R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X V II I, N R 2, W A R S Z A W A 1977
M A RIA ZIĘTEC K A
BADANIA NAD ZAWARTOŚCIĄ MIEDZI W GLEBACH I W ROŚLINACH
CZĘŚĆ II. W SPÓŁZA LEŻNO ŚĆ M IĘDZY ZAW ARTO ŚCIĄ M IEDZI W GLEBACH I W R O Ś L IN A C H 1
In s ty tu t C hem ii Rolniczej, G leboznaw stw a i M ikrobiologii A k ad em ii Rolniczej w e W rocław iu
W I części pracy [32] przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych nad porównaniem ilości miedzi ekstrahowanej z gleby niektórymi z czę ściej stosowanych roztworów ekstrakcyjnych. W badaniach tych stw ier dzono ścisłą współzależność między ilościami miedzi przechodzącymi do w szystkich stosowanych roztworów.
Przedmiotem dalszych badań były poszukiwania najodpowiedniejszej metody ekstrakcji miedzi z gleby jako podstawy do oceny zaopatrzenia roślin w ten składnik.
Przydatność metod chemicznych ekstrakcji miedzi z gleby ocenia się zazwyczaj za pomocą testów biologicznych lub analizy materiału roślin
nego. Prosty test opracowali R a h i m i i B u s s l e r [20, 21]. Opierając
się na fakcie, że oksydaza polifenolowa (w skład której wchodzi miedź) bierze udział w procesie lignifikacji roślin, autorzy ci określali stan za opatrzenia roślin w Cu na podstawie stwierdzenia obecności lignin
w tkankach.
Z kolei Ruszkowska i Łyszcz [25, 26] oceniały przydatność metody oznaczania „przyswajalnej dla roślin” miedzi w glebie za pomocą okreś lenia w roślinach wskaźnikowych poziomu oksydaz m iedziowych, a tak że stosunku Cu : Mo.
Inni autorzy [11, 17, 28, 29, 30] badali przydatność do celów diagno stycznych niektórych metod chemicznych oznaczania miedzi w glebie, szukając powiązania między zawartością tego składnika w glebach i w roślinach. Ostatnio zalecane jest badanie do tego celu określonych części roślin („części wskaźnikow e”) w zdefiniowanych fazach rozwojowych,
1 P ra c a była częściowo fin an so w a n a przez K o m itet G leboznaw stw a i Chem ii R olnej PAN.
w szczególności, jeśli chodzi o rośliny zbożowe [2, 5, 10], 2—4 liści gór nych w fazie kwitnienia. Podejmowane są także badania przydatności metod chem icznych ekstrakcji miedzi z gleby na podstawie reakcji roś
lin na nawożenie tym składnikiem [12, 18].
W badaniach własnych jako kryterium oceny przydatności metod chemicznych ekstrakcji miedzi z gleby zastosowano analizę materiału roślinnego. Praca zawiera w yniki badań nad współzależnością między zawartością miedzi w glebach oznaczonej w różnych wyciągach a jej po ziomem w roślinach. Badania przeprowadzono w doświadczeniu wazono w ym oraz w warunkach polowych.
ZAW ARTOŚĆ M IEDZI W GLEBA CH I CZĘŚCIACH NADZIEM NYCH OWSA W DOŚW IADCZENIU WAZONOW YM
M A T E R IA Ł I M E T O D Y K A
Doświadczenie przeprowadzono na 24 różnych glebach pobranych z terenu 13 powiatów woj. wrocławskiego. W glebach tych oznaczono przyjętymi metodami zawartość części spławialnych i Corg- oraz pH. Cał kowitą zawartość miedzi oznaczono metodą spektrograficzną [24]. Roz puszczalne jej formy ekstrahowano następującymi roztworami:
— 2°/o H N 03 według W esterhoffa [31],
— ln HC1 według Rinkisa [23],
— buforem *mleczanowo-octanowym (AL) według Egnera, Riehma
i Domingo [8],
— 0,02 m wersenianem dwusodowym (EDTA) w 0,5n NH4CI według
I l e n r i k s e n a i J e n s e n a [13].
Przy ekstrakcji miedzi buforem mleczanowo-octanowym (AL) stosu nek gleby do roztworu wynosił 1 : 5, czas wytrząsania 2 godz. z pozo stawieniem zawiesiny glebowej na dalsze 20 godz. przed sączeniem. Przy użyciu pozostałych roztworów ekstrakcyjnych stosowano jednakowy spo
sób sporządzania wyciągu: stosunek gleby do roztworu 1 : 10, czas w y
trząsania 2 godziny.
Analityczne oznaczenie miedzi przeprowadzonej do roztworu w yko nano kolorymetryczną metodą Scharrera i Schaum löffela w modyfikacji K a r d a s z a i R u z i e w i c z [14].
Gleby użyte do doświadczenia były zróżnicowane pod względem ilości części spławialnych, wartości odczynu oraz zawartości węgla organicz-
nebo (tab. 1). Stosunkowo największą zmienność (współczynnik zmien
ności 56°/o) wykazyw ała zawartość części spławialnych.
Ilości miedzi przechodzące do poszczególnych roztworów ekstrakcyj nych zależne były od rodzaju zastosowanego ekstraktora. Układ tych wartości był analogiczny do omówionego w I części pracy [32].
W doświadczeniu zastosowano następujące nawożenie: 1 g N, 0,8 g
B a d an ia n ad zaw artością m iedzi w glebach i ro ślin a ch 19 о. а Ъ e 1 a 1 Z a w a rto ść m ie d z i w r ó ż n y c h w y c ią g a c h na t l e n ie k t ó r y c h w ł a ś c i w o ś c i g le b Copper c o n t e n t i n v a r i o u s e x t r a c t s a g a i n s t some p r o p e r t i e s o f s o i l s Ś r e d n io Mc an Wć: h a n i а F l u c t u a t i o n s ■Y spółczynnik z m ie n n o ś c i V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t % % c z ę ś c i s p ła w ia ln y c h w g le b a c h 56 % o f c l a y e y p a r t i c l e s i n s o i l s - 5 - 49 pH /К С 1 / - 4 , 4 - 6 , 9 13 % С o r g a n ic z n e g o - % o f o r g a n ic С - 0,3.^ - 2 ,0 4 37 Z a w a r to ść Cu /p p m / w w y c ią g a c h : Cu c o n t e n t /p p m / i n th e e x t r a c t s w it h : 2% HN03 4 .3 0,8 - 1 1 , 0 62 l n HCl 5 , 2 0 , 5 - 1 3 ,2 68 0 , 0 2 m EDTA 4 , 0 0,5 - 8 , 1 55 AL 0,38 0 , 0 7 - 0 , 7 8 58 Cu o g ó łem - T o t a l Cu 1 3 ,2 3 , 0 - :4,6 45 i i
miedzi. Cztery gleby о pH poniżej 5 zwapnowaiio CaC03 w ilości od
powiadającej ich całkowitej kwasowości hydroli tycznej. Doświadczenie przeprowadzono w wazonach plastykow ych typu Wagnera o pojemności 5,5 kg gleby w 7 powtórzeniach. Rośliną doświadczalną był owies od miany Flam ingsweiss, który wysiano 5.V.1971 r. Przerywki dokonano
15.V do dwunastu roślin. W czasie wegetacji roślin wilgotność podłoża utrzym ywano na poziomie 60°/o maksymalnej nasiąkliwości wodnej, pod lewając wazony wodą demineralizowaną. Rozwój i wzrost roślin w cza sie wegetacji był prawidłowy.
Rośliny sprzątano w dwóch terminach:
— I sprzętu (4 powtórzenia) dokonano 10.VI w fazie kwitnienia sprzątając oddzielnie 3 liście górne (jako tę część wskaźnikową, która zalecana jest do badań dla celów diagnostycznych) oraz pozostałą część nadziemną,
— II sprzętu (3 powtórzenia) dokonano 9.VIII w fazie dojrzałości pełnej.
Po uprzedniej mineralizacji na mokro (HNO3 + H2SO4 + HCIO4) w m a
teriale roślinnym oznaczono zawartości miedzi kolorymetryczną meto dą Scharrera i Schaum löffela [7].
W Y N IK I B A D A N
W spółczynniki zmienności dla plonów owsa (tab. 2) mimo znacznej różnorodności gleb były stosunkowo niskie, szczególnie dla plonu
koń-cowego (ziarno i słoma). Nie stwierdzono wyraźniejszego w pływ u na wysokość uzyskanych plonów zwięzłości gleby (ilości części spław
ial-T a b e l a 2 P lo n y c z ę ś c i n a d ziem n y ch ow sa g p , s #m, na w azon Y i e l d s o f a b o v eg ro u n d p a r t s o f o a t s i n g i n a i r - d r y n a t t e r p e r p o t C z ę ś c i ow sa - P a r t s o f o a t s & м4ж 1о К»«Л WŁkania Р1и*1г*а*1#пв W ep ó łc a y n n ik » i l « n n o ś c l V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t % 3 l i ś c i e górne / k w i t n i e n i e / 3 to p l e a v e s / f l o w e r i n g / 3 , 8 6 ,* - 1 0 ,4 13 C a łe c z ę ś c i n adziem n e / k w i t n i e n i e / Whole a b o v eg ro u n d p a r t a / f l o w e r i n g / 5 8 ,9 4 3 ,7 - 7 0 , 9 12 Z ia n ie - g r a i n 4 5 , в 4 0 ,8 - 5 0 ,8 7 Słom a - ertrarr 5 4 ,4 4 4 ,8 - 6 0 , 7 8
nych), zawartości Corg, wielkości pH, a także ilości miedzi ekstrahowanej stosowanym i roztworami czy też jej całkowitej zawartości.
Zawartość miedzi w m ateriale roślinnym różniła się w zależności od badanej części rośliny (tab. 3). Najwyższą zawartość tego składnika stwierdzono w trzech górnych liściach zebranych w fazie kwitnienia. Pozostałe części nadziemne owsa w tej fazie zawierały średnio o około
T a b e 1 a 3 Z a w a rto ść m ie d z i w c z ę ś c i a c h n a d z iem n y ch ow sa ppm w p . s . m . C opper c o n t e n t i n a b o v eg ro u n d p a r t s o f o a t s i n ppm i n a i r - d r y m a t t e r C z ę ś c i ow sa - P a r t s o f o s t3 ś r e d n io Mean W ahania F l u c t u a t i o n s W s p ó łc z y n n ik z m ie n n o ś c i V a r i a b i l i t y с о е f f i c i e n t % 3 l i ś c i e górne / k w i t n i e n i e / 3 to p le a v e s / f l o w e r i n g / 1 1 1 , u 6,2 - 1 8 ,2 25 P o z o s t a ł e c z ę ś c i n a d ziem n e / b / i t n i c n i e / O th er a b o v eg ro u n d p a r t s / f l o . v e r i n g / 5 , 3 2 , 1 - 6 , 9 IS C z ę ś c i n a d ziem n e razem / k w i t n i e n i e / Whole a b o v eg ro u n d p a r t s / f l o v / o z i n g / s , i 3 ,1 - 8 , 1 20 Z ia r n o - G ra in 4 , 2 2 , 4 - 5 , 8 25 Słom a - S tra w 4 , 9 3 ,8 - 7 , 1 25
B ad an ia nad zaw artością m iedzi w glebach i ro ślin ach 21
50°/o mniej Cu w stosunku do liści górnych. Ziarno zawierało, średnio biorąc, mniej miedzi niż słoma, chociaż w sporadycznych przypadkach w ystąpiły układy odwrotne.
W porównaniu z dużymi wahaniami zawartości miedzi w glebie ozna czonej w różnych wyciągach zawartość miedzi w owsie wahała się w znacznie węższych granicach (tab. 1 i 3). W spółczynniki zmienności były
znacznie w yższe dla zawartości miedzi w glebie (55—68°/o dla różnych
w yciągów bądź 45°/o dla Cuog) niż dla jej koncentracji w roślinie (18— — 25% w zależności od części rośliny).
Stwierdzono ścisłą współzależność (r> 0,7) pomiędzy ilościami miedzi ekstrahowanymi przez odczynnik W esterhoff a a jej zawartością w trzech górnych liściach lub całej nadziemnej części owsa w fazie kwitnienia. Dla roztworu AL korelację taką znaleziono w przypadku ziarna owsa (tab. 4).
T a b e l a 4 Współczynniki korelacji liniowej /г/ między zawartością miedzi w glebie
i częściach nadziemnych owsa
Coefficient of linear correlation /г/ between the copper content in eoil and aboveground parts of oats
C z ę ś c i ow sa * P a r t s o f o a t s R oztw ory e k s t r a k c y j n e - E x t r a c t i o n s o l u t i o n s C u -o g ó łem T o t a l Cu 2% HNO2 l n HCl .0,02m EDTA AL 3 l i ś c i e górn e / k w i t n i e n i e / 3 to p l e a v e s / f l o w e r i n g / C a łe c z ę ś c i n a ziem n e / k w i t n i e n i e / Whole a b o v eg ro u n d p a r t s / f l o w e r i n g / Z ia r n o - G r a in Słom a - S tra w 0 , 7 4 +++ 0 , 7 3 +++ 0 , 66+++ -0 ,1 6 + ++ 0,68 0 , 6 3 +++ 0 , 6 3 +++ -0,22 0 , 5 8 ++ 0 , 49+ 0 , 59++ —0,06 0, 62+++ 0, 60+++ 0 , 8 3 +++ - 0 , 1 3 0 , 3 5 0 ,3 6 0 ,3 1 - 0 , 4 0 + Poziom i s t o t n o ś c i : P = 0 , 0 5 + S i g n i f i c a n c e l e v e l : p _ 0^01 ++ P = 0 , 0 0 1 +++
Istotną korelację stwierdzono między ilościami miedzi przechodzący mi do wszystkich badanych roztworów a jej zawartością w poszczegól nych częściach owsa, z wyjątkiem słom y (tab. 4). Zawartość miedzi w słomie nie wykazyw ała powiązania z ilościami Cu przechodzącymi do badanych wyciągów. Również ogólna zawartość miedzi w glebie nie ko relowała z zawartością Cu w badanych częściach owsa (tab. 4).
W celu szczegółowego scharakteryzowania w pływ u niektórych ba danych właściwości -gleb na współzależność zawartości miedzi w glebie i w roślinie obliczono współczynniki korelacji wielokrotnej (współczyn
niki determinacji) m iędzy zmienną у (zawartość Cu w roślinie) a kom bi
części spławialnych) x3 (zawartość Corg) i x4 (wielkość pH). Istotność
współczynnika determinacji r2 oceniono testem F [1, 22, 9].
S c;słą współzależność (r2^ 0,5) uzyskano przy uwzględnieniu w ym ie
nionych właściw ości gleb m iędzy zawartością miedzi w trzech górnych
1'ściach bądź całych częściach nadziemnych w fazie kwitnienia a ilościa
mi tego składnika wyekstrahowanym i roztworami H N 0 3, HC1 i AL,
a także między zawartością Cu w ziarnie i wyciągach HNO3 oraz AL.
W przypadku roztworu EDTA uzyskano dla trzech górnych liści oraz ziarna tylko istotne współczynniki determinacji. Dla słom y bez w zglę du na formę miedzi oraz dla Cuog bez względu na część rośliny w spół
czynniki determinacji b yły nieistotne (tafb. 5).
T a b e l a 5 , W s p ó łc z y n n ik i k o r e l a c j i w i e l o k r o t n e j / r 2/ m ię d z y z a w a r t o ś c ią m ie d z i w o w sie
i w g l e b i e w p o w ią z a n iu z i l o ś c i ą c z ę ś c i s p ł a w i a ln y c h , C - o r g a n ic z n e g o o r a z w ie l k o ś c i ą oH
C o e f f i c i e n t s o f m u l t i p l e c o r r e l a t i o n / г 2/ b e tw e e n th e co p p er c o n t e n t i n o a t s and i n s o i l i n c o n n e c t i o n w it h th e amount o f c l a y e y p a r t i c l e s , o r g a n i c С and pH v a lu e
C z ę ś c i owca - P a r t s o f o a t s R oztw ory e k s t r a k c y j n e - E x t r a c t i o n s o l u t i o n s C u -o g ó łem T o t a l Cu 2Ъ KN03 ln FC1 0 #02m EDTA AL 3 l i ś c i e górne / k w i t n i e n i e / 3 to p l e a v e 3 / f l o w e r i n g / 0 , 6 7 ++ 0, 56++ 0 , 40+ 0 , 5 1 ++ 0 , 3 0 C a łe c z ę ś c i nadziem n e / k w i t n i e n i e / Whole a b o v eg ro u n d p a r t s 0, 56++ 0 , 5 0 + 0 ,3 6 0 , 5 5 ++ 0 , 3 1 / f l o w e r i n g / Z ia r n o - G ra in 0 , 54++ 0 , 4 6 + 0 , 4 5 + 0, 77++ 0 , 2 8 Słoma - S traw 0,06 0 , 0 7 0, 1 6 0 , 0 7 0 , 1 5 Poziom i s t o t n o ś c i : P = 0 ,0 5 S i g n i f i c a n c e l e v e l : p _ 0 ^Q1 +++
Porównując dane tab. 4 i 5 można stwierdzić pewien w pływ innych właściwości gleby na współzależność między zawartością miedzi w gle bie i w roślinie. Szczegółowe rozpatrzenie równań regresji wykazało jednak, że w e wszystkich przypadkach, w których stwierdzono istotność współczynnika korelacji wielokrotnej, decydującym czynnikiem była za wartość miedzi w glebie.
W przeprowadzonym doświadczeniu nie stwierdzono zależności ko relacyjnej między zawartością miedzi w badanych częściach owsa a w y sokością uzyskanych wyników.
Pobranie miedzi przez owies wynosiło średnio w fazie kwitnienia (ca łe części nadziemne) 0,36, a w fazie dojrzałości pełnej (ziarno+słom a)
— 0,46 mg Cu na wazon (ta'b. 6).
W konsekwencji małej zmienności plonów owsa (tab. 2) pobranie miedzi nie było wyraźnie powiązane z ich wysokością (tab. 7a), nato
B ad an ia nad zaw artością m iedzi w glebach i ro ślin a ch 23
miast ściśle korelowało z zawartością Cu w materiale roślinnym (tab. 7b). Stąd więc współzależność między pobraniem miedzi przez badane części owsa a jej ilościam i przechodzącymi do różnych wyciągów układała się,
ogólnie biorąc, podobnie (tab. 8) jak między zawartością tego składnika
w glebie i w roślinie (tab. 4). Ścisłą współzależność (r> 0,7) uzyskano
także m iędzy ilościami miedzi ekstrahowanymi roztworem ln HC1 a jej
pobraniem przez 3 liście górne bądź całe nadziemne części w fazie kw it
nienia (tał). 8). T a b e l a 6 P o b ra n ie m ie d z i p r z e z n a d ziem n e c z ę ś c i ow sa mg C u/w azon C opper u p ta k e by a b o v eg ro u n d p a r ta o f o a t o i n mg Cu p er p o t C z ę ś c i owsa - P a r t s o f o a t s ś r e d n io Mean W ahania F l u c t u a t i o n s W s p ó łc zy n n ik z m ie n n o ś c i V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t % 3 l i ś c i e g ó rn e / k w i t n i e n i e / 3 to p l e a v e s / f l o w e r i n g / 0 , 1 0 0 , 0 4 - 0 , 1 5 32 P o z o s t a ł e c z ę ś c i n a d ziem n e / k w i t n i e n i e / O th er a b o v eg ro u n d p a r t s / f l o w e r i n g / 0 , 2 6 0 , 1 3 - 0 , 3 4 22 C z ę ś c i n adziem n e razem / k w i t n i e n i e / Whole ab o v eg ro u n d p a r t s / f l o w e r i n g / 0 ,3 6 0 , 1 7 - 0 , 4 9 23 Z ia r n o - G r a in i 0 , 1 9 0 , 1 1 - 0 , 2 8 28 Słom a - S traw 0 , 2 7 0 ,1 9 - 0 , 3 9 25 T a b e l a 7 W s p ó łc z y n n ik i k o r e l a c j i l i n i o w e j / г / m ię d z y pobraniem m ie d z i p r z e z o w ie s i w y s o k o ś c ią p lo n u / а / o r a z m ię d z y p ob ra n iem Cu i j e j z a w a r t o ś c ią w o w sie / Ь /
C o e f f i c i e n t s o f l i n e a r c o r r e l a t i o n / г / b a tw e e n th e c o p p e r c o n t e n t i n o a t s and t h e y i e l d m a g n itu d e / а / a s w a l l a s b e tw e e n th e Cu u p ta k e by and i t s
c o n t e n t i n o a t s / Ъ / C z ę ś c i owca - P a r t s o f o a t o a b 3 l i ś c i e górn e / k w i t n i e n i e / 3 to p l e a v e s / f l o w e r i n g / P o z o s t a ł e c z ę ś c i n a d ziem n e / k w i t n i e n i e / O th er a b o v e g ro u n d p a r t s / f l o w e r i n g / Z ia r n o - G rain Słom a - S tra w 0 , 4 6 + 0 , 5 6 ++ 0 , 4 8 + 0 , 1 3 0 , 9 2 +++ 0 #8 2 +++ 0 , 9 7 +++ 0 , 9 5 +++ P oziom i s t o t n o ś c i : P = 0 , 0 5 + S i g n i f i c a n c e l e v e l : p ^ Q^01 ++ P = 0 , 0 0 1 +++
T a b e l a 3 W s p ó łc z y n n ik i k o r e l a c j i l i n i o w e j / г / m ię d z y p obraniem m ie d z i p r z e z o w ie s a z a w a r t o ś c ią Cu w g l e b i e C o e f f i c i e n t s o f l i n e a r c o r r e l a t i o n / г / b e tw e e n th e co p p e r u p ta k e b;y o a t s and th e Cu c o n t e n t i n s o i l C z ę ś c i ow3a - P a r t s o f o a t s
R oztw ory e k s t r a k c y j n e - E x t r a c t/, on s o l u t i o n s C u-o g ó łem T o t a l Cu 255 HN03 I n HC1 0, 02m j : ;a a: 3 l i ś c i e górn e / k w i t n i e n i e / 3 to p l e a v e s / f l o w e r i n g / C a łe c z ę ś c i nadziem n e / k w i t n i e n i e / Whole a b o v eg ro u n d p a r t s / f l o w e r i n g / Z ia r n o - G ra in Słom a - S traw 0 , 7 6 +++ 0 , 7 8 +++ 0, 66+++ -0 ,0 1 0 , 7 1 ++4' 0 , 7 6 +++ 0 , 6 4 +++ - 0 , 0 5 0 ,6 3 + ^ o ,66+++ 0, 58+r 0,22 0 , 0b++4‘ 0 , u4 0 , 3 1 +’ + -O.v,.: С , 3b „ ~~+-r - , JC 0 , 3 4 - 0 , 3 2 Poziom i s t o t n o ś c i : P = 0,015 + S i g n i f i c a n c e l e v e l ; p _ о 0 1 ++ P = 0 , 0 0 1 ++T
Można również stwierdzić podobieństwo współczynników korelacji wielokrotnej (r2) m iędzy pobraniem miedzi przez owies a zawartością tego składnika w glebie w powiązaniu z ilością części spławialnych, Corg i wielkością pH (tab. 9) ze współczynnikami determinacji obliczo nymi dla zawartości Cu w roślinie i w glebie z uwzględnieniem w ym ie nionych parametrów (tab. 5).
T a b e l a У W s p ó łc z y n n ik i k o r e l a c j i w i e l o k r o t n e j / r 2 / m ię d z y p o braniem m ie d z i p r z e z o w ie s a z a w a r t o ś c ią Cu w g l e b i e w p o w ią z a n iu z i l o ś c i ą c z ę ś c i s p ł a w i a ln y c h , C - o r g a n ic z n e g o o r a z w i e l k o ś c i ą pH C o e f f i c i e n t s o f m u l t i p l e c o r r e l a t i o n / г 2 / b e tw e e n th e co p p er u p ta k e b y o a t s and th e Cu c o n t e n t i n s o i l i n c o n n e c t i o n w it h t h e amount o f c l a y e y p a r t i c l e s , o r g a n i c С and pH v a lu e C z ę ś c i ow sa - P a r t s o f o a t s R o ztw o ry e k s t r a k c y j n e - E x t r a c t i o n s o l u t i o n s C u -o g ó łem 2% HNO2 l n HCl 0 ,0 2 m EDTA AL T o t a l Cu 3 l i ś c i e górn e / k w i t n i e n i e / 3 to p l e a v e s / f l o w e r i n g / 0, 68+* 0 , 59++ 0 ,5 3 + + 0, 62++ 0 , 4 1 C a łe c z ę ś c i n a d ziem n e / k w i t n i e n i e / Whole a b o v eg ro u n d p a r t s / f l o w e r i n g / 0 . 6 1 ++ 0 , 5 5 ++ 0 , 4 4 + 0 , 6 4 ^ 0 , 4 1 Z ia r n o - G ra in 0 , 5 1 ++ 0, 45+ 0 , 4 2 0 , 7 4 ++ 0 , 3 3 Słom a - S tra w 0,06 0 , 0 7 0 , 1 5 0 , 0 7 0,20 P oziom i s t o t n o ś c i : P = 0 ,0 5 S i g n i f i c a n c e l e v e l : p a + ++
B a d an ia n ad za w arto ścią m iedzi w glebach i ro ślin ach
Z A W A R T O Ś Ć M IE D Z I W G L E B A C H I C Z Ę Ś C IA C H N A D Z IE M N Y C H O W SA O R A Z K O N I C Z Y N Y W W A R U N K A C H PO L O W Y C H
Badania roślin (owies, koniczyna) pochodzących z upraw polowych przeprowadzono w roku 1972.
Próbki roślin pobierano z plantacji nasiennych ZHRN na terenie po wiatów Lubin (owies), Legnica (owies, koniczyna) i Wołów (koniczyna). Z tych samych m iejsc pobierano równocześnie próbki glebowe.
W glebach oznaczono odczyn oraz zawartość części spławialnyeh i Corg. Zawartość miedzi oznaczono metodą Scharrera i Schaum löffela [14]. w wyciągach sporządzonych roztworami:
— 2°/o H N 03 w edług W esterhoff a [31],
— ln HC1 według Rinkisa [23],
— buforem m leczanowo-octanowym (AL) według Egnera, Riehma
i Domingo [8],
— 0,02 m wersenianem dwusodowym (EDTA) w 0,5 n NH4CI w edług
Henriksena i Jensena [13].
W m ateriale roślinnym oznaczono po uprzedniej mineralizacji na mokro zawartość miedzi w roztworze metodą spektrometrii atom owo- -absorpcyjnej, która w poprzednich badaniach [4] wykazała dobrą zgod ność z metodą kolorymetryczną.
Owies odmiana Fläm ingsweiss. Po 30 próbek gleb i roślin (cała część nadziemna) pobrano w fazie kwitnienia (3.VII).
Badany materiał glebowy był wyraźnie zróżnicowany pod w zględem ilości części spławialnyeh, w m niejszym stopniu pod względem zawar tości C0rg oraz pH (tab. 10). Zawartość miedzi rozpuszczalnej wahała się w szerokich granicach i była uzależniona od rodzaju zastosowanego roz
tworu ekstrakcyjnego (tab. 10).
Ilości miedzi przechodzące do w szystkich badanych roztworów ściśle korelow ały ze sobą.
Zawartość miedzi w częściach nadziemnych owsa (p.s.m.) wahała się od 2,9 do 11,5 ppm i w ynosiła średnio 6,1 ppm (tab. 10). Identyczną, średnio biorąc, zawartość m iedzi w częściach nadziemnych owsa tej sa mej odmiany stwierdzono (tab. 3) w warunkach doświadczenia wazono wego. W spółczynnik zmienności zawartości miedzi w częściach nadziem nych owsa był jednak znacznie w yższy dla warunków polowych (38°/o)
niż dla doświadczenia wazonowego (20°/o).
Zawartość miedzi w częściach nadziemnych owsa była ściśle skore
lowana z ilością tego składnika przechodzącą do wyciągu HNO3 (tab. 10).
Zależność m iędzy ilościami miedzi przechodzącymi do pozostałych roz tworów a jej zawartością w roślinie była także istotna, ale mniej ścisła. Zawartość miedzi w owsie nie w ykazyw ała powiązania z odczynem gleby i zawartością Corg. Natomiast stwierdzono istotną współzależność m iędzy zawartością miedzi w roślinie a ilością części spławialnyeh w gle bie, ale przy stosun ki лю niskiej wartości współczynnika korelacji.
T a b e l a 10 Z a w a rto ść /p p m / m ie d z i w r ó ż n y c h w y c ią g a c h g le b o w y ch i c z ę ś c i a c h n a d ziem n y ch ow sa Copper c o n t e n t /p p m / i n v a r i o u s s o i l e x t r a c t s and a b o v eg ro u n d p a r t s o f o a t s ś r e d n io Mean W ahania F l u c t u a t i o n s W s p ó łc z y ip ik z m ie n n o ś c i V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t % r x % c z ę ś c i s p ła w ia ln y c h w g le b a c h % o f c l a y e y p a r t i c l e s i n s o i l s - 10 - 54 43 -pH /К С 1 / -'-D 1 О 16 -% C - o r g a n ic z n e g o - % o f o r g a n ic С - 0,60 - 1 , 4 3 21 -Z a w a r to ść /p p m / Cu w w y c ią g a c h ; Cu c o n t e n t / р р а / i n e x t r a c t s w it h ï . 2% ШЮ3 5 , 3 1 , 2 - 1 4 ,8 6 - 0 , 7 4 ~ + l n HCl V ,5 , 5 - 1 7 ,2 54 0 , 57+++ 0,02m EDi'A 9 , — ' , - 7 i 0 , 5 1 ++ AL 1 , 2 1 0 ,2 5 - 2 ,? 5 63 0, 56+++ Z a w a r to ść Cu w o w s i e , ррш Cu c o n t e n t i n o a t s /p p m / 6 , 1 2 , 9 - 1 1 ,5 за -P oziom i s t o t n o ś c i : P - 0 , 0 5 + S i g n i f i c a n c e l e v e l : = 0 , 0 1 ++ = 0,001 +++
x W sp ó łc z y n n ik k o r e l a c j i m ię d z y z a w a r t o ś c ią b i e d z i w p o s z c z e g ó ln y c h ..y c ią g a c n i w r o ś l i n i e C o r r e l a t i o n c o e f f i c i e n t b e tw e e n t h e c o p p e r c o n t e n t i n p a r t i c u l a r e x t r a c t s and i n p la n t i
Koniczyna czerwona — odmiana Skrzeszowicka. Po 29 próbek gleb i roślin (cała część nadziemna) pobrano w fazie kwitnienia (10.VIII).
Zróżnicowanie badanych próbek glebowych pod względem ilości części
spławialnych było niewielkie (tab. 11), znacznie mniejsze niż w przy
padku próbek pobranych z plantacji owsa (tab. 10). Podobnie jak w przy
padku owsa niewielkie było także zróżnicowanie tych próhek pod w zglę dem odczynu oraz zawartości Corg. Również ilość miedzi ekstrahowana przez poszczególne roztwory wahała się w w ęższych granicach niż w próbkach pobranych spod owsa.
Ilości miedzi przechodzące do wszystkich badanych roztworów ko relowały ściśle między sobą.
Zawartość miedzi w częściach nadziemnych koniczyny czerwonej ze branej w fazie kwitnienia wynosiła średnio 11,4 przy wahaniach od 7,2 do 17,3 ppm (tab. 11).
Współzależność między zawartością miedzi w częściach nadz:emnych
koniczyny a ilościami tego składnika przechodzącymi do wyciągu 2°/o
HNO3 była istotna, ale mniej ścisła niż w przypadku owsa. Istotną w spół zależność stwierdzono także między ilościami miedzi ekstrahowanymi przez pozostałe roztwory a zawartością Cu w koniczynie (ta'b. 11).
B ad an ia nad zaw artością m iedzi w glebach i ro ślin ach 27
T a b e l a lx Z a w a rto ść /p p m / m ie d z i w ró ż n y c h w y c ią g a c h g le b o w y ch i c z ę ś c i a c h
n a d z iem n y ch k o n ic z y n y c z e r w o n e j
C opper c o n t e n t /p p m / i n v a r i o u s s o i l e x t r a c t s and a b o v eg ro u n d p a r t s o f red c l o v e r ś r e d n io Mean Wahania F l u c t u a t i o n s W sp ó łcz y n n ik z m ie n n o ś c i V a r i a b i l i t y c o e f f i c i e n t % r x % c z ę ś c i s p ła w ia ln y e h w g le b a c h % o f c l a y e y p a r t i c l e s i n s o i l s “ 15 - 40 24 pH /К С 1 / - 4 , 2 - 6 , 7 15 -% C - o r g a n ic z n e g o - л> o f o r g a n ic С - 0 , 5 9 - 1 ,8 4 28 -Z a w a rto ść /p p m / Cu w w y c ią g a c h : Cu c o n t e n t /ppm / i n e x t r a c t s w ith : 2% HN03 4 ,1 1 , 2 - 7 ,4 40 C,bO+++ l n HCl 5 ,9 4,0 - 8 , 2 23 0 , 55++ 0 ,0 2 m EDГЛ 2,8 1 , 0 - 5,6 44 0 , 54++ AL 0,62 0 ,3 5 - 1 ,3 5 41 0, 6l +++ Z a w a r to ść Cu w k o n i c z y n ie , ppm 1 1 .4 7 , 2 - 1 7 ,3 25 Cu c o n t e n t in c l o v e r /р р п / Poziom i s t o t n o ś c i ; P = 0 ,C 5 + S i g n i f i c a n c e l e v e l : P = 0 , 0 1 ++ P 0 , 0 0 1 +++
x W sp ó łc z y n n ik k o r e l a c j i m ię d z y z a w a r t o ś c ią m ie d z i w p o s z c s c g ó ln y c h w y c ią g a c h i w r o ś l i n i e C o r r e l a t i o n c o e f f i c i e n t b etw een th e c o p p er c o n t e n t i n p a r t i c u l a r e x t r a c t s and i n p la n t
Zawartość miedzi w koniczynie w niewielkim tylko stopniu zależała od ilości części spławialnyeh i odczynu gleby (zależność odwrotnie pro porcjonalna), a n ‘e wykazywała powiązania z zawartością Corg.
D Y SK U SJA W YNIKÓW I W N IO SK I
Uzyskano wyniki przeprowadzonych badań wskazują na pewną przy datność niektórych z zastosowanych sposobów ekstrakcji miedzi z gle
by do oceny zaopatrzenia roślin w ten składnik.
W doświadczeniu wazonowym stwierdzono ścisłą współzależność m ię
dzy ilościami miedzi przechodzącymi do roztworów 2°/o H N 03 według
W esterhoffa oraz buforu mleczanowo-octanowego (AL) w edług Egnera, Riehma i Domingo a zawartością Cu w owsie (tab. 4).
Stwierdzone współzależności między zawartością miedzi w glebie i w roślinie znalazły potwierdzenie w korelacjach m iędzy pobraniem miedzi przez badane części roślin a ilościami tego składnika ekstrahowa nymi przez stosowane roztwory, przy czym uzyskano ponadto także ścisłą korelację między pobraniem miedzi przez owies (kwitnienie) a iloś
ciami Cu przechodzącymi do roztworu ln HC1 wedłufo Rinkisa (tab. 8).
Fakt istnienia podobieństwa zależności korelacyjnej między zawar tością i pobraniem miedzi przez owies a jej ilością ekstrahowaną z gleby zasługuje na podkreślenie, gdyż, jak wynika z badań G o r l a c h a
i G o r l a c h o w e j [11], stwierdzenie jedynie korelacji między zawar tością (a nie również pobraniem) miedzi w roślinie i glebie nie zawsze świadczy o rzeczywistym powiązaniu tych parametrów. Może tutaj bo wiem wchodzić w grę efekt rozcieńczenia.
Tym też można tłumaczyć m iędzy innymi rozbieżność uzyskiwanych wyników badań w tym zakresie. Jedni bowiem autorzy [13, 28, 30] znaj dowali współzależność m iędzy zawartością miedzi w glebie a poziomem Cu w roślinie, natomiast inni [27, 29] jej nie stwierdzali.
Przeprowadzone badania w warunkach polowych potwierdziły istn ie nie ścisłej współzależności między zawartością miedzi w owsie (kwitnie
nie) a ilościami Cu ekstrahowanymi roztworem 2°/o H N 03 według We
ster hoff a (tab. 10).
Dla koniczyny czerwonej zależności były mniej ścisłe, co może jest
związane ze stosunkowo małą zmiennością materiału glebowego (tab. 11).
Niektórzy autorzy zwracają uw agę na w p ływ różnych czynników na
pobieranie miedzi przez rośliny, a w szczególności odczynu gleb [3, 6,
16]. Poczyniona próba obliczenia współczynnika korelacji wielokrotnej (determinacji) m iędzy zawartością miedzi w badanych częściach owsa (tab. 5) czy jej pobraniem (tab. 9) a zawartością Cu w glebach w powią zaniu z niektórym i innym i właściwościam i, jak pH, zawartość Corg, za wartość części spławialnych, wykazała, że czynniki te w yw arły pewien
w pływ na badane zależności korelacyjne (tab. 4 i 8 oraz 5 i 9), zwiększa
jąc znacznie ich ścisłość. Ocena statystyczna wykazała jednak, że w p ływ poszczególnych czynników nie przekroczył granic istotności.
Nie można w ykluczyć, że w badaniach nad zależnością zawartości miedzi w glebach i w roślinach należałoby wziąć pod uwagę jeszcze in ne czynniki. Również ich dobór nie był m oże najsłuszniejszy.
Niezależnie od stwierdzenia przydatności niektórych metod ekstrakcji miedzi z gleby do oceny zaopatrzenia roślin w Cu przeprowadzone ba dania przemawiają za przydatnością do celów diagnostycznych także i analizy roślinnej. Badaniami tymi można było potwierdzić propozycje
Chapmana (cyt. za [10]) oraz B e r g m a n n a i współ. [}19] określania
dla tych celów zawartości miedzi w trzech górnych liściach bądź w całej części nadziemnej roślin w fazie kwitnienia. Pewne korelacje stwierdzo no także m iędzy zawartością i pobraniem miedzi przez ziarno owsa. Do oceny na tej podstawie Schaum löffel podaje odpowiednie (2,0— 2,5 ppm
Cu) wartości krytyczne (cyt. za [15]).
Przeprowadzone badania pozwalają na wyciągnięcie następujących wniosków.
1. Stwierdzono przydatność do określania stanu zaopatrzenia roślin
w miedź ekstrakcji Cu z gleby za pomocą roztworów: 2% H N 03 w edług
Wasterhoffa, ln HC1 według Rinkisa oraz buforu m leczanowo-octano- wego (AL) według Egnera-Riehma i Domingo.
B ad an ia n ad zaw arto ścią m iedzi w glebach i ro ślin ach 29
cji miedzi z gleby okazała się metoda Wasterhoffa. Na korzyść tej m e tody przemawia także łatw ość operacji analitycznych oznaczania miedzi
w7 w yciągu glebowym zarówno metodami kolorym etrycznym i, jak też
możliwość zastosowania do tego celu m etody spektrofotometrii atomo- wo-afosorpcyjnej.
3. Potwierdzono przydatność do celów diagnostycznych określania za
wartości miedzi w trzech górnych liściach bądź w części nadziemnej owsa w fazie kwitnienia.
*
Panu Profesorowi Doktorowi habil. Doktorowi h. c. Kazimierzowi Boratyńsk;emu składam serdeczne podziękowanie za cenne uwagi udzie
lane mi w trakcie wykonywania pracy.
L ITER A TU R A
fi] B e a l e E M. L., K e n d a l l M. G., M a n n D.W .: The d iscarding of v aria b les in m u ltiv a ria te analysis. B iom etrika 54, 1957, 357—366.
[2] B e r g m a n n W.: Einige H inw eise fü r die E n tn a h m e von B lattp ro b e n zur M ineralstoffbestim m ung. A lb rech t T h ae r-A rc h iv , 13, 1969, 1, 63—69.
[3] B o r a t y ń s k i K., B u r s t r ö m H.: P o b ieran ie m iedzi i m a n g an u p rzy ró ż nym pH. Rocz. N auk roi. i leś. 19, 1937, 147—170.
[4] B o r a t y ń s k i K., K a m i ń s k a W., R o s z y k E., R o s z у к o w a S., S t r a h l A., Z i ę t e c k a M.: C om parison of the AAS m ethod w ith colorim etric m ethods of d eterm in in g some m acro- an d m icroelem ents in p lants. P a r t II. C opper, m anganese, zinc. P olish Jo u rn . of Soil Sei. 6, 1973, 2, 101—106. 15] C h a p m a n H. D.: S am pling for d eterm in in g the n u trie n t sta tu s cf crops.
W orld Crops 16, 1964, 3, 36—46.
[6] C z a r n o w s k a K., P i o t r o w s k a M.: M ikroelem enty w żyw ieniu roślin. CBR, W arszaw a 1970.
[7] C z u b a R., K a m i ń s k a W., S t r a h l A.: O znaczanie zaw artości m ik ro - składników w m a teria le roślinnym . Rocz. glebozn. 21, 1970, 1, 135—159. [8] E g n e r H., R i e h m H., D o m i n g o W. R.: U ntersu ch u n g en ü b e r die che
m ische B odenanalyse als G ru n d lag e fü r die B e u rteilu n g des N ä h rsto ffz u sta n des der Böden. II. Chem. E x trak tio n sm eth o d en zur P hosphor und K aiiu m - bestim m ung. K ungl. L and b ru k sh ö g sk . Ann. 26, 1960, 199—215.
[9] E l a n d t E.: S ta ty sty k a m a tem aty c zn a w zastosow aniu do do św iad czaln ;ctw a rolniczego. PWN, W arszaw a 1964.
[10] G o l i m i c k F., N a u b e r t P., V i e l e m e y e r H. P.: M öglichkeiten und G renzen der P fla n ze n an a ly se bei E rm ittlu n g des M in e ra lsto ffb ed a rfs la n d w irtsc h a ftlic h e r K u ltu rp flan z en . F o rts c h rittsb e ric h te fü r die L a n d w irtsc h a ft und N ah ru n g sg ü te rw irtsc h a ft, 8, 1970, 4.
|11] G o r l a c h E., G o r l a c h K.: W yniki b ad a ń nad zależnością m iędzy z a w a r tością m iedzi w glebach i w ro ślin sch . A cta A g ra ria et S ilvestris, S. A g ra ria 14/1, 1974, 19—33.
112] H e n r i k s e n A.: Efficiency of sm all am ount of copper in m ixed fertilizers. 8th In te rn . Congress of Soil Sei., B ucharest, R om ania, 4, 1964, 403—409. [13] I i e n r i k s e n A., J e n s e n H. L.: C hem ical and m icrobiological d eterm in a tio n s
[14] K a r d a s z T., R u z i e w i c z J.: P rzystosow anie do analiz sery jn y ch m etody S c h a rre ra i S ch aum löffela oznaczania m iedzi w w yciągach glebowych. Rocz. glebozn. 16, 1966, 2, 449—457.
[15] K n a b e О.: E rtra g u n d C u -G eh a lt v ersc h ied e n er G rässer in A b h ängigkeit vom C u-V ersorgungsgrad der N iederm oorböden. M in eralsto ffv erso rg u n g von P fla n ze und Tier. T agu n g sb erich te 85, D eutsche A kad. der L andw . B erlin 1966,
193—199.
[16] K o t e r M., K r a u z e A., F i l u ś D.: B ad an ia n ad w ystępow aniem m ik ro e le m entów w ro ślin ach u p raw n y ch w ojew ództw a olsztyńskiego. Rocz. glebozn.
18, 1968, 2, 495—508.
[17] K u c z y ń s k a I.: Zależność m iędzy za w artością m iedzi i m olibdenu w sianie a zaw artością tych p ie rw ia stk ó w w glebie torfow ej. Rocz. N auk roi. 7 8 -F -l, 1971, 97— 115.
[18] L i w s k i S., Rola m iedzi w żyzności gleb torfow ych. Rocz. N auk roi. 87--A-3. 1963, 437—470.
[19] N e u b e r t P., W r a z i d 1 o W. , V i e l e m e y e r H. P., H u n d t I., G о 11- m i c k F., B e r g m a n n W.: T abellen zur P flan zen an aly se. In st. f. P fla n z e n e r n äh ru n g , Je n a 1970.
[20] R a h i m i A., B u s s l e r W.: Die W irkung von K u p ferm an g el auf die G e w e b e stru k tu r h ö h e re r P flanzen. Z. f. Pfl. Bod. 135, 1973, 3, 183—195.
[21] R a h i m i A., B u s s l e r W.: Die D iagnose des K u p fe rm an g e ls m ittels sic h t b a re r S ym ptom e an höheren P flanzen. Zeitsch. f. Pfl. u. Bod. 135, 1973, 3, 267—283.
[22] R a o C. R.: L in e ar sta tistica l in te rfe re n ce and its applications. W iley, 1965. [23] R i n k i s G. J.: W oprosy izuczenija podw iżnych form m ik ro e lem ien to w w po-
czwach. M ietody op ried ielen ija m ik ro elem ien to w w p riro d n y c h obiektach. Te- zisy N aucznych D okładow M ieżw uzaw skow o S im pozjum a (23—26.IV. 1968 r.), M oskwa 1968, 172—192.
[24] R o s z y k E.: Z aw arto ść w anadu, chrom u, m anganu, kobaltu, n ik lu i m iedzi w n ie k tó ry ch glebach Dolnego Ś ląsk a w ytw orzonych z glin py lasty ch i u tw o rów pyłow ych. Cz. I. O gólna zaw artość m ik ro sk ład n ik ó w . Rocz. glebozn. 19, 1969, 2, 223—247.
[25] R u s z k o w s k a M., Ł y s z с z S.: Różne k ry te ria zaop atrzen ia gleb w p rz y sw ajaln e form y m anganu, m olibdenu i m iedzi. P am . puł. 47, 1971, 5—-31. [26] R u s z k o w s k a M., Ł y s z e z S.: P ró b a ok reślen ia fizjologicznych w sk a ź n i
ków za opatrzenia ro ślin w miedź. P am . puł. 47, 1971, 33—53.
[27] R u s z k o w s k a M., Ł y s z с z S.: Zasobność n ie k tó ry ch gleb w ojew ództw a lubelskiego w p rzy sw ajaln e m ik ro sk ła d n ik i (Mn, Cu, Mo) w św ietle dośw iad czeń polow ych i la b o ra to ry jn y ch . Rocz. glebozn. 23, 1972, 2, 63—67.
[28] S c h a r r e r K., R u s s E., M e n g e i K.: Ü ber die B estim m ung des p fla n z e n - au fn e h m b aren K u p fers und M angans. Z. f. Pfl. D üng u. Bod. 85 (130) 1959,
1— 2 0.
[29] S t r a h l A.: W spółzależność n ie k tó ry ch m ik ro elem en tó w w glebie i w ro śli nie. Rocz. glebozn. 23, 1972, 2, 69—73.
[30] V i r o P. J.: Use of eth y len e d ia m in etetraa ce tic acid in soil analysis. I. E x p e ri m ental. Soil. Sei. 79, 1955, 459—465.
[31] W e s t e r h o f f H.: B eitrag zur K u p fe rb e stim m u n g im Boden. L andw . Forsch. 7, 1954/55, 190—193.
[32] Z i ę t e c k a M.: B ad an ia n ad zaw artością m iedzi w glebach i w roślinach. Cz. I. P oró w n an ie n ie k tó ry ch m etod e k s tra k c ji „p rzy sw ajaln ej dla ro ślin ” m iedzi z gleby. Rocz. glebozn. 26, 1975, 3, 141—152.
B a d an ia n ad za w arto ścią m iedzi w glebach i ro ślin a ch 31 м . З Е Н Т Е Ц К А ИССЛЕДОВАНИ Я ПО С О Д ЕРЖ А Н И Ю МЕДИ В П О ЧВА Х И В РА С ТЕН И Я Х Ч асть 2-я. К о р р е л яц и я м еж д у содерж анием меди в п очв ах и в растен и ях И нститут агрохимии, почвоведения и микробиологии, С ельскохозяй ствен н ая академ и я во В роцлаве Р е з ю м е В условиях вегетационного опы та и в п олевы х условиях бы ли проведены исследования по вы явлению взаим освязи м еж ду содерж анием меди в почве экстрагированной разн ы м и растворам и и ее содерж анием в растениях. В вегетационном опы те, проведенном на р азли ч н ы х почвах (Табл. 1) с о в сом сорта Ф лемингсвейсс бы ла установлена ч етк ая к о р р ел яц и я м еж ду к о ли чествам и меди экстрагированной 2°/о H N 0 3 по В естергоф ф у и ее содерж анием в 3-х верхн и х л и стьях (г = 0,74) к а к и в целой надземной части (г=0,73) в ф а зе цветения (Табл. 4). Ч еткую корреляц и ю установлено тож е м еж ду ко ли ч ес твам и Си извл екаем ы м и н азванны м и растворам и и выносом меди т р е мя верхним и листьям и (г=0,76) и всей надземной частью растений (г=0,78) в ф а зе цветения (Табл. 8). К о ли ч ества м еди и звл екаем ы е л а к т а - то-уксусны м буф ерны м раствором по Эгнеру, Риму и Доминго точно к о р р е ли ровали с содерж анием (г = 0,83) и усвоением (г=0,87) меди зерном овса. К о личества меди п ереходящ ие в раствор 1Н HCl по Р инкису п р о яв л ял и тесную корреляц и ю с выносом Си трем я верхним и листьям и (г/=0,71) и всей н а д зе м ной частью овса (г = 0,76) в ф а зе цветения. В остал ь н ы х сл у ч аях к о рреляц и я бы ла сущ ественна но менее ясно вы р а ж е н а, с тем что валовы е количества меди в почве не коррел и р о вали с ее содерж анием в исследованны х частях овса (Таблч 4). П роведенны е исследования вы я ви л и одновременно пригодность для целей диагностики определения сод ерж ан и я меди в 3-х верхн и х л и стьях или во всей надземной части растений убираем ы х в ф а з е цветения, а т а к ж е в зерне овса. В п олевы х услови ях содерж ание меди в надземной части овса (сорт Ф л е мингсвейсс) в ф а зе цветения четко коррели ровало (г = 0,74) с количествам и м е ли извлекаем ы м и раствором 2°/о H N 0 3 по В естергоф ф у (Табл. 10). В случае прим енения остальн ы х растворителей установлена сущ ественная, но менее ч е т к а я корреляц и я. С одерж ание меди в надземной части к левер а в ф а зе ц в е те ния показы вало сущ ественную но не особенно четко вы раж ен н ую корреляцию с количествам и меди и звлекаем ы м и из почвы всеми исследованны м и раство рам и (Табл. 11). М. Z IĘ T E C K A
IN V ESTIG A TIO N S ON THE CONTENT OF CO PPER IN SO ILS AND P LA N T S
P A R T II. R E L A T IO N S H IP B E T W E E N T H E C O P P E R C O N T E N T IN SO IL A N D P L A N T S
D ep a rtm en t of A g ric u ltu ra l C hem istry, Soil Science an d M icrobiology, College of A g ricu ltu re in W rocław
S u m m a r y
In a pot ex p e rim en t and in field conditions th e re la tio n sh ip betw een th e coppor content in soil e x tra c te d w ith d iffe re n t solutions and its co n ten t in p la n ts w as in vestigated.
In th e pot ex p e rim e n t c a rrie d out on d iffe re n t soils (T able 1) w ith oats of th e F läm ingsw eiss v arie ty , a close re la tio n sh ip w as found b etw e en copper am ounts ex tra c te d w ith the 2% HNOs solution a fte r W e ste rh o ff an d its co n ten t in 3 top leaves (r = 0.74) as w ell as in w hole ab oveground p a r ts (r = 0.73) a t th e flow ering stage (Table 4). S im ilar re la tio n sh ip w as found also b e tw e e n Cu am o u n t passing into th e above solution and th e copper u p ta k e by 3 top leaves (r = 0.76) an d by th e w hole abov eg ro u n d p a r t (r = 0.76) at th e flow ering stage (Table 8). Copper am o u n ts e x tra c te d by th e la c ta te -a c e ta te b u ffe r (AL) a fte r Egner, R iehm and Domingo w ere closely c o rrela te d w ith the co n ten t (r = 0.83) and u p ta k e (r — 0.81) of copper by th e o at grain. T he copper am ounts passing w ith th e 1 N HC1 solution afte r R inkis pro v ed a close rela tio n sh ip w ith th e Cu u p ta k e by 3 top leaves (r = 0.71) as w ell as w hole aboveground p a rts of oats (r = 0.76) a t th e flow ering stage. In o th e r cases co rrelatio n s w ere significant, b u t less ex act ones, a t w hich th e to ta l copper content in soil did not co rrela te w ith its co n ten t in th e oat p la n t p a rts te ste d (Table 4).
T he in v estig atio n s hav e pro v ed sim ultaneously th e u sab ility of th e copper am o u n t d eterm in a tio n for diagnostical purposes in 3 top leaves or w hole a b o v e ground p a rts of plants, ta k e n a t th e flow ering stage, as w ell as in th e oat grain. In fields conditions the copper content in aboveground p a rts of oat plans (of th e F läm ingsw eiss v ariety ) at the flow ering stage w as closely c o rre la te d (r = 0.74) w ith Cu am ounts e x tra c te d w ith the 2% HNO3 solution a fte r W esterhoff (Table 10). In ca se of o th e r solutions significant, b u t less exact co rrela tio n s hav e been found. C opper am ounts d eterm in e d in the aboveground p a rts of red clover at th e flow ering stage pro v ed a significant, b u t not p a rtic u la rly ex act re la tio n sh ip w ith th e am ount e x tra c te d from soil by all solutions in v e stig a ted (Table 11).
D r h a b . M a r i a Z i ę t e c k a I n s t y t u t C h e m i i R o l n i c z e j , G l e b o z n a w s t w a i M i k r o b i o l o g i i A R W r o c l a w , u l . G r u n w a l d z k a 53
