1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — f L
JL d r.^PVvKcAcL...
p S r ^ O A t a '’ ...
1/1. Relacja —
1/2. Dokumenty (sensu slriclo) dotyczące osoby relatora —-
1/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relatora "
II. Materiały uzupełniające relację
J lc. Z,
5.Ji~h
111/1 - Materiały dotyczące rodziny relatora —
111/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.
111/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) — 111/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. —
III/G - in n e ..""
IV. Korespondencja
\J
V. Nazwiskowe karły informacyjne
J
’ i
VI. Fotografie
J o ^ t O J L bturo
5A
2
3
S T A N IS Ł A W A D O B R O W O L S K A
łączniczkaAKi Sybiraczka, na emeryturzeUrodziłasię.5 lipca1913r. w Nowosiołce,
powiat Podhajce, jako córka EustachegoNo
wickiegoi Karoliny,z d. Monastyrskiej. Ojciecjej był notariuszem. W II RPprzeżyłaszczęśli
we dzieciństwo, lataszkolne i młodość. Szczęśliwe byłorównież jej małżeństwoz WincentymLudwikiemDobrowolskim. Naszatragediarozpoczęłasięod wybuchuwojny w 1939r.
W czasiemobilizacjimążdostał przydział do
51 pułk u pie ch oty
uH rze żan ach . Z.c l.w ow a. gdz ie m ies zka liśm y, w yje cha liśm y raz em . Mą ż do pu łku , a ja do Po dh ajc e, gdz ie rod zin a m oje j ma my mia ła go sp od ars tw o. Po roz gro m ien iu nas zej arm ii, woj ska w yc o fyw ały się w kier unk u Ru m un ii. M oje mu m ężo wi uda ło się un ikn ąć nie wo li nie m iec kie j i so w iec kie j. W róc iliś m y do Lw ow a. (...) IX lu teg o 194 0 r. prz ysz li are szto wa ć mo jeg o m ęża , k tóiy dzia łał już w ko nsp ira cji. Szc zęś liw ie nie było go
wdo m u.
Cytat powyższy jcsl wstępemdo wspomnień Stanisławy Dobrowolskiej, któraw sowieckimgułaguna Kołymiestraciłamężai niemal
w tymsamymczasiesiedmioletniegosyna. W ślad za ukrywającymsię
mężem, również ona wyjechałaze Lwowa. Wkrótce zostałazaprzysiężona i z pseudonimem„Marta”, stałasięłączniczką SZPAK. Popo
wtórnymwkroczeniuna te tereny wojsksowieckich, trudna sytuacjapol
skiej konspiracji pogorszyła się.
W fali sowieckicharesztowań, któretrwały od lipca1944, uwięziono
we wrześniujej męża i wieluinnychżołnierzy AK, a w grudniurów
nież Stanisławę Dobrowolską. Gdyzabieranoją z domu, jej synekbył ciężkochory. Śledztwo prowadzono początkowo w Podhajcach, a następniew Czortkowie. W grupie, którą w sposóbzupełnieabsurdalnysą
dzono, było23osoby, w tym6 kobiet i 2 księży- staruszków, którzy
w ArmiiKrajowej niesłużyli,leczjej sprzyjali w modlitwach. Prawie
wszyscy skazani zostali na10 lat gułagui 5 lat przymusowegoosiedlenianaSyberii.W transporcie do Dniepropietrowskawieziono ponad1500osób,alepo 14 dniachtejpodróżyilośćwięźniówznaczniezmalała,gdyż wieluzmarło. Miejscową ludnośćinformowano, że byli tozdrajcy współpracujący z Niemcami.19 stycznia1946r. Stanisława Dobrowolskaw grupie90 osóbdowiezionazostaładoobozuw miejscowości MołotownaUralu. Dzięki szczęśliwemuzbiegowi okoliczności zatrudniona zostaław pracowni
krawieckiej. Nietrwało to jednakdługo, gdyż w marcu1948r. nadeszłyz Moskwynowe instrukcje zakazujące zatrudnianiaPolakówi Po- l lekz większymi wyrokami przypracachgospodarczych. Stanisława
) Dobrowolskapozbawionazostałanazwiskai )akoP 585, wysłana do
gułaguw pobliżuBajkału. W bardzotrudnychwarunkachłagiernicybu
dowalilamnową liniękolejową. Konwojenci nicukrywali,że wszyscyskazani są naśmierć. Rygoryobozowej dyscyplinyzłagodzonopo
śmierciStalinaw r. 1953. Zlikwidowanomiędzyinnymi numery i przy
wróconowięźniomnazwiska. W roku1955Stanisława Dobrowolska
zwolniona zostałaz obozui skierowana na osiedleniew miejscowości
4
Tajszct (była to mała wioska, w której mieszkali prawie wyłącznic byli więźniowie).
10 kwietnia 1957 r. wyruszyła w drogę powrotną do Polski, a 29 do
tarła do Białej Podlaskiej. Gdy wywożono ją z Polski miała 30 lat, gdy wróciła miała 43. Zamordowano jej męża i dziecko. W wytęsknionej Oj
czyźnie nie miała nikogo bliskiego, a rodacy borykali się z własnymi problemami trudnej egzystencji w PRL. Ci, którzy byli więźniami p o li
tycznymi w sowieckich gułagach wiedzą, co to piekło — to zdanie w ielo
krotnie powtarzała Stanisława Dobrowolska. W ostatnich latach postano
wiła napisać wspomnienia i zamiar ten zrealizowała, ale w zakończeniu wyraziła poważną wątpliwość: Czy można o p isa ć głód, mróz, pracę p o nad siły (...) ogromną tęsknotę, bezsenne noce w paraliżującym strachu przed jutrem , zupełnie nieprawdopodobne upokorzenia, które sow ieccy łagiem icy znosić musieli przez tyle lat? Tego op isa ć nie potrafię.
W latach dziewięćdziesiątych Stanisława Dobrowolska odznaczona zo
stała: Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem AK , M edalem Z w ycięstw a i W olności, Odznaką - „Akcja Burza” i Odznaką „Weterana Walk o N iepodległość”.
A M<»nia Góra. ul. Obrońców Pokoju 26/5.
5
6
M E M O R I A Ł
General M ani Wittek
, J . o / j
T o ruń , dnia 23 04 1999r.
Pani Stanisław a D o b ro w o lsk a Jelen ia G óra, ul. O b ro ń c ó w P ok o ju 26/5
S zanow na, D ro g a Pani!
Uzyskaliśm y cen n ą inform ację o Pani służbie konspiracyjnej w Arm ii K rajow ej - AK L w ó w z książki A nton ieg o L enkiew icza, „ Polacy n a p rzeło m ie X X i X X I w ieku, T l, W ro cław 1998, s. 24-26.
Pragniem y naw iązać z Pan ią kontakt. N asze A rchiw um p row adzi intensy w ną akcję zbierania relacji kobiet - żo łnierzy z teren u całej Polski. B ard zo nam zależy na pozyskaniu adresów i relacji od kom b atan tek Armii K rajow ej m ieszkających w e W rocław iu i na terenie woj. dolnośląskiego. D latego też prosim y Panią o napisanie w łasnej relacji w zb ogaco n ej zdjęciem - najlepiej z o k resu okupacji o raz innymi dokum en tam i np. k serokopiam i ośw iadczeń św iadków i przysłania do n aszego A rchiw um .
Prosim y rów nież o przysłanie kserokopii Pani w spom nień w ojennych. M o że udałoby się Pani zm obilizow ać sw oje koleżanki - kom batantki do napisania w łasnych relacji ? Jeśli zechciałaby Pani p om ó c nam w tej pracy w e W rocław iu - bylibyśm y b ard zo w dzięczni.
Posyłam y Pani Schem at Relacji W SK oraz m ateriały inform ujące o działalności Fundacji ( K om unikaty M em oriału G en erał M ani W ittek, n r 2,5,6; Info rm ację o IX Sesji).
P ozdraw iam y P an ią serdecznie i pro sząc o o d p o w ied ź zap raszam y do w sp ó łp racy z naszym A rchiw um .
Z w yrazam i szacunku
D okum entalistk a A rchiw um W SK
/ odpow ied zialna za ko n tak ty z woj. dolnośląskim /
