Dochody i wydatki gospodarstw domowych

Dochody i wydatki

gospodarstw domowych

Miros³aw Gorczyca, dr hab. n. ekon., profesor w Wy¿szej Szkole Informatyki i Zarz¹- dzania w Rzeszowie

1. Wprowadzenie

Nic nie podlega tak subiektywnym ocenom zdeterminowanym osobistym ogl¹dem, jak kondycja ekonomiczna naszego spo³eczeñstwa. Zale¿¹ one w do- minancie od zawartoœci portfeli i stanu kont. Kreuj¹ je te¿ sprzeczne donie- sienia mediów oraz wyst¹pienia demagogicznych polityków, w zale¿noœci od tego, czy s¹ oni u w³adzy, czy te¿ — znajduj¹c siê w opozycji — walcz¹ o ni¹.

Jest to tym istotniejsze w polskiej rzeczywistoœci sui generis „p³odozmianu politycznego”, którego doœwiadczamy od kilkunastu lat. Rozbie¿noœciom w ocenach i dezorientacji na temat statusu ekonomicznego sprzyja polaryza- cja ekonomiczna naszego spo³eczeñstwa.

Wzglêdnie prawid³owy obraz sytuacji ekonomicznej Polaków zobrazowaæ mo¿e, przedstawione sine ira et studio, statystyczne spektrum oparte na wyni- kach badañ bud¿etów gospodarstw, przeprowadzonych przez G³ówny Urz¹d Statystyczny, na podstawie reprezentatywnej bazy faktograficznej¹. Wydatki polskich gospodarstw domowych, ich struktura oraz nominalna dynamika, skorygowane deflatorem opartym na wskaŸnikach zmian cen towarów i us³ug konsumpcyjnych wed³ug GUS-u, spektakularnie pokazuj¹, jak zmienia³ siê obraz rzeczywistej si³y nabywczej strumienia naszych wydatków. Z kolei kon- frontacja poziomu wydatków z minimum socjalnym czy te¿ minimum egzy- stencji ustalonymi dla 2003 r. w Instytucie Pracy i Polityki Socjalnej pozwoli na usytuowanie poziomu ¿ycia podstawowych grup spo³eczno-ekonomicz- nych, w kontekœcie ich quasi-normatywnej wysokoœci.

Ze wzglêdu na ograniczon¹ objêtoœæ artyku³u, komentarz s³owny obfitego materia³u faktograficznego w przedmiotowym zakresie ograniczono do naj- niezbêdniejszego — zdaniem autora — minimum. Szczególnym walorem po- znawczym w tej informacji jest przedstawienie dyferencjacji dochodowo-wy- datkowej polskich rodzin, a tak¿e zakresu marginalizacji (wykluczenia) zna- cz¹cej czêœci spo³eczeñstwa, która z powodu niskich dochodów musi rezygno- waæ nie tylko z zaspokojenia potrzeb wy¿szego rzêdu, ale nawet najniezbêd- niejszych, podstawowych potrzeb ¿yciowych.

1 Por.: Bud¿ety gospodarstw domowych w … r. (edycje dla odpowiednich lat), w tym przede wszystkim Bud¿ety gospodarstw domowych w 2003 r., GUS, Warszawa 2004 oraz Bud¿ety gospo- darstw domowych w 2005 r., GUS, Warszawa 2006.

2. Metodyka badania bud¿etów gospodarstw domowych

i charakterystyka zgromadzonego materia³u Ÿród³owego

Badanie bud¿etów gospodarstw domowych jest wa¿nym Ÿród³em danych o przychodach, rozchodach, spo¿yciu i innych aspektach warunków bytu ró¿- nych grup spo³eczno-ekonomicznych. Podmiotem badania s¹ jedno- i wie- loosobowe gospodarstwa domowe, a jego przedmiotem wielkoœæ przychodów (pieniê¿nych i niepieniê¿nych) ich cz³onków oraz iloœciowe spo¿ycie wybra- nych artyku³ów i us³ug. Badania prowadzone s¹ przez GUS od lat, przy wyko- rzystaniu metody reprezentacyjnej. Gospodarstwo domowe stanowi zespó³ osób — spokrewnionych lub nie ze sob¹ — mieszkaj¹cych razem i wspólnie utrzymuj¹cych siê (wieloosobowe) lub osoba utrzymuj¹ca siê samodzielnie, bez wzglêdu na to, czy mieszka sama, czy te¿ z innymi osobami, nie ³¹cz¹c jed- nak z nimi swoich dochodów (jednoosobowe). Zatem osoby mieszkaj¹ce wspólnie, ale utrzymuj¹ce siê oddzielnie, tworz¹ odrêbne gospodarstwa do- mowe. Tak wiêc kryterium wyodrêbnienia gospodarstwa domowego jest wspólnota utrzymywania siê.

Bud¿et gospodarstwa domowego jest systematycznym zestawieniem jego przychodów i rozchodów za dany okres. Poniewa¿ w opracowaniu tym przed- stawione bêd¹ dochody rozporz¹dzalne i wydatki, poni¿ej przedstawione s¹ ich okreœlenia. Dochód rozporz¹dzalny obejmuje pieniê¿ne oraz niepieniê¿- ne bie¿¹ce dochody (bez podatków) i przeznaczony jest na wydatki oraz przy- rost oszczêdnoœci, W jego sk³ad wchodzi spo¿ycie naturalne oraz towary i us³ugi otrzymane nieodp³atnie. Dochód rozporz¹dzalny tworz¹ dochody z:

pracy najemnej, gospodarstwa rolnego (dzia³ki), pracy w³asnej, tytu³u w³as- noœci, wynajmu, œwiadczeñ spo³ecznych i pozosta³e. Wydatki obejmuj¹ koszty zakupu towarów i us³ug oraz pozosta³e wydatki.

W badaniach bud¿etów gospodarstw domowych wyró¿nione jest 5 grup spo³eczno-ekonomicznych³:

— pracowników,

— pracowników u¿ytkuj¹cych gospodarstwo rolne,

— rolników,

— pracuj¹cych na w³asny rachunek,

— emerytów i rencistów.

O zaliczeniu do danej grupy konkretnego gospodarstwa domowego decy- duje: w gospodarstwie wieloosobowym suma dochodów osób z danej grupy, gdy w sk³ad jego wchodz¹ osoby o ró¿nym statusie, a w jednoosobowym naj- wy¿szy dochód z jego sk³adników.

2 Por.: Metodyka badania bud¿etów gospodarstw domowych., GUS, Warszawa 1999 (z póŸniej- szymi zmianami).

3 Wystêpuje jeszcze szósta — „osób utrzymuj¹cych siê z niezarobkowych Ÿróde³, innych ni¿

emerytura lub renta”, z której dane s¹ uwzglêdniane w ogólnych wynikach, ale nie s¹ publiko- wane. Jest to mocno niejednorodna zbiorowoœæ, gdy¿ s¹ w niej bogaci rentierzy i biedacy utrzy- muj¹cy siê z pomocy spo³ecznej. Ostatnio GUS nie podaje danych o dochodach i wydatkach gos- podarstw domowych pracowników u¿ytkuj¹cych gospodarstwo rolne.

Tabela 1.

Liczbarespondentówjednostek2282190195197217216218229251271298 %100,08,38,58,69,59,59,610,011,011,913,1 Œrednialiczbaosóbna1 gosp.domoweogó³em, wtym:4,585,545,345,324,844,814,774,554,203,853,47 pracuj¹cych2,162,302,162,192,102,322,152,212,172,042,02 Górnagranica przedzia³udecylowegoPLN/osobê/ miesi¹cx279,30335,88384,98441,43500,00574,37644,19733,81986,575764,61 Œrednidochód rozporz¹dzalnyPLN/osobê/ miesi¹c521,28110,96271,33326,66378,89431,74487,03550,03639,42783,421266,50

Gospodarst wodomoweWyszczególnienieOgó³emIIIIIIIVVVIVIIVIIIIXX RolnikówLiczbarespondentówjednostek1241140114103110114121119135145140 %100,011,29,28,38,99,29,89,610,911,711,2 Œrednialiczbaosóbna1 gosp.domoweogó³em, wtym:4,213,814,595,034,734,614,314,383,843,613,67 pracuj¹cych1,951,912,122,152,151,931,962,031,871,671,86 Górnagranica przedzia³udecylowegoPLN/osobê/ miesi¹cx122,89241,40281,41350,50405,52485,87571,36733,921178,5012537,99 Œrednidochód rozporz¹dzalnyPLN/osobê/ miesi¹c474,31–250,14142,45218,82276,14334,67400,36482,73591,11809,481789,72 Pracu- j¹cychna w³asny rachunek

Liczbarespondentówjednostek2021168168170178187194200219246291 %100,08,38,38,48,89,39,69,910,812,214,4 Œrednialiczbaosóbna1 gosp.domoweogó³em, wtym:3,554,324,294,214,043,873,633,613,282,922,45 pracuj¹cych1,631,381,431,581,661,601,731,751,711,731,65 Górnagranica przedzia³udecylowegoPLN/osobê/ miesi¹cx318,00442,85526,07599,13722,21845,671032,001267,131850,0019350,00 Œrednidochód rozporz¹dzalnyPLN/osobê/ miesi¹c860,20200,15348,58449,79537,05641,18754,70887,261068,971360,992532,01 Emerytów irencistówLiczbarespondentówjednostek120516127478321019119813181449153916181719 %100,05,16,26,98,510,010,912,012,813,414,2 Œrednialiczbaosóbna1 gosp.domoweogó³em, wtym:2,274,473,673,282,682,282,081,881,781,691,59 pracuj¹cych0,230,590,490,470,330,230,210,150,120,110,11 Górnagranica przedzia³udecylowegoPLN/osobê/ miesi¹cx314,50402,36507,50601,80679,20773,28876,411009,461262,4514700,00 Œrednidochód rozporz¹dzalnyPLN/osobê/ miesi¹c720,00240,90370,15462,19541,68616,73702,32760,69899,831070,961625,97
ród³o: obliczenianapodstawiedanychzebranychwDepartamencieStatystykiSpo³ecznejG³ównegoUrzêduStatystycznego.

Tabela 2.

Gosp.dom.WyszczególnienieOgó³emIIIIIIIVVVIVIIVIIIIXX 3-osoboweLiczbarespondentówjednostek7105322419530614804802874917950873 %100,04,55,97,58,611,311,312,312,913,412,3 Œrednialiczbaosóbpracuj¹cych1,230,860,790,820,961,071,081,281,381,571,72 Górnagranicaprzedzia³u decylowegoPLN/osobê/miesi¹cx277,90360,00438,00519,00609,33698,92827,87983,331297,1315547,67 Œrednidochódrozporz¹dzalnyPLN/osobê/miesi¹c784,54130,74300,87377,30456,13533,83619,60724,34858,601075,421804,96 4-osoboweLiczbarespondentówjednostek6691580679791869804771688626483400 %100,08,710,111,813,012,011,510,39,47,26,0 Œrednialiczbaosóbpracuj¹cych1,531,031,111,251,451,531,641,791,831,922,00 Górnagranicaprzedzia³u decylowegoPLN/osobê/miesi¹cx278,59360,00437,37519,05610,00700,00825,29983,971296,0812537,99 Œrednidochódrozporz¹dzalnyPLN/osobê/miesi¹c621,18152,76298,53379,01454,35530,95619,09722,18855,311069,221802,97 5-osoboweLiczbarespondentówjednostek303546650640543435430222814811082 %100,015,316,713,314,311,710,07,54,93,62,7 Œrednialiczbaosóbpracuj¹cych1,641,251,261,541,621,811,911,972,222,182,48 Górnagranicaprzedzia³u decylowegoPLN/osobê/miesi¹cx277,42359,24437,25516,00609,00698,80827,76979,971263,425764,61 Œrednidochódrozporz¹dzalnyPLN/osobê/miesi¹c493,80166,89296,83376,29451,22531,35719,49722,24859,111057,381659,06

≥ 6-osobowe

Liczbarespondentówjednostek219056043237425220613295674725 %100,025,619,817,111,59,46,04,33,12,11,1 Œrednialiczbaosóbpracuj¹cych1,911,561,751,892,112,142,372,402,372,602,52 Górnagranicaprzedzia³u decylowegoPLN/osobê/miesi¹cx278,76359,85437,50518,05609,51699,03827,57979,731270,744860,24 Œrednidochódrozporz¹dzalnyPLN/osobê/miesi¹c400,20167,28296,26374,76453,79532,66623,87721,38856,321052,351883,16
ród³o:obliczenianapodstawiedanychzebranychwDepartamencieStatystykiSpo³ecznejG³ównegoUrzêduStatystycznego.

Nie wchodz¹c w dalsze szczegó³y organizacji badañ oraz ich zakresu (do- bór reprezentantów, formularze, ksi¹¿eczki pozycji bud¿etowych itp.), pod- kreœliæ nale¿y ich reprezentatywnoœæ, szczególnie na najwy¿szym szczeblu agregacji, jako ¿e corocznie obejmuj¹ one ponad 30 tys. respondentów.

W 2003 r. objêto badaniem bud¿etów 32,5 tys. gospodarstw domowych (por.

tab. 1.). Poszczególne ich grupy spo³eczno-ekonomiczne stanowi³y nastêpu- j¹c¹ czêœæ ca³ej zbiorowoœci (w %): pracowników (39,3), pracowników u¿ytku- j¹cych gospodarstwo rolne (7,0), rolników (3,8), pracuj¹cych na w³asny rachu- nek (6,2), emerytów i rencistów (37,1) oraz utrzymuj¹cych siê z niezarobko- wych Ÿróde³, innych ni¿ emerytura lub renta (6,6). Z punktu widzenia liczby osób przypadaj¹cych na gospodarstwo domowe (por. tab. 2.), ich struktura przedstawia³a siê nastêpuj¹co (w %, od 1- do ? 6-osobowych): 16,1 — 25,3 — 21,9 — 20,6 — 9,4 i 6,7.

Dezagregacja respondentów, od których uzyskiwane by³y informacje o bud¿etach wed³ug ich grup decylowych (por. tab. 2.), wskazuje na to, ¿e gros badanych przychodów i rozchodów (51,3%) przypada³o na wy¿sze decyle (od VII do X).

3. Relacje dochody–wydatki

Zestawione — na ró¿nych szczeblach agregacji — w tabelach 3. i 4. relacje miêdzy poziomem dochodów rozporz¹dzalnych i wydatków wskazuj¹ na œred- nio bardzo nik³¹ przewagê dochodów nad wydatkami. Œredni miesiêczny poziom nadwy¿ki wyniós³ jedynie 36,7 PLN. Oznacza³o to, ¿e stanowi³a ona je- dynie 5,4% dochodu rozporz¹dzalnego i o 5,7% przewy¿sza³a œrednie miesiê- czne wydatki na 1 osobê. W ujêciu przeciêtnym na 1 gospodarstwo domowe przypada³o zatem ok. 113 PLN oszczêdnoœci na 1 miesi¹c. W poszczególnych grupach gospodarstw domowych nadwy¿ka dochodów nad wydatkami mia³a ró¿ny poziom, przy czym jej wysokoœæ niekoniecznie zwi¹zana by³a z pozio- mem dochodów jednostkowych. I tak — w ujêciu wzglêdnym — to w³aœnie naj- mniejsze gospodarstwa domowe, reprezentuj¹ce najwy¿szy poziom docho- dów rozporz¹dzalnych, mia³y niski poziom nadwy¿ki, a nawet — w przypadku jednoosobowych (por. tab. 2.) wyst¹pi³a przewaga wydatków nad bie¿¹cymi dochodami. Z kolei w najwiêkszych z nich, najgorzej sytuowanych, wyst¹pi³a ona na relatywnie najwy¿szym poziomie. Mo¿na domniemywaæ, ¿e w³aœnie owe niskie œrednio dochody moderowa³y poziom wydatków, a tak¿e wynika on niskiej zdolnoœci kredytowej czy te¿ mo¿liwoœci uzyskania po¿yczek.

W strukturze decylowej dezagregacji dochodów, szczególnie na najwy¿- szym jej szczeblu, spektakularnie ujawnia siê prawid³owoœæ rosn¹cej ich nadwy¿ki nad wydatkami w miarê rosn¹cego ich poziomu. I tak, o ile w trzech najni¿szych decylach (30%) zbiorowoœci danych wystêpowa³ niedobór œrod- ków na wydatki, przy czym bardzo wysoko w pierwszym (45%), to od czwartego sukcesywnie ros³a ich nadwy¿ka. W poszczególnych grupach spo³eczno-eko- nomicznych gospodarstw domowych w sytuacji ogólnej tendencji wzglêdnego wzrostu nadwy¿ki dochodów nad wydatkami — w miarê rosn¹cych dochodów

Tabela 3.

DochodyPLN/osoba/miesi¹c521,28110,96271,33326,66378,89431,74487,03550,03639,42783,421266,50 %107,638,494,195,497,8101,7101,8111,8109,0116,1138,4 WydatkiPLN/osoba/miesi¹c484,58289,24288,34342,26387,31424,72464,63492,02586,60674,79915,27 %100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Nadwy¿kadochodów nadwydatkamiPLN/osoba/miesi¹c36,70–178,28–17,01–15,60–8,427,0222,4058,0152,82108,63351,23 %7,6–61,6–5,9–4,6–2,21,74,811,89,016,138,4

Gospodarstwo domoweWyszczególnienieOgó³emIIIIIIIVVVIVIIVIIIIXX RolnikówDochodyPLN/osoba/miesi¹c474,31–250,14142,45218,82276,14334,67400,36482,73591,11809,481789,72 %102,857,045,973,178,197,695,7105,4106,7136,5122,5 WydatkiPLN/osoba/miesi¹c461,20438,74310,59299,25353,54342,85418,45458,21553,74593,07804,52 %100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Nadwy¿kadochodów nadwydatkamiPLN/osoba/miesi¹c13,11–188,60–168,14–80,43–77,40–8,18–18,0924,5237,37216,41985,20 %2,8–43,0–54,1–26,9–21,9–2,4–4,35,46,736,5122,5 Pracuj¹cych naw³asny rachunek

DochodyPLN/osoba/miesi¹c860,20200,15348,54449,72537,05641,18754,70887,261068,971360,992532,01 %105,357,891,790,496,398,598,8110,5106,5108,5123,4 WydatkiPLN/osoba/miesi¹c817,24346,19380,27497,53557,53650,64763,87803,141004,001254,672051,55 %100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Nadwy¿kadochodów nadwydatkamiPLN/osoba/miesi¹c42,96–146,04–31,7347,81–20,48–9,46–9,1784,1264,97106,32480,46 %5,3–42,2–8,3–9,6–3,7–1,5–1,210,56,58,523,4 Emerytów irencistówDochodyPLN/osoba/miesi¹c720,00240,90370,15462,19541,68616,73702,32790,69899,831070,961625,97 %103,284,995,5102,6104,7102,6103,0100,9104,6103,2109,8 WydatkiPLN/osoba/miesi¹c697,67283,91387,41450,43517,35601,12681,92783,73859,891038,201481,31 %100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Nadwy¿kadochodów nadwydatkamiPLN/osoba/miesi¹c22,33–43,01–17,2611,7624,3315,6120,406,9639,9432,76144,66 %3,2–15,1–4,52,64,72,63,00,94,63,29,8
ród³o: obliczenianapodstawiedanych zebranychwDepartamencieStatystykiSpo³ecznejG³ównegoUrzêduStatystycznego.

Tabela 4.

Gospodarstwo domoweWyszczególnienieOgó³emIIIIIIIVVVIVIIVIIIIXX 3-osoboweDochodyPLN/osoba/miesi¹c784,54130,74300,87377,30456,13533,85619,20724,34858,601075,421804,96 %106,033,284,089,294,598,1102,8103,2108,5109,6121,5 WydatkiPLN/osoba/miesi¹c739,97393,91357,98423,11477,92544,25602,58701,68791,40981,291485,96 %100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Nadwy¿kadochodów nadwydatkamiPLN/osoba/miesi¹c44,57–263,17–57,11–45,81–21,79–10,4016,6222,6667,2094,13319,00 %6,0–66,8–16,0–10,8–4,6–1,92,83,28,59,621,5 4-osoboweDochodyPLN/osoba/miesi¹c621,18152,76298,53379,01454,95530,95619,09722,18855,311069,221802,97 %107,751,390,895,1100,6104,9105,5109,9112,1115,8137,6 WydatkiPLN/osoba/miesi¹c577,02297,94328,72398,50452,19506,14586,85657,08762,97923,691310,55 %100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Nadwy¿kadochodów nadwydatkamiPLN/osoba/miesi¹c44,16–145,18–30,19–19,492,7628,8132,2465,1092,34145,53492,42 %7,7–48,7–9,2–4,90,64,95,59,912,115,837,6 5-osoboweDochodyPLN/osoba/miesi¹c493,00166,89296,83376,29451,22531,35619,49722,24859,111057,381659,06 %88,860,897,1103,8106,3103,9110,2121,1118,7135,6156,9 WydatkiPLN/osoba/miesi¹c555,31274,42305,54362,64424,50511,25561,90596,21723,73779,921057,39 %100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Nadwy¿kadochodów nadwydatkamiPLN/osoba/miesi¹c62,31–107,53–8,7113,6526,7220,1057,59126,03135,38277,66601,67 %11,2–39,2–2,94,86,33,910,221,118,735,656,9 ≥6-osoboweDochodyPLN/osoba/miesi¹c400,20167,28296,26374,36453,79532,66623,87721,38856,321052,351883,16 %111,874,3105,2108,1112,1124,2126,0127,5125,6132,8204,1 WydatkiPLN/osoba/miesi¹c358,11224,99281,64346,25404,87428,71495,17565,85681,98792,57922,61 %100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0100,0 Nadwy¿kadochodów nadwydatkamiPLN/osoba/miesi¹c42,09–57,7114,6228,1148,92103,95128,70155,53174,34259,78960,55 %11,8–25,75,28,118,124,226,027,525,632,8104,1
ród³o:obliczenianapodstawiedanychzebranychwDepartamencieStatystykiSpo³ecznejG³ównegoUrzêduStatystycznego.

jednostkowych — wystêpowa³y zak³ócenia, co jest zrozumia³e wobec ich zró¿- nicowania oraz mo¿liwoœci wyst¹pienia przypadkowych odchyleñ, odmien- nie ni¿ w ca³ej populacji. Najwy¿szy niedobór dochodów bie¿¹cych nad wydatkami, odnosz¹cy siê do co najmniej 60% ich zbiorowoœci, dotyczy³ gos- podarstw domowych rolników i pracuj¹cych na w³asny rachunek, 40%, ch³o- porobotników, ale tak¿e 30% pracowników i 20% weteranów pracy. Jak widaæ, chocia¿ najgorzej sytuowane by³y gospodarstwa domowe osób zwi¹zanych z rolnictwem, to równie¿ znaczny niedobór dochodów dotyczy³ „przedsiêbior- ców”. Najwiêksza dyferencjacja objê³a w tym zakresie rolników (od –43,0 do 122,5% nadwy¿ki dochodów nad wydatkami), a najmniejsza weteranów pracy i pracowników. Jeœli idzie o niedobór œrodków na wydatki z bie¿¹cych do- chodów, to — z punktu widzenia wielkoœci gospodarstw domowych w skali makro — jedynie u osób samotnie je prowadz¹cych wyst¹pi³ on w nieznacz- nym stopniu. W miarê zwiêkszaj¹cej siê liczby osób w nich rós³ wzglêdny po- ziom nadwy¿ki dochodów bie¿¹cych nad wydatkami, przy wzglêdnie ma³o zró¿nicowanej jej wartoœci w PLN/osobê/miesi¹c. I tak, w najwiêkszych (z≥ 6 osobami) tylko w pierwszym decylu obserwuje siê nadwy¿kê wydatków, gdy z liczb¹ osób od 2 do 6, kolejno: do dziewi¹tego, do szóstego, do pi¹tego, do trzeciego i drugiego. Rozpatruj¹c relacje miêdzy rozporz¹dzalnym docho- dem a wydatkami w ujêciu na 1 osobê, pamiêtaæ nale¿y o tym, ¿e znacz¹ca czêœæ wydatków ma charakter sta³y, niezale¿ny od liczby osób (por. szczegó³o- we uwagi w punkcie o wydatkach).

4. Zró¿nicowanie dochodów

Rozporz¹dzalne dochody gospodarstw domowych charakteryzuj¹ siê zna- cz¹cym zró¿nicowaniem. Œwiadczy o tym, w sposób spektakularny, rozpiêtoœæ jednostkowego ich poziomu (w PLN/osobê/miesi¹c), szczególnie na ni¿szych poziomach agregacji (por. tab. 1.–2.). Je¿eli za 1,00 przyjmiemy ich przeciêtny poziom ogó³em (688,50 PLN), to wynosi³ on kolejno (od najni¿szego do najwy¿- szego):

— 0,70 — w rolniczych gospodarstwach domowych,

— 0,77 — w ch³oporobotniczych,

— 1,06 — u emerytów i rencistów,

— 1,07 — w pracowniczych,

— 1,26 — u „przedsiêbiorców” (pracuj¹cych na w³asny rachunek).

Najlepiej sytuowana grupa gospodarstw domowych mia³a go na poziomie o 81% wy¿szym ni¿ grupa najbiedniejszych.

Obszar zmiennoœci (rozstêp wartoœci miêdzy pierwszym i dziesi¹tym decy- lem) œredniego, jednostkowego dochodu ogó³em wynosi³ 1688 PLN, czyli 2,48 wartoœci œredniej, a poziom przeciêtny dla najwy¿szego decylu by³ blisko dwunastokrotnie wy¿szy ni¿ w najni¿szym. Prawie 60% badanej zbiorowoœci mia³o poziom dochodów ni¿szy od œrednich dochodów rozporz¹dzalnych ogó-

³em. Z kolei, najwy¿szy jednostkowy dochód rozporz¹dzalny uwzglêdniony w badaniach (19 350 PLN, tzn. górna granica dziesi¹tego decylu) stanowi³ pra-