Jerzy Kubiatowski, Ryszard
Zabłotniak
Polskie Studium Prawa i
Administracji w Krajowej (Craiova)
(1944-1945)
Palestra 21/8-9(236-237), 80-84
H / I K T K I W. H i S T O K U
JERZY ¡KUBIATÖWSKI i RYSZARD ZABŁOTNIAK *
Polskie Studium Prawa i Administracji
w Krajowej (Craiova) (1944-1945)
T em at: P olacy stu d iu ją c y w la ta c h II w o jn y św iatow ej w R u m u n ii je s t b a r d20 rzadko p o ru sza n y w nafezym p iśm iennictw ie, chociaż należy on do dziejów polskiego szkolnictw a wyższego i p rzy ja z n y c h k o n ta k tó w p o lsk o -ru m u ń sk ich .
P rz ed 1939 r. m ieszkało w R um unii przeszło 90 tys. P olaków , a przeb y w ało tam i p rac o w a ło 9'—.11 tys. p olskich fachow ców . P o lsk ie sz kolnictw o podstaw ow e i ś r e d nie, o rganizow ane przez in sty tu c je p o lo n ijn e ,1 n ie było w ta m ty c h la ta c h tr a k t o w ane w sposób w łaściw y p rzez n ie k tó ry ch p rze d staw ic ie li w ładz i opierało się na ograniczonych u p ra w n ie n ia c h szkół p ry w a tn y c h . Je d y n ie 20% dzieci i m łodzieży polskiej mogło uczęszczać do p o lsk ic h , sz k ó ł.* 1 2
Dla ła tw iejsze j o rie n ta c ji w p roblem ach zw iązanych z poruszonym przez nas tem atem należy przypom nieć, że w dniach nap aści h itlero w sk ich N iem iec n a P olskę ów czesny rząd ru m u ń sk i ogłosił n eu tra ln o ść , in te rn u ją c w d rugiej połow ie w rześnia 1939 r. na sw oim te re n ie n aczeln e polskie w ładze p ań stw o w e i w ojskow e oraz przeszło 20 tys. oficerów i żołnierzy. D nia 6 listo p ad a 1940 r. m in iste r w ojny I. A ntonescu u sta n o w ił d y k ta tu rę w ojskow ą, a w d n iu 23 tegoż m iesiąca i roku R u m u n ia p rzy stą p iła do p a k tu an ty k o m in tern o w sk ieg o , n a to m ia st od ro k u 1941 uczestniczyła w działan iach w ojen n y ch przeciw k o ZSRR, w alcząc na p o łudniow ym skrzydle fro n tu w schodniego. Z delegalizow ana K om unistyczna P a r tia R um unii p o tę p iła ag re sję i d oprow adziła do p o w sta n ia P atrio ty c zn e g o F ro n tu A n ty faszy sto w skiego, a w 1944 r. — b loku n arodow o-dem okratycznego, łączącego K PR , p a rtią socjald em o k raty czn ą, lib e ra ln ą i chłopską c a ra n is tó w .3 W czasie ofensyw y rad z iec kiej n a s tą p ił w R u m u n ii p rz e w ró t w ojskow o-polityczny (23.VIII.1944 r.) i po dwóch dniach R u m u n ia w ypow iedziała w ojnę N iem co m .4
N iezależnie od oficjalnego sojusizu niem ieck o -ru m u ń sk ieg o , P olacy-uchodźcy sp o tk ali się ze stro n y m iejscow ego społeczeństw a ze szczerym w spółczuciem i b ezin te re so w n ą pom ocą, a w ładze zapew niły opiekę p rze w id zia n ą przez praw o m iędzynarodow e. Oczywiście, w spom agali uchodźców rów nież P olacy -o b y w atele ru m u ń scy . P rz y jaz n y ch k o n ta k tó w ru m u ń sk o -p o lsk ic h nie zdołały zakłócić w z ra s ta jące ta m h itlero w sk ie w pływ y po k a p itu la c ji F ra n cji. P óźniejsze klęski n a froncie * A u to rz y o p r a c o w a n ia : p ie rw s z y z n ic h — in ż y n ie r e le k tr y k , d r u g i — d o k to r h a b il. m e d y c y n y .
1 N a B u k o w in ie , p r z y z n a n e j R u m u n ii t r a k t a t e m w S a in t-G e rm a in w 1919 r., d z ia ła ły (po G a lic y js k im T o w a rz y stw ie S zk o ły L u d o w e j) od 1927 r.: P o ls k a M a c ie rz S z k o ln a — Z a rz ą d G łó w n y w C z e rn io w c a c h , w B e s a r a b ii g m in y p o lsk ie i w B u k a re s z c ie T o w a rz y stw o P o ls k ie im . A d a m a M ic k ie w ic z a . 2 W. S w o r a k o w s k i : P o ls k ie sz k o ln ic tw o p r y w a tn e w R u m u n ii, o d b . „ S p ra w y N a r o d o w o ś c io w e ” 1931, R 5, n r 1 i 2—3. s K o m u n is ty c z n a P a r t ia R u m u n ii n a w o ły w a ła ta k ż e w sw y c h k o n s p ir a c y jn y c h u lo tk a c h do u d z ie la n ia p o m o c y p o ls k ic h u c h o d ź c o m . 4 L a R o u m a n ie p e n d a n t la d e u x iè m e g u e r r e m o n d ia le — é tu d e s , B u c a re s t 1964.
N r 8-9 (236-237) P o ls k ie S tu d iu m Prawa i A d m in is tr a cji w K rajpw e] 81
w schodnim i pogłębianie się zależności politycznej i gospodarczej od N iem iec w y w oływ ały ro sn ący opór społeczeństw a. Ju ż w początkow ym okresie, c h a ra k te ry z u ją cym się m asow ym i w y jaz d am i uchodźców do zachodnich p a ń stw z nim i sp rz y m ie rzonych, w czym ru m u ń sk a a d m in istra c ja p rzeszk ad zała niezbyt gorliw ie, w ielu m łodych P o lak ó w rozpoczęło naukę. Żyw iołow o tw orzyły się i rozbudow yw ały polskie szkoły podstaw ow e i średnie. R um u ń sk ie szkolnictw o wyższe, d ysponujące kilkom a u n iw e rsy te ta m i i innym i uczelniam i, przy jm o w ało naszych stu d e n tó w bardzo życzliw ie. Z okupow anego k r a ju n ad al p rzybyw ali tu P olacy, czem u N iem cy, liczący się m im o w szystko z pew ną su w eren n o ścią sojuszniczego pań stw a, nie p o trafili p rze szk o d z ić.5
Z eb ran ie g ru p y in ic ja to ró w uru ch o m ien ie k u rsó w a d m in istra c y jn o -p ra w n y c h przy śro d o w isk u polskim w K r a jo w e j6 odbyło się w dniu 8 m a ja 1944 r. W m ieście tym zgrom adziło się w y jątk o w o dużo polskich w ychodźców . D okładnie o p raco w an ą propozycję o rg an iz ac ji k u rsó w p rze d staw ił w tedy prof. A dam C h e łm o ń sk i7 i m gr Teofil M atkow ski.
Oczywiście, pierw sze rozm ow y na te n te m a t prow adzone były znacznie w cześniej w kołach uchodźców i d y rek c ji polskiej szkoły śred n iej. N ależało bow iem znaleźć pożyteczne zajęcie dla m łodzieży, a n a w e t osób starszych, k tó ry ch w yjazd do w alczących w ojsk b y ł ju ż p rak ty c zn ie niem ożliw y. P ostanow iono, b iorąc pod uw agę sp raw y bezpieczeństw a i konieczność oszczędnego w y d aw an ia n iew ielkich zasobów, żeby w szystkie z a ję c :a odbyw ały się na m iejscu. D użą rolę przy p o d ejm o w aniu decyzji w stę p n ej odeg rała obecność w K ra jo w e j k ilk u doskonałych s p e c ja listów oraz fa k t istn ie n ia ta m ośrodka k u ltu ry fra n c u sk ie j z bogato w yposażoną b iblioteką, zw łaszcza z w ielu dyscyplin praw a.
Do w n iosku dołączony został p ro je k t reg u la m in u k u rsó w „o c h a rak te rz e stu d ió w w yższych” oraz zesta w ien ie koniecznych w ydatków , w śród k tó ry ch w ażną pozycją był zak u p k siążek i pom ocy n a u k o w y c h .8
K ursy polskie pod nazw ą „S tudium P ra w a i A d m in istra cji w K ra jo w e j” o tw a rto w dniu 12 w rz eśn ia 1944 r. n a mocy decyzji K om isji Pom ocy Uchodźcom P o lsk im w R um unii (K PU P), z siedzibą w B ukareszcie, z dn. 28.VIII.1944 r. W ym ieniona K om isja P om ocy b y ła naczelną o rg an izacją polską w czasie w ojny, toteż stu d iu m przez cały o k res jego istn ie n ia pozostaw ało pod jej p atro n a tem .
S am odzielnie p o d ję ta decyzja w ta k w ażnej sp ra w ie św iadczy o dużej sw obodzie, ja k ą cieszyli się P olacy w tym p rzy jazn y m dla n as k ra ju . P rzew id y w an o zgłaszanie się n a stu d ia osób z a tru d n io n y ch w ad m in istra cji i w gospodarce polskiej ju ż p rzed w ybuchem w ojny, ja k rów nież m łodych absolw entów m iejscow ego liceum polskiego.
S łuchacze nie byli obciążani żadnym i w y d atk am i. W ciągu 12 m iesięcy n a u k i m ieli osiągnąć podstaw ow e w iadom ości teo rety czn e z zak resu n au k p raw n y ch i a d m in istra cji. S zkolenie planow ano w czasie n a ogół w olnym od pracy , po 3 godziny dziennie, w pom ieszczeniach Dom u Polskiego. S tu d ia dzieliły się n a tzw .
5 W s z k o ła c h w y ż sz y c h R u m u n ii stu d io w a ło w 1937 r. 36 ty s . osób. U n iw e r s y te t w B u k a re s z c ie z o s ta ł z a ło ż o n y w 1864 r. ((S. T r u c h i m : S z k o ln ic tw o r u m u ń s k ie , o db. „ O ś w ia ta i W y c h o w a n ie ” 1937, R 9, n r 3).
6 K ra jo w a (C ra io v a ) — m ia sto w p o łu d n io w e j R u m u n ii, w O lte n ii (tj. w z a c h o d n ie j c z ę śc i W o łoszczyzny), o k. 180 k m n a z a c h ó d od B u k a re s z tu (p o r. A . V i c t o r : C ra io v a e t ses e n v iro n s , B u c a re s t 1962; R. T . M i c h a l c z y k : Od W ło c ła w k a do W ro c ła w ia , W ro c ła w 1976).
7 A d a m C h e łm o ń s k i (1890—1959), od 1922 r . p ro f, p r a w a h a n d lo w e g o i g o sp o d a rc z e g o w U n iw e rs y te c ie W ile ń s k im S te f a n a B a to re g o . W la ta c h 1932—1937 n a c z . re d . o r g a n u a d w o k a tu r y p o lsk ie j „ P a l e s t r a ” , w ic e m in is te r s p ra w ie d liw o ś c i. W o k re s ie p o w o je n n y m od 1947 r. do 1659 r. p r o fe s o r p r a w a h a n d lo w e g o i c y w iln e g o n a W y d z ia le P ra w a U n iw e r s y te tu W ro c ła w sk ie g o . 8 A rc h . A k t N o w y c h w W a rsz a w ie (AAN), 141/1, 1—2. 6 — P a le s tr a
82 J e r z y K u b i a t o w s k i i R y s z a r d Z a b ł o t n t a k N r 8-9 (236-237)
dw a poziom y; k ażd a część m ia ła trw a ć 6 m iesięcy i stanow ić o d ręb n ą całość, w ogólnych zarysach o d p o w iad ającą pro g ram o w i jednego ro k u w y d ziału p ra w a u n iw ersy te tu . P ro g ra m p rzedm iotów obow iązkow ych poziom u pierw szego i skład osobow y w ykładow ców p rze d staw ia ły się n astęp u jąco : p raw o rzy m sk ie — prof. A dam C hełm oński, h isto ria d o k try n ekonom icznych — L eo n ard K ra w u lsk i, n a u k a 0 p a ń stw ie — S ta n isła w K oniuszew śki, te o ria a d m in istra c ji — d r E d w a rd H o lan d e r, podstaw y krym inologii — d r Z dzisław P ie k a rn ik a rsk i, 9 te o ria p ra w a — F ra n cisz ek N ow osielski, o rg anizacja w y m ia ru spraw iedliw ości — A dam K w ia tk o w s k i.10 *
P rzed m io tem nadobow iązkow ym poziom u I był w y k ład a n y przez inż. E ugeniusza K w iatk o w sk ie g o 11 z a ry s h isto rii gospodarczej. Na poziom ie II inż. K w iatk o w sk i m iał w y kładać h isto rię rozw oju gospodarczego. N ato m iast A dam K w iatkow ski, w zasadzie zaangażow any do p ro w ad zen ia zajęć n a poziom ie II z p o stęp o w an ia sądow o-karnego, p row adził w ykłady także n a poziom ie I. P rz ed m io tam i obow iązko w ym i na poziom ie II były: ekonom ia polityczna, praw o p ry w a tn e , p raw o a d m in i strac y jn e , praw o k arn e , zasady skarbow ości, postępow anie sądow e cyw ilne i p o stę pow anie sądow e k a r n e .12 S k ład w ykładow ców u sta la ł — z upow ażn ien ia in s t r u k to ra ośw iatow ego K P U P S ew ery n a M aciszew skiego 13 — d y re k to r n a u k o w y S tu d iu m prof. A dam C hełm oński. W ykładow cy przed m io tó w obow iązkow ych w chodzili w skład R ady W ykładow ców . K iero w n ik iem a d m in istra cy jn y m m ianow ano m g ra T eofila M atkow skiego, k tó ry jednocześnie w y k ład a ł w m iejscow ym gim n azju m 1 polskim liceum . S ek re ta rz e m został F ran ciszek H anik.
O statecznie zajęcia w S tu d iu m rozpoczęły się d n ia 10 p aźd ziern ik a 1944 r. in au g u ra cy jn y m w y k ład em prof. Chełm ońskiego. O becnych było 28 słuchaczy, w tym 4 nadzw yczajnych. Podczas w szystkich zajęć o bow iązyw ała zasada w olnego w stęp u n a salę w ykładow ą (byw ało w ięc niekiedy razem ok. 40 o b e c n y c h I4). W ażniejsze m om enty z życia S tu d iu m ogłaszano n a łam ach dość o b fitej p rasy p o lo n ijn ej, m .in. w w ychodzącym w K ra jo w ej piśm ie „Żyw y T ygodnik S p o łec zn o -L ite ra ck i”, oraz podaw ano do w iadom ości w D om u P olskim p rzy ul. G hica V oda gdzie m ieściło się S tudium .
W spraw ozdaniu z początkow ego o k re su działalności S tu d iu m , złożonym in s t r u k torow i ośw iatow em u K PU P , poziom w y k ład ó w został o k reślo n y ja k o b lisk i u n iw e r syteckiem u. N iestety, ze w zględu n a godzinę policy jn ą zajęcia b y ły sk ra c a n e do dw óch godzin dziennie.
W iększość stu d iu jąc y ch pracow ała, gdyż zapom ogi w y p łacan e przez w ładze r u m uńskie w ystarczały, z pow odu rosnącej in fla cji, jedynie n a zaspokojenie p o d sta w ow ych potrzeb, a uzyskanie p rac y nie p rzed staw iało w iększych trudności. Je d n y m ze sposobów zdobyw ania w iedzy stało się sam okształcenie pod k ie ru n k ie m w y k ła dowców. W ydane zostały w łasn e sk ry p ty : z teo rii p ra w a ad m in istra cji, n au k i 0 p ań stw ie i o organizacji w y m ia ru sp ra w ie d liw o śc i.15
9 P ie rw s z y p r o k u r a t o r S ą d u N a jw y ż s z e g o w la ta c h 1945—1950.
10 R e g u la m in S tu d iu m P ra w a i A d m in is tr a c ji w K r a jo w e j, A A N , 141/1, 6; R o z k ła d z a ję ć — S pis w y k ła d o w c ó w — P ism a w y c h o d z ą c e d o K P U P , A A N , 141/1, 9.
u E u g e n iu sz K w ia tk o w s k i (1888—1974), in ż y n ie r, d z ia ła c z g o s p o d a rc z y , m in . p rz e m y słu 1 h a n d lu (1926—1930), w ic e p r e m ie r i m in . s k a r b u (1935—1939), r e a liz a to r b u d o w y p o r tu w G d y n i * u tw o r z e n ia f lo ty h a n d lo w e j, w s p ó łtw ó rc a k o n c e p c ji b u d o w y C e n tr a ln e g o O k rę g u P rz e m y s ło w e g o , d e le g a t rz ą d u d/s o d b u d o w y w y b rz e ż a 1945—1947. N a p o d s ta w ie m a te r ia łó w z w y k ła d ó w w K ra jo w e j n a p is a ł p ra c ę p t. „ Z a ry s d z ie jó w g o s p o d a rc z y c h ś w ia t a ” , W -w a 1947. ]2 R e g u la m in S tu d iu m (...) jw . (p rz y p . 10). 13 S e w e ry n M a c isz e w sk i (1892—1973), p e d a g o g , d z ia ła c z o ś w ia to w y , p is a rz , w ic e m in . w y z n a ń r e lig ijn y c h i o św ie c e n ia p u b lic z n e g o , w 1944 r. k ie r o w a ł s p r a w a m i s z k o ln ic tw a p o ls k ie g o w r a m a c h K P U P w R u m u n ii.
14 S p ra w o z d a n ie z o r g a n iz a c ji S tu d iu m (...) z d n . 22.X .1944 r ., A A N , 141/1, 10. 15 K o r e s p o n d e n c ja S tu d iu m (...) z m a ja 1945 r ., A A N . 141/1, 18.
N r 8-9 (236-237) P o ls k ie S tu d iu m Praw a i A d m in is tr a c ji to K ra jo w ej 83
P rzez cały okres swego istn ie n ia S tu d iu m było su bw encjonow ane przez polską in sty tu c ję p a tro n u ją c ą , tj. K P U P . M iesięcznie w y daw ano n iew ielkie sum y: od 25 do 70 tys. lei (płaszcz k u piony stu d e n to w i w B ukareszcie kosztow ał 20 tys. lei, pokój su b lo k a to rsk i 3—7 tys. lei m iesięcznie), co w p ew nym sto p n iu należy zaw dzięczać tem u, że A dam C hełm oński, E ugeniusz K w iatk o w sk i i L e o n a rd K ra - wulsiki do lutego 1945 r. p rac o w a li, ja k to się w ted y o k reślało , honorow o. N a p o trz e by specjalne, np. n a w y d aw an ie sk ry p tó w , K o m isja P om ocy z B u k a re sz tu p r z y dzielała d o datkow e fundusze. Z m ożliw ości u zy sk an ia sty p e n d ió w słuchacze z re zy gnow ali, gdyż in n i uchodźcy m ogli się znajd o w ać w gorszych niż o n i w aru n k a c h m a te ria ln y c h .18
W pierw szych d niach m a ja 1945 r. rozpoczęły się egzam iny z przedm iotów poziom u I. D y rek cja S tu d iu m p rzygotow yw ała zajęcia dla poziom u II. W ykłady m iały się rozpocząć bez p rze rw y w ak a cy jn e j. Je d n a k ż e rad o sn y n a s tró j to w a rz y szący pow szechnie zakończeniu w o jn y nie sp rzy ja ł k o n ty n u o w an iu nauki. W dniu 14 m a ja zarząd zo n a została p rze rw a, po k tó re j m ia ły być p odjęte dalsze zajęcia i egzam iny. W ydaje się, że decyzja ta b y ła słuszna, bo w ta m ty m okresie nie było jeszcze w aru n k ó w , k tó re by um ożliw iały p o w ró t do k ra ju . W trak c ie trw a n ia egzam inów , często z do b ry m i i b. dobrym i w ynikam i, nadeszło polecenie polskiej k o m isji, aby zakończyć sesję do d n ia 1 lipca 1945 r. Zalecono rów nież, aby nie rozpoczynać zajęć dla poziom u drugiego, gdyż w edług p rzew id y w ań polskiego k ie ro w n ic tw a w lip cu m ogła się ju ż rozpocząć ree m ig rac ja. Do egzam inów p rz y stąp iło k ilk a n aście osób.
W podziękow aniu, ja k ie o trzy m ała d y re k c ja k u rsó w od za rząd u K PU P , stw ie r dzono, że S tu d iu m było pow ażną p laców ką nau k o w ą, „jed y n ą n a uchodźctw ie szkołą o poziom ie w yższym ”. T w ierdzenie to należy u zupełnić o tyle» że b y ła ona je d y n ą na uchodźstw ie w R u m u n ii. W arto też dodać, że w ty m sam ym czasie w uczelniach ru m u ń sk ic h , głów nie w B ukareszcie, studiow ało ok. 170 P o lak ó w (tylko k ilk u z nich — praw o) oraz że ru m u ń sk i U n iw e rsy te t w K ra jo w e j pow stał w 1966 r . 16 17
Ja k k o lw ie k ukończenie pierw szego poziom u polskiego S tu d iu m w K ra jo w ej nie daw ało fo rm a ln ie żadnych u p raw n ie ń , to je d n a k jego absolw enci — po pow rocie do k r a ju — m ogli w ylegitym ow ać się znajom ością p o d sta w p ra w a i a d m in istra cji, co w ta m ty c h la ta c h n ie w ą tp liw ie u ła tw iało znalezienie z a tru d n ie n ia lu b k o n ty n u o w an ie studiów .
Oto lis ta osób uczęszczających n a w y k ład y w S tu d iu m P ra w a i A d m in istra cji: 1. A dam ow ski L u d w ik , 2. A rg a siń sk i T adeusz, 3. B iern ac k a M aria T eresa, 4. Cho- rą ż a k Józef, 5. C yroń E m il, 6. C zernicki K azim ierz, 7. D em el Juliu sz, 8. D m ochow ska Z ofia, 9. D obrow olski M ichał, 10. F ryszczyn W ładysław , 11. F u h rm a n n A leksander, 12. G ayer W ładysław , 13. G ondek M arian , 14. G órski W ojciech, 15. H an ik F ranciszek, 16. H u tn y W ładysław , 17. Irte ń sk i W ładysław , 18. K alik S tan isław , 19. K am iński K o n sta n ty , 20. K om inkow ski K azim ierz, 21. K o rw in -K u cz y ń sk a M aria, 22. K raw czyk R udolf, 23. K w iatk o w sk a Ew a, 24. Ł ukasiew icz Ja n , 25. M ajo rek A leksander, 26. M illi Ja n , 27. O lew icz A ntoni, 28. P ietrz y ck i Ja n , 29. P io traszew sk i A leksander, 30. S uchański L udw ik, 31. Szew czyk S tan isław , 32. S zw arcb a n d P io tr, 33. S lu sar M ikołaj, 34. S w id ersk i E dm und, 35. W olanin W ładysław , 36. W olska Zofia, 37.
16 P o r.: K się g a k a s o w a S tu d iu m (...), A A N , 141/1, 26; L is ty p ła c , A A N , 141/1, 25; S p ra w o z d a n ie z w y k o n a n ia b u d ż e tu I X .1944—V II. 1945, A A N , 141/1, 28.
17 P ro to k o ły e g z a m in ó w — Ś w ia d e c tw a słu c h a c z ó w — K o re s p o n d e n c ja S tu d iu m (...), A A N , 141/1, 22—24.
84 W spom nienia pośm iertn e N r 8-9 (236-237)
W oyzbun A ndrzej, 38. W oyzbun O lgierd, 39. Z aborow ski A ntoni, 40. Z ab o ro w sk i Z bigniew , 41. Z agórski S te f a n .18
18 L is ta z o s ta ła z e s ta w io n a n a p o d sta w ie p ro to k o łó w e g z a m in a c y jn y c h , z a ś w ia d c z e ń i s p r a w o z d a ń z a w a rty c h w A A N , 141/1, 7, 12, 13, 22 i 23 (d o k u m . n ie s k a t.); L is ta w r a z z c a łą p r a c ą , d z ię k i u p rz e jm o śc i, b y ła k o n s u lto w a n a z m g re m T e o file m M a tk o w sk im i in ż. A n d r z e je m W o y z b u n e m .
ł f S P O M i l / I F A i l / l
P O Ś M I E R T N E
A d w o k a t d r Tadeu sz R ach w ał
W d n iu 17 lutego 1977 r. zm arł nagle w K ry n icy ad w o k a t d r T adeusz R achw ał. S y lw etk a Z m arłego by ła p rzez w iele la t n ieodłącznym elem en tem społeczeństw a t e go uzdrow iska. B ył to je d en z niew ielu adw okatów , k tó re m u ze w zględu n a sta n jego zdrow ia zezw olono n a p row adzenie k an c elarii in d y w id u a ln ej w K ry n icy (nie było ta m i n ie m a do dziś zespołu adw okackiego).
U rodzony w 1900 r. w S kaw in ie koło K ra k o w a w rodzinie u rzę d n ik a sądow ego, szkoły niższe i śred n ie ukończył w B ochni, a n astęp n ie stu d io w a ł n a U n iw e rsy te cie Jag iello ń sk im w K rak o w ie, gdzie w 1923 r. uzy sk ał sto p ień d o k to ra p ra w . Po odbyciu aplik acji sądow ej w Sądzie A pelacyjnym w K rak o w ie zo stał w 1928 r. sędzią S ąd u G rodzkiego w M uszynie, a w ro k u 1930 — naczelnikiem tegoż Sądu.
Do w ybuchu II w o jn y św iatow ej był sędzią w M uszynie. W okresie la t 1940— 1943 prow adził k a n c e la rię adw okacką w T arnobrzegu, a n astęp n ie z pow odu zde- k o n sp iro w an ia jego b ra ta , m a jo ra W P S tefan a R achw ała, szefa O kręgu A K w K ra kow ie, m usiał się na raz ie u k ry w a ć i po ¡pewnym czasie p rzeniósł się do W a rsz a wy, gdzie p rac o w a ł w p ry w a tn e j firm ie.
Po w yzw oleniu p ia sto w ał w e w ładzach P o lsk i L udow ej w iele odpow iedzialnych stan o w isk : początkow o w M in isterstw ie P rzem y słu i H an d lu , a n a stę p n ie ja k o d y re k to r B iu ra Z ao p a trze n ia W ojska. Od 1.IV.1946 r. b y ł d y re k to re m S e k re ta ria tu R adziecko-P olskiej K om isji m ieszanej d/s R e p atria cji, a od 1.VI.1947 r. — D ele g atem Rządu d/s R ew in d y k ac ji M ienia C zechosłow ackiego w Polsce. W czerw cu 1949 r. został w ysłany do B erlin a ja k o zastępca Szefa P rz ed sta w icielstw a H an d lo w ego w B erlinie, skąd w ró cił po ro k u i na w łasn ą p ro śb ę zw olnił się ze służby pań stw o w ej, w ra c a ją c do ad w o k a tu ry . W lipcu 1952 o tw orzył k a n c e la rię ad w o k ack ą w K rynicy, k tó rą pro w ad ził aż do śm ierci.
W c h a ra k te rz e ad w o k a ta o b jął rad c o stw a p ra w n e w szystkich spółdzielni u słu g o w ych w K ry n icy i w okręgu. W w y n ik u decyzji w ojew ódzkich o rganów a d m in is tra cyjnych w la tac h pięćdziesiątych w łaściciele dom ów w K rynicy zostali pozbaw ieni p ra w zam ieszkiw ania w sw ych dom ach, k tó re zostały upaństw ow ione. D zięki s ta ran io m adw . R achw ała zm ieniono później te przep isy i zezw olono b. w łaścic ie lom dom ów n a pozostanie w nich w sw oich m ieszkaniach za o p ła tą stosow nego czynszu.
