R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X I X N R 3 W A R S Z A W A 1 9 8 8 S . 2 1 9 - 2 2 1
M IE C Z Y S Ł A W W O JT A S IK
PO SZU K IW A N IA W YZNACZNIKÓW GĘSTOŚCI N A TU R A LN EJ
GLEB
K a te d r a G le b o z n a w s tw a A k a d e m ii T e c h n ic z n o -R o ln ic z e j w B y d g o szczy
Na podstaw ie kilku tysięcy pom iarów gęstości gleb w profilach róż
n y ch gleb postaw iono hipotezę, iż gęstość n a tu ra ln a [2] gleb zależy p rze
de w szystkim od ich sk ład u granulom etrycznego, od tego z jak iej głębo
kości pobrano próbki oraz od zaw artości próchnicy w glebie. Zw iązek'
każdego z ty ch czynników z gęstością gleby ro zp atryw ano w w aru n k ach ,
gdy w p ływ pozostałych dwóch n a gęstość gleby był stosunkow o niew ielki.
W pływ próchnicy n a gęstość gleby określano dla dwóch g ru p gleb
o podobnym składzie g ran u lo m etryczn y m . R ozpatryw ano tylko spo strze
żenia dotyczące bardzo w ąskiej stre fy profilów , tj. z głębokości 11-20 cm,
w
przedziale
zaw artości
próchnicy
od
0,24%.
W
ro zp a try w a n ej
w arstw ie gleby n a głębokości 11-20 cm nie m ożna uniknąć w p ływ u na
gęstość gleby czynników o działaniu przejściow ym , takich jak k lim at,
zabiegi agrotechniczne, roślina. Z atem spostrzeżenia prow adzono w ten
sposób, aby m iały one rozkład sy m etry czn y i aby by ły jednakow o licz
nie rep rezen to w an e fazy spulch nien ia i zagęszczenia gleb. Ten w a ru n e k
spełniono grom adząc pom iary z 15 lat, prow adzone w różnych s y tu a
cjach klim atycznych, u p raw ow ych i roślinnych.
Podobne uw aru n k o w an ia w zięto pod uw agę p rzy o kreślaniu w pływ u
głębokości w p rofilach glebow ych n a wielkość gęstości n a tu ra ln e j gleb.
P róbk i pobrano z różnych głębokości poniżej poziom u próchnicznego
(i o zaw artości próch n icy nie w iększej niż 0,3%) aż do 240 cm. U stalono,
iż w m iarę zagłębiania się w p rofilu gleby gęstość jej n a ogół zw iększa
się aż do 130 cm, a n a stę p n ie u trz y m u je się na osiągniętym poziomie.
B ardziej skom plikow anym problem em było u stalen ie w p ływ u sk ładu
granu lom etry cznego n a gęstość n a tu ra ln ą gleb. Z am iast ośmiu liczb pro
centow ego udziału poszczególnych fra k c ji dla każdej próbki glebow ej
(otrzym anych z analizy areom etry czn ej z rozszeregow aniem piasku n a si
tach) p rzy ję to jednoliczbow y w skaźnik uziarnienia, zbieżny z koncepcją
po-2 po-2 0 M. W ojtasik
m iarów gęstości gleb z głębokości 90-110 cm, a więc pochodzące ze s tre f
profilów glebow ych, gdzie m aleje w pływ czynników klim atycznych,
u p raw y i roślin, a zaw artość próchnicy jest niew ielka lub żadna.
Dla gleb ze 180 profilów , o zaw artości części ilastych
( 0
< 2 fxm) od
0 do 64%, otrzym ano „krzyw ą gęstości n a tu ra ln e j g leb ”, dla k tó re j sto
sun ek k o rela cy jn y wielkości obliczonych do zm ierzonych w ynosi około
0,95. N ajw iększa różnica w ielkości gęstości n a tu ra ln e j gleb, spow odow a
n a ty lko odm iennością składu granulom etrycznego, w ynosi 380 kg /m 3.
L IT E R A T U R A
[1] S t o o p s G. , J o n g e r i u s A. P ro p o s a l f o r a m ic ro m o rp h o lo g ic a l c la s s if ic a tio n of soil m a te ria ls . 1. A c la s s if ic a tio n of th e r e la te d d is tr ib u tio n s of fin e a n d c o a rs e p a rtic le s . G e o d e r m a 1975, v. 13, n r 3 s. 189-199.
[2] S m i e r z c h a l s k i L. W p ły w z a g ę sz c z e n ia g le b y n a p lo n o w a n ie n ie k tó r y c h r o ś lin z b o żo w y ch i o k o p o w y ch . M at. k o n f. n a u k ., W a rs z a w a — O lsz ty n —P u ła w y , 1972, s. 23-38. М. ВОЙТАСИК И СС Л ЕД О В А Н И Я ПО О П Р Е Д Е Л И Т Е Л Я М ЕСТЕСТВ ЕН Н О Й П Л О ТН О С ТИ П О Ч В К афедра почвоведения Техническо-сельскохозяйственной академии в Быдгощ е Р е з ю м е Н а основании нескольких тысяч измерений плотности почв поставлено гипотез, что естественная плотность почв зависит в основном от их гранулометрического состава, от того с какой глубины были образцы, а также от содержания органического вещества в почве. Влияние органического вещества на естественную плотность почвы определено на осно вании результатов полученных с глубины 11-20 см, которые изучались в течение 15-ти лет. Н а основани измерений проведенных каждые 10 см ниже гумусного горизонта, в разрезах почв характеризующихся сходным гранулометрическим составом, определено зависимость естественной плотности от глубины взятия образца. Влияние гранулометрического состава н а естественную плотность почвы определено на основании результатов полученных из глубины 90-110 см в 180 разрезах разных почв, содержащих от 0-64% илистых частиц (0 < 2 [лм). С амая больш ая разница в величине естественной плотности, вызванная только различием в гранулометрическом составе составляет 30 к г/м 3. М . W O J T A S IK S E E K IN G F O R D E T E R M IN A N T S O F N A T U R A L D E N S IT Y O F S O IL S
D e p a r tm e n t of S o il S cien ce , A g r ic u ltu r a l- T e c h n ic a l U n iv e rs ity of B y d g o szcz
S u m m a r y
O n th e b a sis of s e v e r a l th o u s a n d m e a s u re m e n ts of so il d e n s ity a h y p o th e s is h a s b e e n p u t f o r w a r d t h a t th e n a tu r a l d e n s ity of soils w o u ld d e p e n d , f i r s t of a ll,
W yzn aczn ik i g ęsto ści n atu raln ej g leb 221 o n th e i r g r a n u lo m e tr ic c o m p o s itio n , th e s a m p lin g d e p th a n d th e h u m u s c o n te n t in soil. T h e h u m u s e ff e c t on th e n a t u r a l d e n s ity of so il w a s d e te r m in e d o n th e b a sis o f r e s u lts f r o m th e d e p th of 11-20 cm c a lc u la te d f o r 15 y e a rs . B a s in g o n m e a s u r e m e n ts a t e v e ry 10 cm b e lo w th e h u m u s h o riz o n , a re la tio n s h ip b e tw e e n th e n a t u r a l d e n s ity a n d th e sa m p lin g d e p th h a s b e e n p ro v e d in so il p ro f ile s w ith s im ila r g r a n u lo m e tr ic c o m p o sitio n . T h e g ra n u lo m e tr ic c o m p o s itio n e ff e c t on th e n a t u r a l d e n s ity of so il w a s d e te r m in e d w h ile c o n s id e rin g th e r e s u lts fr o m th e d e p th of 90-110 cm in 180 p ro f ile s of v a rio u s soils c o n ta in in g f r o m 0 t o б ^ /о of c la y p a rtic le s (of < 2 u m in dia). T h e g r e a t e s t d if fe re n c e of th e n a t u r a l d e n s ity of soils c a u s e d e x c lu s iv e ly b y d if f e r e n t g r a n u lo m e tr ic c o m p o s itio n a m o u n te d to 380 k g /m 8. D r M. W o j t a s i k W p ł y n ę ł o d o r e d a k c j i w k w i e t n i u 1987 r. K a t e d r a G l e b o z n a w s t w a A k a d e m i a T e c h n i c z n o - R o l n i c z a w B y d g o s z c z y 85-629 B y d g o s z c z , u l. B e r n a r d y ń s k a 6/8
