Józef Gurgul opublikowa³ swój pierwszy artyku³ na ³amach „Proble-mów Kryminalistyki” w 1969 roku, czyli jeszcze wtedy, gdy by³y one pi-smem nadal szukaj¹cym w³asnej for-mu³y. Dziœ po niemal czterdziestu la-tach mo¿emy bez przesady powie-dzieæ, ¿e Jubilat w znacznym stopniu przyczyni³ siê do ugruntowania pozy-cji tytu³u – jako autor, a potem rów-nie¿, wspieraj¹c go swoim autoryte-tem, jako cz³onek rady redakcyjnej. Przez ponad 37 lat opublikowa³ na ³a-mach kwartalnika 53 artyku³y, w tym recenzje, analizy przypadku, glosy do orzeczeñ SN, artyku³y popularnonau-kowe. W ca³ej swojej historii czasopi-smo nie mia³o równie aktywnego i twórczego autora. Ze wzglêdu na zas³ugi dla pisma, doœwiadczenie prokuratorskie i nieprzeciêtn¹ wiedzê z zakresu kryminalistyki w latach osiemdziesi¹tych Józef Gurgul zosta³ powo³any do grona kolegium redak-cyjnego „PK”, wspó³pracowa³ te¿ z Wydawnictwem Centralnego Labo-ratorium Kryminalistycznego KGP ja-ko redaktor nauja-kowy podrêcznika „Bieg³y i jego opinia” prof. Stefana Kalinowskiego.
Doktor Józef Gurgul, prokurator Ministerstwa Sprawiedliwoœci – dziœ ju¿ w stanie spoczynku – przez te wszystkie lata w³¹cza³ siê aktywnie w nurt dyskusji na tematy prawa kar-nego i kryminalistyki, zajmowa³ i na-dal zajmuje stanowisko w wielu g³o-œnych sprawach, wchodzi³ w polemi-ki, powo³uj¹c siê na prowadzone sprawy i doœwiadczenie zawodowe, dziêki czemu czytelnik mo¿e poznaæ perspektywê praktyka, bior¹cego udzia³ w procesie egzekwowania pra-wa. Energia i pasja, która jest obecna w ka¿dym Jego artykule, budzi po-dziw czytelników i kolegów kryminali-styków.
Oprócz niezaprzeczalnego atutu poznawczego wszystkie publikacje Jubilata maj¹ silne oparcie w wiedzy teoretycznej, zdobytej podczas stu-diów prawniczych w latach 1947–52 na Wydziale Prawa Uniwersytetu Ja-gielloñskiego, gdzie Jubilat kszta³ci³ siê pod okiem najwiêkszych autoryte-tów: prof. Jana Stanis³awa Olbrychta, prof. Jana Sehna czy prof. W³adys³a-wa Ch³opickiego. Mo¿e tym uczonym i ich naukom zawdziêcza niebywa³¹ wprost dba³oœæ o szczegó³ i przywi¹-zywanie niezwyk³ej wagi do wspó³-pracy prokuratora z medykiem s¹do-wym, psychologiem czy ekspertem kryminalistyki. W jego twórczoœci obecne s¹ mocne akcenty dydak-tyczne, swoiste poczucie misji wy-chowania kolejnych pokoleñ prokura-torów i policjantów, kieruj¹cych siê poczuciem sprawiedliwoœci i chêci¹ d¹¿enia do poznania prawdy za wszelk¹ cenê, ludzi, dla których – tak jak dla Niego – prawo jest nie tylko obszarem czynnoœci zawodowych, lecz tak¿e sposobem na ¿ycie.
Artyku³y dr. Gurgula publikowane przez niemal cztery dziesiêciolecia na ³amach „Problemów Kryminalisty-ki” mo¿na podzieliæ na jednostki te-matyczne. W centrum zainteresowañ Autora le¿y przede wszystkim zagad-nienie przebiegu procesu i œledztwa. Autor poœwiêci³ mu dziewiêæ artyku-³ów, ale w praktyce nawi¹zuje do tej problematyki we wszystkich swoich opracowaniach. Wszak ca³e Jego ¿y-cie zawodowe up³ynê³o w³aœnie na prowadzeniu œledztwa, wnikliwych studiach akt, ekspertyz i dokumen-tów, zg³êbianiu przepisów prawa od strony zarówno praktycznej, jak i teo-retycznej. Dzia³alnoœæ prokuratorska przynios³a mu wiele cennych do-œwiadczeñ, które sta³y siê inspiracj¹ interesuj¹cych i odkrywczych prac.
Na szczególn¹ uwagê zas³uguj¹ te poœwiêcone zabójstwom na tle sek-sualnym. Analizy konkretnych przy-padków pozwoli³y Józefowi Gurgulo-wi na wskazanie pewnych zale¿noœci i cech charakteryzuj¹cych zabójców z lubie¿noœci.
W swoich tekstach Autor wielo-krotnie podkreœla potrzebê nieustan-nego rewidowania w³asnych pogl¹-dów, sceptycyzm i dystans do w³a-snej wiedzy w myœl zasady „w¹tpiê, wiêc jestem”: „Determinant¹ poznaw-czego sukcesu oglêdzin jest poczu-cie odpowiedzialnoœci za jakoœæ wy-miaru sprawiedliwoœci, wra¿liwoœæ i empatia pozwalaj¹ca przenikaæ i ro-zumieæ zarówno w³asne, jak i cudze racje. Rzetelnoœæ charakteru chroni przed przecenianiem tego, co organ procesowy wie. W konsekwencji za-pobiega lekcewa¿eniu przezeñ tego, czego nie wie. Bezsprzecznie, zna-komita wiêkszoœæ œledczych klêsk wynika z wymienionej tutaj wady psy-chiki sprawiaj¹cej, ¿e prowadz¹cy postêpowanie zawsze (jak mylnie s¹-dzi) „wie lepiej”, stale „ma racjê” i rzadko wyczuwa grz¹skoœæ gruntu, na którym opiera swe pogl¹dy”.1
Józef Gurgul nigdy nie zapomina³ o roli kszta³cenia prawników na stu-diach, a potem przysz³ych prokurato-rów – na aplikacjach. Twierdzi, ¿e musz¹ oni posi¹œæ minimum wiedzy o pracy wszystkich osób uczestnicz¹-cych w procesie dochodzeniowo--œledczym: techników kryminalistyki, policjantów, ekspertów, medyków s¹-dowych. Wskazuje na potrzebê wy-pracowania metod wspó³pracy, które gwarantowa³yby skutecznoœæ i unika-nie podstawowych b³êdów, a miano-wicie wspólnego niehermetycznego jêzyka, opartego na wzajemnym zro-zumieniu i respektowaniu w³asnych czynnoœci: „O skutecznoœci uk³adu
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06 81
JUBILEUSZE
80-lecie urodzin dr. Józefa Gurgula
prawnik–ekspert decyduje wspólnoœæ ich wiedzy; ani prawnicza, ani specja-listyczna, lecz wspólna. Sedno rze-czy tkwi w tym, aby decydent dyspo-nowa³ bodaj elementarn¹ znajomo-œci¹ struktury badanego problemu, bieg³y natomiast orientowa³ siê w ju-rydycznej stronie konkretnego proce-su”.2
Kompleksem pojêciowym, które-mu poœwiêci³ Autor wiele artyku³ów opublikowanych na ³amach „Proble-mów Kryminalistyki”, jest rola bieg³e-go i jebieg³e-go opinii w procesie karnym. Zawsze niezwykle wyraŸnie podkre-œla œcis³e zwi¹zki pomiêdzy zadania-mi prokuratora i kryzadania-minalistyka. Na-mawiaj¹c do zacieœnienia wspó³pra-cy miêdzy s¹dem a bieg³ym, nigdy nie straci³ z oczu zasadniczej prawdy, ¿e prawda sêdziego i prawda bieg³e-go nie jest to¿sama.
Józef Gurgul zajmowa³ siê rów-nie¿ poszczególnymi czynnoœciami œledczymi jak: postêpowanie przygo-towawcze, oglêdziny, identyfikacja zw³ok czy przes³uchanie. Jako znaw-ca procesu œledczego apelowa³ o przywi¹zywanie nale¿ytej wagi do poszczególnych jego etapów, do we-wnêtrznej dyscypliny w wykonywaniu czynnoœci na miejscu zdarzenia i nie-pomijanie ¿adnego szczegó³u.
Egzemplifikacja metod postêpo-wania w trakcie œledztwa zaczerpniê-ta jest z doœwiadczenia w³asnego Jó-zefa Gurgula. Jego artyku³y i ksi¹¿ki daj¹ pe³ny obraz pracy nad wykrywa-niem sprawcy przestêpstw, poniewa¿ przenika siê w nich ponadprzeciêtna znajomoœæ realiów pope³niania i wy-krywania przestêpstw oraz rozwa¿a-nia teoretyczne, nawi¹zuj¹ce do osi¹gniêæ kryminalistyków zarówno polskich, jak i zagranicznych. Wszystkie wnioski, do których docho-dzi Autor, s¹ o tyle wiarygodne, ¿e poparte d³ugoletni¹ praktyk¹, wnikli-w¹ analiz¹ konkretnych przypadków przeprowadzan¹ nie tylko z punktu widzenia praktyka, lecz tak¿e na-ukowca. Prace poœwiêcone œledztwu maj¹ najczêœciej formê studium
przy-padku, artyku³u monograficznego i syntetycznego zestawienia wielu spraw, np. zabójstw na tle seksual-nym.
Bez wzglêdu na temat i przezna-czenie wszystkie publikacje Józefa Gurgula charakteryzuje przenikliwa znajomoœæ kodeksu karnego i realiów procesowych, w³aœciwa tylko do-œwiadczonym praktykom. Dla tek-stów Jego autorstwa charaktery-styczne jest odwo³ywanie siê nie tyl-ko do zasobu wiedzy i umiejêtnoœci, lecz tak¿e sumienia i kwalifikacji mo-ralnych ludzi zajmuj¹cych siê pra-wem, a zw³aszcza prokuratora i sê-dziego. Na kartach „Problemów Kry-minalistyki” Jubilat propagowa³ do-k³adnoœæ, skrupulatnoœæ i sumien-noœæ w wykonywaniu obowi¹zków, ale nigdy nie traci³ z pola widzenia cz³owieka, którym w pierwszej kolej-noœci jest zarówno oskar¿aj¹cy, jak i oskar¿ony.
Z prac Szanownego Jubilata ema-nuje umi³owanie m¹droœci minionych wieków objawiaj¹ce w licznych cyta-tach ³aciñskich, znajomoœæ dzie³ filo-zofów, a tak¿e wiernoœæ autorytetom i wielkim nazwiskom, które stworzy³y podwaliny polskich nauk prawnych. Czêsto w swoich pracach Józef Gur-gul przywo³uje takie nazwiska jak: Jan Stanis³aw Olbrycht, Jan Sehn czy Kazimierz Jaegermann. Ceni³ ich umiejêtnoœci, filozofiê i tradycyjne wzorce etyczne przez nich propago-wane. Autor nigdy jednak nie zamyka siê w krêgu dokonañ swych znamie-nitych poprzedników i we wszystkich artyku³ach apeluje o miêdzypokole-niow¹ wymianê myœli. Zdaje sobie bowiem sprawê, ¿e szybko zmienia-j¹ce siê realia wymagaj¹ nowych me-tod dzia³ania, ale sk³ad zasad moral-nych pozostaje jednak ten sam.
Znamienita czêœæ Jego prac opu-blikowanych na ³amach „Problemów Kryminalistyki” mo¿e byæ z wielkim po¿ytkiem czytana zarówno przez specjalistów, którzy znajd¹ w nich po-lemiki, glosy do innych publikacji czy wydarzeñ, interesuj¹co napisane
re-cenzje, ciekawie zaprezentowane konkretne przypadki œledztw, w któ-rych nierzadko autor sam bra³ udzia³, czy wreszcie mog¹ odnaleŸæ inspira-cjê do w³asnych przemyœleñ i poszu-kiwañ naukowych. O zasiêgu oddzia-³ywania wiedzy i autorytetu Józefa Gurgula œwiadczy nader czêsta obecnoœæ artyku³ów Jego autorstwa w piœmiennictwie przywo³ywanym w pracach zarówno doœwiadczonych, jak i m³odszych autorów, drukowa-nych choæby w „Problemach Krymi-nalistyki”.
Obecna w Jego opracowaniach refleksja dotycz¹ca stanu i skutecz-noœci polskich organów œcigania i wy-miaru sprawiedliwoœci, a tak¿e pol-skiej kryminalistyki pozwala przy-puszczaæ, ¿e autor uwa¿a³ ich udo-skonalenie za swoist¹ misjê. Niezwy-kle czytelne jest jego zaanga¿owanie w zapewnianie porz¹dku prawnego, ³adu i bezpieczeñstwa w kraju. Bez przesady mo¿na powiedzieæ, ¿e zwalczanie przestêpstw i ich spraw-ców zawsze traktowa³ z niezwyk³¹ powag¹, pasj¹ i ¿arliwoœci¹ entuzja-sty.
Z okazji osiemdziesi¹tych urodzin redakcja ¿yczy Autorowi du¿o zdro-wia, wielu niezapomnianych, szczê-œliwych chwil spêdzonych z bliskimi i samych pogodnych dni wype³nio-nych radoœci¹.
Mamy nadziejê, ¿e dr Józef Gur-gul bêdzie nadal dzieli³ siê na ³amach „Problemów Kryminalistyki” swoim bogatym doœwiadczeniem i nie-zmiennie inspirowa³ kolejne pokole-nia czytelników do w³asnych poszuki-wañ badawczych i dzia³añ na rzecz walki z przestêpczoœci¹.
Anna Namys³ 1 J. Gurgul: S¹dowo-lekarska proble-matyka spraw z tzw. Komisji pos³a Rokity, „Problemy Kryminalistyki” 1990, nr 189–190, s. 185;
2 J. Gurgul: Art. 182 k.p.k. w prakty-ce, orzecznictwie SN i doktrynie. Cz. I, „Problemy Kryminalistyki” 1992, nr 195–196, s. 7.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06 82
