Wpływ wilgotności gleby na działanie nawozowe gnojowicy z ferm trzody chlewnej

J Ó Z E F K O C

W P Ł Y W W IL G O T N O Ś C I G L E B Y N A D Z I A Ł A N IE N A W O Z O W E G N O J O W IC Y Z F E R M T R Z O D Y C H L E W N E J

Katedra Chem ii Rolnej A kad em ii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie

W S T Ę P

D otychczasow e badania w yk aza ły, że g n ojow ica ma zbliżone działanie do n a w o zów m ineralnych zarów no pod w zg lęd em efek tyw n ości, ja k i okresu działania [1, 3, 4, 6 - 9 ] . D ecyd u jący w p ły w na p lo n y roślin naw ożonych gn ojow icą ma z a w a rty w niej azot i jeg o przem ia n y w g le ­ bie [7, 10]. Stąd u zależnien ie skutków naw ożenia od term inu i w aru n ków stosowania g n o jo w ic y [3, 6, 7, 10]. O przem ianach m aterii organicznej w p row ad zon ej do g le b y decydu ją w aru n ki pow ietrzn o-w odn e. Z m ian y w ilgotn ości gleb y, u kieru nkow u jąc przem ian y z w ią zk ó w w ę g la i azotu g n o jo w ic y w glebie, w p ły w a ją na pobieranie składników i plon roślin.

C elem nin iejszej pra cy b yło określenie w p ły w u w ilgotn ości g le b y na działanie n a w o zow e g n o jo w ic y i w yk orzy sta n ie z niej składników po­ karm ow ych.

M E T O D Y K A B A D A Ń

D ośw iadczenie przep row adzono w hali w eg eta c y jn ej w w azonach M itscherlicha w 5 pow tórzeniach. Do badań u żyto g le b y brunatnej w y ­ tw orzon ej z g lin y ciężkiej, lekko kw aśnej, zaw iera jącej 2,07% próchnicy oraz w przeliczeniu na 100 g g le b y : 5,5 m g P, 15,3 m g К i 9,1 m g M g. Do każdego w azonu dano, w przeliczen iu na suchą masę, 6,0 k g gleb y. U ży ta do dośw iadczenia gn ojow ica z fe r m y trzod y ch lew nej zaw ierała: 6,6°/o s.m., 0,38% N, 0,18% N - N H 4, 0,08% P, 0,25% K , 0,21% Ca i 0,07% Mg, a je j daw ki, obliczone w edłu g zaw artego w niej azotu, w yn o siły 1,5; 3,0; 4,5 g N na wazon. R ó w n o leg le dla porów nania prow adzono takie same w a zo n y z n aw ozam i m in era ln ym i w daw kach: N — 1,5 g, P — 0,35 g i К — 1,0 g na wazon, w postaci m ocznika, superfosfatu p otrójn ego i 6 0 % soli potasow ej. Zastosow ane daw ki P i К od pow iad ały zaw artości tych składników w najniższej daw ce g n o jo w ic y u żytej w do­ świadczeniu. P r z y ję to trz y p oziom y w ilgotn ości g le b y : 40, 60 i 80%

ilością g le b y w w azonie.

P o 7 dniach od naw ożenia w a zon y obsiano kukurydzą (koński ząb). W schody k u ku rydzy nastąpiły po 5 dniach od siewu. W każdym w azon ie pozostaw iono 5 roślin. K u k u ryd zę zebrano w fa zie w yrzu can ia wiech. Z kolei gleb ę w wTazonach spulchniono i następnego dnia posiano słonecz­ nik, k tórego w sch ody nastąpiły po 7 dniach. W każdym w azon ie pozosta­ w iono 5 roślin. Słonecznik zebrano w fa zie kw itnienia. G leb ę po zbiorze słonecznika pozostaw iono w w azonach na zimę. W iosną spulchniono ją, doprow adzono do założonej w ilgotn ości i obsiano owsem. O w ies powscho- dził po 6 dniach. W każdym w azon ie pozostaw iono 25 roślin. O w ies ze­ brano w fa zie w yrzu can ia w iech. G lebę ponow nie spulchniono i obsiano gryką, która powschodziła po 5 dniach. W każdym w azon ie pozostaw iono 20 roślin. Roślinę tę zebrano w fa zie za w ią zy w a n ia ow oców . P rze z cały okres w eg eta c ji roślin u trzym yw an o zaplanowaną w ilgotność g le b y przez podlew anie.

W zebran ym plonie roślin oznaczono : suchą masę po w ysuszeniu w 105° C, azot ogółem m etodą K jeld a h la , fo sfo r — k olorym etryczn ie m etodą w anadow o-m olibdenow ą, potas i w apń — m etodą fo to m e trii pło­ m ien iow ej oraz m agnez — m etodą atom ow ej spektrom etrii absorpcyjnej.

O M Ó W IE N IE W Y N I K Ó W

W przep row a d zon ym dośw iadczeniu w a zon ow y m stw ierdzono w yra źn e uzależnienie w ielkości plonu od w ilgotn ości g le b y (tab. 1). Spośród ba­ danych roślin najbardziej w ra ż liw a na w ysoką w ilgotn ość g le b y była kukurydza, upraw iana bezpośrednio po zastosowaniu gn ojow icy. N a g le ­ bie nie naw ożonej w ystą p iło w yra źn e obniżenie plonu w ra z ze w zrostem w ilgotn ości gleby.

U zyskano bardzo w ysok ie z w y ż k i plonu w szystkich roślin pod w p ły ­ w am naw ożenia gnojow icą. Jednak reakcja pierw szej roślin y (k u k u ryd zy) na n aw ożenie była w y ra źn ie w iększa niż roślin pozostałych. Z ogólnej z w y ż k i plonu na ku ku rydzę przypadało 78 - 85% p rzy daw ce 1,5 g N, 76 - 8 1 % p rz y daw ce 3,0 g N i 55 - 7 1 % p rz y daw ce 4,5 g N w g n o jo w icy na wazon. N a każdą z następnych roślin przypadało od kilku do kilku ­ nastu procent ogólnej z w y ż k i plonu. W przypadku zastosowania 1,5 g N na w azon w postaci m ocznika udział ku ku rydzy w ogólnej zw y żce plonu w yn osił 85 - 100%,. P r z y stosowaniu N w m oczniku z w y żk a plonu trzeciej i czw artej roślin y była bądź m inim alna, bądź w ogóle plon nie wzrastał.

P lo n ku ku rydzy w zrastał tylk o do średniej daw ki gn ojow icy, a na daw ce n a jw y ższej (4,5 g N na w azon) w ystą p ił naw et spadek plonu w stosunku do daw ki średniej (3,0 g N na w azon).

T a b e l a 1 Wpływ wilgotności gleby i nawożenia gnojowicą na pion suchej masy roślin (g/wazon)

influence of soil moisture and pig slurry on yield of crops (dry weight g/pot)

, I I

Kukurydza | Słonecznik | Owies — Oat Gryka

N g/wazon — per pot Maize j Sunflower | Buckwheat

wilgotność gleby % M P W — soil moisture % M W C (max. water content)

40 60 1 80 1 40 60 j 80 1 _{40 1}

₆₀

10

₁₇

₂₈

₃₅

35

dla wilgotności gleby (1) 2,0 1,4 0.9 1,2

for soil moisture (I)

dla nawożenia (II) 2,4 2,0 1,0 1,5

for fertilization (II)

współdziałanie I x I I 4,1 3,2 2,0 2,7

interaction I x I I

P lo n y roślin następczych w y k a z a ły n iew ielk ą z w y ż k ę pod w p ły w e m najniższej daw ki g n o jo w ic y (1,5 g N na w azon ) i w ysok ie z w y ż k i pod w p ły w e m daw ek w yższych . N astępcze działanie n a jw y ższej daw ki gno­ jo w ic y (<4,5 g N na w azon) b yło bardzo w yraźn e. W skazu je to, że na glebach ciężkich działanie następcze dużych daw ek g n o jo w ic y ]pow inn o być u w zględn ian e w bilansie n aw ozow ym .

P o ró w n a n ie działania jed n a k ow ej daw ki azotu (1,5 g N na w azon) w g n o jo w ic y ii nawozach m ineralnych w ykazało, że n a w o zy m ineralne d zia ła ły w y ra źn ie lep iej niż gn ojow ica ty lk o na plon ku ku rydzy. E fek t działania g n o jo w ic y stanow ił tu 70 - 85 % działania n a w o zów m in eral­ nych. W przypadku roślin następczych działanie g n o jo w ic y b yło lepsze niż n a w o zów m ineralnych. W całym dośw iadczeniu g n ojow ica dała 85 - 9 3 % z w y ż k i plon u uzyskanej w nawozach m ineralnych.

Stw ierdzon o w yra źn ą zależność m ięd zy działaniem g n o jo w ic y a w il­ gotnością gleb y. N a jw ięk szą reakcję plonu na w ilgotność g le b y w yk aza ła kukurydza. M aksym alną zw y ż k ę plonu otrzym an o p rzy w ilgotn ości g le b y rów n ej 60% M P W i średniej daw ce gn ojow icy. N a w ożen ie n a jw yższą daw ką g n o jo w ic y (4,5 g N na w azon ) spow odow ało m aksym alną zw y żk ę

plonu p rz y w ilgotn ości g leb y rów n ej 40 % M P W . W ra z ze w zrostem w ilgotn ości g le b y w ystą p iło obniżenie plonu.

Zaw artość azotu w roślinach b yła w y ra źn ie uzależniona od naw ożenia i w ilgotn ości g leb y (tab. 2). N a w ożen ie g n ojow icą p o w od ow ało w zrost zaw artości azotu w e w szystkich roślinach. Jednak w m iarę u p ływ u czasu

T a b e l a 2 Wpływ nawożenia gnojowicą na zawartość azotu w roślinach

Influence of pig slurry on nitrogen content in crops

Roślina Crop Wilgotność gleby % M P W Soil moisture % M W C

Dawka N g na wazon — N dose g per pot

0 l,5a 3,0a 4,5a 1,5b

N w % s.m. — N in % of d.m. Kukurydza 40 0,59 0,64 0,82 0,96 0,80 Maize 60 0,58 0,62 ! 0,66 0,80 0,77 80 0,54 j 0,56 0,64 0,74 0,74 Słonecznik 40 1,48 1,48 1,52 1,73 1,35 Sunflower 60 ! i ’50 i 1,53 1,60 1,68 1,33 80 1,36 11 1,41 1,53 1,60 1,30 Owies — Oat 40 0,90 1 0,92 0,94 j 1,05 0,92 60 0,89 0,91 0,93 0,97 0,90 80 0,86 0,90 0,91 0,96 0,90 Gryka 40 0,54 0,58 0,60 0,63 0,60 Buckwheat 60 0,52 0,54 0,59 0,61 0,57 80 0,52 0,53 0,55 0,57 0,55 Wykorzystanie N w % - Utilization of N % 40 60 80 32 37 23 36 32 23 39 33 23 47 48 33 a — w gnojowicy — in slurry

b — w nawozach mineralnych — in fertilizers

od zastosowania g n o jo w ic y je j w p ły w na zaw artość azotu w kolejn o upraw ianych roślinach b ył coraz m n iejszy w skutek w yczerp a n ia azotu z gleb y. P o ró w n a w cze naw ożenie azotow e pow od ow ało w iększą zaw artość azotu w roślinach niż gnojow ica. Zależność ta nie w ystą p iła tylk o w sło­ neczniku.

W ilgotn ość g le b y w y w a rła w y ra źn y w p ły w na zaw artość azotu w ro­ ślinach. Z reg u ły w y ższej w ilgotn ości g le b y odpow iadała m niejsza kon­ centracja azotu w roślinach, szczególnie p rz y n a jw y ższej daw ce g n ojo­ w icy.

Z zastosowanej g n o jo w ic y roślin y w y k o rzy s ta ły 23 - 48 % azotu. N a j­ m n iejsze w yk orzy sta n ie azotu stw ierdzono p rzy n a jw y ższej w ilgotn ości

gleb y. A z o t z g n o jo w ic y b y ł słabiej w y k o rz y s ty w a n y niż z rów n ow ażn ej daw ki n a w o zów m ineralnych. W y k o rzy sta n ie azotu z g n o jo w ic y stano­ w iło 68 - 77 % w yk orzy sta n ia tej samej daw ki (1,5 g na w azon) azotu m ocznika. W zrost w ilgotn ości g leb y do 80 % M P W pow od ow ał w ięk s zy spadek w yk orzysta n ia azotu z g n o jo w ic y niż z m ocznika.

Z aw artość fo sfo ru w roślinach zależała od kolejności ich u praw y i naw ożenia (tab. 3). P ie rw s za z kolejn o u praw ianych roślin, tj. ku ku ry­ dza, na stosowane n aw ożenie reagow ała obniżeniem zaw artości fosforu w suchej masie. W ystą p iło to zarów no w przypadku stosowania g n ojo­ w icy, ja k i n a w o zów m ineralnych. Pobran ie fosforu postępow ało w oln iej n iż grom adzenie suchej m asy w roślinach, w w yn ik u czego zachodziło

Ta b e l a 3 Wpływ nawożenia gnojowicą na zawartość fosforu w roślinach

Influence of pig slurry on phosphorus content in the crops

Roślina Crop Wilgotność gleby % M P W Soil moisture % M W C

Dawka N g na wazon — N dose g per pot

0 l,5a 3,0a 4,5a l,5b

% P w s.m. — in d.m. Kukurydza — 40 0,32 1 0,30 0,26 0,21 0,20 Maize 60 0,29 ! 0,29 0,28 0,23 0,20 80 0,35 0,34 0,26 0,16 0,18 Słonecznik 40 0,44 0,39 0,46 0,40 0,48 Sunflower 60 0,40 ! 0,40 0,44 0,44 0,26 80 0,39 0,42 0,47 0,48 0,30 Owies — Oats 40 0,36 ; 0,48 0,58 0,70 0,35 60 0,44 0,45 j 0,55 0,60 0,43 80 0,37 ! 0,45 0,48 0,50 0,37 Gryka 40 0,40 ! 0,41 0,50 0,55 0,48 Buckwheat 60 0,44 0,46 0,48 0,54 0,45 80 0,44 ! 0,44 1 0,55 0,52 0,43 Wykorzystanie P w % — Utilization of P % 40 60 80 73 82 65 63 69 44 56 57 31 32 39 13 a — w gnojowicy — in slurry, b — w nawozach mineralnych — in fertilizers

je g o rozcieńczenie. Z jaw isk o to w ystą p iło rów n ież w słoneczniku, ale tylk o w części przypadków . N atom iast roślin y upraw iane w dru gim roku po zastosowaniu g n o jo w ic y ch ara k teryzow a ły się w zrostem zaw artości fosforu pod w p ły w e m w y ższy ch daw ek tego nawozu. W p ły w w ilgotn ości g le b y na zaw artość fosforu w roślinach nie b y ł jednoznaczny, ale w ys tą ­

piła tendencja do obniżenia zaw artości tego skałdnika w roślinach w ra z ze w zrostem w ilgotn ości gleby, na której je uprawiano.

W yk o rzy sta n ie fosforu z g n o jo w ic y w yn osiło 31 - 7 3 % i b y ło zd ecy ­ dow anie w iększe niż z n a w ozów m ineralnych (13 - 39% ). Zw iększona w ilgotność g le b y (80 % M P W ) pow odow ała w yra źn e obniżenie w y k o r z y ­ stania fosforu z n a w o zów w porów naniu z w ilgotn ością 40 i 6 0 % M P W . T a b e l a 4 Wpływ nawożenia gnojowicą na zawartość potasu w roślinach

Influence of pig slurry on potassium content in the crops

Wilgotność gleby Dawka N g na wazon — N dose g per pot Roślina Crop % M PW Soil moisture % M W C 0 i

1,5a 3,0a 4,5a

i l,5b % к w s.m. — in d.m. Kukurydza 40 2,02 1,78 1,48 1,38 1,64 Maize 60 2,16 1,91 1,54 1,38 1,59 80 2,30 2.02 1,56 1,30 1,62 Słonecznik 40 2,99 2,86 2,69 2,42 2,12 Sunflower 60 3,49 2,89 2,71 2,42 2,12 80 3,85 3,32 3,12 2,95 2,25 Owies — Oats 40 2,27 2,16 2,06 2,06 2,03 60 2,32 2,16 1,94 1,89 1,86 80 2,34 2,17 2,09 1,93 1,91 Gryka 40 1,16 1,14 1,14 1,14 1,33 Buckwheat 60 1,18 1,16 0,99 0,97 1,08 80 1 1,20 ; 1,06 0,83 0,83 1,13 Wykorzystanie К w % -- Utilization of K % 40 60 80 99 99 99 75 80 54 68 61 39 95 91 66 a — w gnojowicy -- in slurry, ь — w nawozach mineralnych — in mineral fertilizers

N a w ożen ie gn ojow icą pow od ow ało obniżenie zaw artości potasu w ro­ ślinach (tab. 4). W przypadku ku ku rydzy spadek ten b y ł znaczny i w ię k ­ szy niż p rz y stosowaniu n a w ozów m ineralnych, i w których potas w p ro ­ w adzon o w postaci soli potasow ej. Słonecznik i ow ies ch arakteryzow ały się w yższą zaw artością potasu w przypadku u p raw y na g n o jo w ic y niż na nawozach m ineralnych. R eak cja g ry k i na rodzaj naw ożenia była bar­ dzo zm ienna g łów n ie z pow odu w yczerp a n ia potasu. Stw ierdzon o ten­ dencję do w ięk szej zaw artości potasu w roślinach, z w y ją tk ie m gryk i, rosnących na g leb ie o w y ższej w ilgotności. W yk o rzy sta n ie potasu z gno­ jo w ic y było bardzo w ysokie, ale m alało w ra z ze w zrostem je j daw ki i w ilgotn ością gleb y. Potas z g n o jo w ic y w y k o rzy s ty w a n y b ył w podob­

nym stopniu, jak z n a w o zów m ineralnych, g d y stosowano je w p o ró w n y ­ w aln ych dawkach.

W y ra ź n y w zrost zaw artości w apnia pod w p ły w e m naw ożenia gn o jo ­ w icą w ys tą p ił tylk o w przypadku słonecznika i g r y k i (tab. 5). W tych przypadkach w iększa w ilgotność g le b y sp rzyjała lepszem u zaopatrzeniu roślin w wapń. W yk o rzy sta n ie w apnia z g n o jo w ic y b yło n a jw ięk sze p rzy w ilgotn ości g leb y 60 % M P W . P o d w yższen ie w ilgotn ości g le b y do 80°/o M P W okazało się bardziej niekorzystn e niż obniżenie do 40°/o M P W .

T a b e l a 5 Wpływ nawożenia gnojowicą na zawartość wapnia w roślinach

Influence of pig siurry on calcium content in the crops

Roślina Crop Wilgotność gleby % M P W Soil moisture % M W C

Dawka N g na wazon — N dose g per pot

0 1

________

17

12

a — w gnojowicy — in slurry, b — w nawozach mineralnych — in mineral fertilizers

W p ły w naw ożenia gn ojow icą na zaw artość m agnezu w roślinach jest stosunkowo m niej znany. O pu blikow ane prace, om aw iające w artość na­ w ozo w ą gn ojow icy, dotyczą g łów n ie prob lem a tyki pobierania azotu, fo ­ sforu i potasu. W om aw ian ym dośw iadczeniu stw ierdzono w y ra ź n y do­ datni w p ły w naw ożenia gn ojow icą na zaw artość m agnezu w roślinach (tab. 6), p rzy czym w ilgotność g leb y nie m iała zasadniczego w p ły w u na tę zawartość. M agn ez b y ł dobrze w y k o rzy s ty w a n y z g n o jo w ic y i popra­ w ia ł skład ja k ościow y roślin, co nie p otw ierd za danych innych autorów

o słabym zaopatrzeniu w m agnez roślin naw ożon ych gn ojow icą [2]. W zrost w ilgotn ości g le b y p ow od ow ał gorsze w y k orzy sta n ie m agnezu z g n o jo w ic y przez rośliny.

Ta b e l a 6 Wpływ nawożenia gnojowicą na zawartość magnezu w roślinach

Influence of pig slurry on magnesium content in the crops

Roślina Crop Wilgotność gleby % M P W Soil moisture % M W C

Dawka N g na wazon — N dose g per pot

0 l,5a 3,0a 4,5a l,5b

% M g w s.m. — in d.m. Kukurydza 40 0,36 0,34 0,40 0,45 0,35 Maize 60 0,37 0,35 0,42 0,44 0,34 80 0,36 0,36 0,41 0,44 0,35 Słonecznik 40 0,44 0,50 0,55 0,56 0,43 Sunflower 60 0,43 0,51 0,54 0,55 0,43 80 0,45 0,49 0,55 0,57 0,43 Owies — Oats 40 0,22 0,21 0,22 0,23 0,20 60 0,20 0,20 0,20 0,22 0,19 80 0,19 0,19 0,19 0,20 0,18 Gryka 40 0,33 0,40 0,44 0,39 0,30 Buckwheat 60 0,36 0,39 0,41 0,39 0,31 80 0,35 0,40 0,44 0,41 0,31

Wykorzystanie M g z gnojowicy (% ) — Utilization M g of pig slurry (% ) 40 60 80 84 98 70 89 98 72 81 76 59

a — w gnojowicy — in slurry, b — w nawozach mineralnych — in mineral fertilizers

P O D S U M O W A N I E I W N I O S K I

P rzep row a d zon e dośw iadczenie w yk aza ło w yra źn ą zależność działania naw ozow ego g n o jo w ic y od w ilgotn ości gleb y. R eg resja plonu pod w p ły ­ w em n a jw y ższej daw ki g n o jo w ic y p rz y w ilgotn ości 80% M P W g le b y w skazuje, że w ystą p ił n iek orzystn y układ w aru n ków p o w ietrzn o-w od n ych w glebie. W arunki te dodatkow o pogarsza pobieranie tlenu, koniecznego w m ik rob iologiczn ym rozkładzie zw ią zk ó w organicznych, które jest szcze­ góln ie in ten syw n e w p ierw szych dw u m iesiącach po zastosowaniu gn ojo- w ic y [7]. N iek orzy stn ie na plon roślin działało rów n ież n iep ra w id łow e ich od żyw ian ie, szczególnie w azot. W w yn ik u niedoboru tlenu m oże nastą­ pić w g leb ie bądź zaham ow anie n itryfik a cji, bądź n a w et d e n itryfik a cja .

W y stęp u je w ów czas niedobór azotu azotanow ego i jednostronne o d ży w ia ­ nie się roślin azotem am on ow ym [5].

N iek orzystn e w aru n ki tlen ow e i od ży w ia n ie się roślin azotem amono­ w y m (N H 4+) zm n iejszyło pobieranie innych kationów ( K + , M g 24", Ca2+). W w yn ik u tego w y k orzy sta n ie ich b yło m niejsze niż zaw artość fo rm rozpuszczalnych w g n o jo w ic y [1, 11].

W yk o rzystan ie fosforu zależało rów n ież od stosunków p o w ietrzn o- w odnych w glebie. W g n o jo w ic y w iększość fosforu w ys tę p u je w połącze­ niach organicznych [11]. W gleb ie nadm iernie w ilg o tn e j i naw ożonej dużą daw ką g n o jo w ic y w o ln iej — z pow odu niedoboru tlenu — p rze­ biega m in eralizacja i udostępnianie fosforu ze zw ią zk ó w organicznych. P rzep row a d zon e dośw iadczenia w azon ow e ze stosowaniem g n o jo w icy na g leb ie ciężk iej p o zw ala ją na w yc ią g n ię cie następujących w n iosk ów :

1. D ziałanie n a w ozow e g n o jo w ic y jest uzależnione od w ilgotn ości g le ­ by. U je m n y w p ły w nadm iernej w ilgotn ości g le b y w ys tę p u je g łó w n ie w plonie roślin u praw ianych bezpośrednio po zastosowaniu g n o jo w ic y i m aleje w ra z z u p ływ em czasu.

2. Bezpośrednie działanie n a w ozow e g n o jo w ic y jest słabsze niż działa­ nie n a w o zów m ineralnych. N a plon roślin następczych g n ojow ica działa lep iej niż n a w o zy m ineralne.

3. R o ślin y w y k o rzy s tu ją z g n o jo w ic y w w arunkach g le b y ciężk iej 23 - 39% N, 31 - 8 2 % P, 39 - 99% K , 10 - 24 % Ca i 59 - 9 8 % M g.

4. N ad m iern a w ilgotność g le b y ciężk iej (8 0 % M P W ) pow od u je obni­ żenie w yk orzysta n ia składników pokarm ow ych z g n o jo w ic y u ży tej do nawożenia.

L I T E R A T U R A

[1] A m b e r g e r A., W u n s c h A., G u t s c h e r R. K a liu m w irk u n g verschiedener Güllen. Z. Pflanzenernähr. Bodenkd. 1984, 147, 1 s. 125 - 130.

[2] H u n d t J., G ö r l i t z H. Untersuchungen über den Einfluss hoher G ü lle g a ­ ben au f die M akron ährstoffgeh älte einiger landw irtschaftlicher K ultu rp flanzen w äh ren d der Vegetation. A rch . A ck e r P flb au . 1980, t. 24, nr 5 s. 303 - 310. [3] K a l e m b a s a S. Studia nad technologią stosowania bydlęcego obornika bez-

ściółkowego i ściółkowego na tle różnych w a ru n k ó w glebow ych i term icz- no-opadowych. A R Szczecin, R ozpraw y, 1978, 56 s. 1 - 109.

[4] K a l e m b a s a S., K a n i a R. W p ły w d aw ek gnojow icy trzody chlewnej i n a­ wożenia m ineralnego na plon suchej masy kukurydzy. /W:/ N aw o zy organicz­ ne. A R Szczecin, 1984 s. 109 - 116.

[5] K l u p c z y ń s k i Z . D ynam ika azotu m ineralnego w glebie. Rocz. A R Poznań, 1979, t. 109 s. 145-151.

[6] K o c J. W p ły w w ap n o w an ia gleby na działanie naw ozow e gnojow icy trzody chlewnej. A cta Acad. Agricult. Tech. Olst. A gricultu ra, 1985, 42 s. 175 - 189. [7] К о с J. B ad ania nad m ineralizacją w glebie i działaniem n aw ozow ym gn ojo

-w icy trzody chle-wnej. A cta Acad. A gricult. Tech. Olst. A gricultu ra, 1986, 42, В s. 3- 62.

[8] L a n g e H. P aram eter fü r den Einsatz der G ü lle in Rahm en des E D V -P r o - jects organische Düngung. Arch. A ck e r P flbau . Bodenk. 1973, 17, 7/8 s. 643 - 648.

[9] M a z u r Т., К о с J., С i e с к o Z. Porów n anie w artości naw ozow ej gnojow icy z obornikiem i naw ozam i m ineralnym i w doświadczeniach wazonowych. Rocz. Glebozn. 1979, 30, 2 s. 57 - 72.

[10] N i k l e w s k i M., K a l e m b a s a S. Rola przem ian azotu w kształtowaniu się wartości produkcyjnej obornika bezściółkowego od b y dła i trzody chlew ­ nej. Zesz. Nauk. A R Szczecin, 1974, 48 s. 183- 198.

[11] S ą d e j W . B ad ania nad form am i zw iązk ó w azotowych, fosforow ych i pota­ sowych oraz stratami azotu w czasie przechow yw ania gnojowicy. (Praca dok­ torska, maszynopis). A R T Olsztyn 1978.

Ю. КОЦ В Л И Я Н И Е В Л А Ж Н О С Т И П О Ч В Ы Н А У Д О Б Р И Т Е Л Ь Н О Е ДЕЙ СТВИ Е Ж И Д КОГО Н АВО З А ИЗ Ф ЕРМ О Т К О Р М А С В И Н Е Й Кафедра агрохимии Сельскохозяйственно-технической академии в Ольштыне Резю м е В сосудном опыте проведенном на тяжелой глине исследовали влияние влажности почвы (40, 60 и 80% M B) на удобрительное действие жидкого навоза свиней внесенного в дозах содержащих 1,5, 3,0 и 4,5 г азота на сосуд. Тестовыми растениями были кукуруза, подсол­ нечник, овес и гречиха. Установлено, что чрезмерная влажность почвы (80% максималь­ ной влагоемкости) ослабевает навозное действие жидкого навоза, особенно при его внесе­ нии в крупных дозах. Чрезмерное увлажнение почвы вызывает также ухудшение в исполь­ зовании из жидкого навоза азота, фосфора, калия и магния растениями. Отрицательно- нлияние высокой влажности тяжелой почвы (80% M B) на урожай растений и использование питательных элементов из жидкого навоза наблюдалось в случае возделывания растение пепосредственно полсе полива жидким навозом, однако оно ослабевало с течением времени

J. кос

D epartm ent of A gricu ltu ral Chemistry, U niversity of A gricu ltu ral Technology of Olsztyn

S u m m a r y

In a pot experim ent the effect of soil moisture (40, 60 and 80% of m axim um w ater capacity — M W C ) on the fertilizing action of pig slu rry applied to heavy loam in the doses am ounting to 1.5, 3.0 and 4.5 g N per pot w as investigated. Plants tested w ere maize, sunflow er, oats and buckwheat. It has been proved

that an excessive soil moisture (80% M W C ) causes a w eak ening of the fertilizing action of slurry, particularly w h ere applied in high doses. Too high soil moisture leads also to w orse utilization by plants of nitrogen, phosphorus, potassium, calcium and m agnesium contained in slurry. A negative effect of too excessive moisture of heavy soil (80% M W C ) on the yield m agnitude and utilization of nutrients from slurry w as most intensive in case of cultivation of plants directly after fertili­ zation w ith slurry and w eakened along w ith the passage of time.

D oc. dr J. K o c Praca wjplynqla do red akcji w e w rześniu 1988 r.

K atedra C h em ii R o ln e j

Akadem ia R oln iczo- T echniczna w Olsztynie 10 - 744 O ls z ty n -K o rto w o , Ы. 38