A N A L Y S E N O V E M B E R 2014
Nieuwbouw Eerste IVIontessorischool te Amstelveen
¥an rechthoek naar driehoek
Een g o e d o n t w e r p k o m t j e n i e t a l t i j d
a a n w a a i e n , zo e r v o e r d e a r c h i t e c t v a n
d e E e r s t e M o n t e s s o r i s c h o o l t e
A m s t e l v e e n . M a a r j u i s t d e b e p e r k t e
m o g e l i j k h e d e n g a v e n e e n k r a c h t i g e ,
c r e a t i e v e i m p u l s t o t e e n e i n d r e s u l t a a t
w a a r o v e r hij u i t e i n d e l i j k zeer t e v r e d e n
is.
Tekst: Dirk Dubbeling
Analyse: Huls Bouwkostenmanagement bv
De gemeente Amstelveen bouwt deze jaren een aantal nieuwe ba-sisscholen. Enkele scholen worden in dat proces samengevoegd en gepromoveerd tot brede school. De vrijkomende ruimte wordt in en-kele gevallen benut voor woningbouw. Een van die nieuwbouwpro-jecten is ontworpen door architectenbureau Hoogeveen uit Amstel-veen. "We hadden eerder al een aantal opdrachten voor de ge-meente gedaan, zoals een paar gebouwtjes voor de plantsoenen-dienst tegen een goede prijs-kwaliteitverhouding en ook deden we eerder mee aan een aantal selecties voor scholenbouw hier in Am-stelveen" vertelt eigenaar-architect Arjen Hoogeveen. "Met een re-novatieplan voor een school werden we samen met een ander bureau eerste en voor een andere school waren we de eerste keus van de ouders, maar uiteindelijk hebben we het niet gehaald. Voor de Montessorischool werden we opnieuw gevraagd voor een ont-werp plus budget, samen met drie andere bureaus, en dit keer heb-ben we gewonnen."
Bloem als ontwerpmetafoor
Het oorspronkelijke schoolgebouw, dat stamde uit de jaren vijftig, is gesloopt. Daarvoor komt nu nieuwbouw terug. Alleen de gymzaal is blijven staan. Er was ruimte nodig voor naschoolse opvang en voor de vestiging aan de overkant van de straat. Dat betekende dat er negen of tien lokalen extra nodig waren. Verbouwing was daarom geen optie.
De nieuwbouw wordt aan één kant begrensd door de gymzaal en aan de andere kant door een park.
"Onze analyse van het programma van eisen leverde in eerste in-stantie een standaardoplossing op met algemene ruimtes en twintig lokalen over twee etages in een u-vormige plattegrond, maar na de gunning bleek een andere bruto-nettoverhouding noodzakelijk: er moest bijna 300 vierkante meter van het ontwerp af. Bovendien werd het plein voor de school te veel afgeschermd door het gebouw en zou de hoofdentree nog steeds voor veel verkeer zorgen. Opeens zag ik na een nieuwe analyse van de locatie en het programma de oplossing; de locatie gaf aanleiding tot een meer driehoekig ont-werp. Door de plattegrond aan de kant van de gymzaal samen te knijpen schoofde centraal gedachte gemeenschappelijke hal iets op en kwamen de lokalen er wat mèer omheen te liggen. Op papier zag de plattegrond eruit als een bloem die in een bak stond, waarbij de
gymzaal als bak fungeerde. Het hart van de bloem wordt gevormd door de gemeenschappelijke binnenruimte. De entree schoven we op naar een rustiger punt verder van de straat af. Aan de andere zijde is ook een entree gekomen, vooral voor ouders en kinderen die uit de wijk komen fietsen."
Op het plein aan de zuidoostkant van de school had Hoogeveen bij de gevel enkele bomen willen laten plaatsen die als natuurlijke zon-wering zouden kunnen fungeren. Het werden uiteindelijk houten la-mellen die op een aluminiumconstructie aan de gevel zijn
bevestigd.
Aanzicht en indeling
De school heeft een min of meer driehoekige plattegrond gekregen waarvan een hoek door een verbindingszone gekoppeld is aan de gymzaal. De andere twee hoeken zijn afgerond, wat het gebouw een vriendelijke uitstraling geeft. De beganegrondgevel is bekleed met donkere baksteen en de etage is wit gekeimd. Rond de entrees is een speels metselverband toegepast en de kozijnen zijn van oranje-gekleurd aluminium.
De hoofdentree wordt geflankeerd door de conciërgekamer en kan-toorruimte. Ook naast de tegenoverliggende entree is in de ronding van de gevel kantoorruimte gesitueerd. Elke van de drie zijden bevat drie lokalen, zowel op de begane grond als op de verdieping. Het hart van het gebouw wordt gevormd door een open ruimte met een taps toelopende tribune annex trap, waarvan de wanden zijn bekleed met hout. Een speellokaal ligt vrij in de hal. Aan de zijkan-ten wordt het begrensd door de toiletzijkan-ten en bergruimzijkan-ten. Een deel van de achterwand van het lokaal wordt afgeschuind om plaats te maken voor de trap naar de etage. Vanaf de tribune kijk je naar het speellokaal. "Als daarvan de schuifwand openstaat, kijk je via een venster in de achterwand en het achtergelegen leslokaal naar het park achter de school."
Strak georganiseerd proces
volgens Lean-methode
De verbinding met de gymzaal is iets uit het centrum geschoven. Deze ruimte wordt benut voor magazijn- en bergruimten, een keu-ken en een kleine doorgang naar de gymzaal.
Op de verdieping zijn boven de entrees en de administratieruimtes de directiekamer en lerarenkamer te vinden. Boven het speellokaal bevindt zich het iets kleinere handenarbeidlokaal, eveneens geflan-keerd door toiletten en bergingen.
Aan de afwerking is de nodige aandacht besteed. De galerij rond de hal is afgezet met strakke, gestucte, vlakke muurtjes, wat de school een villa-achtig interieur geeft. Op de vloeren ligt marmoleum met houtmotief. De constructies van de trappen zijn van aluminium en hebben eikenhouten treden. In alle wanden tussen de lokalen en de gangen zijn garderobes verwerkt.
Hoewel de gemeente opdrachtgever is, had de school zelf een bud-get beschikbaar voor meubilair. In opdracht ontwierp Hoogeveen ta-fels, in de vorm van de plattegrond van de school. "Ze kunnen door de hele school heen worden gebruikt. Op de gangen en in de cen-trale ruimte op de begane grond komen plekken om te werken want de kinderen kunnen zich min of meer vrij door de school begeven." Boven de verbinding tussen nieuwbouw en oudbouw zijn de
instal-• B E B S i S l - A N A L Y S E ^C
Eigenaar-architect Arjen Hoogeveen: "Blijl<baar heb je die extra drempel nodig.'
laties verwerkt. "Een schoolgebouw heeft tegenwoordig een 'super-sonische' energie-installatie nodig die voldoet aan de eisen van Frisse scholen, in dit geval voor luchtbehandeling met topkoeling. Ook de gemeente stelt hoge eisen aan de installaties die hier in alle nieuwe scholen van gelijke kwaliteit moeten zijn. We hebben er veel moeite voor moeten doen om ze een plek te geven en hebben ze deels boven het dak geplaatst, nog net binnen de bestemmings-planhoogte. Het dak is daar iets verhoogd en de installaties zijn weggewerkt achter een borstwering."
Lean-werkwijze
De nieuwbouw kon dankzij de crisis in de bouw gunstig worden aanbesteed. "We hadden wat hoger ingezet en uiteindelijk zat het ontwerp financieel op de standaardnorm. De samenwerking met de aannemer gaat volgens de Lean-methode, dus vrij strak georgani-seerd. De aannemer werkt met het Revit-BIM-programma, waarmee hij een 3D-model heeft opgebouwd waarvoor het team gegevens digitaal aanlevert. Veel elementen zijn geprefabriceerd." Deze aan-pak staat volgens Hoogeveen nog in de kinderschoenen. "De con-structeur van een ander project waaraan we werken stapte pas na het DO in en bij weer een andere opdracht wilde de aannemer de gegevens nog in 2D in Autocad hebben, terwijl wij het juist in Revit konden aanleveren. Deze aanpak maakt het overigens wel lastig om nog marge uit je werkzaamheden te halen."
Moeilijkste ruimten het best geslaagd
Het ontwerp is er niet vanzelf gekomen. "We hebben veel moeite moeten doen om het programma in het uiteindelijke ontwerp te laten passen. Een eerste obligate rechthoekige vorm kreeg door het samenknijpen van een deel van de plattegrond een interessante op-lossing. Vervolgens moest het nog een slag compacter, want je
komt niet in één keer uit op het juiste aantal vierkante meters. De lokalen aan twee zijden zijn smaller en dieper geworden en aan de derde zijde juist iets breder en ondieper. Ook kon er wat worden af-gesnoept van het centraal gelegen speellokaal en handenarbeidlo-kaal. De verkeersruimte in het gebouw heeft er dus niet onder geleden."
Hoogeveen is zeer tevreden met het resultaat van de aanpassing vat het ontwerp aan het aangescherpte programma, hoewel hij be-kent dat hij heeft moeten worstelen om tot een goed ontwerp te komen. "Maar juist de moeilijkste ruimten vind ik uiteindelijk het meest geslaagd. Blijkbaar heb je die extra drempel nodig. Zo is bij de entree een mooie trap naar de verdieping gekomen. De vraag waar je boven dan uitkomt, is opgelost door deze uit de symmetrie te schuiven. Er ontstaat daardoor als vanzelf dynamiek op die plek. Een tweede mooi resultaat is dat de looplijnen beter werken dan ik had verwacht. En we hebben voor veel transparantie gezorgd door overal zichtlijnen en doorkijkjes te creëren en hier en daar ronde hoeken te gebruiken. Je kunt door alle lokalen heen kijken en het gebouw heeft toch ook een duidelijk hart. Je moet je door je plaats-bepaling in een gebouw op je gemak kunnen voelen, vind ik, en dat lukt hier." Architectenbureau Hoogeveen bv Dorpsstraat 54 1182 JE Amstelveen (020)6434848 www.architectenbureau-hoogeveen.nl
