Motyw ojczyzny-matki w liryku Rafała Wojaczka Ojczyzna i we fragmencie Kazań sejmowych Piotra Skargi. Na podstawie analizy i interpretacji obu tekstów zaprezentuj różnice w sposobie ujęcia motywu oraz rozważ przyczyny odmienności.
R. Wojaczek, Ojczyzna, Między tekstami, cz. 5, str. 274
P. Skarga, Kazanie wtóre (fragmenty), Między tekstami, cz. 2, str. 73
I. ROZWINIĘCIE TEMATU (można uzyskać maksymalnie 26 punktów) Punktacja
1. Zasada zastawienia tekstów – rozpoznanie wstępne, np.: (0–2) a) teksty nawiązujące do form, które funkcjonują przede wszystkim w kontekście religijnym (kazanie w odniesieniu do tekstu Skargi, nawiązania do litanii w tekście Wojaczka),
b) wypowiedzi o ojczyźnie autorów reprezentujących dwie epoki: Skarga – renesans, Wojaczek – współczesność.
2. Obraz ojczyzny w utworze Wojaczka, np.: (0–4)
a) alegoria ojczyzny-matki,
b) ojczyzna widziana przez pryzmat kultu Matki Boskiej,
c) wzniosłość wiążących się z charakterem religijnym i sakralnym obrazów ojczyzny (wieża kościoła, Rzymski Kościół, pobożna, bolesna, Królowa Polski), będąca idealizacją ojczyzny,
d) rezygnacja z obrazu ojczyzny-ideału na rzecz ojczyzny-miejsca powszedniego, zwyczajnego, e) ojczyzna widziana w kategoriach przestrzennych (większa, długa, szeroka) i emocjonalnych (pobożna, piękna, cierpliwa, bolesna),
f) ojczyzna desakralizowana.
3. Sposób ukształtowania wypowiedzi w utworze Wojaczka, np.: (0–5) a) związek z modlitwą o charakterze litanijnym, uzyskany poprzez anaforyczność w budowie
poszczególnych wersów, paralelizmy składniowe, litanijność wypowiedzi,
b) podkreślenie niejednoznaczności uczuć „ja mówiącego” w tekście dotyczącym obrazu ojczyzny, uzyskane przez kontrast między epitetami zawartymi w ostatnich dwu wersach strofoidy czwartej oraz kontrastowe zestawienie epitetów występujących w członach tworzących porównania (np. „pobożna jak partyjny dziennik”, „piękna niczym straż pożarna”),
c) obecność w utworze epitetów odwołujących się do ówczesnej sytuacji politycznej (np. „partyjny dziennik”, „oficer śledczy”, „ gumowa pałka”, „kolej transsyberyjska”),
d) ironia wypowiedzi uzyskana poprzez porównania o ironicznym charakterze (np. „cierpliwa jak oficer śledczy”),
e) wieloznaczność pojęcia „ojczyzna” ukazana poprzez konteksty semantyczne i gry słów:
(ojczyzna/ojciec – matka/macierz = ojczyzna; matka – Matka Boska – Królowa Polski).
1
f) podkreślenie ważności poruszanego tematu poprzez użycie formy wiersza graficznie przypominającej układ sonetu (strofoidy ukształtowane jak w sonecie włoskim 4–4–3–3).
4. Obraz ojczyzny w utworze Skargi, np.: (0–5)
a) alegoryczność obrazu ojczyzny jako matki, jako okrętu,
b) ojczyzna jako wielka wartość ( matka, miła ojczyzna, najmilszy okręt ojczyzny), c) zagrożona chorobą ojczyzna, za której zdrowie odpowiedzialni są obywatele, d) ojczyzna-matka wymagająca opieki obywatela-syna,
e) tonący okręt potrzebujący obrony przed wrogimi żywiołami.
5. Sposób ukształtowania wypowiedzi w fragmencie utworu Piotra Skargi, np.: (0–5) a) retoryczność – charakterystyczna cecha kazania (pytania retoryczne, powtórzenia, porównania, utożsamianie się z odbiorcą przez zastosowanie liczby mnogiej, słownictwo nacechowane emocjonalnie),
b) hiperbolizacje o charakterze impresywnym, mające na celu odwołanie się do sumienia odbiorców, c) budowanie napięcia za pomocą budzących emocje obrazów umierającej matki i tonącego okrętu, d) określenie stosunku uczuciowego mówiącego poprzez zastosowanie epitetów nacechowanych (np.
miła, najmilsza),
e) wyliczenia chorób nękających ojczyznę, f) funkcja impresywna wyliczeń,
g) paralelny charakter wyliczeń.
6. Kontekst historycznoliteracki w obu tekstach, np.: (0–2) a) patriotyczna wymowa utworu Skargi (kontekst historyczny),
b) znaczenie daty powstania utworu Wojaczka (1968).
7. Wniosek:
Pełny, np.: (3)
Uwzględnienie różnic i wykazanie przyczyn odmiennego ujęcia motywu w analizowanych tekstach.
Uwzględnienie zróżnicowania językowego tekstów. Dostrzeżenie apoteozy ojczyzny w utworze Skargi oraz jej zwyczajności i powszedniości w tekście Wojaczka.
Częściowy, np.: (2)
Uwzględnienie różnic w ujęciu motywu w analizowanych tekstach. Dostrzeżenie apoteozy ojczyzny w utworze Skargi oraz jej zwyczajności i powszedniości w tekście Wojaczka.
Próba podsumowania, np.: (1)
Dostrzeżenie apoteozy ojczyzny w utworze Skargi lub powszedniości ujęcia motywu ojczyzny u Wojaczka.
2
II. KOMPOZYCJA (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
− podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie,
przejrzysta i logiczna; pełna konsekwencja w układzie graficznym (2)
− uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie
głównych części. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− jasny, żywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona
leksyka (2)
− zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka. (1) Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
IV. JĘZYK (można uzyskać maksymalnie 8 punktów)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne:
słownictwo, frazeologia, fleksja (8)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia
i fleksja (6)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne:
składnia, słownictwo, frazeologia (4)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych
(słownictwo i frazeologia), fleksyjnych (2)
– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów
składniowych, leksykalnych. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
V. ZAPIS (można uzyskać maksymalnie 2 punkty)
− bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy) (2)
− poprawna ortografia (nieliczne błędy różnego stopnia); na ogół poprawna
interpunkcja. (1)
Uwaga: jeśli powyższe kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
3
