Trendy w rozwoju polskiego transportu 2000-2008

(1)

Łukasz Struzik

Trendy w rozwoju polskiego transportu 2000-2008

Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 27, 101-109 2012

(2)

NR 735 PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW 2012 I MARKETINGU NR 27

ŁUKASZ STRUZIK Uniwersytet Szczeciński

TRENDY W ROZWOJU POLSKIEGO TRANSPORTU 2000–2008

Streszczenie

Celem artykułu jest pokazanie dynamiki zmian ilościowych w wybranych gałęziach transportu w Polsce w latach 2000–2008. W szczególności przedstawienie danych na temat liczby obsłużonych pasażerów oraz ilości ładunków.

Wprowadzenie

Transport jest ważnym i niezbędnym elementem gospodarki. Podlega zmianom w zależności od popytu, oferowanej podaży, ceny, wyboru klienta oraz uwarunkowań koniunkturalnych. W kontekście zachodzących zmian, zwłaszcza kryzysu gospodarczego, warto przyjrzeć się dynamice tych zmian w poszczególnych rodzajach transportu.

Artykuł pt. Trendy w rozwoju polskiego transportu 2000–2008 ma na celu pokazanie dynamiki zmian w działalności przewozowej podmiotów gospodarczych we wszystkich gałęziach transportu w Polsce. Pokazuje lidera wśród przewoźników. Zawiera kompendium danych statystycznych w zakresie zmian zachodzących w rozwoju polskiego transportu w latach 2000–2008 W szczególności prezentuje informacje o liczbie przewiezionych pasażerów, ilości ton przetransportowanych ładunków oraz tonokilometrach wykonanych przez podmioty w gałęziach transportu. Pokazuje również zmiany w ruchu samolotów i pasażerów w krajowych portach lotniczych oraz informacje o liczbie statków i przeładunków w morskich portach handlowych w Polsce.

(3)

102 Łukasz Struzik 1. Pojęcie trendu i cyklu koniunkturalnego

Trend – to długoterminowa ścieżka wzrostu zmiennej ekonomicznej, wokół której mogą występować krótkoterminowe wahania. Trendy mogą być obliczane za pomocą różnych metod¹.

W publikacji Kompendium wiedzy o gospodarce trend jest określony jako obraz zmian w produkcji w długim okresie na skutek wzajemnego znoszenia się wahań krótkoterminowych. Długoterminowe zwyżkowe lub zniżkowe tendencje rozwojowe, ujawniające się określonej dziedzinie działań gospodarki, np. produkcji, określamy mianem trendu. Wyrażają one suma- ryczny wpływ postępu technicznego i technologii, podaży czynnika pracy (jego ilości i jakości) oraz podaży rzeczowych (materialnych) czynników wytwórczych².

Z kolei cykl koniunkturalny to wahania koniunkturalne w gospodarce, wyrażające się w jej ekspansji lub kurczeniu się wokół linii trendu³.

Zmiany ilościowe w czasie w poszczególnych sektorach transportu obrazują trendy.

2. Trendy rozwojowe w transporcie kolejowym

W Europie obserwuje się stały rozwój infrastruktury kolejowej. Powstaje coraz więcej nowych połączeń kolejowych, modernizowane są linie już istniejące. Od producentów i dostawców oczekuje się nowych rozwiązań systemowych w zakresie infrastruktury kolejowej – mają one skutecznie zaspokoić zróżnicowane potrzeby poszczególnych operatorów. W tabeli 1 zaprezentowano, jak kształtują się zmiany w poszczególnych latach, biorąc pod uwagę przewoźników, liczbę przewozów, a także średnie odległości dla przewozów pasażerskich, a na rysunku 1 przedstawiono przewozy pasażerskie i towarowe w latach 2000–2008.

1 J. Black, Słownik ekonomii, PWN, Warszawa 2008, s. 486.

2 Kompendium wiedzy o gospodarce, red. E. Cyrson, PWN, Warszawa–Poznań 1996, s. 75–76.

3 Ibidem.

(4)

Tabela 1 Transport kolejowy

Rok

Wyszczególnienie 2000 2004 2005 2006 2007 2008

Linie kolejowe eksploatowane

[km]: 22 560 20 250 20 253 20 176 20 107 20 196

– normalnotorowe 21 575 19 906 19 843 19 763 19 797 20 007 – zelektryfikowane 11 905 12 017 11 884 11 871 11 898 11 924 Przewozy ładunków

w transporcie kolejowym [tys. t] 187 247 282 919 269 553 291 420 245 346 248 860 Przewóz ładunków

u poszczególnych przewoźników [tys. t]:

– PCC Rail – PKP Cargo – PTK Holding – PTKiGK Rybnik – Lotos Kolej

-- -- -

9 313,9 bd.- 52 717

717,7

9 404,5 bd.- 51 500,9 1 461,5

11 098 149 082 36 180 51 807 2 494

64 169 144 649 35 439 52 239 3 566,5

59 015 134 015 31 374 5 015bd.

Praca przewozowa w transporcie

kolejowym [mln tkm] 54 448 52 332 49 972 53 622 54 253 52 043 Liczba przewoźników

towarowych - 21 20 18 17 17

Średnia odległość dla przewozu

ładunków 290,8 185 185,4 184 221,1 209,1

Przewóz pasażerów

w transporcie kolejowym [tys.] 360 687 272 162 258 110 265 323 279 657 291 892 Przewóz pasażerów

u poszczególnych przewoźników [tys.]:

– PKP PR – PKP IC

– Koleje Mazowieckie – PKP SKM

– PKP WKD – SKM Warszawa – Arriva PCC

-- -- -- -

217 279 7 954 35 429- 6 190

- -

163 398 9 586 39 966 37 731 6 410 290 -

160 888 10 664 42 412 39 269 6 663 3 608

-

166 421 11 578 45 180 40 551 6 665 6 584

-

171 578 11 839 49 918 39 004 7 076 8 764 2 993 Praca przewozowa w transporcie

kolejowym [mln paskm] 24 093 18 690 18 157 18 552 19 859 20 195 Liczba kolejowych

przewoźników pasażerskich - 4 6 6 6 7

Średnia odległość dla

przewozów pasażerskich [km] 66,8 68,7 70,3 69,92 71,01 69,19 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Transport – wyniki działalności w 2008 r.,

„Rynek Kolejowy” 2006–2009, nr 1–12.

(5)

104 Łukasz Struzik

Rys. 1. Przewozy pasażerskie i towarowe w transporcie kolejowym Źródło: opracowanie własne.

Z powyższych danych wynika, że w latach 2005–2008 nieznacznie zmniejszyła się liczba obsługiwanych linii kolejowych (o 57 km), eksploatowano o 0,82% więcej linii normalnotorowych, eksploatowano o 0,34% więcej linii zelektryfikowanych.

W 2008 roku w porównaniu z rokiem 2005 transportem kolejowym przewieziono mniej ton ładunków o 7,7% w stosunku do roku bazowego, wykonano większą pracę przewozową w tonokilometrach o 4,1%, nastąpił wzrost przewozów pasażerskich o 13% oraz o 11% zwiększyła się praca przewozowa w transporcie kolejowym w stosunku do roku 2005.

3. Trendy w transporcie samochodowym

W zatłoczonych miastach kluczowym elementem gwarantującym mo- bilność jest szybki transport. W wielu przypadkach nowoczesne rozwiązania trakcyjne okazują się jedynym sposobem zapewnienia płynności i efektyw- ności transportu miejskiego. Szczegółowy opis, jak kształtuje się transport samochodowy, został przedstawiony w tabeli 2, a jak kształtuje się stosunek przewozu pasażerów w transporcie samochodowym w stosunku do przewozu towarów – na rysunku 2.

Przewozy ładunków w transporcie kolejowym [tys. t]

Przewozy pasażerów w transporcie kolejowym [tys.]

(6)

Tabela 2 Transport samochodowy

Rok

Drogi publiczne o twardej

nawierzchni [km]: 249 828 252 273 253 781 255 543 258 910 261 233

– autostrady 358 552 552 663 663 765

– drogi o ulepszonej

nawierzchni 205 637 224 441 227 250 229 249 233 133 235 901 Przewozy ładunków

w transporcie samochodowym

[tys. t] 1 006 705 956 939 1 079 761 1 113 880 1 213 246 1 339 473 Średnia odległość dla

ładunków [km] 74,5 115,5 110,9 122,5 131,5 130

Praca przewozowa

[mln tkm] 75 023 110 481 119 740 136 490 159 527 174 223 Przewóz pasażerów

[tys.] 954 515 807 281 782 025 751 470 718 274 666 162

Praca przewozowa

[mln paskm] 31 735 30 118 29 314 28 148 27 359 26 791

Średnia odległość dla

pasażerów [km] 33,2 37,3 37,5 37,5 38,1 40,2

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Transport – wyniki działalności 2006–

2008, „Rynek Komunikacyjny” 2007–2009, nr 1–12.

Rys. 2. Stosunek przewozu pasażerów do przewozu ładunków w transporcie samochodowym [tys.]

Źródło: opracowanie własne.

(7)

W latach 2005–2008 zwiększyła się liczba dróg publicznych o twardej nawierzchni o 2,9% w stosunku do roku 2005, w tym powstało aż o 38,6%

więcej kilometrów nowych autostrad oraz 3,8% więcej kilometrów dróg o ulepszonej nawierzchni. W roku 2008 odnotowano wzrost przewozu ła- dunków w transporcie samochodowym o 24% w stosunku do roku bazowego 2005, wykonano pracę przewozową większą o 45,5%, ale przewieziono mniej o 14,8% pasażerów i wykonano przy tym o 8,6% mniejszą pracę przewozową.

4. Trendy w transporcie lotniczym

Transport lotniczy jest elementem światowego systemu transportowego poprzez organizacyjne, funkcjonalne i technologiczne wkomponowanie w obsługę zróżnicowanego rynku przewozów pasażerów, ładunków i poczty.

Konsekwencją jego dyferencjacji jest brak możliwości bilansowania popytu i podaży w układzie globalnym, a przedmiotem wymiany na rynku usług lotniczych są usługi związane z przemieszczaniem pasażerów, ładunków i poczty, przy czym ponad 70% pracy przewozowej światowego transportu lotniczego przypada na przewozy pasażerskie⁴.

Tabela 3 Transport lotniczy

Rok

Sieć tras lotniczych [km] 89 975 91 863 146 804 210 363 236 319 221 130 – zagranicznych 87 288 89 572 144 040 207 599 233 555 218 838 Przewozy pasażerów

w transporcie lotniczym [tys.] 2 880 4 044 4 637 5 329 6 194 5 463 Średnia odległość przewozu

pasażerów [km] 2 095 1 748,5 1 834 2 184 1 823 1 728

Praca przewozowa

[mln paskm] 6 034 7 071 8 504 11 641 11 291 9 438

Ruch pasażerów w portach lotniczych:

– przyjazdy do kraju 2 344 921 3 521 366 4 861 860 6 651 829 8 467 175 9 395 732 – wyjazdy z kraju 2 360 387 3 575 981 4 946 296 6 785 553 8 546 513 9 397 847 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Transport – wyniki działalności 2006–

2008…, op.cit.

4 Marketing na rynku usług lotniczych, red. D. Rucińska, A. Ruciński, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2000, s. 104–110.

(8)

Na rysunku 3 zostały przedstawione średnie odległości przewozu pasa- żerów w stosunku do przewozu pasażerów w latach 2000–2008.

Rys. 3. Średnia odległość przewozu pasażerów w stosunku do przewozu pasażerów w transporcie lotniczym

Jak wynika z danych zamieszczonych na rysunku 3, w latach 2005–2008 nastąpił wzrost sieci tras lotniczych o 50,6%, w tym o 51,9% przybyło tras zagranicznych. Wzrosła również liczba przewiezionych pasażerów o 17,8%

w stosunku do roku bazowego 2005. Wykonano pracę przewozową większą o 10%, przewieziono o 93,2% więcej pasażerów przylatujących do kraju oraz o 90% więcej pasażerów wylatujących z kraju.

5. Trendy w transporcie morskim

Tabela 4 Transport morski

Rok

Liczba statków morskiej floty

transportowej 128 118 130 121 121 123

Nośność DWT [tys.] 2 551 2 407 2 610 2 533 2 482 2 614

Przeciętny wiek statków [lata] 16,0 20,0 20,1 20,2 21,0 21,2 Przewozy ładunków żeglugą

morską [tys. t] 22 774 22 499 9 362 10 021 11 432 10 447 Średnia odległość przewozu

ładunków [km] 58 692 40 539 3 397 3 179 2 500 2 898

Średnia odległość przewozu pasażerów [km]

Przewozy pasażerów w transporcie lotniczym [tys.]

(9)

Lata

Praca przewozowa żeglugi

morskiej [mln tkm] 1 336 654 102 120 31 799 31 860 28 580 30 279 Obroty ładunkowe w portach

morskich [tys. t] 47 871 56 918 59 479 54 770

60 319 53 131

60 049

52 434 48 833 Ruch pasażerów w morskich

portach handlowych:

– przyjazdy do kraju 2 259 741 1 025 962 767 466 818 998 828 299 762 922 – wyjazdy z kraju 2 205 374 997 427 779 580 806 835 848 401 764 847 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Transport – wyniki działalności 2006–

2008…, op.cit.

Na podstawie danych z tabeli 4 można stwierdzić, że w polskim transporcie morskim w latach 2005–2008: zmalała o 5,3% liczba statków, nieznacznie wzrosła ich nośność DTW (o 0,15%) oraz wzrósł wiek statków (o 0,54%).

W roku 2008 transportem morskim przewieziono o 11,6% więcej ton ładunków, wykonano przy tym mniejszą o 4,8% pracę przewozową. Obroty ładunkowe w transporcie morskim wyniosły o 17,9% mniej niż w 2005 roku.

W roku 2008 przyjechało do kraju transportem morskim o 0,6% mniej pasaże- rów i wyjechało z kraju 1,89% mniej pasażerów w porównaniu z rokiem 2005.

Rys. 4. Średnia odległość przewozu ładunków w transporcie morskim [km]

Podsumowanie

Opracowanie zawiera dane statystyczne od 2000 do 2008 roku w zakresie zmian zachodzących w rozwoju polskiego transportu w oparciu o wyniki działalności w transporcie opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny.

cd. tabeli 4. Transport morski

(10)

Dane charakteryzują działalność przewozową podmiotów gospodarczych we wszystkich gałęziach transportu oraz działalność wspomagającą transport, jak np. usługi spedycyjne.

Praca w szczególności prezentuje informacje o liczbie przewiezionych pasażerów, ilości ton przetransportowanych ładunków oraz tonokilometrach wykonanych przez podmioty w poszczególnych rodzajach transportu. Pokazuje również zmiany w ruchu samolotów i pasażerów w portach lotniczych oraz informacje o liczbie statków i ilości przeładunków w morskich portach handlowych w Polsce. Szczegółowy opis trendu skupia się na latach 2005–2008.

TRENDS IN THE DEVELOPMENT OF POLISH TRANSPORT 2000–2008 Summary

The article’s aim is to show dynamic process of growth and collapses in each form of transport in Poland in years 2000–2008. In particular it reveals information about quantity of passengers serviced, quantity of the cargo transported in every kind of transport selected. There are also described changes in aircraft traffic and quantity of passengers departed in polish airports.

Translated by Łukasz Struzik