K AZIM IER Z B O R A T Y Ń SK I, S T A N ISŁ A W K O W A L IŃ SK I, K A ZIM IER Z W ILK
SKŁAD ZW IĄZKÓW PRÓCHNICZNYCH GLEB WYTW ORZONYCH W RÓŻNYCH STREFA CH BIOEKOLOGICZNYCH
K atedra C hem ii R olnej i K atedra G leb o zn a w stw a W SR W rocław
Ilościow y i jakościow y skład zw iązków próchnicznych zależy od w a ru n ków środow iska, w jakich przebiega proces rozkładu i hum ifikacji su bstan cji organicznych. O bszerniejsze uw agi n a ten tem a t podają T i u r i n , K o n o n o w a , K u b i e ń a. W Polsce zagadnienie to było do tychczas m ało badane. Dlatego podjęto b ad an ia nad w pływ em w aru nkó w bioekologicznych na skład zw iązków próchnicznych. O biektam i p ierw szych naszych badań w ty m zakresie były gleby w ystęp ujące w krańcow o różnych strefach k lim atyczno-roślinnych, a więc
— gleby stre fy arkty cznej — rejo n fiord u H ornsund na Spitsbergenie, — gleby stre fy suchej, półsuchej, półw ilgotnej i w ilgotnej Chin.
G leby ty ch regionów różniły się m iędzy sobą znacznie pod w zględem typologiczno-rodzajow ym . P ro file gleb S p itsb ergenu b yły typologicznie niew ykształcone, o piaszczysto żw irow ym składzie m echanicznym . G leby Chin w y kazyw ały dużą różnorodność typologiczną, lecz m niejsze zróżni cow anie w składzie m echanicznym . B yły to przew ażnie profile w y kształ cone z u tw orów pyłow ych i p y lasty ch pochodzenia eolicznego lub delu- w ialnego.
W dużym m ateriale glebow ym (około 50 profili glebow ych) zbadano w łaściw ości m ikrom orfologiczne, fizyczne i chem iczne m etodam i ogólnie p rzyjętym i. Oznaczenie składu próchnicy w ykonano uproszczoną m etodą 1. W yniki ty ch badań będą przedm iotem obszerniejszej publikacji. W kom u nikacie niniejszym podajem y w y n ik i analizy składu frakcyjnego próchnicy poziom ów ak u m u lacy jny ch k ilk u w y b ran y ch przykładow o profili glebo w ych.
1 K. Boratyński, K. Wilk: Skład frakcji próchnicy w niektórych madach okolic Wrocławia, „Roczniki Gleboznawcze” (w druku).
A n aliza frakcjonow ana związków próchnicznych Wyniki a n a liz podane w p ro cen tach С ogólnego
Gleba
E k stra k c ja
S p itsb erg en Chiny
1 С og - 0,65 2 С og - 0,65 3 С og - 0,59 4 С og - 1,09 5 С og - 2,68 6 С og - 0,67 7 С og - 1,28 8 С og - 1,02 С bitum in # 9,1 10,2 10,2 2 ,9 8 ,7 0 ,9 11.1 7,5 0,5 n H2S04 6,5 8 ,0 5И 10,4 6 ,8 17,3 •* 19,2 • • 27,5 " 0 ,1 n NaOH 13,9 17.2 23,7 30 ,0 24,7 30,4 19.2 20,6 С С wyekstrahowanego 29,5 35И 39,3 43.3 4 0 ,2 48,6 49.5 55,6 С n ie h y d ro liz u ją c y 69.8 64,4 60,8 57.3 6 0,0 51,2 5 1 ,2 43.6 oznaczony
Łw.huminowe - NaOH śla d y , п.оГ 4 ,6 15.0 8 ,6 10,4 20,4 11,6 11,0
Fulwokwasy - NaOH 13,9 12,6 8,7 21,4 14,3 10,0 7,6 9 .6
К w. huminowe/f ulwokw. 0,4 1.7 0 ,4 0,7 2,0 1,5 1.1
* С bitum in wyliczono z różnicy między z a w a rto śc ią С w g le b ie , oznaczonego przed i po u su n ię c iu związków bitum icznych D ekalcytację - h y d ro liz ę prowadzono ne gorąco
^3 05 С П P r ó c h n ic a gle b w róż ny ch strefach b io e k o lo g ic z n y c h
766 К. B oratyński, S. K o w a liń sk i, K. W ilk
W yniki analizy frak cy jn ej zestaw ione w tab licy dotyczą n astępu jących gleb:
— gleba początkowego stad iu m rozw ojow ego o niew ykształconym profilu,
— gleba poligonalna („ stru k tu ra ln a ”), — gleba b ru n atn a,
— gleba b ru n a tn a (na granicy żółtoziemów), — czerw onoziem ,
— gleba szaro b ru n atn a, — szaroziem ,
— gleba zasolona.
W arunki bioekologiczne w p ły w ają w yraźn ie na skład frak cji próchnicy glebow ej. S um aryczne ilości w y ekstrahow anego w ęgla w toku zastosow a nej analizy są bardzo różne. Ogólnie biorąc, w glebach S pitsb ergen u są niższe niż w glebach chińskich. Z aw artość zw iązków bitum icznych w ahała się w dość szerokich g ranicach 1— 11% w stosu nk u do С ogólnego. Zbadane gleby S p itsbergenu (1 i 2) zaw ierają znacznie m niej związków próchnicznych rozpuszczalnych w 0,1 n NaOH niż typologicznie w y k ształ cone gleby Chin. W w yciągu NaOH z gleb S p itsb ergenu znaleziono tylko niew ielkie ilości kw asów hum inow ych. W glebach chińskich natom iast stw ierdzono w w yciągu NaOH w iększe ilości kw asów hum inow ych, przy czym w k ilku przyp ad k ach była znaczna przew aga kw asów hum inow ych nad fulw okw asam i.
