Odbudowa Starego Rynku w
Poznaniu
K
R
O
N
I
K
A
» O D B U D O W A S T A R E G O RYNKU W P O Z N AN I U Zniszczenia z czasu w a l k o c y ta d e lę p o z n a ń sk ą n a jb a r d z ie j d o tk n ę ł y z a b y tk o w ą dzielnicę m i a s t a . Duży p r o c e n t zniszczeń przy p ad a na s a m S ta r y R y n e k z jego n a j bliższym oto cze nie m oraz w e w n ę t r z n ą z a b u d ow ą. O ile szkody były bardzo zn aczne i pocią gnęły za so b ą u t r a t ę w ie lu cennych z a b y tk ó w śred n io w ieczn eg o i b a r o k o w e go P oznania, o tyle p o ciec h ą dla od b u d o w u ją c y c h je s t fakt, że je d n o c z e ś n ie z b u iz o n e zo stały n ie m ie c k ie p r z e b u d o w y d ziew ię tn asto i d w u d ziesto w ieczn e, sz pecące i zm ien iające c h a r a k t e r za b y tk o w y c h fa sad w d u c h u całk o w ic ie sprzeczn ym z ich p o l skimi tr adycji mi, oraz ich d a le k o w cześn iej szą przeszłością.P o w o je n n a o d b u d o w a p rzy w raca St R y n ko w i jego d a w n y w yglą d, je d n ak ż e oczysz czony z n ie m ie c k ic h n ale cia ło ści i bezpla* n o w y c h p rz e r ó b e k o k r e s u dw udzie stole cia.
W ra m a c h z a g o s p o d a r o w a n i a p rz e s trz e n nego m iasta o p ra c o w a n o obecnie szczegółowe pro jek ty St. R ynku, biorąc za wzór st a n R ynku z czasów p rz e d r o z b io ro w y c h . Do o p ra co w a n ia r y s u n k ó w g a b a r y t o w y c h posłuży ły do ść liczn e zac h o w a n e szt ychy, w e d u ty a k w a re low e i ole jne z tego czasu, p rz e d s ta w ia j ą c e St. R y n ek (obrazy K norra, b e se le ra , K u rn - tow'skiego i i n n j . W y k o rz y s ta n o też ry s u n k i in w e n ta r y z a c y jn e n ie k t ó ry c h k am ienic zek, z a c h o w a n e z przed wojny. W w yn ik u dro b iazg o w y ch ba d a ń i w ie lo k r o t n y c h d y sk u s y j n a d a l t e r n a t y w a m i p r o je k tó w ustalo no ostate czny pro jekt o d b u d o w y w szystkic h czte rech stro n St. R ynku, o b e j m u jący 62 dom y, któ rym p rzy w ró co n o ich p ie r w o t n ą w ysokość dw u p ię t e r oraz fas ady d w u lub tr z y o k ie n n e z c h a r a k te ry sty c z n y m i
99. P o zn ań , Rynek nr. 49 i 50. Makieta o d b u d o w y fas ady x
100. P oznań, Stary Rynek nr 83 i 84. Makieta o d b u d o w y fasady.
s z c z y t a m i , w ś ró d k tó r y c h szczególnie in t e r e s u j ą c e są n ie k t ó r e form y z czasów goty ku i re n e s a n s u , n i e s p o ty k a n e w infiych m iastach p o ls k ic h . Specyficzny w dzię k m a ją też szczyty b a rokow e, w z o ro w a n e (w epoce) n a p o p u la r n y c h ów cześnie w W ie lkopols ce fasadach p r o j e k t u P o m p e a F e rr a rie g o , w y k o n a n e , ja k -widać z n ie w ą tp liw y c h naiw ności kom pozy- rjyjnych i k o n stru k cy jn y ch , przez dom orosły ch m u r a rz y — dla n a s ty m c en n ie jsze przez s w ó j rd z e n n y „tu t e js z y “ c h a r a k t e r . Z acho w a ł o się do dziś, l u b dało się odw orz yć z r y s u n k ó w szereg elew acji z pocz. XIX w., kla s y cy zu jący ch lub b ie d e r m a ie ro w s k ic h .
Po o bie gających ongiś St. H ynek podcie n i a c h zostały w elew acjach szczytowych z a l e d w i e nikłe śla d y w układzie w y s u n ię t y c h nie co i ogzy m s o w an y ch p a r t e r ó w , oraz w ich w y ra ź n y m podziale p io n o w y m n a dw ie s y m e t r y c z n e części o dużych, półkolis to z a m k n i ę t y c h w n ęk ach , o b e jm u ją c y c h otw o ry
o k i e n n e i drzw iowe.
Załączone zdjęcia p o k a z u ją m a k i e tk i sze ś c i u k am ienic zek przy St. R ynku. Pierwsza p a r a zo stała w iern ie o d tw o rz o n a w edłu g a u te n t y c z n e g o r y s u n k u in w e n ta r y z a c y jn e g o -wykonanego na p o d sta w ie p o m i a r ó w przez k o n s e r w a t o r a v o n Q u a sta w poł. XIX w. K am ieniczki stoją o b o k sieb ie prz y w s c h o d n i e j s t r o n ie St. Rynku (nr 49 i n r 50).
D ru ga p a ra p rz e d s ta w ia szczęśliwie z a c h o w a n e kam ien iczk i przy n a r o ż n i k u ul. Z a m ko w ej (nr 83 i n r 84) — fa s a d o m p otrzebne s ą j e d y n i e d r o b n e retusz e d eta lu.
Trzecia — to dwie ty p o w e dla fizjognomii •dawnego P oznania ele w acje (n r 81 i nr 82) o ce c h a c h p row incjonalnego re n e s a n s u , z c h a r a k t e r y s t y c z n y m dla Poznania XVI w. u k ł a d e m z z a m u r o w a n y m i p o d sie n ia m i.
K. J.
ZAMEK W BARANOWIE
Z am ek re n e s a n s o w y w B a ra n o w ie S a n d o m i e r s k i m został z b u d o w a n y w latach 1579— 1602 przez Andrz eja Leszczyńskiego, w o je w o d ę brzesko-kuja w skiego p r a w d o p o d o b n ie w g . p la n u a r c h i t e k t a ze szkoły S a n ti Guc- «i'ego.
Z am ek posiad a w narożach c z te ry baszty c y lin d ry c z n e , zw ie ńczone h e łm a m i w
ksztal-102. B aranów , pałac.
(fo t. „ L a b o r “ T a r n o b r z e g ) .
cie dzw o n ó w , wjazd na dzie dzin ie c przez je d y n ą b r a m ę um ieszczo n ą w g ra n i a s to s łu - powej baszcie, k t ó r ą u s t a w i o n o n a osi ściany dłuższej. Ś c ia n a ta p osiada a t t y k ę w dolnej części re n e s a n so w ą , w g ó rn ej b a r o k o w ą d o d an ą w XVII w.
W r o k u 1849 z a m e k spło n ął, w y p aliły się doszczętnie w sz ystkie s t r o p y pierwszego pię tra, urz ą d z e n ie w e w n ę t r z n e , a r c h i w u m , bi b liote ka i galeria ob razó w ; co ocala ło w ty m pożarze, ówczesn a w łaścicie lka sprzedała , w y ła m a n o w ów czas m a r m u r o w e k o m in k i i ocalałe posadzki.
W r o k u 1898 n a w ie d z ił z am e k d ru g i po żar, po k tó r y m dopie ro w obecnym stu leciu p rz e p r o w a d z o n o g r u n t o w n ą r e s ta u r a c j ę .
Podczas dzia łań w o je n n y c h w r o k u 1939 pocis ki a r t y le r y js k i e zerw ały g ó rn ą część d a c h u baszty p ó łn o cn o -zach o d n iej, w k tó r e j n a dole mieści się pre z b ite r iu m kap licy zam kow ej; basz ta celo w o nieza bezp ieczo na prz ez o k u p a n t a , ule gła c z ę ś c io w e m u
zniszcze-103. Baranów , dziedziniec pałacu,
{ f o t . „ L a b o r “ T a r n o b r z e g ) .
