3. Być obywatelem. Uczeń:
wyjaśnia jak człowiek staje się obywatelem w sensie formalnym (prawo ziemi, prawo krwi, nadanie obywatelstwa); podaje przykłady uprawnień i obowiązków wynikających z posiadania obywatelstwa polskiego; przedstawia cechy dobrego obywatela, odwołując się do historycznych i współczesnych postaci; wykazuje znaczenie postaw i cnót obywatelskich.
ODPOWIEDZI:
obywatelstwo — stosunek prawny łączący obywatela z państwem; istnieją różne sposoby nabywania obywatelstwa:
zasada krwi polega na przyznawaniu dziecku obywatelstwa kraju, którego obywatelami sa jego rodzice/ rodzic (np. dziecko obywateli polskich otrzyma obywatelstwo polskie),
zasada ziemi polega na przyznawaniu dziecku obywatelstwa kraju, na terytorium którego sie urodziło (np. dziecko obywateli polskich urodzone na terytorium Stanów Zjednoczonych otrzyma podwójne obywatelstwo: amerykańskie, ponieważ w USA obowiązuje zasada ziemi, i polskie, ponieważ w Polsce obowiązuje zasada krwi),
nadanie obywatelstwa polega na zostaniu obywatelem danego kraju w wyniku podjętych starań i po spełnieniu określonych prawem wymogów (np. dobrej znajomości języka danego państwa i zamieszkiwaniu na jego terenie przez długi okres); w Polsce obywatelstwo nadaje Prezydent RP bezpaństwowiec (apatryda) — osoba, która nie jest obywatelem żadnego państwa;
- według danych UNHCR z 2010 roku, w Polsce przebywa ok. 750 bezpaństwowców, a na świecie — ok. 9.500.000.
Konstytucyjne obowiązki obywatela Polski:
- wierność Rzeczypospolitej Polskiej i troska o dobro wspólne, - przestrzeganie prawa RP,
- ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym płacenie podatków, - obrona Ojczyzny,
- dbanie o stan środowiska naturalnego;
Dobry obywatel powinien:
-interesować się życiem publicznym -znać swoje prawa i obowiązki
-orientować się w bieżących problemach dotyczących społeczności lokalnej i krajowej -angażować się w sprawy regionu i państwa
-próbować wywierać wpływ na decyzje władz, np. w gminie lub państwie poprzez głosowanie i członkostwo w organizacjach
-dbać o dobro całego społeczeństwa
Trzy przykazania dobrego obywatela, czyli WUC:
-WIEDZIEC (mieć wiedze obywatelska, np. znać kompetencje organów samorządu terytorialnego),
- UMIEC (posiadać umiejętności obywatelskie, np. potrafić napisać wniosek o dofinansowanie projektu),
- CHCIEC (reprezentować postawę obywatelska, np. chcieć zrealizować zbiórkę żywności dla potrzebujących przed świętami);
c) cnoty obywatelskie — rodzaj niepisanych norm społecznych, obyczajów, wskazówek dobrego postępowania, które powinny obowiązywać w przestrzeni publicznej, np. uczciwość,
prawdomówność, gotowość do poświęceń;
- osoba, która reprezentuje swoim postępowaniem „antycnoty” obywatelskie, zasługuje na określenie antyobywatel;
4. Udział obywateli w życiu publicznym. Uczeń:
przedstawia główne podmioty życia publicznego (obywatele, zrzeszenia, media, politycy, partie, władza, instytucje publiczne, biznes itp.); przedstawia przykłady działania organizacji pozarządowych i społecznych oraz uzasadnia ich znaczenie dla obywateli; wyjaśnia jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie lokalnym, krajowym, europejskim i światowym.
ODPOWIEDZI:
nieposłuszeństwo obywatelskie —celowe, publiczne, demonstracyjne działanie polegające na łamaniu
konkretnych przepisów prawa;
* cechy:
– przekonanie o niesłuszności i niesprawiedliwości tych przepisów, – zgoda na poniesienie kary za świadome łamanie prawa,
– nieużywanie przemocy pod żadnym pozorem,
* przykłady:
– strajk, okupacja, protest, manifestacja, blokady itp., – ukrywanie obywateli (np. podczas wojny),
– sabotaż — działanie polegające na celowym wykonywaniu swojej pracy złe (np. na niedokładnym skręcaniu urządzeń, tak, by nie były zdatne do użytku),
– włoski strajk — działanie polegające na wykonywaniu przez pracowników swojej pracy „nazbyt”
skrupulatnie (np. ręczne wpisywane kodu kreskowego).
Stowarzyszenia.
a) organizacja pozarządowa (non-governmental organization — NGO, organizacja non-profit) — organizacja powołana przez obywateli (lub przedsiębiorstwa) w celu innym niż osiągniecie zysku (w celu niezarobkowym);
b) stowarzyszenie- dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie (czyli grupa posiadająca członków) o celach niezarobkowych (non-profit); stowarzyszenia umożliwiają jednostce realny wpływ na władze.
Przykłady: (Stowarzyszenie Młodzi Demokraci, Forum Młodych PiS, Federacja Młodych Socjaldemokratów, Forum Młodych Ludowców. Stowarzyszenie Mierz Wysoko prowadzi klub młodziezowy
na Brzeskiej w Warszawie, Klub Sportowy Warszawianka prowadzi działalnosc sportowa, Polskie
Stowarzyszenie Astrologiczne, które, jako stowarzyszenie zwykłe, prowadzi kursy astrologiczne dla
swoich członków.
c) fundacja — organizacja społeczna powołana w celu realizacji zadań społecznie użytecznych (np.
pomocy komuś, ochrony środowiska); w odróżnieniu od stowarzyszeń fundacja nie posiada członków
— zakłada ja fundator, który jest jej najwyższym organem (on również nadaje statut fundacji, określa cele jej działania i źródła finansowania). Przykłady: Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej, Fundacja Greenpeace, Radomskie Towarzystwo Opieki nad Zwierzetami;
d) organizacja pozytku publicznego (OPP) — organizacja pozarządowa działająca tylko i wyłącznie na rzecz określonej społeczności, służąca dobru publicznemu
e) wolontariat — bezpłatne, świadome, dobrowolne działanie na rzecz osób spoza kręgu
f) lobbing — zdobywanie poparcia osób posiadających władze lub wpływanie na decyzje władz przez grupy rodziny i znajomych;
Związek zawodowy — organizacja pracowników reprezentująca ich w konflikcie z pracodawca, broniąca ich interesów (związek zawodowy broni interesów wszystkich pracowników, również tych, którzy nie sa jego członkami), negocjująca w sprawach wysokości płac i warunków pracy
Największe ogólnokrajowe struktury związkowe (tzw. centrale związkowe), będące członkami Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych:
Opinia publiczna — wyrażane publicznie poglądy obywateli na ważne problemy społeczne i polityczne,
a gdy żaden pogląd nie zdobywa wyraźnej większości zwolenników wśród społeczeństwa mówimy, ze opinia
publiczna jest podzielona — w innym wypadku mówimy, ze opinia publiczna jest zgodna w danej
kwestii;
Czwarta władza.
a) media są również określane jako mass media, środki masowego przekazu;
b) czwarta władza — określenie mediów (telewizji, radia, prasy, Internetu) odnoszące sie do koncepcji trójpodziału władzy i zakładające, ze we współczesnej demokracji media odgrywają ważną funkcje kontrolna oraz informacyjna i, w związku z tym, mogą wywierać wpływ na decyzje polityczne obywateli (czyli sprawuja nad nimi władze);
c) pluralizm —róznorodnosc; pluralizm mediów jest bardzo wazny ze wzgledu na (analogicznie do podziału władz) mozliwosc manipulowania pogladami obywateli przez np. telewizje majaca monopol (wyłacznosc) na przekaz infromacji i kształowanie opinii;
d) cenzura — kontrola (zwykle panstwowa) publikacji, widowisk teatralnych, audycji, programów itp.
- cenzura prewencyjna — kontrola i ingerencja w tresci przed ukazaniem sie publikacji (mozliwy jest równiez zakaz wydania);
- cenzura represyjna — kontrola tresci po wydaniu tekstu, mogaca równiez oznaczac zakaz jego rozpowszechniania z powodu łamania przezen norm prawnych (w wyjatkowych przypadkach równiez religijnych i obyczajowych);
e) niezaleznosc mediów jest, obok ich pluralizmu, koniecznym warunkiem dla zapewnienia rzetelnosci przekazu informacji,
- niezaleznosc polityczna — wolnosc od nacisków ze strony władz i polityków,
- niezaleznosc ekonomiczna — wolnosc od nacisków ze strony włascicieli stacji/gazety/portalu;
f) osoba publiczna — osoba, która jest społecznie rozpoznawalna (gdyz jest np. czestym gosciem programów telewizyjnych) lub pełni funkcje publiczna i, w zwiazku z tym, jej prawo m.in. do
prywatnosci jest ograniczone (tzn. musi zaakceptowac to, ze jest ciagle obserwowana — nie tylko w sytuacjach słuzbowych, ale i prywatnych)
Partia polityczna — organizacja zrzeszajaca obywateli na zasadach dobrowolnosci i równosci, dazaca metodami demokratycznymi do przejecia i utrzymania władzy w panstwie w celu realizacji swojego programu; finansowana jawnie
Ruch Palikota
Solidarna Polska
