Dochody i finanse największych partii politycznych w Polsce w latach 2002–2017

(1)

Dochody i finanse

największych partii politycznych w Polsce w latach 2002–2017

Raport

Wojciech Biesiacki Katarzyna Gruszka

Jarosław Szczepański

Paulina Szczepańska

(2)

Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie

od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Autora.

Wydawca

Wydawnictwo Instytutu Nauki o Polityce

Skład

Manuscript Konrad Jajecznik

Zdjęcie na okładce:

Paweł Czerwiński on Unsplash

Odwiedź

Instytut Nauki o Polityce: www.inop.edu.pl Polish Journal of Political Science: www.pjps.pl

(3)

3

Spis treści

Wstęp 7

Dochody i wydatki największych partii politycznych w latach 2002–2017 9

Ogólne dochody partii politycznych w latach 2002–2017 11

Prawo i Sprawiedliwość 11

Platforma Obywatelska 11

Sojusz Lewicy Demokratycznej 11

Polskie Stronnictwo Ludowe 12

(4)

Raport: Dochody i finanse największych partii politycznych w Polsce w latach 2002–2017

4 Wpłaty od osób fizycznych

w dochodach partii politycznych 14

Prawo i Sprawiedliwość 14

Platforma Obywatelska 15

Sojusz Lewicy Demokratycznej 15

Polskie Stronnictwo Ludowe 15

Łączne wpłaty od osób fizycznych 16

Dochody z tytułu składek członkowskich 18

Udział środków od osób fizycznych w ogólnych dochodach partii 20

Dochody z budżetu państwa 22

Prawo i Sprawiedliwość 22

Platforma Obywatelska 23

Sojusz Lewicy Demokratycznej 23

Polskie Stronnictwo Ludowe 23

Dochody pochodzące z subwencji 24

Dochody pochodzące z dotacji podmiotowej 26

Udział dochodów z subwencji i dotacji podmiotowej w ogólnych dochodach partii 28

Kredyty zaciągane przez partie polityczne oraz wydatki z Funduszów Wyborczych partii politycznych 30

Prawo i Sprawiedliwość 30

Platforma Obywatelska 30

(5)

5 Sojusz Lewicy Demokratycznej 30

Polskie Stronnictwo Ludowe 31

Suma poszczególnych kategorii dochodów i wydatków w ujęciu rocznym dla wszystkich analizowanych partii politycznych 37

Dochody ogólne 37

Wpłaty od osób fizycznych, dochody ze składek oraz udział dochodów od osób fizycznych

w ogólnych dochodach partii politycznych 37

Dochody z subwencji i dotacji podmiotowych oraz udział dochodów z budżetu państwa w ogólnych dochodach partii politycznych 38

Zobowiązania kredytowe i wydatki

z Funduszu Wyborczego 39

(6)

(7)

7 Wstęp

Szanowni Państwo, Przedkładany raport powstał w ramach szerszego projektu „Finansowanie partie politycznych” finansowanego w całości przez Fundację Instytut Na- uki o Polityce w ramach programu Mikrograntów Instytutu Nauki o Polity- ce. Prace prowadzone w ramach projektu pozwoliły stworzyć bazę danych o finansowaniu partii politycznych funkcjonujących w Polsce w latach 2002-2017. W raporcie przedstawione zostały dane dotyczące największych partii politycznych sprawozdających się w latach 2002-2017.

Prace poczynione dotychczas wypełniają częściowo zdiagnozowaną na lukę badawczą. Nowsze opracowania takie jak K. Skotnicki, Finanso- wanie partii politycznych w Polsce, „Toruńskie Studia Polsko-Włoskie”

2016, nr 12; R. Piotrowski, Demokracja a finansowanie partii politycznych w świetle Konstytucji RP, „Studia Iuridica Lublinensia” 2014, nr 2; skupiają się na formalnej stronie kwestii finansowania. Opracowania starsze doty- czące samych finansów zamykają się przed 2002 rokiem. Zespół badawczy w pracach zmierzających do przygotowania niniejszego raportu skupił swoje wysiłki na analizie dokumentów praktyki politycznej – sprawozdań finansowych partii politycznych.

(8)

8

Przekładany raport traktować należy jako prowadzenie do tematyki praktyki partii w zakresie finansowania i sprawozdawczości oraz pierwszy krok w kierunku podsumowania zbliżającego się dwudziestolecia obowiązu- jącego systemu finansowania i sprawozdawania się partii. Raport anali- zujący dane przedkładane przez partie jest również okazją do wejrzenia w zasadności i celowość składanych sprawozdań w formie wymaganej przepisami prawa.

Zespół projektowy, Wojciech Biesiacki Katarzyna Gruszka, Jarosław Szczepański, Paulina Szczepańska

(9)

9 Dochody i wydatki największych partii politycznych w latach 2002–2017

Przedmiotem niniejszego Raportu będzie przedstawienie w ujęciu histo- rycznym wybranych kategorii źródeł finansowania oraz wydatków po- szczególnych partii politycznych w Polsce w latach 2002–2017. Analizie poddane zostaną finanse czterech najważniejszych partii politycznych w Polsce XXI wieku: Prawa i Sprawiedliwości, Platformy Obywatelskiej, Sojuszu Lewicy Demokratycznej oraz Polskiego Stronnictwa Ludowe- go. W okresie będącym przedmiotem tego raportu partie te (niekiedy startując także w ramach koalicji wyborczych) osiągały co do zasady naj- lepsze wyniki w wyborach parlamentarnych, a także w przeciwieństwie do innych formacji politycznych były w stanie zachować swoją pozycję na scenie politycznej w całym analizowanym okresie. Nie są to oczywiście jedyne formacje polityczne, które istniały aktywnie w całym analizowanym okresie (tutaj można przykładowo wymienić takie inne partie jak:

Unia Europejskich Demokratów, która formalnie jest kontynuatorką Unii Wolności, Unia Pracy czy Liga Polskich Rodzin), ani jedyne, które w rzeczonych latach posiadały swoją reprezentację parlamentarną, czy też w wy- niku osiągniętego w wyborach parlamentarnych poparcia otrzymywały subwencję oraz dotację podmiotową z budżetu państwa (takie warunki spełniały np. Samoobrona, Nowoczesna czy Ruch Palikota). Dodatkowo

(10)

10

poniżej opisane kategorie danych zostaną także zaprezentowane w uję- ciu zbiorczym.

W niniejszym raporcie zaprezentowane zostaną następujące dane finansowe za lata 2002–2017 dla wyżej wymienionych czterech partii politycznych:

1. Łączna suma dochodów partii politycznej za lata 2002–2017. Przedsta- wione zostaną łączne kwoty środków finansowych jakie dana partia polityczna pozyskała w poszczególnych analizowanych latach. Składają się na nią zarówno dochody pochodzące z budżetu państwa (w po- staci subwencji i dotacji podmiotowej), dochody pochodzące z wpłat od osób fizycznych (składki, darowizny, wpłaty dokonywane bezpo- średnio na Fundusz Wyborczy), jak i dochody z innych, często pomniej- szych źródeł takich jak: sprzedaż składników majątkowych, dochody z działalności własnej partii, czy dochody kapitałowe. W sumę docho- dów za poszczególne lata wliczone będą także wartości zobowiązań kredytowych zaciąganych przez partie polityczne.

2. Dochody partii politycznych pochodzące z wpłat dokonywanych przez osoby fizyczne. Zaprezentowane zostaną zarówno łączne sumy do- chodów z tego tytułu osiągane przez partie polityczne, jak i dochody uzyskiwane z tytułu samych składek opłacanych przez członków danej partii. Dodatkowo przedstawiony zostanie udział wsparcia finansowego pochodzącego od osób fizycznych w ogólnej sumie dochodów partii politycznych.

3. Dochody partii politycznych pochodzące ze źródeł publicznych. Zapre- zentowane zostaną dochody osiągane w poszczególnych latach przez partie z tytułu otrzymywanej subwencji oraz z tytułu otrzymywanych dotacji podmiotowych. Dodatkowo przedstawiony zostanie udział środ- ków pochodzących ze źródeł publicznych w ogólnej sumie dochodów partii politycznych.

4. Zobowiązania kredytowe zaciągane przez poszczególne partie polityczne. W ujęciu rocznym zaprezentowane zostaną sumy kwot kredytów zaciąganych przez poszczególne partie polityczne.

5. Wydatki ponoszone przez partie polityczne na cele wyborcze w po- szczególnych latach. Przedstawione zostaną łączne sumy wydatków

(11)

11

ponoszonych z Funduszu Wyborczego przez poszczególne partie polityczne w poszczególnych latach. W sumie tych wydatków zawierać się będą środki finansowe wydawane na kampanie wyborcze w wyborach do Sejmu i Senatu RP, w uzupełniających wyborach do Senatu RP, w wyborach na Prezydenta RP, w wyborach organów jednostek samo- rządu terytorialnego oraz w wyborach do Parlamentu Europejskiego, a także w kampaniach referendalnych.

Ogólne dochody partii politycznych w latach 2002–2017

Prawo i Sprawiedliwość

Łączne dochody Prawa i Sprawiedliwości w analizowanym okresie zamy- kały się w kwotach pomiędzy ok. 10 mln 750 tys. zł w roku 2002 a 66 mln 250 tys. zł w roku 2006. Od roku 2005 do roku 2012 tylko w jednym roku roz- liczeniowym łączne dochody partii wyniosły mniej niż 40 milionów zło- tych. Łącznie w analizowanym okresie przychody Prawa i Sprawiedliwości wyniosły ponad 625 milionów złotych.

Platforma Obywatelska

Łączne dochody Platformy Obywatelskiej w analizowanym okresie zamy- kały się w kwotach pomiędzy ok. 1 mln 350 tys. zł w roku 2003 a 69 mln 850 tys. zł w roku 2010. Pomiędzy 2005 a 2016 r. jedynie raz łączna kwota dochodów partii była niższa niż 37 mln zł, a co do zasady roczne dochody partii wynosiły około 40–50 mln złotych. Łącznie w analizowanym okresie przychody Platformy Obywatelskiej wyniosły prawie 615 milionów złotych.

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Łączne dochody Sojuszu Lewicy Demokratycznej w analizowanym okresie zamykały się w kwotach pomiędzy ok. 6 mln 150 tys. zł w roku 2017 a 57 mln 520 tys. zł w roku 2002. W latach 2002–2011 dochody partii nie spadały

(12)

(13)

13 Platforma Obywatelska

Wykres 2: Ogólne dochody Platformy Obywatelskiej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 3: Ogólne dochody Sojuszu Lewicy Demokratycznej w latach 2002–2017.

(opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(14)

14 Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 4: Ogólne dochody Polskiego Stronnictwa Ludowego w latach 2002–2017.

Wpłaty od osób fizycznych w dochodach partii politycznych

Prawo i Sprawiedliwość

Łączne dochody z tytułu wpłat od osób fizycznych Prawa i Sprawie- dliwości w analizowanym okresie zamykały się w kwotach pomiędzy ok. 300 tys. zł w roku 2003 a 16 mln 700 tys. zł w roku 2014. W rzeczonym okresie można zaobserwować równomierny wzrost dochodów PiS z tytu- łu składek członkowskich. W latach 2002–2006 nie przekraczały one ani razu miliona zł, natomiast już w końcowych latach (2016–17) wynosiły ponad 3,5 mln zł rocznie. W 2011 roku udział środków pochodzących z wpłat od osób fizycznych w ogólnych dochodach partii był rekordowo wysoki i wynosił ponad 27%. Łącznie w analizowanym okresie dochody z tytułu

(15)

15

składek i darowizn Prawa i Sprawiedliwości wyniosły ponad 100 milio- nów złotych.

Platforma Obywatelska

Łączne dochody z tytułu wpłat od osób fizycznych Platformy Obywa- telskiej w analizowanym okresie zamykały się w kwotach pomiędzy ok. 995 tys. zł w roku 2016 a ponad 24 mln 700 tys. zł w roku 2014. W latach 2002–2013 następował stopniowy wzrost dochodów ze składek, któ- re z początkowych niecałych 20 tys. zł rocznie wzrosły do prawie 2 mln 500 tys. Od roku 2014 widać zdecydowaną obniżkę dochodów z tego tytułu.

W roku 2016 łączna kwota wpłaconych składek wyniosła ok. 370 tys, zł i była najniższa od 2002 r. Należy tutaj tez zauważyć że w początkowych latach analizowanego okresu PO nie otrzymywała subwencji w związku z czym dochody z tytułu wpłat od osób fizycznych stanowiły w zasadzie 100%

dochodów. Łącznie w analizowanym okresie dochody z tytułu składek i darowizn Platformy Obywatelskiej wyniosły ponad 152 miliony złotych.

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Łączne dochody z tytułu wpłat od osób fizycznych Sojuszu Lewicy De- mokratycznej w analizowanym okresie zamykały się w kwotach pomię- dzy ok. 1 mln 500 tys. zł w roku 2017 a 39 mln 500 tys. zł w roku 2002.

Analizowane lata to ciągły spadek dochodów z tytułu składek członkow- skich. W latach 2002–2003 dochody z tego tytułu wynosiły kolejno prawie 20 mln zł i ponad 13 mln zł. Tymczasem w latach 2016–2017 ledwo prze- kraczały 1 mln. W rekordowym 2014 roku ponad 70% ogólnych dochodów partii pochodziło z wpłat od osób prywatnych. Łącznie w analizowanym okresie dochody z tytułu składek i darowizn Sojuszu Lewicy Demokratycz- nej wyniosły ponad 171 milionów złotych.

Polskie Stronnictwo Ludowe

Łączne dochody z tytułu wpłat od osób fizycznych Polskiego Stronnictwa Ludowego w analizowanym okresie zamykały się w kwotach pomiędzy ok. 800 tys. zł w roku 2008 a ok. 16 mln 150 tys. zł w roku 2014. PSL na tle innych analizowanych partii osiaga bardzo niskie przychody ze składek członkowskich. W analizowanym okresie ani razu nie przekroczyły one 1 mln zł, a w roku 2010 osiągnęły rekordowo niski poziom poniżej 11 tys. zł.

(16)

16

W roku 2004 w związku z utratą prawa do subwencji PSL osiągnęło ponad 94% dochodów z tytułu wpłat od osób fizycznych. Łącznie w analizowanym okresie dochody z tytułu składek i darowizn Polskiego Stronnictwa Ludowego wyniosły prawie 83 miliony złotych.

Łączne wpłaty od osób fizycznych

Prawo i Sprawiedliwość

Wykres 5: Dochody Prawa i Sprawiedliwości z tytułu wpłat od osób fizycznych w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(17)

17 Platforma Obywatelska

Wykres 6: Dochody Platformy Obywatelskiej z tytułu wpłat od osób fizycznych w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Ko- misji Wyborczej)

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 7: Dochody Sojuszu Lewicy Demokratycznej z tytułu wpłat od osób fizycznych w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(18)

18 Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 8: Dochody Polskiego Stronnictwa Ludowego z tytułu wpłat od osób fizycznych w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Pań- stwowej Komisji Wyborczej)

Dochody z tytułu składek członkowskich

Prawo i Sprawiedliwość

Wykres 9: Dochody Prawa i Sprawiedliwości z tytułu wpłat składek członkowskich w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Ko- misji Wyborczej)

(19)

19 Platforma Obywatelska

Wykres 10: Dochody Platformy Obywatelskiej z tytułu wpłat składek członkow- skich w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 11: Dochody Sojuszu Lewicy Demokratycznej z tytułu wpłat składek człon- kowskich w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Pań- stwowej Komisji Wyborczej)

(20)

20 Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 12: Dochody Polskiego Stronnictwa Ludowego z tytułu wpłat składek członkowskich w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Udział środków od osób fizycznych w ogólnych dochodach partii

Prawo i Sprawiedliwość

Wykres 13: Udział wpłat dokonanych przez osoby fizyczne w ogólnej kwocie docho- dów Prawa i Sprawiedliwości w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(21)

21 Platforma Obywatelska

Wykres 14: Udział wpłat dokonanych przez osoby fizyczne w ogólnej kwocie docho- dów Platformy Obywatelskiej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 15: Udział wpłat dokonanych przez osoby fizyczne w ogólnej kwocie do- chodów Sojuszu Lewicy Demokratycznej w latach 2002–2017. (opracowanie wła- sne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(22)

22 Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 16: Udział wpłat dokonanych przez osoby fizyczne w ogólnej kwocie do- chodów Polskiego Stronnictwa Ludowego w latach 2002–2017. (opracowanie wła- sne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Dochody z budżetu państwa

Prawo i Sprawiedliwość

W latach 2002–2017 łączne dochody Prawa i Sprawiedliwości z tytułu subwencji wyniosły ponad 318 mln zł, a z tytułu dotacji podmiotowej ponad 129 mln złotych. W całym analizowanym okresie PiS był uprawniony do otrzymywania subwencji, której suma wynosiła od ponad 5,5 mln zł w roku 2002 do ponad 37 mln w roku 2009 i 2010. Udział dochodów pochodzących z budżetu państwa w ogólnej sumie dochodów PiSu wahał się pomiędzy ok. 29% w roku 2005 a prawie 98% w roku 2008. Łącznie w analizowanym okresie dochody Prawa i Sprawiedliwości z budżetu państwa wyniosły ponad 447 milionów złotych.

(23)

23 Platforma Obywatelska

W latach 2002–2017 łączne dochody Platformy Obywatelskiej z tytułu subwencji wyniosły ponad 276 mln zł, a z tytułu dotacji podmiotowej ponad 120 mln złotych. PO była uprawniona do otrzymywania subwencji w latach 2006–2017. Jej suma wynosiła od ponad 15,5 mln zł w roku 2017 do ponad 40 mln w roku 2010. Udział dochodów pochodzących z budże- tu państwa w ogólnej sumie dochodów PO wahał się pomiędzy ok. 0%

w latach 2002–2004 a ponad 96% w roku 2016. Łącznie w analizowanym okresie dochody Platformy Obywatelskiej z budżetu państwa wyniosły ponad 397 milionów złotych.

Sojusz Lewicy Demokratycznej

W latach 2002–2017 łączne dochody Sojuszu Lewicy Demokratycznej z tytułu subwencji wyniosły ponad 177 mln zł, a z tytułu dotacji podmiotowej ponad 48 mln złotych. W całym analizowanym okresie SLD był uprawniony do otrzymywania subwencji, której suma wynosiła od ponad 3,2 mln zł w roku 2016 do ponad 22 mln w roku 2005. Udział dochodów pochodzących z budżetu państwa w ogólnej sumie dochodów SLD wa- hał się pomiędzy ok. 16% w roku 2011 a ponad 78% w roku 2008. Łącznie w analizowanym okresie dochody Sojuszu Lewicy Demokratycznej z bu- dżetu państwa wyniosły ponad 226 milionów złotych.

Polskie Stronnictwo Ludowe

W latach 2002–2017 łączne dochody Polskiego Stronnictwa Ludowego z tytułu subwencji wyniosły ponad 103 mln zł, a z tytułu dotacji podmiotowej ponad 23 mln złotych. W prawie całym analizowanym okresie PSL był uprawniony do otrzymywania subwencji (w latach 2004–2005 nie otrzymy- wał jej w związku z odrzuceniem sprawozdania finansowego partii przez PKW), której suma wynosiła od ponad 0,3 mln zł w roku 2003 do ponad 15 mln w roku 2010. Udział dochodów pochodzących z budżetu państwa w ogólnej sumie dochodów PSL wahał się pomiędzy 0% w roku 2004 a ponad 95% w roku 2008. Łącznie w analizowanym okresie dochody Polskiego Stronnictwa Ludowego z budżetu państwa wyniosły prawie 127 milionów złotych.

(24)

24 Dochody pochodzące z subwencji

Prawo i Sprawiedliwość

Wykres 17: Dochody Prawa i Sprawiedliwości z subwencji w latach 2002–2017.

Platforma Obywatelska

Wykres 18: Dochody Platformy Obywatelskiej z subwencji w latach 2002–2017.

(25)

25 Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 19: Dochody Sojuszu Lewicy Demokratycznej z subwencji w latach 2002–

2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 20: Dochody Polskiego Stronnictwa Ludowego z subwencji w latach 2002–

(26)

26 Dochody pochodzące z dotacji podmiotowej

Prawo i Sprawiedliwość

Wykres 21: Dochody Prawa i Sprawiedliwości z dotacji podmiotowej w latach 2002–

Platforma Obywatelska

Wykres 22: Dochody Platformy Obywatelskiej z dotacji podmiotowej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wy- borczej)

(27)

27 Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 23: Dochody Sojuszu Lewicy Demokratycznej z dotacji podmiotowej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 24: Dochody Polskiego Stronnictwa Ludowego z dotacji podmiotowej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Ko- misji Wyborczej)

(28)

28 Udział dochodów z subwencji i dotacji

podmiotowej w ogólnych dochodach partii

Prawo i Sprawiedliwość

Wykres 25: Udział środków ze źródeł publicznych w ogólnej kwocie dochodów Pra- wa i Sprawiedliwości w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Platforma Obywatelska

Wykres 26: Udział środków ze źródeł publicznych w ogólnej kwocie dochodów Platformy Obywatelskiej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(29)

29 Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 27: Udział środków ze źródeł publicznych w ogólnej kwocie dochodów So- juszu Lewicy Demokratycznej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 28: Udział środków ze źródeł publicznych w ogólnej kwocie dochodów Pol- skiego Stronnictwa Ludowego w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(30)

30 Kredyty zaciągane przez partie polityczne oraz wydatki z Funduszów Wyborczych partii politycznych

Prawo i Sprawiedliwość

Łączne kwota zobowiązań kredytowych zaciągniętych w analizowanym okresie przez Prawo i Sprawiedliwość wyniosła prawie 77 mln zł. Rekor- dowo wysokie zobowiązania kredytowe zostały zaciągnięte przez partię w latach 2007 i 2015, było to kolejno ponad 20 i ponad 29 mln zł. Rekor- dowe wydatki z Funduszu Wyborczego zostały poniesione przez partię w latach 2005 i 2015 i było to kolejno ponad 41 i ponad 44 mln zł. Łącznie w analizowanym okresie wydatki Prawa i Sprawiedliwości na cele związane z wyborami wyniosły ponad 262 miliony złotych.

Platforma Obywatelska

Łączne kwota zobowiązań kredytowych zaciągniętych w analizowanym okresie przez Platformę Obywatelską wyniosła prawie 50 mln zł. PO za- ciągała kredyty jedynie w latach 2005, 2007 i 2015 i było to kolejno prawie 20 oraz 15 i 15 mln zł. Rekordowe wydatki z Funduszu Wyborczego zostały poniesione przez partię w latach 2010 i 2014 było to kolejno ponad 52 i ponad 49 mln zł. Łącznie w analizowanym okresie wydatki Platformy Obywatelskiej na cele związane z wyborami wyniosły ponad 293 miliony złotych.

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Łączne kwota zobowiązań kredytowych zaciągniętych w analizowanym okresie przez Sojusz Lewicy Demokratycznej wyniosła ponad 32 mln zł.

Rekordowo wysokie zobowiązania kredytowe zostały zaciągnięte przez partię w latach 2007 i 2009, było to kolejno ponad 9 i ponad 5 mln zł. Re- kordowe wydatki z Funduszu Wyborczego zostały poniesione przez partię w roku 2003 i było to ponad 71 mln zł. Łącznie w analizowanym okresie wydatki Sojuszu Lewicy Demokratycznej na cele związane z wyborami wyniosły ponad 287 milionów złotych.

(31)

31 Polskie Stronnictwo Ludowe

Łączne kwota zobowiązań kredytowych zaciągniętych w analizowanym okresie przez Polskie Stronnictwo Ludowe wyniosła ponad 21 mln zł. Re- kordowo wysokie zobowiązania kredytowe zostały zaciągnięte przez partię w latach 2007 i 2009 i było to kolejno ponad 11 oraz 7 mln zł. Rekordowe wydatki z Funduszu Wyborczego zostały poniesione przez partię w latach 2007 i 2010 i było to kolejno prawie 29 i ponad 16 mln zł. Łącznie w analizowanym okresie wydatki Polskiego Stronnictwa Ludowego na cele związane z wyborami wyniosły ponad 127 milionów złotych.

Prawo i Sprawiedliwość

Wykres 29: Kredyty zaciągane przez Prawo i Sprawiedliwość w latach 2002–2017.

(32)

32 Platforma Obywatelska

Wykres 30: Kredyty zaciągane przez Platformę Obywatelską w latach 2002–2017.

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 31: Kredyty zaciągane przez Sojusz Lewicy Demokratycznej w latach 2002–

(33)

33 Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 31: Kredyty zaciągane przez Polskie Stronnictwo Ludowe w latach 2002–

Prawo i Sprawiedliwość

Wykres 33: Wydatki z Funduszu Wyborczego Prawa i Sprawiedliwości w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wy- borczej)

(34)

34 Platforma Obywatelska

Wykres 34: Wydatki z Funduszu Wyborczego Platformy Obywatelskiej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wy- borczej)

Sojusz Lewicy Demokratycznej

Wykres 35: Wydatki z Funduszu Wyborczego Sojuszu Lewicy Demokratycznej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Ko- misji Wyborczej)

(35)

35 Polskie Stronnictwo Ludowe

Wykres 36: Wydatki z Funduszu Wyborczego Polskiego Stronnictwa Ludowego w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Ko- misji Wyborczej)

(36)

(37)

37 Suma poszczególnych kategorii dochodów i wydatków w ujęciu rocznym dla wszystkich analizowanych partii politycznych

Dochody ogólne

Łączna kwota dochodów uzyskanych przez analizowane partie w latach 2002–2017 wyniosła prawie 2,1 miliarda złotych. Zdecydowanie najniż- sze wpływy analizowane partie odniosły w latach 2003–2004, 2013 i 2017, gdy wahały się one w granicach 50–60 milionów złotych. Rekordowy pod względem dochodów był rok 2006, w którym wyniosły one ponad 191 milionów złotych.

Wpłaty od osób fizycznych, dochody ze składek oraz udział dochodów od osób fizycznych w ogólnych dochodach partii politycznych

Łączna kwota dochodów z tytułu wpłat od osób fizycznych uzyskanych przez analizowane partie w latach 2002–2017 wyniosła ponad 500 milionów

(38)

38

złotych. Rekordowy pod tym względem był rok 2014, w którym dochody z tego tytułu wyniosły ponad 72 mln zł. W pozostałych latach, w których odbywały się ważniejsze z punktu widzenia krajowej polityki wybory suma wpłat od osób fizycznych wahała się co do zasady w granicach 40–50 mi- lionów złotych. W roku 2008 wpłaty były rekordowo niskie i wyniosły nieco ponad 6,3 mln zł. W analizowanym okresie dochody ze składek członkow- skich wyniosły ponad 106 mln zł. Po rekordowo wysokich wynikach w latach 2002–2003, które wynikały z bardzo dużych dochodów SLD z tego tytułu, sytuacja się ustabilizowała i w prawie całym pozostałym okresie roczne dochody ze składek wynosiły w granicach 4–6 mln zł. W roku 2014 odnotować można było rekordowo wysoki udział wpływów od osób fizycznych w odniesieniu do ogólnych dochodów partii. Wyniósł on prawie 60%. Z kolei w roku 2008 udział dochodów od osób fizycznych w ogólnych dochodach partii politycznych wynosił zaledwie nieco ponad 3,6%.

Dochody z subwencji i dotacji podmiotowych oraz udział dochodów z budżetu państwa w ogólnych dochodach partii politycznych

W latach 2002–2017 analizowane partie osiągnęły z tytułu otrzymywania subwencji dochód w wysokości ponad 875 milionów złotych. Dochód z ty- tułu dotacji podmiotowych wyniósł ponad 322 mln zł. Łącznie dochody z budżetu państwa wyniosły prawie 1,2 miliarda złotych. Średnia roczna kwota wypłacanej subwencji w analizowanym okresie wynosiła ok. 55 mi- lionów złotych. Udział dochodów z budżetu państwa w ogólnych dochodach partii politycznych wahał się pomiędzy prawie 15,5% w roku 2002 i ponad 93% w roku 2008. Średnia za cały analizowany okres wyniosła prawie 60%.

(39)

39 Zobowiązania kredytowe i wydatki z Funduszu Wyborczego

Łączna suma zobowiązań kredytowych zaciągniętych przez analizowane partie w okresie 2002–2017 wyniosła ponad 180 mln zł. W ujęciu rocznym bardzo dobrze widać zdecydowane zwiększenie kwot kredytów w latach w których odbywały się wybory do Sejmu i Senatu RP. W roku 2007 i 2015 analizowane partie polityczne zaciągały zobowiązania kredytowe o wy- sokości powyżej 50 milionów złotych. W 2007 roku wyniosły one prawie 40 milionów złotych. Pewnym wyjątkiem jest rok wyborczy 2011, w któ- rym kredyty nie były przez partie zaciągane. Taki stan wynikał jednak z tego, że latach poprzedzających wybory z 2011 roku partie uzyskiwały bardzo wysokie subwencje i miały dzięki temu szansę zgromadzić dużo większe środki na kontach bankowych, co wyeliminowało potrzebę uzy- skania kredytowania na kampanię wyborczą. Łączne wydatki na cele wyborcze w analizowanym okresie wyniosły ponad 970 milionów złotych.

W roku 2005, 2010 oraz 2014 były one rekordowo wysokie i wynosiły ponad 120 mln zł. Wynika to oczywiście z faktu organizowania w rzeczonych latach więcej niż jednych wyborów powszechnych

Ogólne dochody partii politycznych w latach 2002–2017

Wykres 37: Ogólne dochody analizowanych partii politycznych w latach 2002–2017.

(40)

40 Łączne wpłaty od osób fizycznych

Wykres 38: Dochody analizowanych partii politycznych z tytułu wpłat od osób fizycznych w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Pań- stwowej Komisji Wyborczej)

Dochody z tytułu składek członkowskich

Wykres 39: Dochody analizowanych partii politycznych z tytułu wpłat składek członkowskich w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(41)

41 Udział środków od osób fizycznych w ogólnych dochodach partii

Wykres 40: Udział wpłat dokonanych przez osoby fizyczne w ogólnej kwocie do- chodów analizowanych partii politycznych w latach 2002–2017. (opracowanie wła- sne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

Dochody pochodzące z subwencji

Wykres 41: Dochody analizowanych partii politycznych z subwencji w latach 2002–

(42)

42 Dochody pochodzące z dotacji podmiotowej

Wykres 42: Dochody analizowanych partii politycznych z dotacji podmiotowej w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Ko- misji Wyborczej)

Udział dochodów z subwencji i dotacji podmiotowej w dochodach partii politycznych

Wykres 43: Udział środków ze źródeł publicznych w ogólnej kwocie dochodów analizowanych partii politycznych w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej)

(43)

43 Kredyty zaciągane przez partie polityczne w latach 2002–2017

Wykres 44: Kredyty zaciągane przez analizowane partie polityczne w latach 2002–

Wydatki z Funduszów Wyborczych partii politycznych w latach 2002–2017

Wykres 45: Wydatki z Funduszy Wyborczych analizowanych partii politycznych w latach 2002–2017. (opracowanie własne na podstawie danych Państwowej Ko- misji Wyborczej)

(44)