Teodorczyk Mieczysław

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

Offo,-,...

j) o d j^ y .U f

I./l. Relacja \lj^ > 3, /I - 3

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące reiatora — . I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące reiatora —

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) ---- - III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 —

III./5. Inne ...---- IV. Korespondencja

II. Materiały uzupełniające relację 3 A $ III./l. Materiały dotyczące rodziny reiatora ó

VI. Fotografie V. Nazwiskowe

2

3

^ 7 r 7 / %

&QĘiU) C1899-1^44) ,prsy brane nazwisko Tadeusz opolski ,psoudonimy t a2łi«es*»"liamur *»“koman" •

Oficer służby stałej piechoty WPikapitan(1932) #aaj©r(.roskaa dowódcy aSL 1 * 6 5 z 11 listopada 1942) , podpułkownik (pośmiertnie rozkaaasa Dowódcy AK ze a ty cenią 194i».

Urodzony 28 lutego 1899 r. w łiodzi* «y*‘ Adama i Pauliny a domu Bie4erman. uczył się od 1906r. w szkołach łódzkich do wybuchu X wojny światowej w 1914 *• Od 1916 r. Ko/ityuuował naufcj w Piotr­

kowie Trybunalskim, a od 1917r. w gimnazjom w Zaciszu pod Julejowem, gdzie należał do tajnego skautingu.

V listopadzie 1918 r. wraz a grupą harcerzy uczestaiczył w rozbra­

janiu i.iemedw w Sulejowie i w tymże miesiącu wstąpił ochotniczo do wp. Początkowo służył w 26 pp ,* od stycznia 1919r. w Narządzie Kwaterunkowym Garnizonu Piotrków. Po ukończeniu cokoły Podoficerskiej w Dęblinie ( lipiec-paśdziarnik t.r.) i azkoły Podchorążych Piechoty w warszawie ( październik 1^19-lipiec 1920) został praydaielony

'■>?l N

do 85 pp jtrzolców wileńskich, gdaie dowodaił plutonem i kompanią*

Po aakoncae iiu działań wojennych pełnia różno funkcje wb5 pp stao- jonującym w Bowej Wilejce k. tfilna tn.in* adiutanta pułku* te1922r, ukończył kurs & w poznaniu, a w 1923r. kurs aetodycano-oświatowy w Wilnie* Od 1934r. dowódca kompanii 14 pp weWłocławku*

W latach 1935*193? Komendant P# i WP na powiat niasaaweki w Ale*

koandrowie Kujawskim. 4 1938r. ukończył Centrum Wyszkolenia piechoty w Rembertowie. W tymże roku o 14 pp brał uda lał w operacji aaol* ' siańskiej.

V kampanii wrześniowej 1939 r. dowódca 2 kompanii Batalionu Obrony fcarodowej MJtarogardM w akładzie Oddziału wydzielonego

"Wisła",a następnie 24 >p 27 BP A*aii ' Pomorae". W końcu wrfeeśnia w okolicy Sochaczewa został ciężko ranny ( przestrzelenie lewego

płuca) i dostaw się do niewoli niemieckiej, ale zdołał zbiec ze sapL*

tala. tf konspiracji od listopada 1939 r. na terenie pow, Włocławek i sąsiednich tworzył Pułk bierni Kujawskiej, W 194Ó r. przeniósł się na teren północnego Mazowsza. Poszukiwany listami gończymi ukrywał się w Płocku i dierpcu pod nazwiskiem Tadeusz Opolski. J^ł współ­

organizatorem Polskiej organizacji Zbrojnej na tym terenie* komen- dantem Obwodu Sierpc, a od sierpnia 1941 r. komendantem Okręgu 111 • • Mazowsze P02.

• +*•' f>: >'••* . . . . f ? * • . i, • ^

; • • • . . . ... ■ • ' •

. -- ^ ■<*.

iH * ' .r- ■’ ■ ■ ■'

' •.

•• •••i.:’ .. . - -yŁ^-ł.. , .. ;V :V\ ’ - Y--'1

4

aculesilu tej ©rgiuiisacji a M . { aaj-1942) w t m t u ł praenieaiowy

<io »ara»awy 1 alanowaoy » m £ m syda*i.ll w mleeaesąoya ai^ tu ae-Uoie

&«*dy iodokr^gu -.ÓAaocnego <kryptonis*y* <*l*rdletiieo%peteB "Olaatyn ) abeaaru .jarałam *&«& według alakfcóryoii aróde* także aaatfpoą ko»©n- daata podokrtj^u, ppłk. 2 & < ł* w w fataoayńaklo^o («*Uurp^). ..ykłado*

równie* w konaplracyjnej zakała ^odohor^ycn aaaarwy ?ieoooty.

niaaakad wdwoaag (nadal pod, nacwlaklaa fadeua* upolaki) prąy ul*

ttokotowskJej ą« Aresatowany 17 lutego 1942r. na rogu ul* ftareaa£kov»

m e ) i *lleaej, wi^alocy &ył kolejno w alei Zaucha, Modlinie, £łoefcu, Poaaa&lu* ^ydgaaaeay 1 Berlinie, Okrutni a atorturowany, seata* powie*

aaony 4 lutego W r. w £orole 111 w ł>oalach<wtai. O w t h o w a y m

aiejaoowym m m t m r w u (aa nagrobku a y l m oata toiarci: lutego) .

ha 4ago czotó grupa likwitiaeyja* ukr*#o**ie w a . e t. tfaraaaay, BfcwrMBft V grudniu m * r . i d*wed*on* praea jogo woae*nlejai«go podwkadaago i JO* ^taalaAawa ^kow aki^o “Hugi**, aoataia maymaas Gru** Sojowa

Gdaaaaaony Jirayżea aalaoanyok 1 poaalertale ? ir tu ti ttjJLitarl V , łOaay (roakaaas itow&ioy ajl aa atyoanla 1945. r.)

. *odpieywar.a praeaeń jako komendanta ukr. XU Siassowaa©

mz

&y*y sa nyotawie iłoooaanlo v ll .»ojale £wmo#s$ (atyeaeń-aoroee 19&o)

«fego o4, *»*f

tik*ó&toam

tomu

*******

araaatowana w liatopadale 1<*§0 r* we *ioe£awku w aitiąaku ao oprawą S* a^kowakla^o 1 w kwletaiu 1951 r . akaaana praea *ojakowy *kjd Rejono­

wy w «avsa*le na 7 la t wl^jla&JLa. wyrok adkyuała w wlfklenlu prey u l.

&atueaowej w riaraaawle 1 w wi^aleniu kobieeya w Jordania* Zwolniona w atyoaolu 1955 r . aa wagl^du na tiy etan adrowla*

H la ll dwoją dalaoi* Córka Alefceandru ( ur» t£&6)# iąeaaloaka m WUariaklaj Arygady Ak, po ukońoaenlu atudldw polonlatyaBsych na bal*

waraytacie Mikołaja Kopernika w torunlu (1991 ) lr<»oowa«i« jako nauaay*

alalka, w 19&7 r . praaokodaąo na eaea-ytur?( •

«y» «aldaaar (ur, 1§£b)#*ołniear& ? ll wileńskiej Brygady A&# wl^ala*

ed llatojiadA 1950 do ouaroa 1952 r . uaya

xJt

nlera włókiennictwa tsa iPolltaeknloa w juodai (ly63) i^raoująo w zatetadaoii C aluloaowo-luplemlceyoh wa ef&ooiawktt. Od 1977 r# ca r«»ela Inwalldaklej.

/ 7 CA W u

A<l«t

lll/iyn9

5

Materiały w posiadaniu córki Aleksandry Teodoro zyk 1 syna Waldemara 2eodorcsykaj - Jussklewicz iUf,M£awskie Mazowsze w wale* (1929-1945)^

Warszawa 1968 (tu iaięi kooaa *.ry»Ka~i!Larski, materiały, a* > 9 # Londyn 19fci, a. 70^ i<ag*ak J. 'Kurier a tfaarszawy' , ^ondyn 19?fc#( tu iaię: ńoaan 1 *ylnie atopieh wojskowy w 1H5i kapitan)^ x"tasiiiski J •

* m póiOiOC od warszawyłł• Szkice z dale3ów ruchu oporu 1929-194i>»

Warszawa I'jt4 (tu oylnies Aoaan Seodorowicz)^ ueytaont ii* 'roczątki organizacji "ftaciawice ffS7, nr £» •« 94#95j Kruczkowski 3.

H2 dziejów organizacji formacji Obrony Narodowej w aiiach Zbrojnych 12 Rzeczypospolitej , ca.2 1 9 7 0 , ar 1, a. 3Q7£ -Informacje Mieczysława KiełfcińskiegoJ Ciechanowski k * “Armia kamorze'# warszawa

19©3, s*72*256.

2 ^’

6

U*> jr>*€.

T e o d o r c z y k M i e c z y s ł a w R o m a n , n a z w i s k o o k u p a c y j n e T a d e u s z O p o l s k i ps . " R o m a n " , " M i e c z " , " N a m u r " ( 1 8 9 9 - 1 9 4 4 ) , o r g a n i z a t o r P O Z O b w . L i p n o , c z ł o n e k s z t a b u k - d y W a r s z a w s k i e g o O b s z a r u AK.

Ur. £ 8 . 1 1 . 1 8 9 9 r. w L o d z i , s y n A d a m a i P a u l i n y z d.

B i e d e r m a n n . W l a t a c h 1 9 0 6 - 1 9 1 8 u c z ę s z c z ą ł k o l e j n o do:

p r o g i m n a z j u m T. M a r k i e w i c z a , S z k o ł y P r z e m y s ł o w e j w L o d z i , Z a w o d o w e j S z k o ł y H a n d l o w e j w P i o t r k o w i e T r y b u n a l s k i m i o s t a t n i o d o g i m n a z j u m w Z a c i s z u k. S u l e j o w a . P o d c z a s I w o j n y ś w i a t o w e j

/

n a l e ż a ł d o t a j n e g o s k a u t i n g u , w 1 9 1 8 r. u c z e s t n i c z y ł w r o z b r a j a n i u N i e m c ó w w S u l e j o w i e . J a k o o c h o t n i k W P w 1 919 r.

u k o ń c z y ł S z k o ł ę P o d o f i c e r s k ą w D e m b l i n i e a n a s t ę p n i e S z k o ł ę P o d c h o r ą ż y c h P i e c h o t y w W a r s z a w i e . O t r z y m a ł p r z y d z i a ł d o 85 ^pp S t r z e l c ó w W i l e ń s k i c h a o d 193 4 r. d o i 4 p p w e W ł o c ł a w k u . W l a t a c h 1 9 3 5 - 1 9 3 7 był k m d t e m P W i W F n a p o w . n i e s z a w s k i . W 1 939 r. u k o ń c z y ł C e n t r u m W y s z k o l e n i a P i e c h o t y w R e m b e r t o w i e . U c z e s t n i c z y ł w o p e r a c j i z a o 1z i a ń s k i e j .

W c z a s i e k a m p a n i i w r z e ś n i o w e j d o w o d z i ł £ k o m p . B a t a l i o n u O b r o n y N a r o d o w e j " S t a r o g a r d " w s k ł a d z i e O d d z . W y d z i e l o n e g o

" W i s ł a " , n a s t ę p n i e w £4 p p £7 D P A r m i i " P o m o r z e " . W o k o l i c a c h S o c h a c z e w a z o s t a ł r a n n y w p ł u c a i z n a l a z ł s ię w n i e m i e c k i e j n i e w o l i . W o b a w i e p r z e d w y w i e z i e n i e m w g ł ą b N i e m i e c u c i e k ł ze s z p i t a l a j e n i e c k i e g o . O d j e s i e n i 19 3 9 r. u c z e s t n i c z y ł w t w o r z e n i u k o n s p i r a c y j n e g o P u ł k u Z i e m i K u j a w s k i e j w e W ł o c ł a w k u ; z a g r o ż o n y a r e s z t o w a n i e m p r z e n i ó s ł s i ę n a p ó ł n o c n e M a z o w s z e . , g d z i e z a i n i c j o w a ł p o w s t a n i e POZ. P r z e b y w a ł w t e d y g ł ó w n i e n a t e r e n i e pow. s i e r p e c k i e g o , g d z i e j e s z c z e s p r z e d w o j n y znał b a r d z o p o m o c n ą w p r a c a c h k o n s p i r a c y j n y c h z i e m i a ń s k ą r o d z i n ę O ż a r o w s k i c h . P o c z ą t k o w o T e o d o r c z y k p e ł n i ł f u n k c j ę s i e r p e c k i e g o k m d t a p o w i a t o w e g o P O Z a o d s i e r p n i a 194 1 r. z o s t a ł k m d t e m O k r .

7

III P O Z " M a z o w s z e " , k t ó r y o p r ó c z t e r e n ó w M a z o w s z a o b e j m o w a ł t a k ż e pow. p o m o r s k i e - L i p n o i R y p i n . N a t e r e n tych. pow. o r a z b y ć m o ż e d o T o r u n i a , d o c i e r a ł a g a z e t k a " P o l s k a P o d z i e m n a " , w y d a w a n a w o kolicach. S i e r p c a z i n i c j a t y w y T e o d o r c z y k a i z a w i e r a j ą c a m . i n . t e k s t y j e g o a u t o r s t w a . W o r g a n i z o w a n y c h p r z e z T e o d o r c z y k a o d p r a w a c h u c z e s t n i c z y l i d - c y P O Z z c a ł e g o O k r . III.

S a m t e ż j e ź d z i ł n a t e r e n P o m o r z a , co u ł a t w i a ł m u n o s z o n y w t y m c z a s i e k o l e j a r s j i m u n d u r . W e d ł u g n i e k t ó r y c h ź r ó d e ł p o s ł u g i w a ł s i ę m u n d u r e m n i e m i e c k i m . J e d n a z o d p r a w w k t ó r y c h u c z e s t n i c z y ł T e o d o r c z y k o d b y ł a s i ę w S u m i n i e k. L i p n a . P o s c a l e n i u P O Z z A K w 1 942 r. T e o d o r c z y k z n a l a z ł s i e w W a r s z a w i e j a k o s z e f W y d z . I I I K - d y P o d o k r ę g u P ó ł n o c n e g o W a r s z a w s k i e g o O b s z a r u AK. M i e s z k a ł

% w ó w c z a s p o d n a z w i s k i e m T. O p o l s k i u p. Ż u k o w s k i e j p r z y ul.

M o k o t o w s k i e j 8. A r e s z t o w a n i e T e o d o r c z y k a n a s t ą p i ł o 1 7 . 1 1 . 1 9 4 3 r.

n a z b i e g u u l i c H o ż e j i M a r s z a ł k o w s k i e j w W - w i e . B y ł o p r a w d o p o d o b n i e z w i ą z a n e ze w s y p ą F r a n c i s z k a K l i m k i e w i c z a p s .

" J a s t r z ę b i e c " z Insp. II ( O b w o d y P ł o ń s k i P u ł t u s k ) P o d o k r ę g u P ó ł n o c n e g o . P o d c z a s w i e l o m i e s i ę c z n e g o ś l e d z t w a T e o d o r c z y k w o ż o n y był i w i ę z i o n y w M o d l i n i e , P ł o c k u , P o z n a n i u ,B y d g o s z c z y i B e r l i n i e . W m a j u 1943 r. b y ł z m u s z o n y d o u c z e s t n i c t w a w k o n f r o n t a c j i w S k ę p e m p o d c z s a r e s z t o w a ń t a m t e j s z y c h ż o ł n i e r z y AK, u p r z e d n i o z w i ą z a n y c h z POZ. K o n f r o n t o w a n o go w ó w c z a s z S.

W i t k o w s k i m p s . " Z b i k " , k o l p o r t e r e m p r a s y "N" n a P o m o r z e , k t ó r y z n a ł T e o d o r c z y k a o d 1941 r. C a ł y c z a s p o d c z a s ś l e d z t w a T e o d o r c z y k by ł t o r t u r o w a n y . 4. 1 1 . 1 9 4 1 r. z o s t a ł p o w i e s z o n y w F o r c i e III w P o m i e c h ó w k u . P o ś m i e r t n i e w 194 5 r. z o s t a ł a w a n s o w a n y do s t o p n i a p o d p u ł k o w n i k a .

M u z e u m M a z o w i e c k i e ,P ł o c k , A k t a P O Z s y g n .M M P / s / 6 9 18; Z b i o r y

8

■rf

w ł a s n e a u t . : dok. r o d z i n n e A. i W. T e o d o r c z y k ó w , r e i . : H .G u t o w s k i e g o , K. K o ź m i ń s k i e j , S. P i e t r a s a , A .Z i e 1 i ń s k i e g o ; R. J u s z k i e w i c z , M ł a w s k i e M a z o w s z e w w a l c e 1 9 3 9 - 1 9 4 5 , W . 1968;

M . K r a j e w s k i , S. S u s z y ń s k i , D z i a ł a l n o ś ć P O Z " Z n a k " i Z W Z - A K n a Z i e m i D o b r z y ń s k i e j w l a t a c h 1 9 3 9 - 1 9 4 5 , P r z e g l ą d H i s t . , t. L X X I , 1980, z. 4; j i . ._K\mertj S ł o w n i k b i o g r a f i c z n y k o n s p . w a r s z a w s k i e j 1 9 3 9 - 1 9 4 5 , t. 3, W. 1991; J . N o w a k , K u r i e r z W a r s z a w y , L o n d y n 1978; S. R e y m o n t , P o c z ą t k i o r g a n i z a c j i " R a c ł a w i c e " , " W i ę ź " , 1987, n r 5 .

H M W a l d e m a r B r e n d a

1

9

W p ły n ęło dnia —

L i z . M 1 } / f i / ? * & / ! £

PPŁK M IECZYSŁA W ROM AN T E O D O R C Z Y K pseud. "ROMAN", "NAMOR", "MIECZ" 1899-1944.

UCZESTN IK W O JE N 1920 i 1939 RO KU ; W S P Ó Ł T W Ó R C A RU C H U O P O R U NA KU JAW AC H , ZIEM I D O BR ZYŃ SKIEJ I P Ó Ł N O C N Y M MAZOW SZU;

1941 - 1942 K O M E N D A N T PO LSKIEJ O R G .Z B R O JN EJ OKR. III M AZO W SZE W PŁO C K U , C Z ŁO N E K SZTABU PO D O K R ĘG U M A Z O W S Z E -P Ó ŁN O C A R M II K R A JO W EJ;

O D 17 II 1943 W IĘ Z IE Ń G ES TA PO , PO BESTIALSKIM ŚLED ZTW IE S TR A C O N Y 4 II 1944 W PO M IE C H Ó W K U K. M O D LIN A. O D Z N A C Z O N Y m. in. KRZYŻEM O R D E R U V IR T U T I M ILIT A R I V KL. I KRZYŻEM W A LEC Z N YC H .

WSPOMNIENIA SYNA O OJCU

Ojciec urodził się 28 lutego 1899r. w Łodzi jako syn Adama i Pauliny z domu Biedermann. Uczył się od 1906r.

w szkołach łódzkich do wybuchu I wojny światowej. Od 1916r.kontynuowal naukę w Piotrkowie Trybunalskim, a od 1917r. w gimnazjum w Zaciszu pod Sulejowem, gdzie należał do tajnego skautingu (1,2,3).

W listopadzie 1918r. wraz z grupą harcerzy uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Sulejowie i w tymże miesiącu wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. Początkowo służył w 26 pp, a od stycznia 1919r.

w Zarządzie Kwaterunkowym Garnizonu Piotrków. Po ukończeniu Szkoły Podoficerskiej w Dęblinie (lipiec-październik t.r.) i Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie (październik 1919-lipiec 1920) został przydzielony do 85 pp Strzelców Wileńskich (2,3). Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako podchorąży d-ca plutonu od sierpnia 1920r.do jej zakończenia. Uczestniczył m.in. w Bitwie Warszawskiej pod Radzyminem(12-15 sierpień), manewrze oskrzydlającym Bitwy nad Niemnem

(22-29 wrzesień) oraz w akcji gen. L. Żeligowskiego od 8-15 października 1920r. tj. do dnia zawieszenia broni z Rosją Sowiecką-cały czas w szeregach 85 pp, wchodzącego w skład I Dywizji Litewsko-Białoruskiej

(potem 19 DP), I Armii W.P.(4,5). Za wykazane męstwo i wybitny trud żołnierski w tej wojnie, został odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej (4).

Po zakończeniu działań wojennych pełnił różne funkcje m.in. adiutanta pułku, szybko awansując w 85 pp stacjonującym w Nowej Wilejce k. Wilna. W 1922r. ukończył kurs W F w Poznaniu, a w l923r. kurs metodyczno- oświatowy w Wilnie. W 1932r. uzyskał stopień kapitana (3,4,6,7).

Od 1934r. pełnił obowiązki d-cy 2 komp. w I bat. 14 pp we Włocławku. W latach 1935-1937 był komendantem PW i WF na Powiat Nieszawski w Aleksandrowie Kujawskim. W 1938r. ukończył Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. W tymże roku z 14 pp brał udział w operacji zaolziańskiej. W 1939r. uczestniczył w kursie ref. wyższych d-ctw w Trauguttowie k. Brześcia n/Bugiem (7).

W kampanii wrześniowej 1939 r. d-ca 2 komp. Batalionu Obrony Narodowej nr 82 „Starogard" w składzie Oddziału Wydzielonego „Wisła". Oddział ten osłaniał w końcu sierpnia 1939r., wzdłuż Wisły od strony Prus Wschodnich między Gniewem a Opaleniem, ewentualną interwencję Wojsk Polskich w wolnym mieście Gdańsku. Z chwilą wybuchu wojny (1. IX), zgodnie z rozkazem, jako jeden z niewielu zwarty oddział, wycofał się z „Korytarza", przekraczając Wisłę pod Sartowicami (3.IX) i po potyczce ze spadochroniarzami niemieckimi w okolicy Wałcza, forsownym marszem nocą, wraz z kilkoma jeńcami, dotarł do Torunia (4.IX). 5-6.IX po reorganizacji na poligonie toruńskim wszedł w skład 24 pp 27 DP. Dywizja ta osłaniała odwrót armii "Pomorze" i "Poznań" wzdłuż lewego brzegu Wisły, aż do Bitwy nad Bzurą (12).

W końcu września, w okolicy Sochaczewa, Ojciec został ciężko ranny (przestrzelenie lewego płuca) i dostał się do niewoli niemieckiej, ale zdołał zbiec ze szpitala, dzięki pomocy życzliwych ludzi (8,9,10,11,12).

W konspiracji od listopada 1939r. na terenie pow. Włocławek i sąsiednich tworzył Pułk Ziemi Kujawskiej, przy pomocy oficerów rez. i podoficerów 14 pp ( ll) . W 1940r., poszukiwany listami gończymi, z wyznaczoną nagrodą pieniężną, przeniósł się na teren północnego Mazowsza. Ukrywał się w Płocku i Sierpcu pod nazwiskiem Tadeusz Opolski .

10

Był współorganizatorem Polskiej Organizacji Zbrojnej na tym terenie, komendantem obwodu Sierpc, a od sierpnia 1941r., rozkazem nr 8 Komendy Głównej POZ -komendantem Okręgu III Mazowsze tej organizacji (11,13,14,

15,16,17,18,19,21,22,23). Oficjalnym organem prasowym K.O.III Mazowsze POZ była „ Polska Podziemna ", powstała z inicjatywy „ Romana " i zawierająca m.in. teksty Jego autorstwa . Nakład jej wynosił 100-200 egzemplarzy.

Wydawano także w Józefkowie k. Skępego gazetkę „ Iskra Wolności " (15,16,18,23) . Podczas częstych podróży po terenie podległych Mu powiatów przebierał się w mundur kolejarski . Jedna z odpraw , w których uczestniczył

„ Roman" odbyła się w Suminie k. Lipna , w siedzibie Prądzyńskich (11,14,18).

POZ zmieniła nazwę na POZ „Znak" w wyniku poszerzenia jej o:Związek Czynu Zbrojnego, Wojskową Organizację Wolności „Znak" i Łódzką Polską Organizację Bojową. O sile POZ „Znak" w Okręgu III Mazowsze może świadczyć liczebność jej członków przekazanych w 1942r. do Armii Krajowej w ramach akcji scaleniowej; np. z powiatów:

Lipno-1100, Rypin ok.600, Sierpc-1600 tj. tylko z trzech powiatów łącznie ok.3300 żołnierzy (7,16,18,27).

Po scaleniu POZ „Znak" z AK (28 sierpień 1942) Ojciec został przeniesiony do Warszawy, awansowany do stopnia majora ( ll. X I 1942r.) i mianowany szefem Wydz. III w mieszczącym się tu sztabie Komendy Podokręgu Północnego (kryptonimy: "Królewiec", potem "Olsztyn") Obszaru Warszawa AK, a według niektórych źródeł także zastępcą Komendanta Podokręgu, ppłk Tadeusza Tabaczyńskiego ("Kurpa"). Wykładał również w konspiracyjnej Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty (11,13,30). Mieszkał wówczas (nadal pod nazwiskiem Tadeusz Opolski) przy

ul. Mokotowskiej 8 u p. Żukowskiej (11,14,18).

W meldunku organizacyjnym za okres l.III-31.VIII 1943r., nr 220 D-cy AK do Centrali podano,

że na skutek wcielenia do AK m.in. POZ „Znak" nastąpił duży przyrost organizacyjny (ok.20tys. żołnierzy) (21,24).

Ojciec został aresztowany przez Gestapo 17 lutego 1943 r. na rogu ul. Marszałkowskiej i Wilczej. Więziony był kolejno w: Alei Szucha, Modlinie, Płocku, Poznaniu, Bydgoszczy i Berlinie. Mimo stosowania nieludzkich tortur (przypalanie, bicie, zdzieranie paznokci, łamanie żeber, wybicie oka ) nikogo nie wydał, imponując swoją pełną godności postawą polskiego oficera. Każdorazowo po „przesłuchaniu" wynoszono Go nieprzytomnego, poddawano leczeniu i ponownym torturom. Jego hart ducha, nadzwyczajna odporność psychiczna, wytrzymałość fizyczna imponowały współwięźniom, dodawały im sił do przetrwania.

Okrutnie storturowany został powieszony 4 lutego 1944r. w Forcie III w Pomiechówku k. Modlina wraz z 106 żołnierzami podziemia. Pierwszy śmiało poszedł na śmierć, sam założył sobie pętlę na szyję, dając wspaniały przykład bohaterstwa, poświęcenia i umiłowania Ojczyzny, tym którzy szli za nim. Po wojnie ekshumowano ich prochy na miejscowy cmentarz (2,11,13,20,29).

Na Jego cześć grupa likwidacyjna Okręgowego Kierownictwa Walki Podziemnej m. st. Warszawy, utworzona w grudniu 1943r. i dowodzona przez byłego podwładnego z POZ Stanisława Sękowskiego „Rugię", została nazwana: Grupa Bojowa „Roman" (11,13,25,28). 11 czerwca 1944r. grupa ta uwolniła ze szpitala

„Jana Bożego" 15 uwięzionych (28).

Mjr Mieczysław Teodorczyk został pośmiertnie przedstawiony przez K-ta Podokręgu Północ

płk-a Ludomira Wysockiego pseud. „Mróz" do odznaczenia Krzyżem Orderu Virtuti Militari V kl i awansu do stopnia podpułkownika. Wniosek był złożony w 1944r. do K-ta Obszaru Warszawskiego AK gen. Albina Skroczyńskiego -pseud. „Łaszcz". W styczniu 1945r. wniosek zatwierdzono rozkazem Komendanta Głównego Armii Krajowej gen. Leopolda Okulickiego pseud. „Kobra", „Niedźwiadek" (11,13).

Podpisywane przez ojca jako K-ta Okr. III Mazowsze POZ rozkazy znalezione w Płocku, w metalowej skrzynce, podczas prac budowlanych, przechowywane są w Muzeum Ziemi Mazowieckiej w Płocku i eksponowane były m.in. na wystawach: „ Płocczanie w II Wojnie Światowej" (styczeń-marzec 1980r.) oraz „Wojenne losy Płocczan"

w 1989r.(22,23).

V " Od 1923r. żona ojca Władysława z domu Wirpszo (1899-1963), w latach okupacji była członkiem ruchu oporu na Wileńszczyźnie. W listopadzie 1950r. Została aresztowana we

Włocławku w związku ze sprawą S. Sękowskiego i w kwietniu 1951r.skazana przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na 7 lat więzienia. Wyrok odbywała w więzieniu przy ul. Ratuszowej w Warszawie i w więzieniu kobiecym w Fordonie . Zwolniona w styczniu 1955 r. ze względu na zły stan zdrowia. Zmarła w 1963r. w Toruniu.

Mieli dwoje dzieci. Córka Aleksandra (ur,1926r.), łączniczka VII Wileńskiej Brygady AK pseud. „Jagienka".

Po ukończeniu studiów polonistycznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (1951) pracowała jako nauczycielka, w 1987r. przechodząc na emeryturę (7).

Syn Waldemar (ur. 1928r.), żołnierz VII Wileńskiej Brygady AK, więziony od listopada 1950r. (jak matka) do marca 1952r. Uzyskał zaocznie dyplom magistra inżyniera włókiennictwa na Politechnice w Łodzi (1963r.) pracując w Zakładach Celulozowo-Papierniczych we Włocławku. Od 1977, po zawale serca, na rencie inwalidzkiej (7).

Włocławek, kwiecień 1998 Opracował

W aldem ar Je rzy Teodorczyk

- 2-

11

BIBLIO G RAFIA:

I.Odpisy skróconych aktów: urodzenia - Łódź 1996r., zejścia-Włocławek 1948r.

2.AWIH:III/21/12, k.79,96.

3.CAW:teczka osobowa nr 2620.

4. Bolesław Waligóra- "Dzieje 85 Pułku Strzelców Wileńskich", Warszawa 1994r. s.53,57,356,377,396,400,407.

5.Józef Piłsudski -"Rok 1920", Warszawa 1927r. s.106, 152, 171, 177.

6.Patent Oficerski-awans na kapitana 10.X 1932r. Warszawa.

7.Materiały w posiadaniu córki Aleksandry Teodorczyk i syna Waldemara Teodorczyka, Toruń, Włocławek.

8.5. Reymont Początki organizacji "Racławice", "Więź", 1987, nr 5 s.94, 95.

9.5. Truszkowski Z dziejów organizacji formacji Obrony Narodowej w Siłach Zbrojnych II Rzeczypospolitej, cz.2, "WPH", 1970, nr 1, s.307.

10. Kazimierz Pindel - "Obrona Narodowa 1937-1939", wyd. MON, Warszawa 1979r., s. 44,149, 156, 210.

II. Relacje i informacje: Anny Pulińskiej, Władysława Guziaka, Bronisława Malinowskiego, Józefa Sadowskiego, Krystyny Koźmińskiej, S. Pietrasa, A. Zielińskiego, Emanuelai Leona Hanuszkiewiczów, Stefana Kamińskiego, Jerzego Nowaka, S.$$konsk'i&ijo Jana Konopki, Romualda Dietrycha, Stanisława Krzesińskiego, Mieczysława Kiełbińskiego.

12.Konrad Ciechanowski -"Armia Pomorze 1939"-Warszawa 1983r., s.227,228,239,256,286-9,294.

13.Andrzej Krzysztof Kunert - "Słownik Biograficzny Konspiracji Warszawskiej 1939-1944",t.3 W-wa 1991 s.164 14.Hanna Maciejewska-Marcinkowska i Elżbieta Zawacka-,, Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej 1939-1945 cz.I",

Toruń 1994r. s.208,209.

15.Mirosław Krajewski-„W Cieniu Wojny i Okupacji"- Rypin 1995, s. 145, 146.

16.Mirosław Krajewski, Stanisław Suszyński- „Działalność POZ „Znak" i ZWZ- AK na Ziemi Dobrzyńskiej

w latach 1939-1945"- „Przegląd Historyczny''- 1980, z.4, s. 773-791.

17.Krzysztof Komorowski- „Konspiracja Pomorska 1939-1947"- Gdańsk 1993, s. 147,148.

18.Waldemar Brenda- „Roman"- gazeta „Nasz Sierpc" nr 4 z 22.1 1993r., s. 5 i 6.

19.R. Juszkiewicz „ Mławskie Mazowsze w walce 1939-1945", Warszawa 1968r., s. 170.

20.Jan Nowak-Jeziorański -„Kurier z Warszawy"- Kraków 1993r., s. 167.

21.J. Ptasiński-„Na północ od Warszawy"; szkice z dziejów ruchu oporu 1939-1945, Warszawa 1984, s. 44, 293-297.

22. Dziennik Toruński „Nowości" z 25-26.VIII 1979r.

23. Materiały i dokumenty znajdujące się w Muzeum Mazowieckim w Płocku - Akta POZ, sygn. MMP/s/6918 24.Praca zbiorowa „Armia Krajowa w Dokumentach", wyd. Ossolińskich 1990, t.I, s.497, t. II, s.295, 452, 459.

25.Tomasz Strzembosz-„Akcje Zbrojne Podziemnej Warszawy 1939-1944", PIW W-wa 1983r., s.189, 494.

26.Tadeusz Jaszowski- „Gestapo w walce z ruchem oporu nad Wisłą i Brdą"- „ Pomorze"- Bydgoszcz 1985r., s.124.

27.Andrzej Krzysztof Kunert- „Polska podziemna"- kalendarium, s.349, 373. H -na 192) 28.Kazimierz Moczarski- „Zapiski"- PIW Warszawa, s.167.

29.Jan Pietrzykowski - „Tajemnice archiwum Gestapo"- ŚIN Katowice 1989r., s.58, 59.

30.Kryska-Karski, Materiały, z.3-9, Londyn 1983r., s.70.

W Y K A Z S K R Ó T Ó W

PPŁK, ppłk - podpułkownik pseud. - pseudonim WP - Wojsko Polskie pp - pułk piechoty gen. - generał mjr - major

DP - Dywizja Piechoty D-ca - Dowódca AK - Armia Krajowa

POZ - Polska Organizacja Zbrojna WF - Wychowanie Fizyczne PW - Przysposobienie Wojskowe

bat. - batalion ref. - referent

K.O. - Komenda Okręgu wydz. - wydział

K-dant - Komendant

KWP - Kierownictwo Walki Podziemnej m.st. - miasto stołeczne

okr. - okręg

AWIH - Archiwum Wojskowego Instytutu Historycznego CAW - Centralne Archiwum Wojskowe

WPH - Wojskowy Przegląd Historyczny ON - Obrona Narodowa

12

13

^ lH u j si/H)lo ^ oJ .Qt.. 4 &

'śmmmsm

mmmmmm

‘ ŻYCIORYS WALKĄ I CIERPIENIEM ZAPISANY

P

choty stacjonującego w czasach przedw ojennych we W łocław ku

— . kapitanie M ieczysławie Teo- dorczyku, który we wrześniu 1939 roku nie złożył b ro ni i rozpoczął działalność konspira­

cyjną w szeregach A rm ii K ra ­ jow ej, niewiele, a właściw ie w cale się nie pisało! A przecież ich życiorysy w a lk ą i cierpie­

niem , a naw et śm ierci^ zapisa­

ne, ■*— ^ą być scenariuszem nie- jedi. j film u wojennego.

K pt. M ieczysław R om an Teo- dorćzyk urodził się 28 lutego 1899 roku w Łodzi, gdzie m iesz­

k ał i uczył się- do w ybuchu I w ojny światow ej. Od 1916 roku k ontynuow ał naukę w Piotrko-

wie T rybunalskim , a następnie, w g im n a zju m w Zaciszu pod Sulejowem,- gdzie należał do tajnego skautingu. W listopa­

dzie 1918 roku wraz z, grupą harcerzy uczestniczy w rozb raja­

n iu Niem ców w Sulejow ie i w tyir) samym m iesiącu zełas:<a sie

bejm ow ała m . in. ,obwody: W ło ­ cław ek ^A leksandrów K u j.,.L ip r no, Toruń, R y p in , W ąbrzeźno, Płock, Sierpc, Cieohanów7 P łońsk, Przasnysz, Ostrołękę, M aków , . M ław ę, Działdow o.

K om enda • okręgu zn ajdo w ała - się w Płocku, K w a te r a . Główria- ,PO Z w W arszaw ie, O silę tej' organizacji .może świadczyć- np.

jej liczebność w pow. L ipno, k tórą w m om encie scalenia P Ó Z z A rm ią K rajo w ą — a ,m iało tQ, miejsce w m a ju 1942 r przekazano do dyspozycji Po­

m orskiego O kręgu A rm ii -Krajcf- wej: 8 oficerów, 18 podchorą­

żych, 9 podoficerów zaw odo­

w ych, 415 podoficerów rezerwy i 684 szeregowców — ''łącznię 1134 żołnierzy.

P

^Kra^ówęj, m iano w any $o stopnia m ajora M ieczy­

sław Teodorczyk o b ejm uje fu n k cję szefa O d działu I I I (ope- racyjno-szkoleniowego) w S zta­

bie Podokręgu A K Mazowsze- Północ, w skład którego wćho-i dzily -tereny- zn ajdujące się na;

praw ym ' brzegu W isły i Bur go-Narwi włączone do Niemiec. •

M a jo r- „R o m a n ” — bo tak im pseudonim em Mieczysław; Teo­

dorczyk; na*, terenie M azowsza d z ia ła ł;: n ada l poszukiw any jest listam i gończym i przez- Gestapo',*

które wyznaczyło nawet za jego w ydanie wysoką nagrodę', pie­

niężną: W zw iązku z w zrastają-, cym. zagrożeniem, m jr ;,R om an”

zostaje rozkazem dow ództw a przeniesiony do W arszaw y gdzie zam ieszkał' przy u l.'M o ­ kotow skiej 8 p o d ' nazw iskiem , Tadeusz Opolski. W W arszawie;

pracuje w śztąbie A K oraz jest wykładow cą w konspiracyjnej Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty. . -

17 lutego 1943 roku mjr,: M ie­

czysław Teodorczyk zostaje; a re-' -sztowany . na ul, M afszałków -

14

[' ochotniczo do służby w nowo pow stałym W ojsku Polskim.

Po ukończeniu szkoły podofi­

cerskiej w D ęb linie i Szkoły Podchorążych Piechoty w W a r­

szawie został przydzielony - do 85 p u łk u piechoty Strzelców W i­

leńskich, -gdzie dowpdzil n a j­

pierw plutonem , a następnie kom panią. Po zakończeniu dzią- ła ń wojennych, za które -został odznaczony K rzyżem W alecz­

nych i K rzyżem Z asługi W ojsk L itw y Środkow ej, pełni szereg odpow iedzialnych fu n k c ji m. in.

ad iutan ta p ułk u ,w 85 .pp stacjo­

n u jąc y m w Now ej W ilejce k.

W iln a, skąd ju ż w stopniu k a­

pitana w roku 1934 zostaje prze­

niesiony - do 14 P u łk u Piechoty we W łocław ku. T utaj 'też na stanow isku dowódcy ko m pa nii zastaje go w ybuch I I w ojny światowej-

W raz ze. sw oim pułk ie m bie­

rze udział w k a m p a n ii w rze­

śniow ej jako dowódca 2 k o m ­ p an ii B atalion u Obrony N aro­

dowej „Starogard” w składzie O ddziału W ydzielonego „W isła’\

a następnie 24. pp 27 D P A rm ii

„Pomorze”. W końcu września ciężko ranny pod Sochaczewem dostaje się do niew oli, ale u- daje m u się zbiec ze szpitala, w którym został przez okupanta umieszczony. •

J u ż w listopadzie 1939 roku kpt. M. Teodorczyk rozpoczyna działalność konspiracyjną na te­

renie W łocław ka i sąsiednich pow iatów , tworząc zalążk i pod­

ziemnego P u łk u Z ie m i K u ja w ­ skiej. Poszukiw any listam i gończym i przez Gestapo, w ro­

k u 1940 przenosi się na teren Mazowsza uk ryw ając się w Pło-<

cku i Sierpcu pod nazwiskiem^

Tadeusz Opolski. Nie zaprze­

s t a j e jednak działalnpści w ru ­ chu oporu. J u ż w pierwszych m iesiącach 1940' roku w raz z grupą innych oficerów tworzy na tych terenach Polską O rg an i­

zację Z b ro jn ą, w której pełni fuńk cję kom endanta obwodu Sierpca, a od sierpnia 1941 r. zo­

staje kom endantem O kręgu I I I

~ Mazowsze tej organizacji- N a terenach północnego M a­

zowsza, Polska O rganizacja Z b ro jn a działa rów nolegle ze Z w iązk iem W a lk i Z b ro jn e j i o-

'•ikiej w chw iii gdy w ychodził £ lokalu konspiracyjnego ' gdzie ' prow abził zajęcia wojskowe;'; v W ięziony k olejno w. A le i Szu- cha, M odlinie, Płocku, Poznaniu, ■f ł Bydgoszczy i Berlinie, prze­

chodzi piekło b a dań i tortur.

.Jest bity, przypalany, pgniem , -' £ 5 , oprawcy w y ry w ają m u pazn ok ­

cie z rąk. i nóg, ła m ią żebra, , w yb ijają, okó. M im o tycłv tó riu r stosowanych przez gestapowców ; ” podczas przesłuchań, nikdgo ;nie ' w ydał im p o n u jąc sw oją postaw ą in ny m w ięźniom . Jego hart d u ­ cha, nadzw yczajna : ■ odporność psychiczna, wytrzym ałość tizycz- '

na, dodaw ała w spółw ięźniom sił 3 do przetrwania- O k ru tn ie skato-

w any, m jr M ieczysław Teodor- ęzyk został powieszony 4 lutego 1944 ro k u w forcie I I w P om ie­

chów ku koło M o dlin a w raz ze - 106 w spółw ięźn iam i. Pierwszy 1 śm iało poszedł na szafot, sam założył sobie pętlę na szyję d a ­ jąc tym w spaniały przykład bo­

haterstwa, poświęcenia f u m iło ­ w a nia Ojczyzny. Jego część g ru ­ pa lik w id a c y jn a Okręgowego K W P m. st. W arszaw y, utw o­

rzona w grud niu 1943 roku i do­

wodzona przez byłego po dk o­

m endnego m ajora Teodorczyka

— S tan isław a Sękow skiego ps.

„R u g ia” , została n azw ana 'G rup ą ■

’ o

■ m a

Pq4- B ojow ą '„Roman' V,

Pośm iertnie 1 kom endant okręgu Północnego, A K p łk L u do m ir W ysocki przedstawił:

wniosek odznaczenia m jr . M ie ­ czysława Teodorczyka K rzyżem V irtu ti. M ilit a r i i aw ansow ania G o do -stopnia podpu łk ow n ik a. ; W niosek złożony w 1944 r. k o ­ m en dantow i Obszaru W arszaw ­

skiego. A K — gen. A lb in o w i „ Skroczyńskiem u ps. „Łaszcz”, w styczniu 1945 r. zatw ierdzony ‘ został rozkazem k om endanta głów nego A K gen. O k u lic k ie ­ go.

Do d n ia dzisiejszego w Muze--.- um Z ie m i M azowieckiej^ w P ło ­ cku przechow yw ane są rozkazy

podpisyw ane przez m jr.. „R o­

m a n a ” jako k om endanta Qkrę- ; gu I I I Mazowsze PO Z. Ekspo­

now ane - były na w ystaw ie

„Płocczanie w t l w ojnie świąto- . w e j" w 1980 roku.

BOHDAN BOROWY

ć 4/7'OA. ,

15

Teodorczyk Mieczysław Roman, nazwisko okupacyjne Tadeusz Opolski ps. “Roman”,

“Miecz”,”Namur” (1899-1944). organizator POZ Obw. Lipno, członek sztabu kdy Warszawskiego Obszaru AK.

Ur. 28II 1899 r. w Łodzi; syn Adama i Pauliny z d. Biedermann. W latach 1906-1918 uczęszczał kolejno do: progimnazjum T. Markiewicza. Szkoły Przemysłowej w Łodzi, Zawodowej Szkoły Handlowej w Piotrkowie Trybunalskim i ostatnio do gimnazjum wZaciszu k. Sulejowa. Podczas I wojny światowej należał do tajnego skautingu, w 1918 r. uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Sulejowie. Jako ochotnik WP w 1919 r. ukończył Szkołę Podoficerską wDęblinie, a następnie Szkolę Podchorążych Piechoty w Warszawie. Otrzymał przydział do 85 pp Strzelców Wileńskich a od 1934 r. do 14 pp we Włocławku. W latach 1935-1937 był kmdtem PW i WF na pow. nieszawski. W 1939 r. ukończył Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Uczestnicz)'! w operacji zaołziańskiej.

W czasie kampanii wrześniowej dowodził 2 komp. Batalionu Obrony Narodowej

“Starogard” w składzie Oddz. Wydzielonego “Wisła”, następnie w 24 pp 27 DP Armii

“Pomorze”. W okolicach Sochaczewa został ranny w płuca i znalazł się w niemieckiej niewoli. W obawie przed wywiezieniem w głąb Niemiec uciekł ze szpitala jenieckiego.

Od jesieni 1939 r. uczestniczył w tworzeniu konspiracyjnego Pułku Ziemi Kujawskiej we Włocławku; zagrożony aresztowaniem przeniósł się na północne Mazowsze., gdzie zainicjował powstanie POZ. Przebywał wtedy głównie na terenie pow. sierpeckiego, gdzie jeszcze sprzed wojny znał bardzo pomocną w pracach konspiracyjnych ziemiańską rodzinę Ożarowskich.

Początkowo Teodorczyk pełnił funkcję sierpeckiego kmdta powiatowego POZ, a od sierpnia 1941 r. został kmdtem Okr. III POZ “Mazowsze”, który oprócz terenów Mazowsza obejmował także pow. pomorskie - Lipno i Rypin. Na terenach pow. oraz być może do Torunia, docierała gazetka “Polska Podziemna”, wydawana w okolicach Sierpca z inicjatywy Teodorczyka i zawierająca m.in. teksty jego autorstwa. W organizowanych przez Teodorczyka odprawach uczestniczyli dcy POZ z całego Okr. III. Sam też jeździł na teren Pomorza, co ułatwiał mu noszony w tym czasie mimdur kolejarski. Według niektórych źródeł posługiwał się mundurem niemieckim. Jedna z odpraw w których uczestniczył Teodorczyk odbyła się w Suminie k.

Lipna.

Po scaleniu POZ z AK w 1942 r Teodorczyk znalazł sie w Warszawie jako szef Wydz. III Kdy Podokręgu Północnego Warszawskiego Obszaru AK. Mieszkał wówczas pod nazwiskiem T. Opolski u p. Żukowskiej przy ul. Mokotowskiej 8.

Aresztowanie Teodorczyka nastąpiło 17II 1943 r. na zbiegu ulic Hożej i Marszałkowskiej w Warszawie. Było prawdopodobnie związane z wsypą Franciszka Klimkiewicza ps. “Jastrzębiec”

z Insp. II (Obwody Płońsk i Pułtusk) Podokręgu Północnego. Podczas wielomiesięcznego śledztwa Teodorczyk wożony był i więziony w Modlinie, Płocku, Poznaniu, Bydgoszczy i Berlinie. W maju 1943 r. byl zmuszony do uczestnictwa w konfrontacji w Skępem podczas aresztowań tamtejszych żołnierz)’ AK, uprzednio związanych z POZ. Konfrontowano go wówczas z S. Witkowskim ps. “Żbik”, kolporterem prasy “N” na Pomorze, który znal Teodorczyka od 1941 r. Cały czas podczas śledztwa Teodorczyk był torturowany. 4 II 1944 r.

został powieszony w Forcie III w Pomiechówku. Pośmiertnie w 1945 r. został awansowany do stopnia podpułkownika.

2 0 8

16

Muzeum Mazowieckie, Płock, Akta POZ sygn.MMP/s/6918; Zbiory własne aut.: dok. rodzinne A. i W. Teodorczyków; rei.: H. Gutowskiego, K. Koźmińskiej, S Pietrasa A.Zieliriskiego;

Juszkiewicz R., Mławskie Mazowsze w walce 1939-1945, Warszawa 1968; Krajewski M., Suszyński S., Działalność P O Z ”Znak” i ZWZ-AK na Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1939- 1945, Przegląd Hist., t. LXXI, 1980, z. 4; Kunert, Słownik..., Nowak J., Kurier z Warszawy, Londyn 1978; Reymont S., Początki organizacji “Racławice”, Więź, 1987, nr 5.

Waldemar Breneki

209

17

MIECZYSŁAW TEODORCZYK

M ie c z y s ła w Te o d o rczy k urodził się 28 lutego 1899. roku w Łodzi. W latach 1906-1918 u c z ę s z c z a ł kolejno do progim- nazjum T.M a rkiew icza, S zkoły Prze m ysło w ej w Łod zi, Z a w o ­ dowej S zk o ły H andlow ej w Piotrkow ie Trybunalskim i ostatnio do gim nazjum w Z a c is z u koło S ulejow a. P o d c z a s I w ojny św iatow ej n a le ża ł do tajnego skautingu. W 1918 roku u c z e s t­

niczył w rozbrajaniu N iem ców w Sulejowie i w ó w c z a s to o ch o t­

n iczo w stą p ił do W o jsk a P o lsk ie g o . P o c z ą tk o w o u k o ń c z y ł S zk o łę P o d o fic e rs k ą w Dęblinie, a następnie S zk o łę P o d c h o ­ rążych P ie ch o ty w W arszaw ie. O trzym ał przyd zia ł do 85 pp S trzelców W ileń sk ich a od 1934 roku do 14 pp w e W ło c ła w ­ ku. W latach 1935-1937 M .Teodorczyk był kom endantem P W i W F na pow iat n ieszaw ski. W 1939 roku u k o ń czył C entrum W y szk o len ia Pie ch o ty w Rem bertow ie. U c z e s tn ic z y ł w o p e ­ racji zaolziańskiej.

W c z a s ie kam panii w rze śn io w e j d o w o d z ił 2 k o m p a n ią Batalionu O b ro ny N orodow ej „Starogard” w sk ła d zie O d d z ia ­ łu W y d zie lo n e g o „W isła ”, a następnie w 24 pp 27 D P Armii

„Pom orze". W w alkach niedaleko S o c h a c z e w a zo sta ł ranny w płuca i trafił do niem ieckiej niewoli. W o ba w ie przed w y w ie ­ zieniem w głąb N ie m iec uciekł ze szpitala jenieckiego.

O d jesieni 1939 roku Teodorczyk u cze stn iczył w tw o rze­

niu konspiracyjnego Pułku Ziemi Kujawskiej w e W łocław ku ,

ale poszukiw any p rz e z G e s ta p o przen ió sł się na p ó łn o cn e M a zo w sze, gdzie był jednym z głów nych inicjatorów p ow sta­

nia Polskiej O rg a n iza cji Zbrojnej. P rze b y w a ł głów nie w o koli­

cach Sierpca, g d zie je s z c z e z okresu p rzedw ojen n eg o zn ał rodzinę O ża ro w sk ich z B orkow a. D zięki ich pom ocy, pod na­

zw iskiem T a d e u sza O p o lskieg o , M .T e o do rczyk „R o m a n ” z o r­

g anizow ał pow iatow e struktury P O Z . Sam objął p oczą tkow o funkcję ko m en da nta p o w ia to w e g o o rg an iza cji, od sierpn ia 1941 roku został kom endantem O kręgu III „ M a z o w s z e ”, który swym zasięgiem obejm ow ał pow iaty pó łn o cn e go M a z o w s z a i niektóre powiaty Ziem i Dobrzyńskiej.

„Rom an" s z c z e g ó ln e z n a c z e n ie przyw iązyw ał do druku prasy konspiracyjnej, o której mówił, że „je s t ró w n ie w a ż n a ja k k a ra b in ". Z jego inicjatywy w M ie s z a k a c h koło S ie rp ca ro zp o c zę to w y d a w a n ie ga ze tki „P o ls k a P o d z ie m n a ”, która rozprow adza na była na terenie O kręgu „ M a z o w s z e ”. P r a c o ­ w an o na p o w ie laczu zdobytym przez Teodorczyka, który na­

pisał też w iele artykułów na temat aktualnej sytuacji militarnej i politycznej, przyszłości Polski oraz k on ieczn ości dalszej walki podziem nej. W 1940 roku druk „Polski Podziem nej" p rze n ie ­ siono do pobliskiej w si Białe Błoto, a po przypadkow ej w sypie w styczniu 1942 r. do B led ze w a . C a ły c z a s w d zia ła ln o ś ci w ydaw n iczej i kolporterskiej obo k „R o m a n a ” u czestn iczyli:

„S te f’ (nieznany z n azw iska dzie n n ika rz w ciągnięty do pracy przez Teodorczyka) o raz S .K ozłow ski, Z.Sikorski, J.Je z ie rs k i oraz bracia Fe lik s i Henryk G utow scy.

Głów nym jednak zadan iem „R o m a n a ” (praw dopodobnie używ ał też pseudonim u „M ie c z ”) było kierow anie O kręgiem . O rg an izo w ał stałe odprawy, w których u czestn iczyli k om en ­ danci powiatowi z O kręgu „M a zo w sze ". B a rd zo du żo pod ró­

żow ał, m iędzy innymi na P o m o rz e i do W arszaw y. „C z ę s to u ż y w a ł m u n d u ru k o le ja rs k ie g o - w spom ina jego podw ładna Krystyna O ża ro w s k a - ja k o k o le ja rz m ó g ł p o ru s z a ć s ię b e z ­ p ie c z n ie i c z ę s to b y w a ć w W a rsza w ie . B y m ie ć m o ż n o ś ć p rz e ­ ż ycia , w y ra b ia ł i s p rz e d a w a ł m y d ło (!). U k ry w a ł się w w ie lu m ie js c a c h : u N o w ic k ic h w B ia ły m B io cie , w S ie rp c u u n ie z n a ­ n y c h m i ko le ja rzy, u G iż y ń s k ic h na tzw. B u d a ch . N ie m c y „R o ­ m a n a " p o s z u k iw a li, a le on nie p rz e rw a ł d z ia ła ln o ś c i. B y ł o d ­ w ażny. Z a w s z e m ó w ił, co dla n ie g o je s t w a ż n e - B ó g - H o n o r - O jc z y z n a ”

18