

- europa efektywniekorzystająca z zasobów; - europejski programwalki zubóstwem.

Strategiawiele miejsca poświęca kryzysowi finansowemu,sposobom rozwiązania

tego problemui determinacji państw w realizacji strategii gospodarczych.Podkreśla,iż realizacjacelów strategii Europa 2020musi opierać się na wiarygodnych działaniach obejmujących politykę budżetowąi monetarną przy jednoczesnym wsparciu przez

rządy sektorówgospodarki,awszczególności sektorów finansowych. Matozapewnić reforma sektora finansowego, konsolidacja budżetowa na rzecz osiągnięcia długo

trwałego wzrostu, koordynacjaw ramach unii gospodarczej i walutowej.

Jednakże realizacja całościowego projektu nie będzie możliwa bez sprawnego zarządzania.Wtej kwestiiKomisja Europejskaoparłasię naotwartej metodzie koordy nacji oraz na przejrzystym systemie oceny wynikówinadzoru nad państwami człon

kowskimi. Ważnym jest aby państwa poczuły się współwłaścicielami strategii co powinno sprzyjaćmobilizacji dojej realizacji.

Wtym celuKomisja proponuje:

- przeformułowaniecelów unijnych na cele krajowe;

- wprowadzeniesystemuokresowej oceny i kontrolipaństw;

- klarowny podziałról między instytucjami Unii Europejskiej;

- zaangażowanie władz regionalnych, partnerów społecznych.

W procesie przygotowywania strategii zadecydowano, że cele unijne określone wstrategiistanąsię podstawą do przygotowania celów krajowych z uwzględnieniem

sytuacji każdego kraju i różnicna etapie początkowym.

Zarówno cele krajowe, jak iwskaźnikipowinny zostaćomówione i zatwierdzone

naczerwcowym szczycieRady Europejskiej. Nadzór nadrealizacjąstrategiiopierasięna:

- podejściu tematycznym - koncentracj a naosiągnięciu pięciu nadrzędnych celówpo przez zawarte w nich inicjatywy przewodnie, które wymagają tak działańkrajo

wych,jak i unijnych;

- sprawozdania krajowe, które oprócz polityki budżetowej dotyczyć też będą zagad

nień makroekonomicznych. Sprawozdania będą przeprowadzane jednocześnie, jed

(7)

- zintegrowane wytyczne - pozostanie kilkanadrzędnych, zastępując istniejące obec

nie 24;

- zalecenia strategiczne, w kontekście nadzoru nad państwami przyjmą one formę opi nii w sprawie programów stabilności/konwergencji, opatrzonychzaleceniamispo rządzonymi na podstawieogólnych wytycznych polityki gospodarczej.

Podczas spotkaniaRady Europejskiej (Bruksela17.06.2010 r.)propozycja Komisji została przyjętaprzez szefówpaństw i rządów, ale nie podjęto innych decyzji umożli

wiających wprowadzeniewżycie „Strategii Europa2020”. SpotkaniewBrukselizdo minowane zostało przez bieżąceproblemy finansowe, bankowe i gospodarcze.

Zgodnie z kalendarzem prac można byłooczekiwać, że na szczycie w Brukseli pań stwa członkowskie przedstawiąpropozycje celówkrajowych,które byłyby przełoże niem celów unijnychzawartych w strategii. Byłbyto duży krok we wdrażaniu strategii

i dowód, że państwa faktycznie przyjmująna siebiezadania związane z nową strategią.

Propozycji tychjednak zabrakło, nie ustalono równieżkiedy państwa członkowskie

wspólnie zKomisjąmają wypracować cele krajowe ikrajowe programyreform. Po przestano nadośćzdawkowym określeniu, iż cele krajowe mają być przygotowane

„dość szybko” z uwzględnieniem sytuacji wyjściowych i krajowychuwarunkowań oraz w zgodzie z krajowymiprocedurami decyzyjnymi.

Rada Europejska naczerwcowym szczycie potwierdziła uzgodnienia wsprawach pięciu mierzalnych celów strategii, równieżzaakceptowano propozycje codo finanso wania działalności badawczo-rozwojowej (Rada oczekuje od Komisji Europejskiej opracowania sposobu obliczania wskaźnika). Oczekuje się,że działania w tymzakresie w większym niżdotychczasstopniu zachęcą prywatny kapitał do inwestowania w sferę

badawczo-rozwojową.Pozostawionouzgodnieniadotyczące emisji gazówcieplarnia

nych. Sprecyzowanosposób liczenia wskaźnika związanego z ubóstwem11.

11 Zob. szerzej M. Sapała, Strategia „Europa 2020”-po szczycie 17 czerwca 2010 r., „Wspól noty Europejskie” 2010, nr 3, s. 14.

12 Zalecenia Rady 27.04.2010 KOM (2010) 193 wersja ostateczna.

RadaUnii Europejskiejprzyjęła wytyczne dlapaństwistotnepodczasrealizacjistrate gii. Mająone służyć lepszemu zarządzaniu i koordynacjipolitykigospodarczej. Składają

się na niedwa pakiety12.Tworząone podstawędo przygotowania programów reform. Wytyczna 1: Zapewnienie jakości i stabilności finansów publicznych.

Wytyczna 2: Rozwiązanie problemu nierównowagi makroekonomicznej. Wytyczna3: Zmniejszenie nierównowagi w strefie euro.

Wytyczna 4: Optymalizacja pomocy na rzeczbadań i rozwoju oraz innowacji, wzmoc nienietrójkąta wiedzy iuwolnienie potencjału gospodarki cyfrowej.

Wytyczna5: Efektywniejsze wykorzystanie zasobów i ograniczenie emisji gazów cie

plarnianych.

Wytyczna6: Poprawa otoczenia biznesui środowiska konsumenckiego oraz moderni zacja bazy przemysłowej.

Wytyczna 7: Zwiększenie współczynnika aktywności zawodowej i ograniczenie bezro bociastrukturalnego.

Wytyczna 8: Stworzenie zasobówwykwalifikowanej siły roboczejodpowiadającejpo

(8)

Wytyczna9: Poprawawydajności systemów kształceniaiszkolenia nawszystkich po ziomachi zwiększenie liczbyosób podejmujących studia wyższe.

Wytyczna 10: Promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa.

Komisja Europejska i grupa do spraw zarządzania kryzysowego,które są autorami

wytycznych będą kontynuowały prace nadichwdrożeniem.Wniki pracy będą przed stawione na październikowym szczycie w 2010 roku.

Podczas czerwcowego szczytu Rada podkreślała wagę polityki rolnej ipolityki spójności oraz rozwoju infrastruktury wrealizacji strategii. Jestto szczególnieważne dla Polski, którawielokrotnie podkreślałaznaczenie tych polityk.

Stanowisko wybranych państwczłonkowskich

wobec Strategii „Europa 2020”

Formułowanie strategii odbywa sięw cieniu kryzysufinansowego, który w szcze

gólności dotknął państwa najbogatsze w Unii, oraz tuż przed debatąbudżetową. Te

czynnikimiały dużywpływnapodejście do strategii poszczególnychpaństw człon

kowskich. Daje się zauważyć chęć nadania strategii takiego kształtu, którypozwoli zwiększyć wydatki w krajach bogatszych (będących płatnikami netto) oraz zmniejszyć

wydatki dlabiedniejszych państwUnii. Przejawem tej tendencji są próby ograniczenia wydatkówna politykęspójnościUniiEuropej skiej i wspólnąpolitykęrolną oraz zwię

kszenia na politykę innowacyjną. Państwa członkowskie w swoich propozycjach odwołują się do konieczności rozwoju w powiązaniu do ochrony przyrody, czystą

i oszczędną energetyką oraz integracją na rynku pracy. Wyraźnie więc wspierają ten

kierunek wytyczonyw Strategii Europa 2020. Trzeba podkreślić, że poszczególne

państwa mają swoje preferencje w odniesieniu do szczegółowych rozwiązań, które wy nikają z cechstrukturalnych gospodarek, uwarunkowań społecznych, sytuacji

wew-nątrzkrajowej, a także interesów ekonomicznych i społecznych.

Można zatem wyróżnić różne stanowiska,a także większą lub mniejszą determina cję w wyrażaniu swychracji.

Od wielu lat krajeskandynawskie aktywnie kształtują głównekierunki StrategiiLiz bońskiej. Skandynawskimodel rozwoju gospodarczo-społecznegoopierasię na wyso

ko innowacyjnej gospodarce,dobrze wykształconychzasobach pracy i wrażliwości na kwestie społeczne.Jednocześnie kraje te odlat promują rozwój gospodarczy w poszano waniuzasobów środowiskanaturalnego. Intensywnie rozwijają sektor nowoczesnych technologiipowiązanych z oszczędną i odnawialną energetyką. W prezentowanych stanowiskach wspierają zasadę flexicurity, która łączy elastyczność rynków pracy z za

bezpieczeniem minimalnych standardów socjalnych. Jest to idea,którą zastosowano

w Danii, a która upowszechniła sięw innych państwach członkowskich i wprowadzono jądo Strategii Lizbońskiej.

Kraje skandynawskie wspierają również inwestycje w kapitał ludzki, działania związane z integracją i spójnością społeczną.Państwate wspieraj ą wprowadzenie tzw. piątej swobody na wspólnym rynku- związanejz przepływem wiedzyispecjalistów między krajami członkowskimi. Wspierają też rozwój unijnej polityki inwestycyjnej

(9)

Okazją do promowania swej wizji nowoczesnej i rozwijającej się Europy było szwedzkie przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej w 2009roku. Chociaż przy szłość Strategii Lizbońskiej nie była najważniejszym priorytetem tej prezydencji, to była częstym tematem konferencjii spotkań.Prezydencja wielokrotnieprzedstawiała

oficjalne stanowisko wobec strategii po2010 roku13.

13 T. G. Grosse, Rola interesów narodowych w polityce europejskiej: przykład dyskusji o Strategii „Europa 2020”, „Międzynarodowy Przegląd Polityczny” 2010, nr 2, s. 213.

14 Britain wins opt-out from EU economic government, http:/www.euractiv.com, 18.06.2010. Wielka Brytania w oficjalnymstanowisku wobec przyszłej strategii kładzie naciskna ograniczenie protekcjonizmu i nadmiernejpomocy publicznej,wspiera konsolidację fi nansówpublicznych w państwach członkowskich. Zgodnie ze swym bardziej liberalnym podejściem dogospodarki jest niechętna wzrostowiwydatkówbudżetowych -a tym sa mymjest przeciwna zwiększaniu inwestycji europejskich na cele lizbońskie. Wodniesie niu do politykgospodarczychi społecznych domaga siępozostawienia daleko posuniętej autonomii państw członkowskichi renacjonalizacji niektórychpolitykUnii Europej

skiej.Wielka Brytania zdecydowanie wspiera silną decentralizację zarządzania i chce,aby pozostała w gestii rządów narodowychi jest niechętna wzmacnianiu roliKomisjiEuropej -skiej.Przykładem może być stanowisko WielkiejBrytaniiodnoszące się dopropozycji Ko misji Europejskiej, aby krajowe budżety były konsultowane na szczeblu europejskim.

Nowy brytyjskipremier na tę propozycję miał jednąodpowiedź: „Wielka Brytania będzie

zawsze prezentować swójbudżet najpierw w Westminster,a potemw Brukseli”14.

Inne podejście, ale również warunkowane krajowymi determinantami gospodarczy mi i społecznymi, reprezentuje Austria. Odmiennie niż Wielka Brytaniareprezentuje so

cjaldemokratyczne podejście do gospodarki rynkowej i rozbudowaną sferę socjalną.

Niepokojąją więc postulaty zwiększenia oszczędności fiskalnych,które mogą osłabić

krajowy systembezpieczeństwa socjalnego. Niechętniepatrzy napropozycje deregulacji ielastycznościna rynku pracy. Proponuj ejednocześnieharmonizacj ępodatkową wcelu wyeliminowania dumpinguze strony państw mającychniższe koszty zatrudnienia.

Należyrównieżzwrócićuwagęnastanowisko Hiszpanii (interesujące z punktu widzenia interesów Polski), która zdecydowanie postuluje silniejsze wykorzystanie funduszy europejskich do realizacji celównowej strategii. Wiąże się to z niskim poten cjałem innowacyjnymi badań rozwojowych (podobnie jak w Polsce). Fundusze struk turalne miałyby być wykorzystane do wzmocnienia innowacyjności gospodarki. Hiszpaniapróbujepogodzić narodoweinteresy zargumentacją odwołującąsiędoko

rzyścidlacałejUnii. Hiszpanie ostrategii dyskutują dużo i odnoszą siędo najważ

niejszych wątków co skłania do stwierdzenia, że ich propozycje są przemyślane,

wielostronne, godzące interesy narodowe zewspólnotowymi.

PolskawobecStrategii „Europa 2020”

Pierwszeoceny nowej strategii z października 2009 roku byłybardzoogólne i dość krytyczne. Stanowisko Polskiniezawierało spójnego, konkretnegopodejścia doprob lemów. Poruszało wiele ogólnych kwestii nawiązujących do aktualnej dyskusji euro

(10)

pejskiej. Byłosłabozwiązane z krajową strategią rozwoju gospodarczego lub strategią

politycznąna forum europejskim. Tymczasem zdefiniowanie własnych preferencji rozwojowychma zasadniczeznaczeniedla kształtowaniapolskiego stanowiska wobec

Strategii„Europa 2020”. Polskie stanowisko wtej kwestii powinno być kształtowane w odniesieniu do krajowej wizjirozwoju i długofalowej strategii rozwoju społecz

no-gospodarczego.

W polskim interesie leży, aby działaniarozwojowe zaproponowane w Strategii „Europa2020” były wspierane wramach polityki spójności,a reformatej polityki po

roku 2013 była ściśle powiązana z celami gospodarczymi Unii Europejskiej. Do działańw tym kierunku nawoływałozgodnie wielu polityków (premierD. Tusk, komi

sarz J. Lewandowski, eurodeputowana D. Hübner). Pojawiły się bowiemobawy,że strategia skoncentrowanana inwestowaniu wbadania i innowacje oraz na gospodarce

opartej na wiedzy, może być korzystniejsza dla krajów lepiej rozwiniętych, bardziej

konkurencyjnych,nie muszących nadrabiaćdystansu rozwojowego (jak matomiejsce w przypadkupaństw Europy Środkowo-Wschodniej).Strategia powinna zdaniem pol skich decydentów,uwzględniaćrozwój infrastruktury jako kolejnycel, a polityka spój

nościpowinnapozostać podstawowym sposobem realizacji strategii. Na wnioski w tej sprawie premieraD.Tuska, a także premiera Włoch S.Berlusconiego Rada Europejska

we wnioskach wspomniała jedynie, że nowa strategia mabyć odpowiedzią na braki,

„które są związane z działaniem rynku wewnętrznego iinfrastruktury”15.

15 Konkluzje Rady Europejskiej z 25-26 marca 2010, s. 3.

Biorąc pod uwagę,iż dla polityki obecnegorządupodstawowym odniesieniem stra tegicznym jestraport Polska 2030 i grupa priorytetówtam zawartych można sfor mułować wnioskidla działań polskiejpolitykina areniemiędzynarodowej:

- wpolskim interesie jest budowa nowoczesnej i innowacyjnej gospodarki. Chodzi

jednak o to, aby działania Unii wspierające innowacyjną gospodarkę niekoncentro

wały się wkrajach i centrach naukowo-badawczych, ale obejmowały cały obszar Unii.Dlatego takważna jest polityka spójności;

- Polska powinna wesprzeć propozycje szerszego stosowania instrumentu polityki prorodzinnejw celu zwiększenia możliwościgodzenia życiarodzinnego izawodo wego. Wiąże się to z wyzwaniami demograficznymi, z którymi wnajbliższychlatach

będzie musiał zmierzyć się nasz kraj;

- Polska powinna zabiegać o większe wsparcie realizacji Strategii „Europa 2020”

zbudżetuunijnego. Należy przekonywać Unię, aby nierezygnowała z traktatowego

dążenia dozwiększeniaspójnościgospodarczej, społecznej, europejskiejsolidarno

ściwrealizacji wspólnych celów;

- wartowspierać postulaty zwiększeniainwestycji energetycznych i ekologicznych

oraz ichfinansowanie z funduszy europejskich. JesttoistotnezwłaszczadlaPolski, któramaniekorzystną strukturęenergetyczną opartąna węglu i zapóźnienia w zakre

sie inwestycjiekologicznych.Należypowiązać to z kwestiąpoprawybezpieczeń stwa energetycznego i sprawnegoreagowania nasytuacje kryzysowe;

- należy wspierać rozbudowę infrastruktury m.in.komunikacyjnej (zwłaszczakolejo

(11)

- w kontekściepolityki spójności trzeba podkreślić rolę władz lokalnych iregional

nychwrealizacjistrategii oraz wieloszczeblowego zarządzania.Realizacja ipowo

dzenie strategii będzie zależało od aktywnościwładz nakażdym szczeblu, oraz od

ich udziałuw opracowaniukrajowychprogramówreform i modelowych projek

tów.Władzelokalne i regionalne powinny być współwłaścicielami strategii, gdyż

mogą włączyć do jej realizacji wiele instrumentów politykirozwoju, które sąw ich

dyspozycji.

Reasumując działaniarząduRP powinny odnosić się do korzyści,jakie Strategia „Europa 2020” niesiecałej Wspólnocie oraz państwom członkowskim. Otwartośćna propozycje, poszukiwanie sojuszników pozwoli na formułowaniepodejściakomplek sowego, zgodnego z aspiracjami ipotrzebami Polski.

Jakwspominano powyżejpropozycjei stanowiskaposzczególnych państwsą wy

nikiem różnicstrukturalnych między krajami Unii, odmiennychinteresów gospodar czych i społecznych,przyszłejwizjiEuropy. Daje sięzaobserwować,iż niektóre kraje starają się wykorzystać nowo powstającąstrategię do przeniesienia własnych roz

wiązań systemowych.

Obecnie UniaEuropejska główne debaty dotyczące strategiima zasobą. W czerw

cu 2010 rokuzatwierdzono Strategię „Europa 2020”. W październiku na posiedzeniu Rady Europejskiejmająsię odbyćszczegółowe dyskusjenad wybranymi zagadnienia mi tematycznymi, a państwaczłonkowskieprzygotowują programy stabilności i kon wergencji orazkrajowe programyreform.Jak widaćprocesuszczegóławiania strategii

trwa, lecz nie wiadomo czy z powoduopóźnień, które już się pojawiły, przywódcy państw członkowskich będą gotowitaką szczegółowądyskusję podjąć.

Wiele kwestii pozostaje jeszcze otwartych. Pewnym jest niepowodzenie Strategii Lizbońskiej -nieudało sięosiągnąć większości niewiążącychcelów.Widać więc, że dotychczasowa metoda opartana dobrowolnej współpracy (metoda otwartej koordyna cji) nie sprawdziła się. Komisjawięcej uwagiw nowej strategii zwraca na nadzór nad państwami członkowskimi w realizacjistrategii. Nadzór ma być szczegółowy,łącznie

z podaniem terminu podjęcia działań przez państwa. Każdy kraj będzie zobowiązany do określenia działań,jakie podejmie w celuwdrożenia zaleceńkomisji. Komisja będzie upoważnionadowystosowaniaostrzeżenia, jeślipaństwonie dostosujesięw przewi dzianym terminie do zalecenia Rady lub podejmie działanianiezgodne z zaleceniami. Komisja Europejskaprzewiduje dokładniejsząmetodęmonitorowania postępu wdra

żania Strategii „Europa 2020” przez państwa członkowskie, ale nie sięga po sankcje

czy karyfinansowe. Zamierza jednak stosować metodę(naming and shaming) „wska

zywaniapalcem”.

Liderzy głównych frakcjipolitycznych w parlamencie europejskim nawołująkomi-sjęeuropejską dobardziejradykalnych działań i wypominają Radzie, żeniepostępuje zgodnie z zaleceniami Parlamentu Europejskiego. Niektórzy politycy, jak np. Guy Verhofstadt, krytykujączerwcowy szczyt twierdząc, że był to szczyt straconejszansy na stworzenieambitnej i dalekosiężnejreformy wzakresie zarządzaniagospodarczego

i strategiigospodarczej dla Europy, apaństwaczłonkowskienie wyciągają wniosków z fiaska Strategii Lizbońskiej. Opinia ta choć krytycznanie jest odosobniona, powinna skłaniać do refleksji i mobilizacjipaństw,aby sprostaćwyzwaniom XXIwieku.