"Geschichte der Kreuzzüge", Walter Zöllner, Berlin 1979 : [recenzja]

148 Z A P I S K I

T łu m a cze ep osu n a ję z y k p o lsk i p o słu ży li s ię jeg o k r y ty c z n ą ed y cją fran cu sk ą, sporządzoną p rzez Irène M è l i k o f f z n a jsta rszeg o zn a n eg o ręk op isu , p rzech o w y ­ w a n eg o w B ib lio th èq u e N a tio n a le. W e w stę p ie n iezb y t p rzejrzy ście, ja k n a p o trze­ b y zu p ełn ie przecież n iep rzy g o to w a n eg o c z y te ln ik a p o lsk ieg o , p rzed sta w io n o s y ­ tu a c ję p o lity czn ą w A zji M n iejszej w X —X II w . i sch a ra k tery zo w a n o u tw ór od stro n y litera ck iej.

O trzy m a liśm y in te r e su ją c y za b y te k p iśm ie n n ic tw a tu reck ieg o p rzy d a tn y b a r­ dziej do b ad an ia p ro b lem ó w szerok o p o jętej k u ltu ry: m en ta ln o ści, o b yczajów itp. n iż do stu d ió w nad h isto rią p olityczn ą. U m ieszczo n y n a o d w ro cie stron y ty tu ło w e j zap is — „K ronika T u reck a” p o zw a la się dom yślać, że P a ń stw o w y In sty tu t W yd aw ­ n ic z y zam ierza dru k ow ać u tw o r y h isto rio g ra ficzn e, czy q u a si-h isto rio g ra ficzn e, p o­ ch od zące z różn ych k ręg ó w języ k o w y ch .

R. K.

W alter Z ö l l n e r , G e sc h ic h te d e r K r e u z z ü g e , V EB D eu tsch er V er­ lag der W issen sch a ften , B erlin 1979, s. 271.

D zieje w y p r a w k rzy żo w y ch b udzą sta le z a in te r e so w a n ie zarów n o h isto ry k ó w i ja k że liczn y ch m iło śn ik ó w h isto rii. D la teg o te ż w cią ż p o w sta ją i na p ew n o p o w s­ ta w a ć będą jeszcze długo lic z n e prace, k tórych au to rzy p o d ejm u ją różn e a sp ek ty w y p r a w k rzyżow ych . D o rzęd u ty c h p rac n a le ż y r ecen zo w a n a tu k sią żk a W. Z ö 1- 1 n e r a.

A utor, sta w ia ją c so b ie za c e l p rzed sta w ien ie d ziejó w k ru cjat, zgru p ow ał m a ­ te r ia ł w d w u n a stu rozd ziałach . W trzech p ierw szy ch sch a ra k tery zo w a ł k o lejn o s y ­ tu a cję p o lity czn ą i gosp od arczą E uropy oraz p a ń stw Isla m u w p rzed ed n iu w y p ra w k rzyżow ych , dążen ia k o ścio ła i pap ieża, a ta k że k sz ta łto w a n ie s ię k o n cep cji k ru ­ cjat, ich tło r e lig ijn e i id eo lo g iczn e. K o lejn e trzy ro zd zia ły p o św ięco n o o m ó w ien iu p rzeb iegu w y p r a w k rzy żo w y ch od X I do X III w iek u , p rzezn aczając jed en rozdział dla k ażd ego stu lecia — a b y p rzejść w rozd ziale sió d m y m do u k a za n ia u stroju, sto ­ su n k ó w len n y ch oraz sy tu a c ji sp ołeczn o-gosp od arczej w u tw o rzo n y ch w w y n ik u w y p r a w ła c iń sk ic h p a ń stw a ch L ew a n tu . W n a stęp n y m rozd ziale sch a ra k tery zo w a ­ no sztu k ę w o jen n ą i o rg a n iza cję w o jsk k rzy żo w có w . W rozd ziale d ziew ią ty m p rzed sta w ił n a to m ia st W. Z ö lln er p rzy czy n y p o w sta n ia za k o n ó w ry cersk ich , ich organ izację, zad an ia ja k ie so b ie one sta w ia ły oraz m a teria ln e p o d sta w y d z ia ła l­ n ości. W ypada w ty m m iejscu ża ło w a ć, że ta k m a ło m iejsca p o św ięco n o cią g le jeszcze chyba n ied o sta teczn ie zn a n em u za k o n o w i M on tjoye oraz, że n ie d ok on an o p róby p orów n an ia u tw o rzo n y ch w H iszp a n ii w cza sa ch re c o n q u isty zak on ów r y ­ cerzy z C alatrava, A lcan tara i św . J ak u b a z C om p osteli z ry cersk im i zak on am i L ew an tu ' Z byt la k o n iczn ie p otra k to w a n o też m a lta ń sk i ep izod w d ziejach zak on u joan n itów . W in ien on chyba doczek ać s ię szczeg ó ło w eg o o m ó w ien ia bądź w tym , bądź w jed n y m z n a stęp n y ch rozd ziałów .

O statn ie trzy, bardzo in teresu ją co n a p isa n e rozd ziały, p o św ięco n e są p rzed ­ sta w ie n iu w p ły w u , ja k ie w y w a r ły w y p r a w y k rzy żo w e n a d zieje p o lity czn e i g o s­ pod arcze p a ń stw ch rześcija ń sk ich i m u zu łm ań sk ich oraz u k azan iu p rzem ian k u l­ tu ro w y ch , ja k ie za szły pod ich w p ły w em . O m aw ia tu te ż a u to r sch y łek ruchu k r u cja to w eg o w X IV i X V w iek u .

K siążk a W. Z ölln era je s t p racą fciek a w ą , p ou czającą i potrzeb n ą, przy czym w p ew n y m sen sie sp ełn ia ro lę p orząd k u jącą d o ty ch cza so w y sta n b ad ań p od jętego p rzez autora problem u.