Ltzfaiejs'v numer zawiera 4 strony Cena pojedynczego egzemplarza 15 groszy
6Itó WABDZESKI
LKJIHGFEDCBAPon edzi^Jek Bł ż^-ja b.
Wt rek Weroniki p.
Środa Agaty p.DCBA
ł -_ _ _— i — • Z > o g ło n .p o b ie r a łię o d w ie rs z a
O g ło s z e n ia . m rn. (7 u m .) 1 0 g r, z a re k la m y n a itr . 3 4 a m w w ia d o m o ś c ia c h p o to c z n y c h 3 0 gt n a p ie rw s z e j s ir. 5 0 g r. R a b a tu u d z ie la s ię p rz y c z ę s te m o g ła s z a n iu . M^ rio a W ę o n rr k i** w y c h o d z i trz y ra ^ y ty g o d n . i to w p o o < ftd z ia U k , śrc d ę i p ią te k . S k rz y n k a p o c z to w a 2 3 . R e d a k c ja i a d m in is tra c ja u L M ic k ie w ic z a 11 T e le fo n K o n to c z e k o w e P . K . O . P o z n a ń 2 0 4 ,2 5 2 , P r w i n / I n l A ł s * • w o k s p e <l. m ie s ię c z a ie 1 4 0 z ł z o d -
I s Z C U J M a l a • n o s z e n ie m p rz e z p o c z tę 2 0 g r w ię c e j. W w y p a d k a c h n ie p rz e w id z ia n y c h , p rz y w s trz y m a n ie p rz e d s ię b io rs tw a , z ło ż e n iu p ra c y , p rz e rw a n iu k o m u n ik a c ji. o trz y m u ją c y n ie m a p ra w a ż ą d a ć p o z a te rm i-
Dziś wschód słońca o godz. 7 50 zach. 3 3^
Jutro w n » 7 49 . 3 35
Dziś „ księżyca n 4 41 » 13 8
Nr. 14 Wąbrzeźno, wtorek 4 lutego 1930 r. Rok X
IR e p u b lik a n izm w N ie m c ze ch n a g lin ia n y c h n o g a ch .
Prawdziwe oblicze dzisiejszej Rzeszy niemieckiej.
Początek roku 1930 zastał politykę zagraniczną Niemiec w okresie, mającym wszelkie znamiona wyzwolenia się tego państwa ostatecznie z pod wpływu zwycięskiej niegdyś Koalicji.
Ostatnia konferencja w Hadze zmieniła zasad
niczo charakter zobowiązań niemieckichwkierun
ku płacenia odszkodowań wojennych. Niemcy są dzisiaj już zwyczajnym dłużnikiem państw koali
cyjnych, a ich zobowiązania, ograniczone do mini mum, mają raczej charakter handlowyniż politycz ny. Zniesiono już okupację Nadrenji i naprzyszłość nie przewiduje się nawet prawie żadnych sankcyj na wypadek zrzucenia przez Niemcy przyjętych niedawno obowiązków płatniczych.
Wraz z odzyskaniem swobody ruchów, w mia
rę stopniowego rozluźnienia się obroży Traktatu Wersalskiego, odzyskują Niemcy coraz więcej dawny tupet i osławioną butę, która m. in. stała się przyczyną wybuchu ostatniej wojny.
Niedawno rozpoczęły Niemcy dwunasty rok pokoju. Rozpoczęły go rzuceniem bomby na stół konferencyjny w Hadze w postaci oświadczenia dr. Schachta, który między wierszami podkreślił dośćwyraźnie, że Niemcy odszkodowań płacić nie myślą i nie przestaną dążyć do rewizji Traktatu Wersalskiego w kierunku rozszerzenia swoich granic na wschodzie.
Wynika z tego jasno, że minione jedenaście lat nie nauczyło Niemców niczego i zdołały z zacie śnionych umysłów pruskich wykorzenić zachcia nek militarnych i imperialistycznych. Dzisiejsze Niemcy rozpoczynają znów, podobnie jak przed wojną, zbrojenia na większą skalę, budują pancer niki wojenne, rozbudowują lotnictwo i przemysł chemiczny z myślą o przyszłej wojnie, ćwiczą licz
ne organizacje wojskowe, a przedewszys:kiem pragną wskrzesić w narodzie na nowo ideę o ko
nieczności przyszłego panowania Niemców nad światem.
W związku z tern nasuwa się pytanie, czy dzi siejsze Niemcy są naprawdę republiką z ducha i przekonania, oraz czy w Niemczech naprawdę istnieje większość republikańska* Na to pytanie nie można odpowiedzieć ani „tak“, ani „nie“.
Wyników, jakie dałby plebiscyt: „republika czy monarchja“ — nie można w żaden sposób z góry dokładnie określić, zważywszy, iż wszelkie wybory i plebiscyty przynoszą najczęściej wręcz nieoczekiwane niespodzianki. Przypatrzywszy się jednak obecnym nastrojom w Niemczech, znając przytem psycholgoję narodu niemieckiego, można co najwyżej robić na ten temat mniej lub więcej śmiałe przypuszczenia.
Już z wiókowej hiśtorji Niemiec wynika, że feudalna dusza niemiecka nie zdradzała nigdy w ciągu tych dziejów republikańskich aspiracyj*
Jarzmo despotyczne nie tylko przystawało do karku germańskiego, ale większość z dumą nawet nosiła zawsze uzdę Hohenzollernów,
Dla tych właśnie sfer rewolucja w listopadzie 1918 roku była czemś niepoczytalnem, była cio sem, który ugodził zdradliwie w grzbiet potęgi Niemiec- Bo też ogłoszenie republiki nie było wów
czas bynajmniej wynikiem demokratycznej propa
gandy, lecz naturalnem następstwem rewolucji, wywołanej militarną klęską. Przed wojną jedynie socjal - demokracja w Niemczech była w teorji zwolenniczką republiki, pozatem nikt się tern za
gadnieniem nie zajmował.
Monarchiści, po rewolucji chwilowo wycofani z obiegu, dziś już oddawna są znowu na widowni.
Prowadzą otwarcie swą propagandę i panują nad
O s ta te c zn e c y fry b u d że tu n a ro k 1 9 3 0 -3 1
WARSZAWA, 3. 2. Wedłog obliczeń, dokona
nych przez kancelarję Sejmu, ostateczne cyfry budżetu na r. 1930-31, uchwalonego przez komisję budżetową, przedstawiają się następująco:
Wydatki ogólne wynoszą brutto 6.773.799,439 zł., dochody brutto 5.895.812.292 zł,, wydatki net
N ie m c y n ie u z n a ją W e rs a lu .
„Smutna“ rocznica oderwania GdańskaodNiemiec W Gdańsku odbyło się zebranie niemicekiego związku wschodniego z okazji 10-tej rocznicy o- derwania Gdańska od Rzeszy niemieckiej.
Przewodniczący zwiążku Meffke oświadczył, że Niemcy nigdy nie uznają traktatu wersalskiego, a przedewszystkiem obecnej granicy neimieckiej na wschodzie oraz, że wszystkiemi siłami walczyć będą przeciwko krzywdzie, wyrządzonej trakta-
S ła b e h e ro s k o ry ra ty fik a c ji u m o w y p o ls k o -n ie m ie c k ie j.
W Reichstagu większość stronnictw wypowie się przeciw niej.
BERLIN, 2. 2. Ratyfikacja przez parlament Rzeszy polsko - niemieckiej umowy likwidacyjnej, jak należy sądzić z zaobserwowanych prognoz, jest nieco wątpliwa. Faktem jest, że tylko jedno ze stronnictw niemieckich głosować będzie za ra
tyfikacją umowy, t. j. socjaliści. Nacjonaliści i cen
trum są zdecydowanie przeciwni umowie, tak sa
mo liczyć nie można na demokratów, nieprzychyl
nie ustosunkowanych do umowy.
Gdyby nawet ratyfikacja umowy nie nastąpiła, rząd niemiecki nie wyciągnie z tego konsekwencji,
Z S e jm u .
WARSZAWA, 31, 1. Dziś w Sejmie obradowała przed południem jedynie komisja spraw zagranicz
nych pod przewodnictwem pos, Radziwiłła.
Zainteresowanie duże i komplet posłów liczny, ze względu na ekspose ministra Zaleskiego.
Minister Zaleski przybył o godz, 10-tej min, 45 w towarzystwie wicemin, Wysockiego, dyr. Szum- lakowskiego i naczelnika Chrzanowskiego.
1541 RAZY KARANY.
Niewątpliwy rekord światowy co do ilości kar sądowych ustanowił pewien włóczęga, aresztowa
ny ostatnio w Sztokholmie. Liczy on lat 50, w cią
gu których dotychczas już zdążył być karany 1541 razy. Obecna sprawa jest 1542-gą z rzędu. Cyfrę
olbrzymim odłamem opinji publicznej w Niem czech. Propaganda ta doszła już tąk daleko,, że nawet zwolennicy republiki w pierwszych latach jej istnienia, dziś stanowią podatny grunt dla haseł monarchistycznych.
Gdyby Niemcy poczuli się dziś na siłach, gdy
by zaistniały odpowiednie warunki dla obalenia republiki i znalazł się odpowiedni kandydat do tronu, za monarchją opowiedziałaby się większość społeczeństwa, a więc szlachta, oficerowie, wiel
cy kapitaliści oraz chłopstwo, stanowiące blisko 50 proc, ludności. Wiadomo, że prostemu chłopu zawsze imponuje blask i urok, idący od cesarskie
go tronu. Z pośród olbrzymiej masy urzędniczej napewnowięcej niż połowa poszłaby za monarchją.
Urzędnik pruski również przywiązany był zawsze do idei monarchistycznej.
to 2.945.868.715 zł., dochody netto 3.067.888.568 zł., nadwyżka zatem budżetowa 122.019,853 zł.
Według preliminarza. rządowego, wynosiły wyd, netto 2.934.741.480 złotych, a dochody netto 2.943.011.040 zł., preliminowana nadwyżka zatem w brzmieniu rządowem wynosiła 8.269.560 zł.
.— Przeciwko krzywdzie walczyć będą zaciekle, tern i domagać się będą zjednoczenia z powrotem ziem odebranych Niemcom mocą traktatu wersal
skiego.
Oświadczeniom tym władze gdańskie przykla
skują. Gdyby Polak odważył się powiedzieć, że Gdańsk jest odwiecznie polskiem miastem — nie uszłoby to mu na sucho.
To już taka sprawiedliwość pruska.
t. j. nie poda się do dymisji, natomiast próbować będzie zawarcia porozumienai z Polską na innej płaszczyźnie. Ofiarą ewentualnych tarć na tle po- wyższem padłby poseł niemiecki w Warszawie, Rauscher, o którym mówi się, że był zbyt pewny siebie i zbyt wiele kierował się własnem zdaniem w trakcie zawierania odnośnych umów, słowem był zanadto „Botschachterpolitik“,
Wkrótce potem rozpoczął swoje ekspose, któ
re trwało około godziny. Poruszył w niem najwa
żniejsze zagadnienia naszej polityki zagranicznej i omówił problemy międzynarodowe, które są dziś na porządku dziennym.
tę łagodzi do pewnego stopnia to, że w Szwecji do rzędu przestępstw karalnych zalicza się rów
nież żebractwo. W każdym jednak razie „wytrwa
łość" zawodowego delikwenta nawet tam wpro
wadza sądy w zakłopotanie.
Z drugiej strony duchem republikańskim oży
wieni są dziś jeszcze robotnicy — socjaliści i co najwyżej drobni urzędnicy i funkcjonariusze* Licz
bowo rzecz biorąc, w najlepszym razie zwolennicy republiki stanowią dwie piąte całej ludności Nie miec. Zagranica już dawno stwierdziła, że Niemcy są republiką bez republikanów, a monarchją bez cesarza. Zaś fakt, że tym nastrojom monarchisty- cznym w Niemczech patronuje rząd lewicowy dr Mullera, — zakrawa już na parodję.
Dla Polski ta sprawa nie’ jest obojętna, albo
wiem przyszły ewent. ustrój monarchistyczny w Niemczech grozi znacznem zwiększeniem inten
sywności dążeń niemieckich w kierunku zabrania nam Pomorza i G. Śląska*
== Str. 2---—---——z:
KRÓTKIE WIADOMOŚCIUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
B U K A R E S Z T . — W c z a s ie b a n k ie tu , w y d a n e g o p r z e z u c z n ió w N a r o d o w e g o I n s ty tu tu W y c h o w a n ia F iz y c z n e g o w k a s y n ie m u n ic y p a ln e m w P r e d e a l w o b e c n o ś c i k s ię ż n ic z k i I le a n y i k s ię c ia A le k s a n d r a H o c h b e r g a , z a k o m u n ik o w a n o o f ic ja l
n ie o z a r ę c z y n a c h k s ię ż n ic z k i I le a n y z k s ię c ie m H o c h b e r g ie m . Z e b r a n i p r z y ję li tę w ia d o m o ś ć e n tu z ja s ty c z n ie . Z a b r a ł g ło s p u łk o w n ik B a d u le s c o , n a k tó r e g o p r z e m ó w ie n ie o d p o w ie d z ia ła k s ię ż n ic z k a I le a n a , P r z e m ó w ie n ie k s ię ż n ic z k i p o w ita n e b y ło o w a c y jn ie .,
B E R L IN . — W S a m tf e ld z ie n a d W e s e r ą w 0 1 - d e n b u r g ji m ia ła s ię o d b y ć s p r z e d a ż p r z y m u s o w a b y d ła z p o w o d u n ie z a p ła c e n ia p r z e z w ie ś n ia k ó w z a le g ły c h p o d a tk ó w . G d y z a s e k w e s tr o w a n e b y d ło p r o w a d z o n o d o m ia s ta n a s p r z e d a ż p o d o s ło n ą ż a n d a r m ó w , p o d r o d z e w y p a d ło z z a s a d z k i n a g le o k o ło 3 0 0 r o ln ik ó w , k tó r z y z a ta r a s o w a li d r o g ę b e lk a m i, k a m ie n ia m i, r o w e r a m i i in n e m i p r z e d m io ta m i, u n ie m o ż liw ia ją c p r z e jś c ie , Z r e s z tą b y d ło p r z e s tr a s z o n e n a g łe m z ja w ie n ie m s ię ty lu lu d z i, k tó r z y p o d n ie ś li h a ła s , r z u c iło s ię d o u c ie c z k i w d r o g ę p o w r o tn ą . C h ło p i o d p r o w a d z ili s w ą tr z o d ę z p o w r o te m d o S a m tf e ld u b e z d a ls z e j p r z e s z k o d y z e s tr o n y ź a n d a r m e r ji, k tó r a w o b e c p r z e m o c y o k a z a ła s ię b e z s iln ą ,
B IA Ł O G R Ó D , — P r z e w o d n ic z ą c y I z b y H a n d lo w o - P r z e m y s ło w e j w P o d g o r y c y , N ik o S tijo - w ic z i z n a n y h a n d lo w ie c z te g o ż m ia s ta , L a in o - w ic z , k tó r z y w y je c h a li n ie d a w n o w in te r e s a c h d o A lb a n ji, z a g in ę li w ta je m n ic z y s p o s ó b . S io s tr z e n ie c S tijo w ic z a u d a ł s ię n a p o s z u k iw a n ia z a g in io n y c h , U d a ło m u s ię o d n a le ź ć ic h ś la d y d o B a ri,
B E R L IN , — J a k d o n o s i „ D a r m s ta d łe r T a g e - b la tt, w e d łu g d a n y c h k o m is ji a n k ie to w e j, z a d łu ż e n ie g o s p o d a r s tw r o ln y c h w N ie m c z e c h w n o s i 7 ,2 m ilja r d y m a r e k , n ie z a ś 1 5 m ilj,, o k r e ś lo n y c h p r z e z o r g a n iz a c je a g r a r n e w m e m o r ja ła c h , u z a s a d n ia ją c y c h p o tr z e b ę p o m o c y d la r o ln ic tw a n ie m ie c k ie g o , B E R L IN , — P r u s k i m in is te r o ś w ia ty , d r. B e c k e r , b e z p a r ty jn y , a s k ła n ia ją c y s ię w p o g lą d a c h p o lity c z n y c h d o d e m o k ra tó w , z g ło s ił d y m is ję , k tó r a z o s ta ła p r z y ję ta . N a s tę p c ą d r, B e c k e r a z a m ia n o w a n y z o s ta ł w ic e p r e z y d e n t k o le g ju m s z k o ln e g o p r o w in c ji b r a n d e n b u r s k ie j G ro m m e ,
B U K A R E S Z T , — W c z o r a j o g o d z , 1 2 -te j w s a li g a lo w e j p a ła c u w C o tr o c e n i o g ło s z o n o o f ic ja ln e z a r ę c z y n y k s ię ż n ic z k i I le a n y z h r a b ią A le k s a n d e r m H o c h b e r g ie m ,
L O N D Y N , — F in a n s is ta H a tr y , s k a z a n y n a k il
k a n a ś c ie la t c ię ż k ie g o w ię z ie n ia , p o s ta n o w ił a p e lo w a ć d o w y ż s z e j in s ta n c ji,
B E R L IN , — Z M o n a c h ju m d o n o s z ą , ż e p o lic ja ta m te js z a z a b r o n iła „ T o w a r z y s tw u P r z y ja c ió ł n o w e j R o s ji" u r z ą d z e n ia z e b r a n ia , n a k tó r e m je d e n z d o c e ę tó w U n iw , M o s k ie w s k ie g o w y g ło s ić m ia ł o d c z y t n a te m a t p ię c io le tn ie g o p la n u g o s p o d a r c z e g o R o s ji,
—— „GŁOS WĄBRZESKI" —---
Ze wspomnień historycznych W rocznicę pierwszych
wyborów w Polsce.
O n e g d a j m in ę ła je d e n a s ta r o c z n ic a d n ia , w k tó r y m o d b y ły s ię p ie rw s z e w z m a r tw y c h w s ta łe j P o l
s c e w y b o r y d o S e jm u U s ta w o d a w c z e g o . B y ło to 2 6 s ty c z n ia 1 9 1 9 r o k u .
H is to r y c z n y te n d z ie ń w ś w ie ż o w y z w o lo n y m k r a ju p o p r z e d z o n y z o s ta ł s m u tn e m w y d a r z e n ie m , k tó r e w z b u r z y ło p o w s z e c h n ie p a tr jo ty c z n e u m y s ły w P o ls c e , O tó ż d n ia 2 2 s ty c z n ia d e le g a c ja o fi
c e r ó w c z e s k ic h i k o a lic y jn y c h z a ż ą d a ła o d b r y g a - d je r a L a tin ik a o p r ó ż n ie n ia p r z e z w o js k a p o ls k ie w p r z e c ią g u d w ó c h g o d z in Ś lą s k a C ie s z y ń s k ie g o , N ie c z e k a ją c n a w e t, a ż te n te rm in u p ły n ie , c z e s k ie o d d z ia ły p r z e k r o c z y ły g r a n ic ę i z a a ta k o w a ły d w o r z e c w B o g u m in ie , c o b y ło p o c z ą tk ie m k r ó tk ie j o k u p a c ji C ie s z y ń s k ie g o ,
T a k w ię c w n ie w e s o ły m n a s tr o ju o d b y ły s ię c z te ry d n i p ó ź n ie j w y b o r y d o S e jm u , P r z e s z ły o n e s p o k o jn ie , a le d a ły w y n ik i m ę tn e . L is ty n a r o d o w o - d e m o k r a ty c z n e , m im o w y s iłk u i w s p ó łu d z ia łu c z ę ś c i in le lig e n c ji, n ie z d o ła ły w y tw o r z y ć w ię k s z o ś c i.
S o c ja liś c i w e s z li d o S e jm u z w a r tą , a le n ie lic z n ą g r u p ą . R e s z tę m a n d a tó w r o z d z ie liły p o m ię d z y s ie b ie r o z m a ite g r u p y lu d o w e , w ś r ó d k tó r y c h tr z y z w ła s z c z a z y s k a ły n a jw ię k s z ą lic z b ę m a n d a tó w .
B y ły to : g r u p a o c h a ra k te r z e c h r z e ś c ija ń s k o - d e m o k r a ty c z n y m z k s . B liz iń s k im n a c z e le , g r u p a p ia s to w c ó w g a lic y js k ic h i g r u p a lu d o w c ó w z K o n g r e s ó w k i, z n a c z n ie r a d y k a ln ie js z a k ie r u n k ie m , a g r u p u ją c a s ię d o k o ła r e d a k c ji „ W y z w o le n ia " ,
K lę s k a in te lig e n c ji z je d n e j s tr o n y , n ie p o w o d z e n ia a g ita c ji s o c ja lis ty c z n o - p r z e w r o to w e j z d ru g ie j, d a ły p o w ó d d o r ó ż n o s tro n n y c h a ta k ó w n a tw o r z ą c y s ię S e jm ; d o p r o w a d z iło to d o z a w ie s z e n ia k o m u n is ty c z n e g o „ S z ta n d a r u S o c ja liz m u " i c h w ilo w e g o z a a r e s z to w a n ia A n d r z e ja N ie m o je w - s k ie g o .
W a r s z a w s k a R a d a D e le g a a tó w R o b o tn ic z y c h , n a r o s y js k ą m o d łę s tw o r z o n a , o g ło s iła s tr a jk je d n o d n io w y d la m a n if e s ta c ji „ p r z e c iw k o r z ą d o w i k a p i
ta lis tó w i o b s z a r n ik ó w , k tó ry z k a p ita lis ty c z n ą E n - te n tą f r y m a r c z y i k u je w ię z y n ie w o li p r z e c iw k o lu d o w i r o b o tn ic z e m u " . A ż e b y te m u s tr a jk o w i z a p e w n ić p o w o d z e n ie , r z u c o n o w tłu m y a g ita c y jn e h a s ło , ź e id z ie ta k ż e o p r o te s t p r z e c iw k o ty m c z a s o w e j d e c y z ji k o n f e r e n c ji p a r y s k ie j w s p r a w ie Z a g łę b ia K a r w iń s k ie g o ,
A le n a w e t i te n a p e l d o r o z ż a le n ia n a r o d o w e g o n ie z n a la z ł s z e r o k ie g o p o p a r c ia . N ie k r ą ż y ły tr a m w a je , n ie p o z w o lo n o r o b o tn ik o m p r a c o w a ć n a w e t n a d w y k o ń c z e n ie m g m a c h u s e jm o w e g o p r z y u lic y W ie js k ie j, p r z e z k r ó tk ą c h w ilę z g a s z o n o ta k ż e e - le k r y c z n o ś ć w c a łe m m ie ś c ie ; p o z a te m je d n a k p r ó b a s ił w y p a d ła n ie k o r z y s tn ie d la a g ita to r ó w p r z e w r o tu w P o ls c e w e d łu g w z o r ó w r o s y js k ic h i n ie m ie c k ic h .
N a r ó d p o ls k i z r o z u m ia ł, ź e w p ie r w s z y m o k r e s ie b u d o w a n ia p a ń s tw a n ie w o ln o m u g o d z ić s ię n a e k s p e r y m e n ty c ie m n y c h p o tę g , m o g ą c e d o p r o w a d z ić k r a j d o u p a d k u , a n a w e t d o p o n o w n e j n ie -
■—■——-■=■■=====/ Nr. 14 ===
w o li. I d la te g o p ó ź n ie js z a u r o c z y s to ś ć o tw a r c ia S e jm u , w n ie d z ie lę d n ia 9 lu te g o o d b y ła s ię s p o k o j
n ie , z w ie lk ą p o w a g ą i p o d n io s ło ś c ią n a s tr o ju . D z ie ń 2 6 s ty c z n ia 1 9 1 9 r o k u p o z o s ta n ie n a z a w s z e w h is to r ji p o ls k ie j d n ie m n a r o d z in p a r la m e n ta r y z m u p o ls k ie g o , k ’ó r y m ia ł i d o d z iś d n ia je s z c z e m a c h w ile s ła b o ś c i, m im o to je d n a k je s t je d n y m z ty c h f u n d a m e n tó w , n a k tó r y c h o p ie r a s ię n o w o c z e s n e , d e m o k r a ty c z n e p a ń s tw o p o ls k ie .
WODA Z CZASÓW ANTYCZNYCH.
Z p o ś r ó d w ie lu p r a w d z iw y c h o s o b liw o ś c i, p o s ia d a n y c h p r z e z s to lic ę G r e c ji, t, j, A te n y , u tr a c i to m ia s to je d n ą „ o s o b liw o ś ć " : n ie z a s z c z y tn e „ p ie r
w s z e ń s tw o " p o ś r ó d in n y c h w ię k s z y c h m ia s t w E u r o p ie c o d o p o s ia d a n ia n a jb a r d z ie j p r y m ity w n e g o s y s te m u d o s ta w y w o d y . D o ty c h c z a s b o w ie m w A te n a c h m o ż n a b y ło p o d z iw ia ć s p e c ja ln ą k a s tę r o b o tn ik ó w , b ę d ą c y c h ju ż w n a jm n ie j u c y w iliz o w a n y c h z a k ą tk a c h E u r o p y n a w y m a r c iu , t, j, „ w o -
d z ia r z y " , a w ię c u lic z n y c h d o s ta w c ó w w o d y . W o d ę r o z w o ż o n o b o w ie m w A le n a c h c ią g le je s z c z e p ie r w o tn y m s y s te m e m — w b e c z k a c h . T e r a z d o p ie r o z a ję ło s ię tą k w e s tją p e w n e a m e r y k a ń s ik ie k o n s o r c ju m , k tó re w r e s z c ie z a o p a tr z y ło s to lic ę G r e c ji w u r z ą d z e n ia w o d o c ią g o w e . G r e c ja je s t je d n a k G r e c ją , O tó ż d la z b u d o w a n ia w o d o c ią g u p o s łu ż o n o s ię z a c h o w a n e m i r e s z tk a m i s ta ro ż y tn e g o a k w e d u k tu (w o d o c ią g u n a d z ie m n e g o ) , w z n ie s io n e
g o o k o ło r o k u 1 3 0 p o C h r y s tu s ie , t, j, d o k ła d n ie 1 8 0 0 la t te m u . O d b u d o w a n y s tr a c i o n n ie w ą tp liw ie z n a c z e n ie s w e a r c h e o lo g ic z n e , p o d o b n o je d n a k o d p o w ie n o w o c z e s n e j p o tr z e b ie . N a to tr z e b a , ja k m ó w ią k o s z to r y s y , w ło ż y ć w o d b u d o w ę 6 2 m iljo - n ó w z ło ty c h f r a n k ó w (t, j, 1 0 6 i p ó ł m iljo n ó w z ło ty c h p o ls k ic h ) i z a tr u d n ić 3 0 0 0 r o b o tn ik ó w , Z a to je d n a k A te n y z a o p a tr z o n e z o s ta n ą n a r e s z c ie w z d r o w ą ś w ie ż ą w o d ę i to w ilo ś c i 5 0 litró w w o d y d z ie n n ie n a k a ż d e g o m ie s z k a ń c a , c o d o ty c h c z a s p r z e r a s ta ło ic h n a jś m ie ls z e m a rz e n ia ,
FRUWAJĄCE DOMY.
O p o w ie ś c i z „ T y s ią c a i je d n e j n o c y " o la ta ją c y c h z m ie js c a n a m ie js c e p a ła c a c h , p o d o b n o z n a j
d u ją s w e c z ę ś c io w e u r z e c z y w is tn ie n ie w o p a te n to w a n y m o s ta tn io w y n a la z k u a m e r y k a ń s k ie g o in ż y n ie ra n ie ja k ie g o F u lle r a , D o m z le k k ie j b a r w n e j m a s y ro g o w e j, t. z w , „ g a la litu " , z b u d o w a n y (b e z f u n d a m e n tó w ) w k s z ta łc ie s z e ś c io k ą tu , m a ją c y p o 6 p o k o jó w tr ó jk ą tn y c h n a k a ż d e m p ię tr z e o ś c ia n a c h p o d w ó jn y c h i d r z w ia c h — z e w z g lę d u n a e k o n o m ję m ie js c a — g u m o w y c h , w y p o s a ż o n y p o z a te m w g a r a ż d la a u t i w o g r ó d e d k n a d a c h u , je d - n e m s ło w e m : d o m w o g ó le u r z ą d z o n y w e d łu g o s ta tn ic h w s k a z a ń te c h n ik i i h ig je n y , b ę d z ie s o b ie p e w n e g o d n ia s ta ł n p , p r z y r u e d e la P a ix , a n a z a ju tr z je g o w ła ś c ic ie l z a m ó w i o lb r z y m i s te ro w ie c i p r z y c z e p iw s z y s w ó j d o m , p o f r u n ie w n im p r z e z p o w ie tr z e , b y p o ja k im ś c z a s ie u s ta w ić g o s o b ie — p o w ie d z m y — p r z y G a rtn e r s tr a s s e w W ie d n iu ,,,
B a r d z o to je s t p o n ę tn e i o b ie c u ją c e n a p r z y s z ło ś ć . N a r a z ie je d n a k tr z e b a te n p ię k n y a m e r y k a ń s k i p r o je k t tr a k to w a ć z o s tr o ż n o ś c ią i„ , z h u m o r e m .
B . B O L E S Ł A W I T A .
PRZED BURZĄ
P o w ie ś ć h is to r y c z n a z r . 1 8 3 0 .
32/ —o— (Ciąg da’-’y).
P r z e d J u lią w p r a w d z ie n ie w y d a ł s ię z n ic z e m , a le n ie k r y ł s ię z u c z u c ia m i s w e m i i g o r ą c y m p a tr y - o ty z m e m , w ię c r o z p a c z ś c is n ę ła m u s e r c e n a p r z y p u s z c z e n ie , ż e c n a ...
A le s a m s ię w n e t o b u r z y ł n a s ie b ie — z a ta k n ie c n e p o d e jr z e n ie ... S z u k a ł te g o w m y ś li, c o g o z d r a d z ić m o g ło i z n a le ź ć n ie u m ia ł. B y ł o s tr o ż n y m ... r a z ty lk o , p r z e d k ilk u d n ia m i, k ilk a s łć w b e z a d r e s u w y s ła ł b y ł, ja k m u s ię z d a w a ło , p r z e z b a rd z o p e w n e g o p o s ła ń c a ... n ie d o o s o b y , a le d o m ie js c a o z n a c z o n e g o , w k tó r e m k a r tk a m ia ła b y ć z ło ż o n a . P o s ła n ie c te n m ó g ł g o z d r a d z ić ... W ta k im r a z ie k a r tk a je g o ty lk o n a r a ż a ła , n ik o g o w ię c e j — a le z je j tr e ś c i... tr u d n o s ię b y ło w y tłu m a c z y ć ...
M u s ia ł s ię w ię c p r z y g o to w a ć n a s u r o w e b a d a n ie , a w ia d o m o , ż e w ó w c z a s o n o s ię n ie k ie d y o d b y w a ło z a p r - m o c ą ś r o d k k ó w , k tó r e n a js iln ie js z y c h a r a k te r tr w c .. n a p e łn ia ły . W o b a w ie ty c h m ę c z a r n i, n ie d a w n o w jr z ó d M a r c in h r . T a r n o w s k i p o d e rż n ą ł b y ł s o b ie g a r d ło , a n ie m o g ą c z n ie ś ć p o s tr a c h u s a m e g o , A n to n i k s ią ż ę J ... w y p o w ie d z ia ł w s z y s tk o ... i m ia ł d łu g ie ż y c ie p o te m — d ź w ig a ć s r o m o tę te j c h w ili s ła b o ś c i. K a r m ie n ie ś le d z ia m i n ie m o c z o n e m i i o d m a w ia n ie n a p o ju , b e z s e n n o ś ć , b ic ie , u r ą g o w is k o , g łó d , w s z y s tk o w e d le p o w s z e c h n e g o m n ie m a n ia u ż y w a n e m b y ło d o w y c iś n ie n ia z e z n a ń z o b w in io n y c h ...
K a lik s t c z u ł s ię d o s y ć , s iln y m , a b y w y tr w a ć m ę c z a r n ie d u c h a i c ia ła le c z n ie m n ie j, w id z ą c s ię w y s ta w io n y m n a n ie , d r ż a ł i c h w ilo w o z a b o la ł. I n n e j w i
n y n ie p r z e w id y w a ł, o p r ó c z n ie o s tr o ż n ie w y s ła n e j k a r tk i, w k tó r e j b y ły w s k a z ó w k i n e w n e . d a ia c e s ie s p i
s k u d o m y ś la ć ... J e ż e li o n a z o s ta ła s c h w y c o n ą — c o m ia ł p o c z ą ć ?
M u s ia ł s ię je j w y p r z e ć z u p e łn ie s ta n o w c z o , a c h o ć b y n k a g o z d r a d z iła , n ie p r z y z n a ć s ię d o n ie j w ż a d n y m r a z ie , n ie z n a ć p o s ła ń c a , je ś lib y m u g o n a o c z y s ta w io n o — s ło w e m — n ie r o z u m ie ć , n ie w ie d z ie ć ,
wy przy s ią d ź s ię i w te rn w y trw a ć d o k o ń c a .
N ie m a ją c je s z c z e c z a s u r o z p a tr z e ć s ię w c e li, w k tó r e j z o s ta ł z a m k n ię ty , p r z e b ie g ł to w s z y s tk o m y ś lą , u m o c n ił s ię w p o s ta n o w ie n iu i d o p ie ro z w ró c ił s ię , a b y o b e jr z e ć , g d z ie s ię z n a jd o w a ł.
C e la b y ła m a le ń k a , b r u d n a , w id o c z n ie ju ż p r z e z w ie lu w p r z ó d y z a jm o w a n a . J e d n o o k n o , d o p ó ł z a m u r o w a n e , r o d z a j s k rz y n i o d d o łu o d s ła n ia ł, w p u s z c z a ją c ty lk o tr o c h ę ś w ia tła z g ó r y ... W w ie c z o r
n y m m r o k u w c h o d z iło o n o te r a z ta k m a ło , iż K a lik s t p o tr z e b o w a ł d łu ż s z e g o c z a s u , n im o c z y o s w o ił z c ie m n o ś c ią i c o ś m ó g ł d o jr z e ć o k o ło s ie b ie . M a ły s to li
c z e k , ta p c z a n z s ie n n ik ie m , s ło m ą w y p c h a n y m — p ie c r o z b ity — d z b a n e k w k ą c ie , s k ła d a ły c a ły s p r z ę t w ię z ie n n y .
K a lik s t je s z c z e s ię ta k r o z g lą d a ł, g d y te n s a m s ta r y ż o łn ie r z o tw o r z y ł d r z w i i w n ió s ł ś w ie c ę m ilc z ą c ...
N ie z d a w a ł s ię n a w ię ź n ia z w r a c a ć u w a g i, p o c h o d z ił p o c e li, k ą ty je j o p a tr z y ł — i d o p ie ro p o d n ió s łs z y g ło w ę , m a łe o c z k i, g łę b o k o o s a d z o n e w c z a s z c e , s k ie r o w a ł n a K a lik s ta . N ie m ó w ił n ic , z d a w a ł s ię n a p r z ó d , w e d le p e w n y c h d a n y c h , w a ż n o ś ć i s ta n o w is k o p r z y p r o w a d z o n e g o o c e n ia ć . O b e jrz a ł g o o d s tó p d o g łó w , c o ś z a m r u c z a ł — p o m a c a ł s ie n n ik w y le ż a n y , z a jr z a ł d o s u c h e g o d z b a n k a — i w y s z e d ł.
Ś c ia n y z a b r u k a n e c e li p e łn e b y ły w y s k r o b y w a n y c h n a - s łu ż y ła o n a d o r z u c e n ia o k ie m p o k ą ta c h .
Ś c ia n y z a b r u k a n c e li p e łn e w y s k r o b y w a n y c h n a p is ó w , a le r ę k a s tró ż ó w te z g r a f i t y w ię z ie n n e s ta r a n n ie p o z a c ie r a ła ... G d z ie n ie g d z ie iy ik o lite r a ja k a lu b s ło w o o c a la ło ...
W g m a c h u p a n o w a ła c is z a , p r z e ry w a n a c h o d z e n ie m s z y ld w a c h ó w , b r z ę k ie m b r o n i i d a le k im s z u m e m m ia s ta ...
K a lik s t s ia d ł n a ta p c z a n ie , s p a r ł s ię n a r ę k u i z a m y ś lił. W c z o ra j o te j g o d z in ie b y ł n a js z c z ę ś liw s z y m z lu d z i — d z iś — u d e rz y ł p io r u n i r o z b ił w s z y s tk o . W m y ś li w y s ta w ia ł s o b ie J u lię , je j c ie rp ie n ia i b o la ł m o ż e w ię c e j n a d n ią , n iż n a d s o b ą .
W ię z ie n ie ... K tó ż w ie , ja k d łu g o s ię o n o m o g ło p o c ią g n ą ć ? K to m ó g ł n a ó w c z a s z g a d n ą ć , c o z n ie g o w y n ik n ą ć m o g ło ? P r o s te s o łd a ty , f o r te c a — z s y łk a ...
w s z y s tk o b y ło m o ż liw e , n a w e t b e z s ą d u — a s ą d y ó w c z e s n y ta k w y r o k o w a ły , ja k im k a z a n o !
J e s z c z e m a r z y ł i p r z e d r o z o g n io n ą w y o b r a ź n ią s ta w a ły m u w s z y s tk ie w iz e ru n k i lo s ó w , o k tó r y c h s ię n a s łu c h a ł ty le , g d y m ilc z ą c y s tr ó ż p o w r ó c ił, n io s ą c c o ś n a k s z ta łt p o ś c ie li, z r z u c ił ją n a ta p c z a n i n ie w y r a ź n ie z a p o w ie d z ia ł, ż e je d z e n ia ju ż d z iś d o s ta r c z y ć n ie m o ż e ... Ę y n a jm n ie j s ię te ż n ie c h c ia ło je ś ć K a - lik s to w i, p r o s ił o w o d ę , te j m u d o s ta r c z o n o — • ś w ie c ę z a b r a n o i m u s ia ł s ię r z u c ić n a b a r łó g p r z y g o to w a n y .
R z a d k o k to p ie rw s z e j n o c y w ta k ie m w ię z ie n iu z a s n ą ć m o ż e — d o p ie ro n a d r a n e m , g d y g o r ą c z k a s ię p r z e s ili, g d y c ia ło z ła m a n e u le g n ie p o tr z e b ie s p o c z y n k u , s e n k a m ie n n y p r z y c h o d z i... P o r z ą d e k w ię z ie n n y te ż je s t ta k i, ż e z d a je s ię u m y ś ln ie n ie d a w a ć z a s n ą ć n i s p o c z ą ć .
P o k ilk a k r o ć o d b y w a s ię p r z e g lą d n o c ą , re w & z y e p la c m a jo r ó w , p la c k o m e n d a n tó w , z d a w a n ie i o b lic z a n ie w ię ź n ió w p r z y z m ia n ie s tra ż y ... W ła ś n ie w c h w ili, g d y s e n s k le ja p o w ie k i, d a je s ię s ły s z e ć s z c z ę k , b r z ę k , c h ó d , o d r y g lo w y w a n ia d r z w i—u k a z u je s ię ś w ia tło ...
w c h o d z ą p o s ta c ie , k tó re n o c i m a r z e n ie c z y n i s tra - s z liw e m i i p o s p o jr z e n iu n a n ie s z c z ę ś liw e g o , k tó r y s ię p r z e r a ż o n y z r y w a z e s n u , z n ik a ją . C z ę s to p o tr z y i c z te ry r a z y p o w ta r z a s ie to n o c y ie d n e i.
