Studia Teologiczne Biał., Droh., Łom.
17(1999)
FUNDACJA KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO
W WYROZĘBACH
Każda parafia posiada swoje dzieje, zaś u ich początku istotnym był zawsze akt fundacji czyli uposażenie kościoła parafialnego w przynależne m u dobra. Do piero na tej podstaw ie biskup diecezjalny wydaw ał dokum ent erekcyjny czyli tworzył parafię jako ośrodek duszpasterski z jej proboszczem, określając teryto rium parafii. Fundatorami były najczęściej osoby świeckie, a także duchowni.
Dokum ent fundacyjny określał praw a i przywileje kościoła parafialnego oraz zobowiązania dobrodziejów i kolatorów tegoż kościoła. Często akt utw o rzenia parafii następował w niedługim czasie po w ystaw ieniu dokum entu fun dacyjnego.
Dnia 16 listopada 1998r. minęło 560 lat od wystawienia aktu fundacyjnego kościoła w Wyrozębach na terenie ówczesnej diecezji łuckiej, a obecnie drohi- czyńskiej. Wydaje się być uzasadnionym przedstaw ienie tego istotnego faktu dla dalszych dziejów parafii, które jak dotąd nie zostały naukow o opracowane. Treść dokum entu fundacyjnego w odpisie umieszczona została w wizytacji ko ścioła parafialnego w Wyrozębach z 1737r., a cały protokół wizytacyjny znajdu je się obecnie w Archiwum Diecezji Siedleckiej w zbiorze Akt Konsystorza Ja nowskiego, łacińskiej diecezji łuckiej.1 Powyższy dokum ent fundacyjny jest pod stawą źródłową do jego publikacji i niniejszego opracowania.
Odczytanie rękopisu z języka łacińskiego i jego tłumaczenie jest pracą au tora publikacji. Poprzedzone zostało krótkim rysem historycznym parafii Wyro- zęby z podaniem wykazu jej proboszczów oraz dołączona została konieczna bi bliografia źródłowa. Podano w niej najistotniejsze, niepublikowane archiwalne źródła rękopiśmienne i drukowane, urzędow e dokum enty kościelne.
KS. B E R N A R D B Ł O Ń S K I
' Archiwum Diecezjalne w Siedlcach, Akta dawnej diecezji łuckiej, Acta visitationis generalis ecclesiarum decanatus Łosiciensis [...] anno 1737 expedita, sygn. D-131, к. 71-72
1. R ys h is t o r y c z n y p a r a fii
Rzymskokatolicka parafia pod wezwaniem Św. Trójcy w Wyrozębach nale ży obecnie do dekanatu sokołowskiego w diecezji drohiczyńskiej.2
W edług urzędow ego odpisu dokum entu fundacyjnego znajdującego się w aktach Konsystorza Janowskiego w archiwum diecezjalnym siedleckim, sama fundacja kościoła w raz z uposażeniem plebana w Wyrozębach, miała miejsce dnia 16 listopada 1438 roku w Wyrozębach. Fundatoram i i kolatorami (opieku nami) pierwszego drewnianego kościoła byli trzej bracia: Marcin, Piotr i Paweł Wyrozębscy dziedzice na Wyrozębach.3
Kiedy w ybudow ano kościół parafialny i kiedy została utw orzona przez bi skupa parafia nie w iadom o, ale musiało to nastąpić do 1445r., poniew aż w tedy biskup łucki Andrzej Spławski konsekrował pierwszą świątynię parafialną w Wyrozębach.4 Nie odnaleziono samego aktu erekcji parafii i dostatecznych źró deł, które by jednoznacznie określały lokalizację pierwszego kościoła.
Do parafii należały wioski pow stałe na skutek osadnictwa na Podlasiu drobnej szlachty mazowieckiej (XIVw.) i ruskiej (XVw.).5 Terytorium parafii przynależało pierwotnie do ziemi drohiczyńskiej, później było w województwie podlaskim, lubelskim, w guberni siedleckiej, w województwie w arszaw skim i obecnie w siedleckim.6
Około roku 1700 pobudow ano now y drew niany kościół, którego fundato rami byli Franciszek Korybut Woroniecki i jego żona Joanna z Wyrozębskich, dziedzice m iędzy innymi na Wyrozębach Podawcach i Kunatach.7 Ta świątynia znajdowała się w miejscu naprzeciw obecnego kościoła. W 1813 roku został po w ażnie ograbiony i zniszczony przez wojska austriackie podczas wojen napole ońskich.8
2 Wiadomości Diecezjalne, Pismo urzędowe Kurii Biskupiej w Drohiczynie, 5 (1992), nr 1, s.
106. 3 Zob. p. 1.
4 Ordo divini officii Diocesis Podlachiensis [...] 1862, s. 32.
5 Wyrozęby, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t .l 4 s. 105; Jabłonowski A. Podla
sie, cz. 2 s. 3-33; Aleksandrowicz P. Diecezja Siedlecka czyli Podlaska, s. 55-59.
6 A l e k s a n d r o w i c z P., dz. cyt., s. 55 nn; T y s z k i e w i c z J., Podlasie: kształtowa
nie się nazwy i terytorium do końca XIX stulecia, w: Prace archiwalno-konserwatorskie na terenie województwa siedleckiego, z. 3 s. 3-16. Od 1999r. w ramach nowego podziału admi
nistracyjnego kraju, terytorium parafii Wyrozęby, ponownie będzie w województwie war szawskim w powiecie Sokołów Podlaski i w gminie Repki.
7 Archiwum Parafialne w Wyrozębach, Visitatio generalis Ecclesiae Parochialis Wyrozębscen- sis [...] 1836 anno expedita, k. 2.
8 Archiwum Parafialne w Wyrozębach, Liber Baptisatorum 1812-1837, s. 6. Jest tutaj notatka
ówczesnego proboszcza parafii ks. Wiktora Dworakowskiego po dewastacji gospodarstwa parafialnego i kościoła:“... in hoc parochia devastatio maxima per militiam Austriacam ...”.
FUNDACJA KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO W WYROZĘBACH
W edług Statutów synodu diecezji łuckiej i brzeskiej z 1726 roku do parafii należały następujące wioski: Wyrozęby Kunaty, Wyrozęby Podawce, Borychów, Repki, Mołomotki, Szkopy, Baczki, Wierzbice Nagórne, Karskie, Bochy, Sawice Ruskie, Kobylany Skorupki, Skwierczyn Ruski.9
Obecny, nowy murowany kościół wybudowano w latach 1858-65, staraniem i nakładem finansowym Tadeusza Doria-Demałowicza, właściciela dóbr Repki, we dług projektu architekta Henryka Marconiego. Budowę prowadził Ludwik Jabłoński budowniczy powiatu siedleckiego.10 Kamień węgielny pod budowę świątyni położył dnia 8 maja 1858r. biskup podlaski Beniamin Szymański. Poświęcenia kościoła doko nał, z upoważnienia biskupa, miejscowy proboszcz ks. kanonik Julian Brześciański dnia 26 listopada 1865r., który kierował całością budowy nowej świątyni parafialnej.11
Kościół jest jednonawowy, zbudowany na planie krzyża łacińskiego, z dwie ma wieżami, zamknięty półkolistą absydą z ołtarzem głównym oraz ze sklepie niem żaglastem w nawie i prezbiterium. Jest on w stylu neorenesansowym, skie rowany prezbiterium na południe. Posiada trzy ołtarze klasycystyczne wykonane z szarego marm uru. W ołtarzu głównym jest obraz Świętej Trójcy, pędzla Zdzisła wa Suchodolskiego z 1863r. Są w nim także figury świętych apostołów Piotra i Pawła. W bocznym ołtarzu po prawej stronie świątyni jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, kopia z XVIIw. w sukience ze srebrnej blachy. Natomiast w dru gim bocznym ołtarzu po lewej strome jest obraz malowany w 1864r. przez Fran ciszka Tegazo, przedstawiający św. Wincentego a Paulo wśród ubogich. Na chó rze kościelnym są organy mechaniczne o jednym manuale, jedenastogłosowe, zbudowane przez Mateusza Mielczarskiego z Warszawy w 1865r.12.
Przy kościele w ybudow ano szpital - Instytut Dobroczynności pw. Św. Ta deusza. O tw arty on został w 1873r. dla opieki nad starcami, kierow any był przez Siostry Miłosierdzia (szarytki) założone przez św. Wincentego a Paulo. Siostry pracowały w parafii do 16 kwietnia 1887r., tj. do chwili w ydalenia ich przez rząd rosyjski. Ich miejsce zajęły siostry (mniszki) praw osław ne kierujące Instytutem do 17 stycznia 1906r. Ponownie powróciły tu Siostry Miłosierdzia w 1908r. dzięki staraniom ks. J. Brześciańskiego.13 N ieprzerw anie pracow ały w
9 Constitutiones Synodales Diaecesis Luceoriensis et Brestensis [...] latae celebrate et promul
gate anno Dominii 726, k. Ff.
10 Poświęcenie węgielnego kamienia do nowego parafialnego kościoła we wsi prywatnej Wyro-
zembacli, w: Pamiętnik religijno-moralny, t. 2, nr 7 s. 90-95; Podczas tej uroczystości przemo
wę okolicznościową wygłosi! ks. Tomasz Nowacki, profesor seminarium w Janowie Podlaskim, tamże s. 96-102; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok
1929, s. 205; Katalog zabytków sztuki w Polsce, Powiat Sokołowski, t. 10 z.25, s. 31.
" Z racji poświęcenia nowo wybudowanego kościoła parafialnego została wmurowana tablica pamiątkowa zachowana do dzisiaj w kościele w Wyrozębach
12 Katalog zabytków, s. 31-32.
13 Archiwum Parafialne w Wyrozębach, Notatka ks. Juliana Brześciańskiego o parafii wyrozęb-
skiej, B.m.r. Tekst ten został napisany w niedługim czasie przed śmiercią proboszcza.
szpitalu do 1995г., mimo że w czasach komunistycznych odsunięto je od kie rownictwa i administracji szpitalem.
Na podstaw ie zachowanych w archiwum parafialnym ksiąg m etrykalnych od 1608 roku m ożna ustalić od tej daty ciągłą listę proboszczów parafii. Wyjąt kową postacią był ks. kanonik J. Brześciański, inspirator budow y obecnego ko ścioła i szpitala. Objął probostwo w Wyrozębach w 1849r. po 5 latach w ikariatu w parafii Przesmyki. Proboszczem w Wyrozębach był przez całe 60 lat. Było to jego jedyne probostwo. Odznaczony został kanonią honorową Kapituły Podla skiej w 1863r. Zm arł dnia 22 maja 1909r., przeżywszy 88 lat w tym 65 w kapłań stwie.14 Pochowany został na miejscowym cmentarzu. Był karany przez władze carskie grzyw nam i pieniężnym i za pomoc duszpasterską unitom .15 Parafianie umieścili w kościele tablicę pam iątkową jako w yraz wdzięczności i pamięci o swoim długoletnim duszpasterzu.
Na terenie parafii były dwie cerkwie unickie: w Szkopach i w Sawicach Ruskich. W okresie budow y obecnego m urow anego kościoła w parafii m ieszka ło 1896 łacinników, 580 unitów i 152 Żydów (1861r.).16
W kościele parafialnym w Wyrozębach został ochrzczony Stefan Aleksan der Zwierowicz urodzony w 1842 roku w Repkach. Był biskupem wileńskim w latach 1897-1902. Na pewien czas został wyw ieziony w głąb Rosji za sprzeciw wobec rusyfikacji młodzieży. Następnie przeniesiony został na biskupstw o san domierskie i tam zmarł w 1908 roku.17
W latach 1891-1919 do parafii Wyrozęby była przyłączona parafia Paprot nia, skasowana przez rząd carski.18 Obecnie do parafii należą następujące wio ski: Bohy, Borychów, Kobylany-Skorupki, Ostrówek, Skwierczyn, W yrozęby Po- dawce i Wyrozęby Konaty zwane kiedyś "Kunaty", a wiernych parafia liczy około tysiąca osób. Aktualnie z parafii Wyrozęby pochodzą trzej księża i trzy siostry zakonne.19
Cmentarz grzebalny był pierwotnie wokół kościoła i znajdował się na prze ciw obecnej świątyni, a w połowie XIXw. został przeniesiony na skraj wioski.
Na przestrzeni wieków parafia należała do następujących diecezji: łuckiej - do 1805r., lubelskiej w latach 1805-1818, podlaskiej później siedleckiej w latach 1818-1992 z przerw ą 1867-1918 kiedy to skasowana diecezja podlaska została włączona do diecezji lubelskiej, a od 1992r. należy do nowopowstałej diecezji
14 Archiwum Diecezjalne w Siedlcach, Akta Osobiste, Ks. Julian Brześciański, passim.
15 K u b i c k i R, Bojownicy kaplani za sprawę Kościoła i Ojczyzny w latach 1861-1915, cz. 1 t. 3, s. 37.
16 Ordo divini officiiDioecesis Podlachiensis [...]. 1862, s. 32
17 Zwierowicz Stefan Aleksander, w: Podręczna Encyklopedia Kościelna, t. 44 s. 274-275; Ni tecki R, Biskupi Kościoła w Polsce, s. 238.
11 P r u s z k o w s k i J., dz. cyt. s. 372; Katalog kościołów i duchowieństwa [...].1929, s. 62. 19 Katalog duchowieństwa i parafii diecezji siedleckiej czyli podlaskiej 1985, s. 230-231.
FUNDACJA KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO W WYROZĘBACH
drohiczyńskiej. Przynależność dekanalna była następująca: losicki - do 1805г., siedlecki 1805-1819, janowski 1819-1864, sokołowski od 1864 roku do chwili obecnej.20
Dnia 2 lipca 1995 roku parafia obchodziła Jubileusz 550 -lecia konsekracji pierwszego kościoła i 130-tą rocznicę poświęcenia obecnej świątyni. Uroczysto ściom jubileuszowym przewodniczył biskup drohiczyński Antoni Dydycz.21
Bolesnym wydarzeniem w parafii było aresztowanie przez władze sowiec kie dn. 20.02.1945r. i wywiezienie na Syberię 40 mężczyzn. Czterech z nich zgi nęło w transporcie i w łagrach sowieckich. Dla upamiętnienia tego faktu, jako represji sowieckiej wobec ludności polskiej i ku pamięci potomnych o tamtych osobach, i ich ofierze dla Ojczyzny, dn. 11.11.1998r. została umieszczona tablica pamiątkowa przy wejściu do świątyni.22
P r o b o s z c z o w ie p a r a fii23 1550 - ks. Jan 1550 - ks. Andrzej 1565-72 - ks. Jakub Wyrozębski 1607 - ks. Galkus 1607-21 - ks. Jan Kobyliński 1621-65 - ks. Stanisław Osiński 1666-91 - ks. Walenty Krasnodębski 1691-93 - ks. Franciszek Laski 1693-1704 ks. Andrzej Kącki
1704-16 - ks. Bartłomiej Tadeusz Skwierczyński 1716-40 - ks. Józef Czarnocki
1740-66 - ks. Franciszek Maciej Osiński, dziekan łosicki, zm. 3.07. w Wyrozbach 1766-87 - ks. Florian Józef Dubilewski, zm. 3.04. w Wyrozębach
1878-1807 - ks. Tomasz Łępicki, zm. 01.03. w Wyrozębach
1807-34 ks. Wiktor Dworakowski, kanonik hon. lubelski, profesor semina rium janowskiego, dziekan janowski, zm. 30.10. w Wyrozębach 1834-44 - ks. Paweł Olechniewicz, zm. 14.02.1849 jako rezydent w Wyrozębach 1844-45 - ks. Józef Zawistowski, administrator
20 P r u s z к o w s k i J., dz. cyt., s. 26-27, 107; A l e k s a n d r o w i c z P., dz. cyt., s. 55,
74 nn; D u d k a F., Zarys historyczny dziejów diecezji siedleckiej, w: Katalog diecezji sie dleckiej 1997, s. 37-47; J a n P a w e l I I , Bulla "TOTUS TUUS Poloniae Populus" z dn. 25.03.1992, w: Wiadomości Diecezjalne, dz. cyt., s.32.
21 B ł o ń s k i B,, Parafia Wyrozęby, “Podlaskie Echo Katolickie” 11 (1995): Wolski K., Jubi leusz parafii Wyrozęby, “Niedziela”, “Niedziela Podlaska", 37 (1995).
22 B ł o ń s k i B., Sybiracy z parafii Wyrozęby, “Podlaskie Echo Katolickie”, 45 (1998).
23 Opracowano na podstawie akt m etrykalnych parafii Wyrozęby, akt Konsystorza Janow skiego i drukowanych schem atyzm ów i katalogów diecezjalnych.
1845-48 - ks. Tomasz Radoszyński, adm inistrator 1848-49 - ks. Franciszek Niemira, adm inistrator
1849-1909- ks. Julian Brześciański, kanonik hon. podlaski, zm. 22.05. w Wyrozębach 1909-19 - ks. W ładysław Górski 1919-20 - ks. Henryk Ciemniewski 1920-21 - ks. Stefan Ginalski 1921-24 - ks. Feliks Franczewski 1924 - ks. Marceli M atuszelański 1924-26 - ks. Stanisław Oskierko 1926-34 - ks. Dominik Bożyk 1934-42 - ks. Stanisław Kiebasiński 1942-49 - ks. Adolf Wlaźlacki 1949-57 - ks. Antoni Przy stupa 1957-69 - ks. Piotr Zwierz 1969-74 - ks. Kazimierz Potiopa 1974-76 - ks. Hipolit Hryciuk 1974-82 - ks. Jan Chlebek 1982-86 - ks. Eugeniusz Rola 1986-92 - ks. Czesław Sudoł
1992-98 - ks. Kazimierz Wolski, zm. 9.06. w Wyrozębach 1998 - ks. Tadeusz Sosnowski
2. D o k u m e n t fu n d a c y jn y k o ś c io ła p a r a fia ln e g o w W y r o z ę b a c h O r y g in a ł nieznany.
K o p ia : Archiwum Diecezjalne w Siedlcach, Akta dawnej diecezji łuckiej i brzeskiej, Acta visitationis generalis ecclesiarum decanatus Łosiciensis dioecesis Brestensis R. D. Andeae Stanislai Kostka Załuski episcopi Luceoriensis et Bre- stensis, suprem i Regni cancellarii, per R. D. Thomam Josephum Kamiński scho lasticum Brestensem, judicem consistorii Janoviensis, Seminarii Janoviensis Re gentem, deputatum generalem visitatorem, anno 1737 expeditae.
Sygnatura D -131, k. 71-72. D ru k w oparciu o kopię.
FUNDACJA KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO W WYROZĘBACH
FUNDACJA KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO W WYROZĘBACH
W iz y ta c ja k o ś c io ła p a r a fia ln e g o w W y r o z ę b a c h
R o k u P a ń s k ie g o ty s ią c z n e g o s ie d e m s e t n e g o t r z y d z ie s te g o s ió d m e g o [1737] d n ia 24 m ie s ią c a p a ź d z ie r n ik a o d b y ta .
Prawa kościoła parafialnego wyrozębskiego z jego oryginalnych i auten tycznych dokum entów dosłownie przepisane.
F u n d a cja k o ś c io ła w y r o z ę b s k ie g o
zaw arta w aktach ziemskich drohiczyńskich po wyznaczeniu czasu ziemskiego drohiczyńskiego odbytego w Drohiczynie w najbliższy piątek24 po niedzieli "In vocavit"25 Wielkiego Postu, roku Pańskiego tysiącznego sześćsetnego ósmego [1608] wpisana.
W aktualnym urzędzie ziemskim drohiczyńskim osobiście stawiający się, Szlachetny i Wielebny Jan Kobyliński26 pleban wyrozębski, przyniósł i okazał tem u sądowi pisma niżej wspom niane, na pergam inie spisane, fundacji kościoła w Wyrozębach istniejącej, zachowujące całość nienaruszoną i żadnego znaku i podejrzenia błędów nie zawierające, z wiszącą pieczęcią wielką z wosku; i pro sił, aby je pozwolił w pisać w aktualnych aktach, dla większej stałości i mocy, co uznał aktualny urząd ziemski drohiczyński, widząc je w całości zachowane i nienaruszone, i dopuścił wpisać je w aktualnych aktach, których brzm ienie jest następujące.
24 Tj. 28 lutego. Datację dzienną ustalono na podstawie tablic chronologicznych w: W 1 o d a r - s к i B. Chronologia polska, Warszawa 1957.
25 Pierwsza niedziela Wielkiego Postu.
26 Jan Kobyliński proboszcz wyrozębski w latach 1607-1621.
W imię Pańskie amen. Aby pamięć wszystkich dzieł nie zginęła, świadka mi prawdziwymi i pismami publicznymi nich będzie utrwalona, dlatego my Marcin, Piotr, Paweł, bracia rodzeni dziedzice na Wyrozębach, wiosce położonej w ziemi drohiczyńskiej, oznajmiamy nasz zamiar wszystkim obecnym, ponie waż dobro tak wspólne, jako Boskie niech będzie oceniane, chcąc Boże zbawie nie wiernych i dusz naszych przodków pomnażać, za radą wszystkich naszych przyjaciół, mając już uprzednio zgodę Najprzewielebniejszego w Chrystusie ojca, pana Andrzeja27, z Bożej łaski biskupa łuckiego, kościół w wiosce naszej zwanej Wyrozęby, na cześć Świętej Trójcy, i na chwałę Chwalebnej Anny, matki Maryi oraz na chwałę Błogosławionego Mateusza, apostoła i ewangelisty, we wspomnianych naszych dobrach własnych, wznosimy i uposażamy, i sam ko ściół nasz wyżej wymieniony, ze wspomnianych dóbr naszych dziedzicznych obdarzamy w ten sposób.
Ten już wspomniany Marcin [dał] dwie włóki28 ziemi, uprawnej i nie- uprawnej na każdym polu, w ten sposób, że sam kościół w dobrach kościelnych stoi, i jedną drugą [połowę] włóki od kościoła aż do granicy [wioski] Skwier- czyn29, i drugą połowę włóki od kościoła aż po Bajowe Sady30, i innego [pola] dwie trzecie włóki z naprzeciwko Zastawnego Pola31 razem z rzeką32 i łąkami. Piotr razem z Pawłem dali, pole zwane Zastawne Pole z drugiej strony rzeki z brzegiem rzeki i łąką, gdzie ksiądz pleban, który dopiero będzie, albo jego na stępcy, młyn z sadzawką we wspomnianych dobrach kościelnych uczynić i lo kować mogą, dla swego pożytku bez sprzeciwu i przeszkody innych jakichkol wiek panów, nadają też wspomniani panowie wyżej wymienionemu kościołowi rzeczone prawo, i księdzu plebanowi pełną i całkowitą władzę we wspomnia nych dobrach kościelnych w tym przywileju zawartych, aby korzystał tak sam albo inni następcy jego po wieczne czasy, w sposób pokojowy i spokojny, daje my także wspomnianemu plebanowi kościoła karczmę w wymienionych do brach. Również dajemy w naszych dobrach prawo ścinania drzewa, a także i pastwisko, tak jak to jest w innych dobrach kościelnych; dla upamiętnienia tej rzeczy, pieczęcie nasze, których używamy, polecamy zawiesić.
Działo się w Wyrozębach, w niedzielę33 po dniu świętego Marcina34, roku Pańskiego od narodzenia Jego tysiącznego czterechsetnego trzydziestego ósme
27 Andrzej z Płońska (Spławski), biskup włodzimierski i łucki (1425-ok.l459).
28 Włóka jako miara powierzchni gruntów zawierała 30 morgów, tj. ok. 17 hektarów. Obecnie parafia posiada ok. 8 ha gruntów.
29 Skwierczyn: wioska istniejąca do dzisiaj w parafii Wyrozęby. 30 Nazwa dzisiaj nie istnieje.
31 Nazwa dzisiaj nie istnieje.
32 Rzeka kiedyś' zwana Kunatowska, dzisiaj Myślą, jako naturalna granica między Wyrozębami Konaty i Wyrozębami Podawce.
33 Tj. 16 listopada
34 Wspomnienie św. Marcina wypada w kalendarzu liturgicznym dnia 11 listopada.
FUNDACJA KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO W W YROZĘBACH
go [1438] w obecności Czcigodnych i Szlachetnych mężów, panów: Piotra ple bana w Paprotni35, Grzegorza i Alberta ze Skorupków36, Jakuba z Kożuchowa37, Stanisława Domiantasino z Wyrozębów, Klemensa Rusina zwanego Kłysz, Stani sława z Sawie38 i wielu innych licznych wiary godnych świadków do tego co wyżej oznajmione specjalnie wezwanych i zaproszonych. Z Akt ziemskich drohiczyńskich przepisane. Poprawił Niemyski, odczytał Pieńkowski, (miejsce pieczęci)
B ib lio g r a fia ź r ó d ło w a Archiwum Diecezjalne w Siedlcach:
— Akta dawnej diecezji łuckiej i brzeskiej, Acta visitationis generalis ecclesia rum decanatus Łosiciensis [...] anno 1737 expedita, sygn. D-131.
— Akta parafii Wyrozęby, (obecnie w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczy nie)
Archiwum Parafialne w Wyrozębach:
— Księgi metrykalne: ochrzczonych, zaślubionych i zmarłych. — Notatka ks. Juliana Brześciańskiego o parafii wyrozębskiej.
— Visitatio generalis Ecclesiae Parochialis Wyrozembscensis [...] 1836 anno expedita.
Constitutiones Synodales Diaecesis Luceoriensis et Brestensis [...] latae celebratae et promulgatae Anno Domini 1726, Varsaviae, Typis S.R.M. Scholarum Piarum. Katalog diecezji siedleckiej 1997, Siedlce 1997.
Katalog duchowieństwa i parafii diecezji siedleckiej czyli podlaskiej, Siedlce 1985. Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej na rok 1929, Siedlce 1929. Ordo divini officii Dioecesis Podlachiensis pro anno 1862, Varsaviae 1862. Wiadomości Diecezjalne. Pismo urzędowe Kurii Biskupiej w Drohiczynie.
35 Paprotnia: wioska i parafia sąsiednia.
36 Skorupki : wioska w sąsiedniej parafii Kożuchówek; lub Kobylany Skorupki: wioska w para fii Wyrozęby.
37 Kożuchów: wioska w sąsiedniej parafii Kożuchówek.
38 Sawice: kiedyś wioska w parafii Wyrozęby, obecnie sąsiednia parafia.
