Wymagania edukacyjne przedmiotu wiedza o społeczeństwie w zakresie podstawowym dla klasy I szkoły ponadpodstawowej
Temat LEKCJI Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania Wymagania
konieczne podstawowe rozszerzające dopełniające wykraczające
(ocena (ocena (ocena dobra) (ocena bardzo dobra) (ocena celująca)
dopuszczająca) dostateczna)
Uczeń potrafi to co na Uczeń potrafi to co na Uczeń opanował Uczeń potrafi to co na ocenę dostateczną ocenę dobrą oraz: wymagania na ocenę bardzo
ocenę dopuszczającą oraz: dobrą,
oraz: a ponadto:
I. Człowiek i społeczeństwo
1. Potrzeby człowieka – wyjaśnia, czym są – podaje hierarchię – rozróżnia potrzeby – charakteryzuje – na podstawie definicji potrzeby człowieka potrzeb człowieka biologiczne i uniwersalny system systemów aksjologicznych i
według Abrahama psychologiczne człowieka, wartości wyników badań CBOS Maslowa potrzeby niższego i – określa wpływ wskazuje, jakim systemem – wyjaśnia pojęcie: wyższego rzędu uznawanego systemu wartości kierują się Polacy
system aksjologiczny wartości na hierarchię
potrzeb człowieka
2. Role społeczne – wyjaśnia pojęcia: – wymienia cechy – klasyfikuje grupy – charakteryzuje role – analizuje tekst źródłowy P.
rola społeczna, grupy społecznej – społeczne, uwzględniając społeczne w Sztompki i formułuje wnioski grupa społeczna, omawia proces różne kryteria: wielkość, kontekście zasady – analizuje zasady altruizm, stereotyp, przechodzenia z charakter członkostwa, wzajemności, zaufania wzajemności, zaufania i
klasa, warstwa jednej roli do drugiej więzi społeczne, rodzaj i pomocy według reguł pomocy
społeczna zorganizowania określonych przez
amerykańskiego
socjologa R.
1
Cialdiniego
3. Współczesna rodzina – wyjaśnia pojęcia: – omawia funkcje – charakteryzuje, z – analizuje problemy – ocenia kondycję rodzina, rodzina rodziny: wykorzystaniem wyników współczesnej rodziny: współczesnej polskiej rodziny nuklearna, stratyfikacyjną, badań opinii publicznej, trudności
monogamiczna, kulturową, seksualną, współczesne typy rodziny ekonomiczne i poligamiczna, rekreacyjną, – wyjaśnia problemy przemoc w rodzinie
zastępcza, opiekuńczo- związane z realizacją – uzasadnia
patchworkowa, zabezpieczającą, różnych funkcji rodziny w odpowiedź na pytanie:
matriarchalna i prokreacyjną i RP „Jaki model rodziny
patriarchalna, ekonomiczną jest najlepszy?”
partnerska
4. Proces socjalizacji – wyjaśnia pojęcia: – omawia etapy – podaje przykłady – analizuje zjawisko – na podstawie fragmentu socjalizacja, socjalizacji: wpływu społecznego w „znieczulicy tekstu Normana Goodmana resocjalizacja, socjalizację pierwotną różnych dziedzinach życia społecznej” oraz własnej wiedzy ocenia afiliacja, facylitacja i wtórną oraz – charakteryzuje proces – podaje przykłady zjawisko rozproszonej społeczna, socjalizację odwrotną wpływu społecznego na konformizmu i odpowiedzialności
konformizm i człowieka nonkonformizmu – analizuje przypadki postaw
nonkonformizm konformistycznych i
nonkonformistycznych
5. Charakterystyka – wyjaśnia pojęcia: – omawia różne formy – charakteryzuje – określa wpływ – na podstawie danych współczesnego społeczeństwo, współczesnego społeczeństwo: globalne, zjawiska tzw. statystycznych ocenia społeczeństwa struktura, klasa i społeczeństwa: informacyjne, masowe, macdonaldyzacji na dynamikę przemian
warstwa społeczna pierwotne, rolnicze, konsumpcyjne, otwarte i kształtowanie się społeczeństwa polskiego industrialne i zamknięte globalnego modelu – uzasadnia odpowiedź na
postindustrialne społeczeństwa pytanie: „Czy polskie
społeczeństwo jest
społeczeństwem informacyjnym?”
6. Wartości w – wyjaśnia pojęcie – omawia funkcje – charakteryzuje – analizuje dane – na podstawie tekstów społeczeństwie polskim wartości i norm wartości istotnych dla hierarchię wartości statystyczne i źródłowych określa relacje
społecznych jednostki według M. Schellera: prezentuje katalog między światopoglądem a wartości hedonistyczne, wartości wartościami
witalne, duchowe i afirmowanych w – analizuje rolę wartości w
religijne społeczeństwie światopoglądzie
polskim
7. Negatywne zjawiska – wyjaśnia pojęcia: – odróżnia pojęcie – rozpoznaje przyczyny, – analizuje teksty – uzasadnia swoją opinię na
społeczne tolerancja, tolerancji od przejawy i skutki źródłowe dotyczące temat oceny postaw
akceptacja, akceptacji nietolerancji i dyskryminacji w agresywnych w Polsce
antagonizm, – wyjaśnia, jak stygmatyzacji Polsce, akty i sposobów ich karalności
„swojskość”, tworzą się podziały w – omawia możliwe normatywne – – analizuje proces
„obcość” społeczeństwie na sposoby przeciwstawiania fragmenty ustawy – stygmatyzacji w Polsce i różne dyskryminacja, „swoich” i „obcych” się zjawisku nietolerancji i kodeksu karnego i jego typy: cielesny, moralny i
stygmatyzacja stygmatyzacji fragmenty Karty Praw plemienny
Podstawowych
– opracowuje projekt
– scenariusz
obchodów Dnia
Tolerancji
8. Konflikty społeczne – podaje definicję – wymienia przyczyny – rozróżnia rodzaje – charakteryzuje style – uzasadnia różnice między konfliktu, konfliktów konfliktów społecznych rozwiazywania kompromisem a uleganiem
kompromisu, społecznych – charakteryzuje konfliktów – analizuje źródła i
mediacji, negocjacji, i je omawia poszczególne rodzaje społecznych mechanizmy konfliktów arbitrażu – – podaje przykłady konfliktów społecznych – analizuje teksty społecznych
identyfikuje style konfliktów źródłowe dotyczące
rozwiązywania społecznych konfliktów na tle
konfliktów religijnym, konfliktów
między kibicami i wyciąga wnioski
9. Problemy polskiej – wymienia – podaje przyczyny – rozpoznaje problemy – na podstawie danych – opracowuje projekt ankiety młodzieży problemy młodzieży problemów młodzieży życiowe młodzieży w statystycznych dotyczący problemów
społeczeństwa w społeczeństwie społeczeństwie polskim charakteryzuje młodzieży – analizuje
polskiego polskim hierarchię wartości problemy polskiej młodzieży
– wyjaśnia pojęcia: – wyjaśnia pojęcie preferowanych przez – formułuje propozycje ich
wolontariat, zachowania młodzież polską rozwiązania
dopalacze, przemoc ryzykowne elektroniczna
10. Modele współczesnej – wyjaśnia pojęcia: – przedstawia różne – wykazuje się – wykorzystuje – formułuje, uzasadnia i broni rodziny ‒ dyskusja rodzina, rodzina modele współczesnej umiejętnością czytania ze informacje do własne stanowisko na forum
nuklearna, rodziny w RP zrozumieniem tekstów tworzenia własnej publicznym
monogamiczna, publicystycznych i wypowiedzi na temat
poligamiczna, popularnonaukowych i ewolucji współczesnej
zastępcza, ich interpretowania rodziny
patchworkowa, – ocenia różne modele
matriarchalna i współczesnej rodziny
patriarchalna, partnerska II. Społeczeństwo obywatelskie
1. Organizacje w – wyjaśnia pojęcia: – wymienia cechy – rozróżnia – charakteryzuje – uzasadnia, w jaki sposób
społeczeństwie społeczeństwo społeczeństwa stowarzyszenia społeczeństwo społeczeństwo obywatelskie
obywatelskim obywatelskie, obywatelskiego – rejestrowe, zwykłe, obywatelskie wpływa na władze państwa i organizacje przedstawia sposób fundacje, organizacje – przedstawia rodzaje i charakter sprawowanych pozarządowe, tworzenia i pożytku publicznego, przykłady organizacji rządów
stowarzyszenia, funkcjonowania związki zawodowe, pozarządowych
fundacje, stowarzyszeń organizacje działających w RP
oświadczenia woli, – wymienia zakres pracodawców, ruchy – wyjaśnia, jakie
obywatelskie niezbędnych społeczne znaczenie dla życia
nieposłuszeństwo uregulowań w publicznego ma
statucie swoboda zrzeszania
stowarzyszenia się obywateli w
różnych organizacjach społecznych
2. Kościoły i związki – wyjaśnia pojęcia: – przedstawia – omawia regulacje – charakteryzuje – projektuje program wyznaniowe w Polsce religia, konkordat, funkcjonujące w prawne dotyczące stosunki między wycieczki dydaktycznej ekumenizm Rzeczypospolitej funkcjonowania państwem a Kościołem szlakiem świątyń różnych
Polskiej kościoły i inne Kościołów i innych w RP wyznań w wybranym mieście związki wyznaniowe związków wyznaniowych – lokalizuje na mapie lub regionie
w Polsce największe skupiska – analizuje tekst preambuły
wyznań konkordatu,
i przedstawia wnioski
3. Nurty myśli politycznej – wyjaśnia pojęcia: – wymienia rodzaje – charakteryzuje – wskazuje – na podstawie różnorodnych (temat uzupełniający) myśl polityczna, doktryn politycznych podstawowe założenia najważniejsze wartości źródeł przedstawia główne
ideologia, doktryna – omawia współczesnych nurtów poszczególnych założenia nurtów
polityczna, program współczesne doktryny myśli politycznej doktryn politycznych totalitarnych
polityczny polityczne – uzasadnia, w jakim i nacjonalistycznych
stopniu są one – dostrzega zagrożenia, jakie aktualne do dziś niosą
4. Partie polityczne w – wyjaśnia pojęcia: – przedstawia – charakteryzuje zasady – dokonuje krytycznej – ocenia sposoby
Polsce partia polityczna, podstawowe funkcjonowania partii analizy materiałów z prowadzenia kampanii pluralizm polityczny założenia partii, które politycznych w Polsce kampanii wyborczych wyborczych w Polsce
– przedstawia cechy przekroczyły próg – uzasadnia, czy partie – analizuje, do jakich doktryn
partii politycznych niezbędny do polityczne powinny politycznych odnoszą się w
uzyskania dotacji być finansowane z swoich programach partie
budżetowej oraz budżetu państwa polityczne
nazwiska ich liderów
5. Współczesne media w – wyjaśnia pojęcia: – przedstawia – charakteryzuje wybrane – analizuje teksty – porównuje przekaz Polsce mass media, współczesne media w tytuły, stacje, portale ze źródłowe, wskazuje medialny na dowolny temat propaganda, Rzeczypospolitej względu na specyfikę, fragmenty naruszające w kilku wybranych stacjach,
„czwarta władza” Polskiej formy zasady etyki serwisach, portalach
– wymienia rodzaje – wymienia główne i treści przekazu dziennikarskiej informacyjnych, dziennikach i
mediów dzienniki, tygodniki – ocenia szkodliwość tygodnikach
podaje funkcje społeczno-polityczne, tego typu działań – formułuje swoją opinię na
środków masowego stacje telewizyjne i ten temat
przekazu radiowe, portale
internetowe
6. Patologie życia – wyjaśnia pojęcia: – rozpoznaje przejawy – przedstawia – wskazuje na mapie – uzasadnia negatywny publicznego w Polsce patologia, kapitał patologii życia mechanizmy korupcji państwa o najwyższym wpływ na życie publiczne
społeczny, nepotyzm, publicznego – wykazuje negatywny i najniższym poziomie partykularyzmu, nepotyzmu, alienacja, – wymienia rodzaje wpływ patologii na życie korupcji na świecie klientelizmu
partykularyzm, patologii życia publiczne – analizuje materiały
korupcja, klientelizm publicznego źródłowe na ten temat
i wyciąga wnioski
7. Rola opinii publicznej – wyjaśnia pojęcia: – wymienia instytucje – porównuje wyniki – interpretuje wyniki – formułuje hipotezy
w społeczeństwie opinia publiczna, zajmujące się sondaży badań opinii dotyczące przyczyn różnic
obywatelskim „barometr badaniami przedwyborczych i publicznej przekraczających wartość
polityczny”, badania statystycznymi w rezultatów wyborów – podaje przykłady błędu statystycznego
sondażowe, kultura Polsce: CBOS, TNS – konstruuje ankietę na wpływu opinii – argumentuje swoje polityczna, Polska, IBRIS, Ipsos i wybrany temat publicznej na decyzje stanowisko na temat zakazu
marketing polityczny inne polityczne w Polsce w publikowania sondaży w dniu
XXI wieku poprzedzającym wybory 8. Finansowanie partii – wyjaśnia pojęcia: – przedstawia – wykazuje się – wykorzystuje – formułuje własne politycznych z budżetu partia polityczna, sposoby finansowania umiejętnością czytania ze informacje do stanowisko, uzasadnia je i państwa ‒ dyskusja pluralizm polityczny partii politycznych w zrozumieniem tekstów tworzenia własnej broni go na forum publicznym
– przedstawia cechy Rzeczypospolitej publicystycznych i wypowiedzi na temat
partii politycznych popularnonaukowych i finansowania partii
ich interpretowania politycznych z budżetu – prezentuje argumenty państwa
natury politycznej, społecznej i ekonomicznej III. Organy władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej
1. Konstytucyjne zasady – wyjaśnia pojęcia: – wyjaśnia – charakteryzuje zasady – analizuje – uzasadnia, z jakiego ustroju RP ustrój polityczny, konstytucyjne pojęcie ustrojowe zawarte w sformułowania powodu K. Monteskiusz
preambuła, ustawa suwerenności Konstytucji RP: preambuły Konstytucji dokonał podziału władzy zasadnicza – omawia zawartość suwerenności narodu, Rzeczypospolitej – przygotowuje projekt
Konstytucji RP demokratycznego Polskiej preambuły statutu szkoły
państwa prawa,
konstytucjonalizmu, podziału i równoważenia się władz, pluralizmu itp.
2. Formy demokracji – wyjaśnia pojęcia: – wymienia formy – charakteryzuje formy – analizuje, jakie – uzasadnia, jaki mają wpływ
bezpośredniej referendum, demokracji demokracji warunki muszą zostać konsultacje publiczne na
plebiscyt, inicjatywa bezpośredniej w RP bezpośredniej: spełnione, by kształtowanie prawa w ludowa, weto – przedstawia referendum, referendum się odbyło Rzeczypospolitej Polskiej ludowe, recall specyfikę referendum zgromadzenie, recall, oraz by jego wyniki – na podstawie wykresu
ogólnokrajowego i plebiscyt, konsultacje były wiążące analizuje procedurę
rodzajów referendów społeczne – wyszukuje przygotowania i
lokalnych w RP – analizuje wszystkie informacje ze strony przeprowadzenia referendum polskie referenda po II gminy, BIP-u, zatwierdzającego zmianę wojnie światowej ministerstw, jakie Konstytucji RP
odbywają się
konsultacje społeczne
3. Prawo wyborcze – wyjaśnia pojęcia: – wymienia zasady – charakteryzuje wybory – porównuje – analizuje system wyborczy czynne i bierne prawa wyborczego: do sejmu, senatu, na ordynację w RP
prawo wyborcze, powszechności, urząd prezydenta, większościową i – podaje wady i zalety ordynacja wyborcza tajności, równości, samorządowe i do proporcjonalną – systemu większościowego i
bezpośredniości, Parlamentu uzasadnia konieczność proporcjonalnego proporcjonalności, Europejskiego wprowadzenia tzw.
większości klauzuli zaporowych
4. Władza – wyjaśnia pojęcia: – wymienia – charakteryzuje pracę – analizuje – uzasadnia, kiedy może dojść ustawodawcza RP bikameralizm, kompetencje Sejmu sejmu i senatu oraz poszczególne rodzaje do skrócenia kadencji sejmu
unikameralizm, RP, Senatu RP i poszczególnych organów większości stosowane – podaje argumenty za kworum, immunitet Zgromadzenia sejmu i senatu podczas głosowania w utrzymaniem czy też parlamentarny Narodowego RP – rozróżnia pojęcie sejmie, senacie i zniesieniem immunitetu
– omawia przywilej, mandatu wolnego od Zgromadzeniu posłów i senatorów jakim jest immunitet mandatu imperatywnego Narodowym
parlamentarny – prezentuje działające w Polsce Komisje nadzwyczajne i śledcze
5. Funkcje władzy – wyjaśnia pojęcia: – wymienia – omawia sposoby – charakteryzuje, w – analizuje, jakie jest ustawodawczej inicjatywa podstawowe funkcje działania sejmu, który jaki sposób sejm znaczenie obu izb w polskim
ustawodawcza, sejmu i senatu: sprawuje funkcję sprawuje funkcję parlamencie, formułuje promulgacja, weto ustrojodawczą, kontrolną: wotum kreacyjną argumenty za powoływaniem ustawodawcze, ustawodawczą i zaufania, wotum – przedstawia dwuizbowego parlamentu w
absolutorium, kontrolną nieufności, absolutorium, procedurę RP
vacatio legis, zapytania i interpelacje ustawodawczą w RP
legislatywa poselskie, informacje (proces legislacyjny
bieżące i pytania w ustawy) sprawach bieżących
6. Władza wykonawcza – wyjaśnia pojęcia: – omawia trzy – charakteryzuje – analizuje poziom – wykazuje znaczenie, jakie – prezydent RP egzekutywa, zasadnicze funkcje uprawnienia Prezydenta legitymizacji dla pozycji ustrojowej kontrasygnata, prezydenta: RP wobec Rady społecznej władzy Prezydenta Rzeczypospolitej prerogatywa reprezentacyjno- Ministrów, parlamentu, prezydenckiej, Polskiej ma fakt wyborów
symboliczną, arbitra i władzy sądowniczej i wykorzystując wyniki powszechnych wykonawczą prokuratury, w zakresie badań opinii
– wymienia stosunków zagranicznych, publicznej
Prezydentów Polski bezpieczeństwa, – uzasadnia, w jakich po 1989 roku obronności i głowy okolicznościach
państwa Prezydent RP może
być usunięty z urzędu lub zawieszony
7. Władza wykonawcza – wyjaśnia pojęcia: – wymienia – przedstawia sposób – porównuje sytuację – charakteryzuje w RP – Rada Ministrów organ kolegialny, kompetencje Rady powołania i ustępowania rządów administrację zespoloną i
rząd mniejszościowy Ministrów RP Rady Ministrów mniejszościowych i niezespoloną
i większościowy, – podaje, kto wchodzi – omawia podstawowe większościowych ze – określa rolę i zadania wotum zaufania, w skład Rady działy administracji względu na możliwości wojewody
dymisja rządu, Ministrów – rządowej centralnej i działania rekonstrukcja rządu wyjaśnia rolę Prezesa terenowej
Rady Ministrów RP
8. Samorząd – wyjaśnia pojęcia: – wymienia różne – omawia organy – analizuje zadania – przygotowuje opracowanie terytorialny w RP samorząd, sołectwo, formy samorządu – stanowiące i wykonawcze samorządu promujące działania organów
dzielnice przedstawia strukturę samorządu terytorialnego terytorialnego na wybranego samorządu – wskazuje organy samorządu na poziomie gminy, poszczególnych terytorialnego na poziomie nadzoru samorządu terytorialnego w miasta, miasta na szczeblach: własne, powiatu lub województwa w
Polsce po 1989 roku prawach powiatu oraz zlecone i powierzone RP
województwa w RP oraz dochody samorządu
terytorialnego
9. Władza sądownicza w – wyjaśnia pojęcia: – wymienia – przedstawia strukturę – analizuje gwarancje – uzasadnia potrzebę RP ‒ sądy apelacja, kasacja, konstytucyjne zasady sądownictwa niezawisłości sędziów: niezależności sądów i
instancyjność funkcjonowania powszechnego i sposób powoływania niezawisłości sędziów sądów w RP administracyjnego w RP sędziów, – wyjaśnia, jaką rolę odgrywa
– omawia sposób nieusuwalność, w polskim systemie prawnym powoływania sędziów immunitet sędziowski, Krajowa Rada Sądownictwa Sądu Najwyższego i apolityczność sędziów,
zadania tego sądu status materialny
10. Władza sądownicza w – wyjaśnia pojęcia: – przedstawia – omawia sposób – ocenia znaczenie – uzasadnia odpowiedź na
RP ‒ trybunały skarga kompetencje powoływania i zadania Trybunału pytanie: „Czy Trybunał Stanu
konstytucyjna, Trybunału Trybunału Konstytucyjnego oraz jest w Polsce potrzebny?”, kontrola Konstytucyjnego Konstytucyjnego i Trybunału Stanu dla podaje argumenty
prewencyjna ustawy Trybunału Stanu funkcjonowania
państwa
11. Najwyższa Izba – wyjaśnia pojęcia: – przedstawia – omawia zadania i – analizuje połączenie – uzasadnia znaczenie NIK-u i Kontroli i prokuratura kontrola państwowa, kompetencje obowiązki prokuratury w funkcji ministra prokuratury dla
praworządność Najwyższej Izby RP sprawiedliwości i funkcjonowania państwa
Kontroli – podaje podstawy prokuratora
prawne funkcjonowania generalnego, podaje NIK w Polsce i jej argumenty za i przeciw strukturę
12. Wady i zalety – wyjaśnia pojęcia: – wskazuje wady i – wykazuje się – wykorzystuje – formułuje własne ordynacji czynne i bierne zalety ordynacji umiejętnością czytania ze informacje do stanowisko, uzasadnia je i proporcjonalnej i prawo wyborcze, proporcjonalnej i zrozumieniem tekstów tworzenia własnej broni go na forum publicznym większościowej ‒ ordynacja wyborcza większościowej w RP publicystycznych i wypowiedzi na temat
dyskusja popularnonaukowych i ordynacji
ich interpretowania proporcjonalnej i większościowej
8
