Automatyzacja Automatyzacja
w w
ogrzewnictwie ogrzewnictwie
i klimatyzacji
i klimatyzacji
Automatyzacja Automatyzacja
w ogrzewnictwie i klimatyzacji w ogrzewnictwie i klimatyzacji
Wykład 1 Wykład 1
Wstępne informacje Wstępne informacje
Forma zaliczenia wykładu:
• kolokwium 15.01.2011 Obecność na wykładach:
• zalecana, będzie sprawdzana wyrywkowo.
Tematem wykładów będzie charakterystyka i dobór elementów automatyki budynków:
• Zawory regulacyjne przelotowe: charakterystyka i zasady doboru
• Zawory regulacyjne trójdrogowe: charakterystyka i zasady doboru
• Przepustnice wentylacyjne i klapy: charakterystyka i zasady doboru
• Napędy zaworów i przepustnic
• Regulatory stosowane w ogrzewnictwie, ciepłownictwie i klimatyzacji
• Czujniki i przetworniki pomiarowe: temperatury, wilgotności i jakości powietrza, ciśnienia, przepływu, prędkości i ruchu.
LITERATURA LITERATURA
1. Zawada B.: Układy sterowania w systemach wentylacji i klimatyzacji.
Warszawa 2006.
2. Chmielnicki W.: Regulacja automatyczna urządzeń ciepłowniczych.
Warszawa 1997.
3. Ross H.: Zagadnienia hydrauliczne w instalacjach ogrzewania wodnego.
Warszawa 1997.
4. Kostyrko K., Łobzowski A.: Klimat pomiary regulacja. Warszawa 2002.
Elementy wykonawcze Elementy wykonawcze
Zawory regulacyjne jednodrogowe Zawory regulacyjne jednodrogowe
(przelotowe)
(przelotowe)
Elementy wykonawcze – zawory Elementy wykonawcze – zawory regulacyjne w układzie regulacji regulacyjne w układzie regulacji
Element wykonawczy (zawór regulacyjny) + napęd (siłownik) = urządzenie wykonawcze .
obiekt regulacji
w e u y
y ym
z
regulator urządzenie
wykonawcze obiekt regulacji
element pomiarowy _
Zawory regulacyjne Zawory regulacyjne
Zawory regulacyjne dzieli się według:
• budowy: zawory jedno-, trój- i czterodrogowe, (zawory mogą być jedno- lub dwugniazdowe),
• rodzaju połączenia: zawory kołnierzowe i gwintowe,
• zasady działania: zawory grzybkowe, kulowe (kurki), klapy, zasuwy,
• materiału korpusu: żeliwo szare, mosiądz, brąz, staliwo (gniazdo zaworu wykonuje się z mosiądzu lub stali nierdzewnej).
• kształtu grzybka i charakterystyki otwarcia (charakterystyki przepływu),
Podstawowe parametry charakterystyki zaworu to:
średnica nominalna DN, ciśnienie nominalne PN,
współczynnik przepływu Kvs (Cvs=1,17 Kvs )
Jednodrogowe zawory regulacyjne Jednodrogowe zawory regulacyjne
• Literatura:
• Ross H.: Zagadnienia hydrauliczne w instalacjach ogrzewania wodnego. Warszawa 1997.
• Jednodrogowy zawór regulacyjny w literaturze
polskiej bywa nazywany zamiennie zaworem
jednodrogowym lub przelotowym. Nazwa
przelotowy używana jest głównie publikacjach
tłumaczonych z języka niemieckiego.
Konstrukcje zaworów jednodrogowych Konstrukcje zaworów jednodrogowych
Zawory jednogniazdowe i dwugniazdowe
Zawory dwugniazdowe Zawory dwugniazdowe
• W wypadku zaworów dwugniazdowych płyn dopływa do obu grzybów zarówno zgodnie, jak i przeciwnie do kierunku zamykania.
• Ciśnienie płynu działające na oba grzyby jest w dużym stopniu zrównoważone, tak że ten rodzaj konstrukcji nie wymaga, nawet przy dużej różnicy ciśnienia na zaworze, przenoszenia przez siłownik dużych sił, a przepływ może zachodzić w dowolnym kierunku.
• To rozwiązanie jest więc także konstrukcją
umożliwiającą zmianę kierunku działania na
odwrotny.
Zawory dwugniazdowe Zawory dwugniazdowe
• Zawory dwugniazdowe stosowane są w parowych i wodnych instalacjach wysokociśnieniowych, gdzie występują duże różnice ciśnienia przed i za zaworem.
• Do całkowitego zamknięcia takiego zaworu bez odciążenia hydraulicznego musiałyby być stosowane duże, kosztowne siłowniki elektryczne o dużej sile osiowej.
• Dobierając zawór dwugniazdowy możemy
zastosować tanie siłowniki o niewielkiej sile.
Współczynnik przepływu zaworu Współczynnik przepływu zaworu
Strumień przepływu wyrażony w m3/h, wyznaczony przy ustalonym skoku grzyba zaworu oraz przy spadku ciśnienia na zaworze Δpo równym 1 bar i gęstości przepływającego czynnika ρo = 1000 kg/m3 nazywany jest współczynnikiem przepływu Kv.
m3/h
V p
K
v1
Współczynnik przepływu zaworu Współczynnik przepływu zaworu
• W wypadku innej straty ciśnienia niż Δp
o= 1 bar i płynów o gęstości innej niż gęstość wody
ρ
o=1000kg/m3
współczynnik przepływu Kv obliczymy
o o
v
p
V p
K
Nominalny współczynnik przepływu zaworu Nominalny współczynnik przepływu zaworu
Kvs Kvs
• Obliczając wymiary zaworu określa się nominalny współczynnik przepływu Kvs przez zawór całkowicie otwarty.
• Wartość ta charakteryzuje minimalny opór hydrauliczny zaworu.
• Obliczenie Kvs umożliwia dobranie średnicy zaworu z katalogu.
• Dla tej samej średnicy w katalogu może być
podane kilka współczynników przepływu Kvs
zaworu.
Zależności do obliczenia wymaganych Zależności do obliczenia wymaganych
współczynników przepływu dla cieczy, par i współczynników przepływu dla cieczy, par i
gazów wg. PN-83/74201
gazów wg. PN-83/74201
Zależności do obliczenia wymaganych Zależności do obliczenia wymaganych
współczynników przepływu dla cieczy, par i współczynników przepływu dla cieczy, par i
gazów wg. PN-83/74201 gazów wg. PN-83/74201
• V - objętościowe natężenie przepływu, m3/h,
• Vn - objętościowe natężenie przepływu w warunkach normalnych (Tn= 273,15 K, pn = 101325 Pa), m3/h,
• m - masowe natężenie przepływu, kg/h,
• p1 - ciśnienie dopływu, Pa,
• p2 - ciśnienie odpływu, Pa,
• Δp - dyspozycyjny spadek ciśnienia, Pa,
• ρ1 - gęstość czynnika na dopływie, kg/m3 ,
• ρn - gęstość czynnika w warunkach normalnych ( Tn= 273,15 K, pn = 101325 Pa), kg/m3,
• T1 - temperatura czynnika przed zaworem, K,
• v2 - objętość właściwa pary dla parametrów p2 i T1, m3/kg,
• v2* - objętość właściwa pary dla parametrów p1/2 i T1, m3/kg,
• x - stopień nasycenia pary (0 < x ≤ 1).
Zależności do obliczenia wymaganych Zależności do obliczenia wymaganych
współczynników przepływu dla cieczy, par i współczynników przepływu dla cieczy, par i
gazów gazów
• Gdy lepkość jest większa niż 2×10-5m2/s to współczynnik przepływu Kv należy skorygować według zależności:
Kv’ - skorygowany współczynnik przepływu zaworu.
β- współczynnik korekcyjny
Przy bardzo dokładnych obliczeniach współczynnika przepływu dla par i gazów należy również uwzględnić zmiany gęstości
spowodowane zmianą ciśnienia i temperatury.
vv
' K
K
Charakterystyki zaworów Charakterystyki zaworów
regulacyjnych regulacyjnych
• – dlaczego zajmujemy się tym tematem?
• Zasada doboru zaworów regulacyjnych - minimalizacja wahań współczynnika
wzmocnienia obiektu regulacji !
Zasada doboru zaworów regulacyjnych Zasada doboru zaworów regulacyjnych - -
minimalizacja wahań współczynnika wzmocnienia minimalizacja wahań współczynnika wzmocnienia
obiektu regulacji
obiektu regulacji zawór reg. zawór reg. + + wymiennik ciepła wymiennik ciepła
Charakterystyka statyczna obiektu regulacji: zawór reg. + wymiennik ciepła a – zaworu regulacyjnego (stałoprocentowa),
b – wymiennika ciepła,
c – wymiennika ciepła wraz z zaworem regulacyjnym (obiekt regulacji)
ks
h/hs m a h
m/ms
Q/Qs
m b Q
h/hs h Q/Qs
m
Q/Qs
h k
sQ
m/ms
Charakterystyki zaworów regulacyjnych Charakterystyki zaworów regulacyjnych
• Charakterystyki zaworów regulacyjnych wyznacza się we współrzędnych względnych zdefiniowanych następująco:
• względny współczynnik przepływu:
• względny skok grzyba zaworu:
• względny strumień objętości:
• względne pole przepływu przez zawór:
Indeks s oznacza wartości nominalne (100% otwarcie zaworu)
vs v v
K k K
Hs
h H
Vs
v V
As
s A
Charakterystyki zaworów regulacyjnych Charakterystyki zaworów regulacyjnych
• Rozróżnia się następujące charakterystyki zaworów:
• charakterystykę otwarcia zaworu s = f(h); jest to zależność pomiędzy względnym polem powierzchni przekroju poprzecznego i względnym skokiem grzybka zaworu,
• charakterystykę wewnętrzną przepływu zaworu kv = f(h), jest to zależność pomiędzy współczynnikiem przepływu zaworu (przy zachowaniu stałego spadku ciśnienia na zaworze) i wzniosem grzybka zaworu,
• charakterystykę roboczą przepływu zaworu (eksploatacyjną) v = f(h), kv = f(h) jest to zależność pomiędzy względnym strumieniem czynnika przepływającego przez zawór w warunkach pracy w danej instalacji (przy zmiennym spadku ciśnienia na zaworze) i wzniosem grzybka zaworu
Charakterystyki zaworów Charakterystyki zaworów
regulacyjnych regulacyjnych
Charakterystyki otwarcia i wewnętrzna są w dużym przybliżeniu jednokształtne, to znaczy, że współczynnik zaworu kv zmienia się analogicznie jak pole powierzchni przepływu w funkcji wzniosu grzybka h.
W ogrzewnictwie i wentylacji stosowane są zawory o następujących charakterystykach wewnętrznych kv=f(h):
• liniowej (proporcjonalnej),
• stałoprocentowej (logarytmicznej),
• dwustawnej (zawory szybko otwierające).
Charakterystyki zaworów regulacyjnych Charakterystyki zaworów regulacyjnych
1 – liniowa
2 – stałoprocentowa 3 – stałoprocentowa 4 - dwustawna
Charakterystyka otwarcia zaworu Charakterystyka otwarcia zaworu
W odniesieniu do jakości zaworu regulacyjnego decydujące znaczenie ma W odniesieniu do jakości zaworu regulacyjnego decydujące znaczenie ma tzw. dokładność regulacji ΔA/Δh. Im mniejsza zależność ΔA/Δh, tym
tzw. dokładność regulacji ΔA/Δh. Im mniejsza zależność ΔA/Δh, tym precyzyjniej i dokładniej można wyregulować zawór
precyzyjniej i dokładniej można wyregulować zawór
1
2
b 4 h d
2
A = bh = π d2 / 4.
Charakterystyka otwarcia zaworu Charakterystyka otwarcia zaworu
Grzyb z jarzmem o progresywnej charakterystyce otwarcia
Grzyb paraboliczny
Liniowa charakterystyka zaworu Liniowa charakterystyka zaworu
(wewnętrzna przepływu) (wewnętrzna przepływu) const
V h
const h
k
v
s vs
v
h
h
k k
Liniowa charakterystyka zaworu Liniowa charakterystyka zaworu
(wewnętrzna przepływu) (wewnętrzna przepływu)
• Z równania charakterystyki wynika, że w dolnym zakresie skoku zmiana ma większe skutki i w pewnych okolicznościach może być przyczyną niestabilnej pracy instalacji.
• Oznacza to, że wadą liniowej charakterystyki
przepływowej zaworu jest zbyt duża reakcja w
dolnym i zbyt duża czułość w górnym zakresie
skoku, co może być przyczyną zbyt wolnej zmiany
położenia grzyba zaworu.
Stałoprocentowa charakterystyka zaworu Stałoprocentowa charakterystyka zaworu
(wewnętrzna przepływu) (wewnętrzna przepływu)
• W charakterystyce stałoprocentowej, w całym zakresie skoku uzyskiwana jest stała zależność procentowej zmiany strumienia objętości,
• to znaczy, że ingerencja w położenie regulacyjne zaworu, zawsze powoduje taką samą zmianę procentowej strumienia objętości niezależnie od tego, przy jakim skoku ma miejsce taka ingerencja
const V
/ V h
/ h
V /
V
s s
s
Stałoprocentowa charakterystyka zaworu Stałoprocentowa charakterystyka zaworu
const V
/ V h
/ h
V / V
s s
s
) 1 h / h ( n vs
v
/ k e
sk
kvo/kvs= 0,3679 przy n = 1 = 0,1353 n = 2
= 0,0498 n = 3
= 0,0183 n = 4
Stałoprocentowa charakterystyka zaworu Stałoprocentowa charakterystyka zaworu
• Zaskakujące jest, że także przy zamkniętym zaworze przepływa przez niego strumień masy wymagany przy obciążeniu podstawowym.
• Zjawisko to jest jednak nieprzydatne do wykorzystania w instalacjach ogrzewania.
• Z tego względu w najniższym zakresie skoku, przerywany jest przebieg stałoprocentowej charakterystyki zaworu opisany wzorem i zastępowany niezdefiniowanym odcinkiem krzywej.
• W praktyce przyjęło się stosować wartość stosunku kvo/kvs = 0,04,
• co odpowiada stałej
n = 3,22.
Parametry zaworów regulacyjnych (rzeczywiste Parametry zaworów regulacyjnych (rzeczywiste
charakterystyki produkowanych zaworów) charakterystyki produkowanych zaworów)
Wytyczne VDI/VDE 2173
30%
Parametry zaworów regulacyjnych Parametry zaworów regulacyjnych
• Odchyłka wartości współczynnika kvs (współczynnik kv przy skoku zaworu 100%) danego zaworu nie może być, większa niż ±10% wartości współczynnika kvs.
• Nachylenie charakterystyki rzeczywistej nie może odbiegać w zakresie h/hs = 0,1 do 1,0 od nachylenia charakterystyki nominalnej nie więcej niż 30%.
• Najmniejszy współczynnik przepływu kvs, przy
którym zachowane są jeszcze granice tolerancji
określany jest jako współczynnik kvr
Parametry zaworów regulacyjnych Parametry zaworów regulacyjnych
• Teoretyczny stosunek regulacji kvs/kvo powinien wynosić ≥ 25 (kvo/kvs ≤ 0.04).
• W zaworach o wysokiej jakości regulacji stosunek regulacji kvs/kvo = 50 (kvo/kvs = 0.02).
• Stosunek regulacji jest ważną wielkością Stosunek regulacji jest ważną wielkością świadczącą o możliwościach regulacyjnych świadczącą o możliwościach regulacyjnych
zaworu !
zaworu ! . .
Charakterystyka robocza przepływu zaworu (eksploatacyjna)
• Charakterystyka uwzględniająca warunki zamontowania zaworu nazywana jest charakterystyką eksploatacyjną (charakterystyką roboczą przepływu).
• W wypadku zamontowania zaworu regulacyjnego w
sieci obowiązuje zasada: podczas zamykania
zaworu wzrasta strata ciśnienia na zaworze.
Rozkład ciśnienia w odcinku rurociągu Rozkład ciśnienia w odcinku rurociągu
będącym obiektem regulacji będącym obiektem regulacji
S Z
calk
p p
p
100Autorytet zaworu – kryterium dławienia Autorytet zaworu – kryterium dławienia
W celu określenia ilościowego przebiegu charakterystyki eksploatacyjnej wprowadzone zostało pojęcie tzw.
autorytetu zaworu (kryterium dławienia) a.
Autorytet zaworu oznacza udział oporu stawianego przez zawór całkowicie otwarty w odniesieniu do całkowitego oporu sieci wraz z zaworem
calk 100 z
p a p
S Z
calk
p p
p
100Autorytet zaworu Autorytet zaworu
• Autorytet zaworu bywa nazywany również kryterium dławienia.
• Autorytet zaworu jest również definiowany jako stosunek różnicy ciśnień na zaworze całkowicie otwartym do różnicy ciśnień na zaworze całkowicie zamkniętym.
0 100
z z
p a p
Charakterystyki eksploatacyjne zaworu o Charakterystyki eksploatacyjne zaworu o
charakterystyce liniowej charakterystyce liniowej
(przy zmiennym spadku ciśnienia na zaworze (przy zmiennym spadku ciśnienia na zaworze) )
2 100 100
) h
/ h ( a a
1 V 1
/ V
Charakterystyki eksploatacyjne zaworu o Charakterystyki eksploatacyjne zaworu o
charakterystyce stałoprocentowej charakterystyce stałoprocentowej
( (przy zmiennym spadku ciśnienia na zaworze) przy zmiennym spadku ciśnienia na zaworze)
) 2 1 h / h ( n 100
] e
[ a a 1 V 1
/ V
100
Wpływ pompy na kształt charakterystyki Wpływ pompy na kształt charakterystyki
eksploatacyjnej eksploatacyjnej
• Przy wyprowadzaniu równań charakterystyki eksploatacyjnej przyjęte zostało założenie, że
całkowita strata
ciśnienia jest wartością stałą.
2 100 100
) h / h ( a a 1 V 1
/ V
2 ) 1 h / h ( n 100
] e
[ a a 1 V 1
/ V
100
Wpływ pompy na kształt charakterystyki Wpływ pompy na kształt charakterystyki
eksploatacyjnej eksploatacyjnej
• W wypadku zastosowania pomp wirowych warunek Δp
całk=const nie jest spełniony.
Charakterystyka pompy, która przy coraz
mniejszych strumieniach przepływu
powoduje wzrost różnicy ciśnienia, powoduje
także przyrost strumienia objętości o
określoną wartość (ΔV ) przy danym stopniu
otwarcia zaworu.
Wpływ pompy na kształt charakterystyki Wpływ pompy na kształt charakterystyki
eksploatacyjnej
eksploatacyjnej
Wpływ pompy na kształt charakterystyki Wpływ pompy na kształt charakterystyki
eksploatacyjnej eksploatacyjnej
• Po zastosowaniu pompy wirowej przy takim samym położeniu zaworu powstaje większy strumień objętości (Δpcałk jest zmienne).
• Oznacza to także, że przedstawione na poniższych rysunkach charakterystyki eksploatacyjne będą jeszcze bardziej przesunięte do góry.
• W praktyce projektowej należy dążyć do stosowania w instalacjach ogrzewania pomp o możliwie płaskiej charakterystyce.
Zasady konstruowania i analiza charakterystyk statycznych obiektu
regulacji:
zawór – wymiennik ciepła
Podstawowa zasada doboru zaworów Podstawowa zasada doboru zaworów
regulacyjnych regulacyjnych
Charakterystyka statyczna obiektu regulacji: zawór reg. + wymiennik ciepła a – zaworu regulacyjnego (stałoprocentowa),
b – wymiennika ciepła,
c – wymiennika ciepła wraz z zaworem regulacyjnym (obiekt regulacji)
h/hs m a h
m/ms
Q/Qs
m b Q
h/hs h Q/Qs
m
Q/Qs m/ms
Minimalizacja wahań współczynnika wzmocnienia obiektu regulacji
1 const Δh
ks ΔQ
Przykładowa rzeczywista charakterystyka Przykładowa rzeczywista charakterystyka
cieplna wymiennika ciepła cieplna wymiennika ciepła
Charakterystyka cieplna grzejnika Q/Q100 = f(m/m100); ρ=const
Oznaczenia:
Φ – parametr obliczeniowy wymiennika (grzejnika)
100 p
100 p
100 m c t
t c
Q m /
Q
i z
p o z
t t
t t
t t
100
100 100 100
100 p z
100
o (t t )
t
i z100 t t
Δt
Przykładowa rzeczywista charakterystyka Przykładowa rzeczywista charakterystyka
cieplna wymiennika ciepła (grzejnika c.o.) cieplna wymiennika ciepła (grzejnika c.o.)
Φ (a?) – parametr obliczeniowy wymiennika (grzejnika)
Całkowita charakterystyka stat. Instalacji (zawór + Całkowita charakterystyka stat. Instalacji (zawór +
wymiennik) przy zastosowaniu zaworu o charakterystyce wymiennik) przy zastosowaniu zaworu o charakterystyce
liniowej liniowej
?
h ks Q
ks -współczynnik wzmocnienia
Całkowita charakterystyka instalacji przy Całkowita charakterystyka instalacji przy
zastosowaniu zaworu o charakterystyce liniowej zastosowaniu zaworu o charakterystyce liniowej
) /
(
) /
(
100 100
100 d h h
Q Q d k
k k
S S
W
Współczynnik przenoszenia kw (nachylenie stycznej – względna wartość współczynnika wzmocnienia ks)
Całkowita charakterystyka instalacji z zastosowaniem Całkowita charakterystyka instalacji z zastosowaniem
zaworu o charakterystyce stałoprocentowej zaworu o charakterystyce stałoprocentowej
0,1
Wnioski z wykonanej analizy Wnioski z wykonanej analizy
Przedstawiona na rysunkach charakterystyka instalacji (charakterystyka statyczna obiektu regulacji: zawór + grzejnik) zależy nie tylko od budowy i autorytetu zaworu, ale także od parametru obliczeniowego wymiennika Φ.
Dla każdej wartości parametru obliczeniowego grzejnika Φ można, zgodnie z rysunkami, dobrać optymalny autorytet i charakterystykę zaworu, które pozwolą na uzyskanie liniowego przebiegu całkowitej charakterystyki statycznej obiektu regulacji (zawór-wymiennik) tj. charakterystyki o zminimalizowanych wahaniach współczynnika wzmocnienia.
1 const Δh
ks ΔQ
Metody doboru zaworów regulacyjnych Metody doboru zaworów regulacyjnych
W oparciu o wyniki analizy charakterystyk statycznych obiektów regulacji opracowano następujące metody doboru zaworów regulacyjnych:
1. Metoda minimalizacji wahań współczynnika wzmocnienia obiektu regulacji.
2. Metoda orientacyjnych wartości współczynnika autorytetu (dławienia).
Metoda minimalizacji wahań współczynnika Metoda minimalizacji wahań współczynnika
wzmocnienia obiektu regulacji.
wzmocnienia obiektu regulacji.
• Celem tej metody jest optymalizacja doboru charakterystyki zaworu regulacyjnego zapewniająca minimalizację wahań współczynnika wzmocnienia obiektu regulacji.
• Zastosowanie tej metody jest możliwe jedynie w przypadku znajomości dokładnej charakterystyki statycznej wymiennika ciepła, charakterystyki wewnętrznej zaworu (zapisanej w postaci równań) oraz możliwości swobodnego doboru współczynnika autorytetu (charakterystyki) zaworu.
• W wyniku obliczeń charakterystyka robocza dobranego zaworu powinna być tak ukształtowana aby po złożeniu jej z charakterystyką wymiennika powstała liniowa charakterystyka obiektu regulacji (zawór-wymiennik).
Podstawowa zasada metody minimalizacja wahań Podstawowa zasada metody minimalizacja wahań
współcz. wzmocnienia obiektu regulacji:
współcz. wzmocnienia obiektu regulacji:
- regulacja przepływu
- regulacja mocy (temperatury)
Przykład regulacji mocy wymiennika:
h/hs m a h
m/ms
Q/Qs
m b Q
h/hs h Q/Qs
m
Q/Qs
) 1 /
(
) /
(
100 100 100
const
h h d
Q Q d k
k k
S S W
) 1 /
(
) /
(
100 100 100
const
h h d
V V d k
k k
S S W
c
m/ms
Charakterystyki różnych wymienników (nośników) ciepła Charakterystyki różnych wymienników (nośników) ciepła
wg Arbeitskreis„Regelungs- und Steuerugstechnik …”
wg Arbeitskreis„Regelungs- und Steuerugstechnik …”
Równanie charakterystyki wymienników ciepła
gdzie:
a – parametr obliczeniowy wymiennika jest zależny od parametrów obliczeniowych
czynnika grzejnego i układu hydraulicznego
(w przykładzie z grzejnikiem oznaczony jako Φ).
Parametr obliczeniowy wymiennika Parametr obliczeniowy wymiennika
• Wg. Wurstlina parametr obliczeniowy wymiennika a może być wyliczony z opracowanych przez niego zależności (patrz też B. Zawada „Układy sterowania systemach wentylacji i klimatyzacji”).
• Przykładowo dla nagrzewnic powietrza ze zmiennym przepływem czynnika grzejnego parametr a określa zależność
gdzie: Tzo, Tpo – temperatury obliczeniowe czynnika grzejnego,
tzo – temperatura obliczeniowa powietrza na wlocie do nagrzewnicy.
• Dla grzejnika w pomieszczeniu
zo zo
po zo
t T
T a T
60.
i z
p z
t t
t a t
100
100 100
Optymalne wartości współczynnika autorytetu:
Optymalne wartości współczynnika autorytetu:
wg Arbeitskreis„Regelungs- und Steuerugstechnik …”
wg Arbeitskreis„Regelungs- und Steuerugstechnik …”
Oznaczenia:
av- współczynnik autorytetu, a- parametr obliczeniowy wymiennika,
gl, lin – linie najmniejszych wahań współczynnika wzmocnienia zaworów stałoprocentowych (gl) i liniowych (lin).
Dla zaworów stałprocentowych przy a=0.6 optymalne av= 0.25-0.6
Krzywa graniczna
Metoda minimalizacji wahań wartości Metoda minimalizacji wahań wartości
współczynnika wzmocnienia współczynnika wzmocnienia
Metoda minimalizacji wahań wartości współczynnika wzmocnienia została szczegółowo opisana w publikacjach:
F. Trefnego, Wurstlina, B. Zawady.
Stosowanie w praktyce projektowej metody minimalizacji wahań wartości współczynnika wzmocnienia wymagałoby zbyt dużego nakładu pracy na obliczenia:
1. konieczna jest znajomość równania do obliczenia parametru wymiennika a (Φ).
2. brak możliwości doboru dokładnej wartości współczynnika autorytetu zaworu av (charakterystyki eksploatacyjnej) ze względu na skokową zmianę Kvs w katalogach.
Dlatego w praktyce powszechnie stosowana jest metoda oparta na doborze orientacyjnej wartości współczynnika autorytetu (kryterium dławienia) zaworu.
Metoda doboru orientacyjnej wartości Metoda doboru orientacyjnej wartości
współczynnika autorytetu (kryterium współczynnika autorytetu (kryterium
dławienia).
dławienia).
• Podstawowym kryterium doboru średnicy zaworów jednodrogowych w tej metodzie jest zalecana wartość kryterium dławienia (autorytetu) zaworu.
• Zalecana wartość jest to zakres wartości współczynnika autorytetu, dla którego na podstawie badań ustalono dopuszczalny zakres wahań współczynnika wzmocnienia, gwarantujący zadowalającą jakość regulacji.
Metoda orientacyjnej wartości współczynnika Metoda orientacyjnej wartości współczynnika
autorytetu (kryterium dławienia).
autorytetu (kryterium dławienia).
Wybór autorytetu zaworu
• Przy liniowej charakterystyce zaworu jako wielkość orientacyjną przyjmuje się autorytet zaworu
a = 0,5 do 1.0
• Przy stałoprocentowej charakterystyce zaworu jako wielkość orientacyjną przyjmuje się autorytet zaworu
a = 0,3 do 0,5 – H. Roos a=0.2 do 0.8 - B. Zawada
a ≈ 0.5 lit. niemiecka
W przypadku węzłów ciepłowniczych najczęściej przyjmuje się a
≈ 0.5 ?)
Przy wyborze autorytetu powinny być brane pod uwagę także:
koszt zaworu oraz koszty eksploatacyjne (koszt pompowania).
Zasady doboru zaworów regulacyjnych Zasady doboru zaworów regulacyjnych
1. W praktyce w instalacjach ogrzewania należy preferować zawory o charakterystyce stałoprocentowej.
2. Z przeprowadzonych analiz charakterystyk stałoprocentowych wynika, że w celu osiągnięcia możliwie dobrej jakości regulacji instalacji w zakresie najmniejszego obciążenia należy wybrać możliwie duży stosunek regulacji (≥25, 30 a najczęściej 50).
3. Podstawą do doboru średnicy nominalnej zaworu regulacyjnego jest obliczenie współczynnika przepływu Kvs
[m3/h]
gdzie:
V[m3/h] – obliczeniowy strumień objętości wody,
Δpz100 [bar] – strata ciśnienia na zaworze regulacyjnym całkowicie otwartym.
Dla założonej wartości współczynnika )
( 100
100 Z S
Z a p p
p
S 100
Z p
a 1
p a
Obliczenie współczynnika przepływu Kvs Obliczenie współczynnika przepływu Kvs
100 Z S
VS p
K V
s z
z
p p
a p
100 100
Dla założonej wartości współczynnika autorytetu
obliczamy
) ( 100
100 Z S
Z a p p
p
S 100
Z p
a 1
p a
Spadek ciśnienia na dobieranym zaworze Spadek ciśnienia na dobieranym zaworze
regulacyjnym regulacyjnym
s z
z
p p
a p
100 100
Spadek ciśnienia na zaworze regulacyjnym Spadek ciśnienia na zaworze regulacyjnym
• Minimalny spadek ciśnienia na zaworze regulacyjnym jako Δp ≥ 0.1 bar ( np. wg. Simensa Δp ≥ 0.03) .
• W instalacjach parowych przy w obliczeniach Kv zaworów regulacyjnych należy przyjmować
0.4÷0.5 (P1-1) bar
P1- ciśnienie pary przed zaworem w [bar]
p
Z100Dobór średnicy zaworu Dobór średnicy zaworu
4. Po obliczeniu współczynnika przepływu KVS z katalogu zaworów dobieramy średnicę zaworu o wartości KVS
najbliższej mniejszej (jeżeli pozwala na to ∆pd) od wyliczonej.
5. Sprawdzamy rzeczywistą wartość a następnie rzeczywistą wartość autorytetu zaworu a.
4. W katalogu sprawdzamy pozostałe parametry zaworu:
• dopuszczalne ciśnienie robocze (materiał zaworu),
• maksymalną dopuszczalną temp. czynnika grzejnego,
• charakterystykę przepływową (powinna być stałoprocentowa),
• zdolność regulacyjną (stosunek regulacji ≥ 25),
• rodzaj połączenia (gwintowe, kołnierzowe).
2
100
VS RZ s
Z K
p V
Rodzaj materiału, z jakiego musi być Rodzaj materiału, z jakiego musi być
wykonany korpus zaworu wykonany korpus zaworu
Rodzaj materiału, z jakiego musi być wykonany korpus zaworu zależy od dopuszczalnej temperatury i ciśnienia przepływającego czynnika grzejnego.
Aktualnie na rynku znajdują się zawory wykonywane z
• brązu,
• żeliwa szarego oznaczone symbolem GG,
• z żeliwa sferoidalnego oznaczone symbolem GGG
• oraz ze staliwa oznaczone symbolem GS (oznaczenia niemieckie).
Sprawdzenie zagrożenia zaworu kawitacją Sprawdzenie zagrożenia zaworu kawitacją
• W przypadku nadmiernego spadku ciśnienia na zaworze następuje gwałtowny wzrost prędkości w miejscu największego przewężenia przekroju poprzecznego.
• Spadek ciśnienia powoduje miejscowe odparowanie cieczy, która następnie skraplając się, z ogromną prędkością uderza o ściankę zaworu powodując wypłukiwanie powierzchni analogiczne do czyszczenia strumieniem piasku.
• Zjawisku temu towarzyszy również duży wzrost poziomu hałasu.
• Opisany wyżej proces znany jest pod nazwą kawitacji i jest bardzo groźny w układach hydraulicznych.
Dopuszczalny spadek ciśnienia na zaworze Dopuszczalny spadek ciśnienia na zaworze
Dopuszczalny spadek ciśnienia na zaworze nie może przekraczać dopuszczalnych wartości określonych zależnością:
Δp
v100= Z (p
1– p
s)
gdzie:
• p
1- ciśnienie przed zaworem,
• p
s- ciśnienie nasycenia dla danej temperatury,
• Z - współczynnik o wartościach Z = 0,5÷0,8.
Skutki błędnego doboru zaworu Skutki błędnego doboru zaworu
Jeżeli do wyboru są dwie różne wartości współczynników przepływu KVS, to w wątpliwych wypadkach należy decydować się zawsze na wybór zaworu o mniejszym współczynniku KVS.
Jeżeli (V/V100)* - rzeczywisty, nominalny strumień objętości jest mniejszy od założonego, zmniejsza się zakres regulacji i układ pracuje niestabilnie.
Skutki wahań różnicy ciśnienia Skutki wahań różnicy ciśnienia
Δpmin-max
Skutki wahań różnicy ciśnienia
Skutki wahań różnicy ciśnienia
Skutki wahań różnicy ciśnienia Skutki wahań różnicy ciśnienia
Wraz ze wzrostem przyłączeniowej różnicy ciśnienia z Δpcałk min do Δpcałk max minimalny strumień objętości, możliwy do stałoprocentowej regulacji, wzrasta od Vr do Vr* (patrz rysunek).
W odniesieniu do wymaganego nominalnego strumienia objętości Vs, następuje zawężenie dostępnego zakresu regulacji (mały zakres pracy zaworu).
Oznacza to pogorszenie jakości regulacji (pogorszenie dokładności nastawy zaworu).
W wypadku występowania dużych wahań różnicy ciśnienia Δpcałk należy zamontować regulator różnicy ciśnienia i przepływu, który pozwoliłby na utrzymanie różnicy ciśnienia Δpcałk na stałym poziomie.