Z problematyki prawnej uchwał walnych zgromadzeń spółdzielni : (dokończenie)

Mirosław Gersdorf

Z problematyki prawnej uchwał

walnych zgromadzeń spółdzielni :

(dokończenie)

Palestra 7/9(69), 15-21

MIROSŁAW GERSDORF

Z p ro blem atyki p ra w n e j u ch w a ł w alnych

zgrom adzeń sp ó łd zie ln i*

(dokończenie)

V. Tryb ,.zw iq zko w y" uchylania u chw ał w alnych zgrom adzeń S zereg k w e stii spornych w y w o łała irównież in te rp re ta c ja a r t. 39 u staw y . Prziepis; te n n o rm u je z a sa d y k o n tro li u c h w a ł wailnego zgrom adzenia sp ółdzielni przez n a d ­ rzę d n e o rg a n iz a c je spółdzielcze.

M iędzy try b e m sąd o w y m p rze w id zia n y m w a rt. 38 a norm o w an y m przez art. 39- try b e m „zw iązkow ym ” u ch y lan ia u ch w a ł w aln y c h zgrom adzeń w y stę p u ją z a s a d ­ nicze p o d m i o t o w e różnice.

W tr y b ie sąd o w y m m oże zask arży ć u ch w a łę ty lk o c z ł o n e k , k t ó r e g o p r a ­ w a z o s t a ł y n a r u s z o n e p r z e z u c h w a ł ę . P o n a d to n a p o d sta w ie a rt. 90 kjpjc. pow ództw o w ty m tr y b ie m oże w n ieść ró w n ież p ro k u ra to r. K o n tro la są d o w a m a ibOwiem n a celu, ja k to ju ż p o dkreślono, ochronę in te re só w członków spółdzielni.

Je d n a k ż e spółdzielnia o b ow iązana (jes(t do p rz e strz e g a n ia p rzepisów n ie ty lk > w in te re sie jed n eg o członka czy w szy stk ich członków, ale ta k ż e w in te re sie ogól­ nospołecznym . K o n tro lę w ty m z a k re sie u sta w o d a w c a p ow ierzył n ad rz ęd n y m o rg a ­ n iz a c jo m spółdzielczym . W niosek o u ch y len ie u ch w a ły w ty m tr y b ie m oże w nieść k a ż d y c z ł o n e k oraz k a ż d y o r g a n spółdzielni. Z arząd ce n tra ln e g o zw iązku m oże p o n a d to u ch y lić u ch w a łę z w ł a s in e j i n i c j a t y w y .

W ykazane w yżej ró żn ice podm iotow e isą bezsporne. O dm ienność poglądów z a ry ­ so w ała się co do różnic p r z e d m i o t o w y c h , a m ianow icie co do p o d s t a w u c h y l e n i a u c h w a ł y .

P rz e p is a r t. 39 sta n o w i, że p o d sta w ą u c h y le n ia u ch w a ły m oże b y ć n aru sz e n ie przez n ią przepisów p raw a, s ta tu tu o ra z u ch w a ł w łaściw y ch zw iązków i N aczelne] R ady, d o t y c z ą c y c h z a s a d g o s p o d a r k i p l a n o w e j , d y s c y p l i n y f i n a n s o w e j i i n w e s t y c y j n e j .

R óżnica m ięd zy przepisem a rt. 38 a art. 39 p olega w o m a w ian y m za k re sie n a tym , że a rty k u ł 38 n ie za w ie ra p o d k reślo n y c h przez n as w yżej o statn ich słów a rty k u łu 39. S p o rn a izaś je s t k w estia, czy sło w a te odnoszą się w ant. 39 ty lk o do u ch w a ł zw iązków i N aczelnej R ady, czy ta k ż e d o p rzep isó w p r a w a i sitatutu.

P rz y p rzy ję c iu z a tr a f n ą te j d ru g ie j in te r p re ta c ji k o n tro la sp raw o w an a przez, z a rząd ce n tra ln e g o zw iązku sp ro w ad za ła b y się do sp ra w d z a n ia zgodności uch w ał z p rze p isam i dotyczącym i „zasad gosp o d ark i p lan cw ej, d y scy p l:n y f i n r a s w e j i in ­ w e s ty c y jn e j” . P rz ed sta w iciele m ta k ie j in te rp re ta c ji je s t d r P ie k a r s k i.13 Z daniem jego ta k i sens a rt. 39 w y n ik a b ezpośrednio z jego brzm ienia, a p o n a d to z z a k re su n ad z o ru , ja k i c e n tra ln y zw iązek sp ra w u je w ogóle n ad sp ó łdzielniam i z m ocy a rt.

* C z ęści I—IV a r t y k u ł u o p u b lik o w a n o w n r z e 7— 8 „ P a l e s t r y ” 1963 r .

» P o r . M . P i e k a r s k i : K o n tr o la u c h w a ł w a ln y c h z g ro m a d z e ń s p ó łd z ie ln i p rz e z c e n t r a l n y z w ią z e k s p ó łd z ie ln i, „ N o w e P r a w o ” 1962 r ., n r 11.

16 M i r o s ł a w G e r s d o r f _{Nr 9 (69)}

158— 168 u staw y . N ad zó r te n — tw ie rd z i P ie k a rs k i — n ie w y k ra c z a poza s fe rę n o r ­ m o w an ą p rz e p isa m i „o swodstyim c h a rak te r/je a d m in is tra c y jn y m ”.

P rz e sła n k i te nie u z a sa d n ia ją je d n a k o m a w ia n e j in te r p re ta c ji a rt. 39. P rz ed e w szy stk im w y p a d a p o d k reślić, że ż a d e n z p rzep isó w u sta w y re g u lu ją c y c h w ładcze fu n k c je z w ią zk u n ie o g ra n ic z a ic h do sfe ry za sa d g o sp o d a rk i p la n o w e j i fin a n so ­ w ej. P rz ec iw n ie, szereg p rzep isó w w s k a z u je n a znacznie szerszy zak res, że w y m ie n ię tu p ra w o u s ta la n ia zasad sta tu to w y c h , w y d a w a n ia o św iad czeń o celow ości z m ian sta tu to w y c h , p ra w o lu s tra c ji całej d ziała ln o śc i spółdzielni, a w ięc u p ra w n ie n ia •obejm ujące różnego ro d z a ju s to s u n k i p ra w n e .

O d m ie n n ą w y k ła d n ię a r t. 39 n iż p rz e p ro w a d z o n a p rz e z d r a P ie k a rsk ie g o r e p r e ­ z e n tu je W. J a s tr z ę b s k i.20 Z d an iem tego a u to ra p o d sta w ą u ch y lan ia u ch w a ły w a l­ n ego zg ro m ad zen ia w ty m try b ie może być n a ru s z e n ie przez n ią „każdego p rze p isu p r a w a i s t a t u t u ”.

A u to r n ie u z a sa d n ia bliżej tego poglądu. W ydaje się, że u podłoża jego leży . g r a m a t y c z n a w y k ła d n ia . M oim z d a n ie m w s k a z u je o n a n a to. że w y ra z y „do­

tyczących za sa d g o sp o d a rk i p la n o w e j o ra z d y sc y p lin y fin a n so w e j i in w e s ty c y jn e j” •odnoszą się t y l k o d o u c h w a ł n a d r z ę d n y c h o r g a n i z a c j i s p ó ł ­

d z i e l c z y c h . P rz y p a d e k bow iem i liczb a m n o g a w y ra z u „d otyczących” o d p o w ia­ d a ją w y ra z o w i „ u c h w a ł”. N ato m iast w y ra z te n n ie m oże s ię odnosić do w y ra zó w „przepisów u ch w ały , s ta tu tu ” Opodoibnie ja k nip. w a rt. 43), słow o zaś „p rz ep is” po­ w iązan e je s t ty lk o ze słow em „ u s ta w a ”. Je że li b ow iem u s ta w a m ów i o n o rm a c h sta tu to w y c h , a n ie o sta tu c ie w ogóle, to u ży w a o k re śle n ia „ p o stan o w ie n ia” (np. w a r t. 3 i 16). S ta tu t z a ś ja k o ta k i n ie dotyczy oczyw iście d y scy p lin y fin a n so w e j czy in w esty cy jn ej. O dm ien n ej in te r p re ta c ji n ie m o żn a w y p ro w a d za ć ty lk o z w y ra z u „ o ra z”, gdyż w y ra z te n w zależności od k o n te k stu całego z d a n ia m oże być u zn a n y za łączący poszczególne części z d a n ia (albo zdanie złożone) lu b je rozd zielający , ja k to m a w ła śn ie m iejsce w n in iejszy m w y p ad k u .

Z a p oglądem ty m p rze m aw ia ta k że w y k ł a d n i a l o g i c z n a . O graniczenie k o n tro li u ch w a ły do przepisów p ra w a i postan o w ień s ta tu tu dotyczących zasad gosp o d ark i plan o w ej i fin an so w ej nie m iałoby w łaściw ej rac ji. P rz ep isy p ra w a -w zasadzie n ie n o rm u ją bezpośrednio ty c h sp raw , lecz zazw yczaj zale ca ją ich u reg u lo w a n ie c e n tra ln y m zw iązkom spółdzielczym w drodze odpow iednich uchw ał. N ato m ia st p rze p isy te n o rm u ją n ieograniczoną ilość in n y c h sp ra w w zak resie dotyczącym ta k ż e (lub n a w e t w yłącznie) o rg an iz ac ji spółdzielczych. P odobnie p o sta n o w ien ia s ta tu tu z isto ty sw ojej w zasadzie nie n o rm u ją sp ra w dotyczących d y scy p lin y fin an so w e j czy in w esty cy jn ej lu b zasad gospodarki p lan o w ej, lecz ty l­ ko o d sy ła ją do odpow iednich ak tó w w y d an y ch w tym w zględzie. Inaczej rzecz się m a z u ch w ałam i zw iązków , k tó ry ch w iększość w łaśn ie tych sp ra w d o ty ­ czy.

W te j sy tu a c ji, w św ietle zw ężającej in te rp re ta c ji podstaw uch y len ia uchw ał w try b ie a rt. 39, w yłączone b y łyby spod ja k ie jk o lw ie k k o n tro li w szelkie uch w ały w aln eg o zgro m ad zen ia nie n a ru sz a ją c e in te re só w członków , a n a w e t im o d p o w ia­ d ając e, m im o ja sk ra w e g o n a ru sz e n ia przez nie przepisów p ra w a i p o stanow ień s ta tu tu , n o rm u ją c y c h sp ra w y poza dziedziną zasad gospodarki p lan o w ej, d y scy ­ plin y fin an so w e j i in w esty cy jn ej (np. przeipisów p ra w a lokalow ego, p ra w a p rac y lu b p o sta n o w ień s ta tu tu o c h a ra k te rz e sa m o rząd o w o -o rg an izacy jn y m czy

proce-20 p a t r z W . J a s t r z ę b s k i : U c h y le n ie u c h w a ł w a ln y c h z g ro m a d z e ń s p ó łd z ie ln i w d r o d z e p o s tę p o w a n ia w e w n ą tr z s p ó łd z ie lc z e g o , P U G 1962 r., n r 1.

N r 9 (69) U c h w a ł y w a l n y c h z g r o m a d z e ń s p ó ł d z i e l n i ₁₇

duiraLnym). T ak ie za ś p o sta w ien ie sp ra w y , z a g ra ż a ją c e w sposób is to tn y ładow i p ra w n e m u , n ie znajd o w ało b y żadnego u za sa d n ien ia społeczno-gospodarczego, a p o n ad to b y łoby sprzeczne z przepisem a r t 162 p k t 7 u sta w y o spółdzielniach i ich zw iązkach.

T a k a czy in n a in te r p re ta c ja a r t. 39 co do po d staw u ch y len ia u c h w a ł w alnego zgrom adzenia n ie p rzesąd za jeszcze k w e stii d o p u s z c z a l n o ś c i i n g e r o w a ­ n i a c e n t r a l n e g o z w i ą z k u w sto su n k i cy w iln o p ra w n e ł ą c z ą c e s p ó ł ­ d z i e l n i e z i c h c z ł o n k a m i . S ą to d w ie różne sp raw y . T ym czasem d r P ie ­ k a rs k i czyni m iędzy nim i z n a k r ó w n a n i a . M ianow icie z tezy, że c e n tra ln y zw iązek m oże sp raw o w ać n a d z ó r ty lk o w sferze norm o w an ej p rzep isam i „o sw oi­ sty m c h a ra k te rz e a d m in istra c y jn y m ”, w y p ro w a d za on z kolei tezę, że zw iązek „nie m oże in g ero w ać w sto su n k i cy w iln o p ra w n e łączące spółdzielnię z p ra w n ie ró w n o rzę d n y m i p o d m io tam i”. T ak i w yw ód b yłby słuszny je d y n ie w ów czas, gdyby w sk az an e p rze p isy były o b o jętn e d la tre śc i stosunków cyw iln o p raw n y ch . T y m ­ czasem p rze p isy te w p ły w a ją p ośrednio, a n ieraz n a w e t bezpośrednio n a treść sto su n k ó w cy w iln o p raw n y ch . Ja k o p rz y k ła d m ożna tu podać p rze p isy reg u lu ją c e podział n ad w y ż k i bilansow ej. S ą to p rze p isy o c h a ra k te rz e p raw n o fin an so w y m , a w ięc dotyczą one n ie ch y b n ie sfe ry n ad z o ro w a n ej przez c e n tra ln y zw iązek, lecz d e c y d u ją jednocześnie o cy w ilnych p ra w a c h m a ją tk o w y c h członka.

W ątpliw ości w zb u d z a ją z re sztą n ie ty lk o p rze słan k i, k tó re d o prow adziły do o m a w ian e j tezy, a le — i to p rze d e w szy stk im — sa m a teza. Idzie o n a zb y t d a ­ leko. P rz y p rz y ję c iu je j za tr a f n ą n ależ ało b y w yłączyć spod k o n tro li ce n traln e g o zw ią zk u zarów no u ch w a ły w aln e g o zgrom adzenia, k tó re z a w ie ra ją zasady po ­ d ziału n ad w y żk i b ilan so w ej czy szczegółow e zasady zw ro tu w k ład ó w , ja k i in n e ty m podobne u ch w a ły u sta la ją c e w sposób g e n e ra ln y tre ść sto su n k u członko­ stw a. Tego ro d z a ju bow iem u c h w a ły sta n o w ią n ie w ą tp liw ie zd a rzen ie cyw ilno­ p ra w n e (a w g poglądów P iek a rsk ie g o — czynności p raw n e), w y w o łu jąc e sk u tk i p ra w n e w dziedzinie sto su n k ó w m iędzy spółdzielnią a je j członkam i ja k o ró w n o ­ rzę d n y m i podm iotam i. C h a ra k te ry sty c z n ą cechą ta k ic h u ch w a ł je s t to, że a d re ­ sow ane są one do o g ó ł u c z ł i o n k ó w , uisitalają o g ó l n e z a s a d y ozy reg u ły p ostępow ania, k tó re nie ro z strz y g a ją sp ra w y z k o n k retn e g o sto su n k u członkostw a, lecz sta n o w ią dopiero p o d s t a w ę do jego u k sz tałto w an ia . U chw ały ta k ie , do­ tyczące n ie o k reślo n e j w ielości sto su n k ó w cy w iln o p raw n y ch , sta n o w ią n ie ja k o rozw inięcie postan o w ień s ta tu tu , n a b ie ra ją przeto c h a ra k te ru norm atyw nego. M a ją one p rzy tym d ecy d u jące znaczenie dla c a ł e j działalności gospodarczej spółdzielni. T ru d n o zatem w y łączać je a pod k o n tro li ziwiązku, a ty m sam ym — w raz ie n ie n a ru sz e n ia przez nie p ra w żadnego z członków , czyli niem ożności ich u ch y len ia w try b ie a rt. 38 u sta w y — spod ja k ie jk o lw ie k k o n tro li. Poza tym n ie m ożna ró w n ież odm ów ić c e n tra ln e m u zw iązkow i p ra w a u ch y lan ia w try b ie a rt. 39 u ch w a ł w alnego zgrom adzenia, dotyczących ta k że k o n k retn e g o sto su n k u członkostw a czy sto su n k u z in n y m i osobam i trzecim i, ale nie k sz ta łtu ją c y c h b ezpośrednio tego sto su n k u . U chw ały ta k ie stanow ią, ja k ju ż w spom niano, po­ lecenie czy zalecenie dla za rząd u w tym w zględzie, do sk ła d a n ia bow iem o św ia d ­ czeń w oli w im ien iu spółdzielni zarów no w obec członków , ja k i osób trzecich u p ra w n io n y je s t w zasadzie jed y n ie zarząd spółdzielni.

E w en tu a ln e u c h y le n ie . tego ro d z a ju u ch w a ły przeciw działa d o k o n an iu przez za rząd zaleconej przez w aln e zgrom adzenie czynności p ra w n e j sprzecznej z p r a ­ w em . U chylenie ta k ie j u ch w a ły pow inno zre sztą następ o w ać w zasadzie n a

18 M i r o s ł a w c e r s d o r f _{Nr 9 (69)}

w n io sek zarządu. J a k to ju ż n ie je d n o k ro tn ie w y jaśn iło orzecznictw o S ądu N a j­ w yższego — je śli za rząd uw aża, że u ch w a ła n a ru sz a £>rawo lu b s ta tu t, to za­ rzą d pow inien dążyć do je j u ch y len ia2!. W św ietle przepisów obecnej u sta w y

m oże to czynić ty lk o w try b ie a r t. 39.

N a to m ia st należałoby uznać, że w ra m a c h sw ych fu n k c ji k o n tro li i n ad z o ru n a d sp ółdzielniam i c e n tra ln y zw iązek n ie m oże sw o ją u ch w ałą, p o d ję tą w tr y ­ b ie a rt. 39 czy w ja k im k o lw ie k in n y m try b ie , unicestw ić an i z m i e n i ć c z y n ­ n o ś c i p r a w n e j w y w o ł u j ą c e j w p r o s t ' p o w s t a n i e , z m i a n ę l u b u s t a n i e k o n k r e t n e g o s t o s u n i k u c y w i l n o p r a w n e g o m i ę d z y s p ó ł d z i e l n i ą a c z ł o n k i e m c z y o s o b ą t r z e c i ą — bez w zględu n a to, czy czynności te j dokonało w a ln e zgrom adzenie, czy t e i zarząd. O stateczna o cen a tre ś c i ta k ie g o sto s u n k u należy do są d u lu b komiisiji a rb itra ż o w e j.

R e asu m u jąc , w y d a je się, że o m a w ian ą tezę d r a P iek a rsk ieg o o n iedopuszczalno­ ści in g e ro w a n ia przez zw iązek w sto su n k i cy w iln o p ra w n e m iędzy członkiem a sp ó łd zieln ią m ożna p rzy ją ć ty lk o z ty m ograniczeniem , że dotyczy ona je d y n ie u ch w a ł w alnego zgrom adzenia k sz ta łtu ją c y c h w p ro s t k o n k r e t n y s t o s u n e k c z ł o n k o s t w a . Do n ielicznej g ru p y tego ro d za ju u ch w a ł należą u ch w a ły co do p rzy ję cia lu b w y k lu cz en ia członka. U chw ały te d ec y d u ją bow iem w p ro st o p o w sta n iu lu b u s ta n iu stosunfcu członkostw a. S łusznie te ż d r P ie k a rs k i, a n a li­ zu jąc tego ro d z a ju u chw ały, p o d k reśla , że dopuszczenie do ich u ch y len ia przez zw iązek ró w n a ło b y się p rzy z n an iu m u p ra w a d ecydow ania o składzie członkow ­ skim spółdzielni, co n aru sz ało b y je j sam orządność. T ra fn ie też stw ie rd z a tenże a u ­ tor, że p rz y z n a n ie zw iązkow i p ra w a an u lo w a n ia u ch w a ły w aln e g o zg ro m ad zen ia u ch y lają ce j decy zję ra d y o w y k lu cz en ie „niw eczyłoby” praw o (przy zn an e człon­ ko w i spółd zieln i przez art'. 21 § 4 i 38 § 5 cyt. u sta w y o sp ó łd z ie ln iac h i ich zw iązkach) z w a lcz an ia w y k lu cz en ia w try b ie o d w o łan ia do n a d rz ę d n e g o o rg a n u spółdzielni, a n a s tę p n ie w try b ie pow ództw a w d ro d ze sądow ej.

W świeitle pow yższego z a ry so w u je się w y ra ź n ie podział m iędzy k o m p e te n c ja m i są d u i centrallnego zw iązku.

Członkow i, k tó re g o p ra w a zostały n a ru sz o n e przez uchw ałę, p rzy słu g u je d ro g a sądow a w try b ie a rt. 39. C złonkow i, którego p ra w a n ie zostały n aru szo n e, o ra z o rg an em sp ó łd zieln i, jeśli ich zdaniem dama u ch w a ła n a ru sz a p raw o , p rz y słu g u je d roga „zw iązkow a”, pczy czym n ie obejm u je o n a u ch w a ł w y w o łu jąc y ch p o w sta n ie, zm ian ę lu b u s ta n ie k o n k retn e g o sto su n k u cy w iln o p raw n eg o m iędzy 'członkiem a spółdzielnią.

Z godnie z p rzep isem a r t 39 § 1 p ra w o u ch y len ia u ch w a ły w aln eg o zg ro m ad zen ia p rz y słu g u je zarządow i ce n traln e g o zw ią zk u je d y n ie w ciągu czterech ty g o d n i o d d n ia p ow zięcia o n ;ej w iad o m o ść’, i to nie później niż w ciągu ro k u od je j p o d ­ jęcia. T e k r ó tk ie te rm in y m a ją n a celu o ch ro n ę pew nośoi o b ro tu . W zw iązku z ty m p rzep isem p o w stało za g a d n ie n ie p raw n e, w ja k ic h w y p a d k a c h n a s tę p u je w ro zu m ien iu tego artyfkułu p o w z i ę c i e p r z e z z a r z ą d w i a d o m o ś c i o u c h w a l e ,

W aa sa d z ie z a rz ą d ce n traln e g o zw iązku spółdzielczego o trzy m u je w iadom ość o u c h w a le w aln e g o zgrom adzenia w d ro d ze o trzy m an ia o d p 'su te j u ch w a ły o l sp ółdzielni — w w y k o n a n iu je j obow iązku p rzew idzianego w a rt. 37 § 4 u sta w y o spółdzielniach i ich związlkach. Je d n a k ż e a r t. 39 § 1, m ów iąc o „dn u pow zięcia w iadom ości o u c h w a le ”, a r.ie o ć n 'u zaw iad o m ien ia o n ie j c e n tra ln e g o z w ą z k u

Nr 9 (69) U c h w a ł y w a l n y c h z g r o m a d z e ń s p ó ł d z i e l n i ₁₉

p rze z spółdzielnię, m a n a m y śli o trz y m a n ie tej w iadom ości ta k ż e w in n y sposób niż w yżej oipisany. Oczywisite je s t je d n a k , że ze w zględu n a cel p rze p isu a rt. 39 zarząd ce n traln e g o zw iązk u spółdzielczego m usi o trzym ać tę w iadom ość w ta k i sposób, by rtliał ca łk o w itą pew ność, że d a n a uchwaiła zo stała pow zięta i że p rze d ­ sta w io n a m u je j treść je s t w p ełn i au ten ty czn a.

P ra k ty c z n ie rzecz biorąc, pew ność ta k ą c e n tra ln y zw iązek spółdzielczy m oże uzy sk ać tylko:

a) na ipodstaw ie sp raw o z d a n ia sw ego p rze d sta w ic ie la biorącego u d ział w w a ln y m zgrom adzeniu,

b) p ro to k o łu sp o rząd zan eg o przez lu s tra to ra o raz

c) w e w szelk ich in n y c h w y p a d k a c h przez o trzy m an ie od osoby z a in te re so w a n e j pośw iadczonego przez spółdzielnię odpisu proto k o łu w aln eg o zgrom adzenia. O trzy m a n ie in fo rm a c ji o pow zięciu d an ej u ch w a ły w in n y sposób (np. przez zap o zn an ie się ze w zm ian k ą w p ra sie codziennej czy z pism em sk ie ro w a n y m do ce n traln e g o zw ią zk u bez załączonego o d p isu p rotokołu) stw a rz a tylk o d la zarządu c e n tra ln e g o zw iązku spółdzielczego obow iązek ja k najszybszego zapoznania się b e z p o ś r e d n i o z tre ś c ią uchw ały, n a to m ia st nie sta n o w i „pow zięcia w ia d o ­ m ości o u c h w a le ” w rozium ieniu ant. 39 § 1 wraiz z w szelk im i je j sk u tk a m i p rz e ­ w id zian y m i w ty m przepisie. ~

O m aw ian y przep is w y w o ła ł te ż w ątp liw o ść, czy w w y p a d k u p rze k aza n ia przez: c e n tra ln y zw iązek spółdzielczy (w try b ie a rt. 163 § 2 u sta w y ) przew id zian eg o w a rt. 37 § 2 u s ta w y p r a w a do o trz y m a n ia w iadom ości o tre śc i u ch w a ł w aln y c h zgrom adzeń in n e m u zw iązk o w i — o trzy m an ie p rzez ta k i zw iązek o d p isu u ch w a ły w aln e g o zg rom adzenia m a znaczenie p ra w n e „pow zięcia w iadom ości o u c h w a le ” w ro z u m ie n iu a rt. 39 rów nież przez z a rz ą d c e n traln e g o zw iązku. W ydaje się, że na p y ta n ie to «należy dać odpow iedź tw ie rd z ą c ą . W w y p a d k u bow iem p rze k a z a n ia przez c e n tra ln y zw iązek spółdzielczy sw oich u p ra w n ie ń in n e m u zw iązkow i sp ó ł­ dzielczem u zw iązek ta k i w y stę p u je w sto su n k u do sp ó łd zieln i w za k re sie p rz e k a z a ­ nych u p ra w n ie ń w c h a ra k te rz e su b sty tu ta c e n tra ln e g o .związku. W szelkie w ięc czynności, k tó re sp ółdzielnia w y k o n u je w obec zw iązku z ty tu łu p rze k aza n y ch m u u p ra w n ie ń przez c e n tra ln y zw iązek, sta n o w ią jednocześnie w y p e łn ie n ie je j u s ta ­ w ow ych obow iązków w obec .centralnego zw iązku, a w ięc w y w o łu ją ta k ie sam e s k u tk i p raw n e, ja k gdyby z o stały one w y k o n an e w obec c e n traln e g o zw iązku. Do­ tyczy to ró w n ież o bow iązku spółd zieln i p rze w id zia n eg o w airt. 37 § 4. S p ó łd zieln ia zatem , w yko n aw szy ten Obowiązek w obec zw iązku, je s t ju ż zw olniona od w y k o ­ n a n ia go w obec ce n traln e g o zw iązku. P rz y jęc ie o d m iennego sta n o w isk a , k tó re stw a rz ało b y m ożliw ość u ch y le n ia przez c e n tra ln y zw iązek spółdzielczy k aż d ej u ch w a ły w aln eg o zg rom adznia w bliżej niew iadom ym te rm in ie , bo uzależnionym od przypadkow ego o trzy m a n ia przez niego w iadom ości o u ch w ale — w yw ołałoby niepew ność co do praw om ocności u ch w a ły przez o k res do jednego ro k u od dnia je j pow zięcia. W p raw d zie a rt. 39 § 1 dopuszcza u ch y len ie u c h w a ły przez ta k i okres, je d n ak ż e w sy tu a c ji, w k tó re j c e n tra ln y zw iązek spółdzielczy nie p rz e k a z a ł sw oich u p ra w n ie ń w z a k re sie a rt. 37 § 4 in n em u zw iązkow i, te rm in te n m oże być w y k o rz y sta n y tylk o w ted y , gdy spółdzielnia nie w y k o n a w e w łaściw ym czasie sw ojego o bow iązku zaw iad o m ien ia o u ch w a le ce n traln e g o zw iązku, a w ięc z p rzy ­ czyn leżących je d y n ie po stro n ie spółdzielni. Nie do p rzy ję cia zaś b y ła b y ta k a zasada, k tó ra by sta w ia ła spółdzielnię ‘w sy tu a c ji gorszej niż w yżej op isan a —

22 P a t r z . B. S ł o t w i ń s k i : U s ta w a o s p ó łd z ie ln ia c h i ic h z w ią z k a c h , W a rs z a w a 1961 r., s tr . 52.

20 M i r o s ł a w G e r s d o r f _{N r 9 (69)}

je d y n ie' n a s k u te k p rz e k a z a n ia przez c e n tra ln y zw iązek innem u ‘zrzeszen iu w sw oim zw iązku. P rz e k a z a n ie ta k ie , a w ięc d e c e n tra liz a c ja fu n k c ji c e n tra ln e g o zw iązku, m oże m ie ć bow iem n a eelu ty lk o u sp ra w n ie n ie i uproszczenie zwiąizikowych s to ­ su n k ó w o rg a n iz a c y jn y c h , a n ie odw rotnie.

P ra w o u c h y le n ia u c h w a ł w aln y c h zgrom adzeń spółdzielni p rzy słu g u je ty lk o z a ­ rzą d o w i c e n tra ln e g o zw iązku. N atom iasit z a rząd in n e g o zw iązku (teren o w e g o lu b k rajo w e g o ) m a p ra w o w m y śl a r t. 39 § 2 a a w i e s z a n i a u c h w a ł . P rz e p is te n sta n o w i, że p raw o z a w ieszan ia u ch w a ły p rz y s łu g u je za rząd o w i związlku w c ią ­ gu czterech ty g o d n i od d n ia pow zięcia o miej w iadom ości. P rz ep is te n n ie w sp o m in a nic o in n y c h o g ran iczen iach w czasie, a w szczególności o ro czn y m te rm in ie p r e - k lu z y jn y m , o k tó ry m m o w a w art. 39 § 1. D ało to p odstaw ę do w y ra ż e n ia poglądu, że praw o za w ieszen ia u ch w a ły p rz y słu g u je zw iązkow i ta k ż e p o u p ły w ie ro k u od je j p odjęcia, je śli ty lk o p rz e d te m n ie p o w zią ł o iniej w iadom ości. Pow yższy p o g lą d n ie w y d a je s ię tra fn y . In s ty tu c ja zaw ieszan ia u ch w a ły w aln e g o zgrom adzenia przez zw iązek sta n o w i — w s to s u n k u do in s ty tu c ji u c h y la n ia u c h w a ł p rz e z c e n ­ tr a ln y zw iązek — d o d a t k o w y śro d ek w rę k a c h n ad rz ęd n y ch organiizaciji sp ó ł­ dzielczych, m a ją c y n a celu n a t y c h m i a s t o w e w strz y m a n ie w y k o n a n ia u ch w a ły , zan im jeszcze c e n tra ln y zw iązek spółdzielczy p o d e jm ie decy zję oo do je j u c h y le n ia . U sta w o d a w ca w y ch o d z ił tu bow iem z (Założenia, że zw iązek n a d z o ru ją c y b ezpośred­ n io działalność spółdzielni m oże szybciej niż zw iązek c e n tra ln y pow ziąć w iadom ość 0 w ad liw e j u c h w a le w aln e g o zgrom adzenia. O sta tec zn y m celem zaw ieszen ia u ch w a ły je s t je d n a k d o p ro w a d ze n ie do je j uchylenia. Z aw ieszenie u c h w a ły m oże za te m m ieć m ie jsc e t y l k o p r z e d u p ł y w e m czasu, w k tó ry m c e n tra ln e m u zw iąz­ kow i p rz y słu g u je p ra w o je j u ch y len ia . Do usitaienia zaś term inów , w ja fc k h c e n ­ tr a ln y zw iązek spółdzielczy m oże uchylić u ch w ałę, w łaściw y je s t p o d sta w o w y w te j m ie rz e a r t. 39 § 1, a n a d to a rt. 39 § 3, ja k o przepis szczególny w sto su n k u d o a r t 39 § 1.

P rz e p is a r t 39 § V p rz e w id u je d w a r o d z a j e t e r m i n ó w p r e k l u z y j - n y c h : je d e n te rm in (a te m p o re scientiae), k tó ry biegnie od d n ia p ow zięcia p rzez c e n tra ln y zw ią ze k w iadom ości o u chw ale, o ra z d ru g i te rm in (a te m p o re fa c ti), n iezależny od pierw szego, k tó reg o b ieg rozp o czy n a się z dniem z a p a d n ię c ia u ch w a ły 1 w ra m a c h k tó re g o m u sz ą się m ieścić te rm in y pierw szego ro d za ju .

P o n a d to p rze p is a r t. 39 § 3 w p ro w a d z a j e s z c z e j e d e n t e r m i n a te m ­ pore scientiae, m ianow icie te rm in czterotygodniow y, k tó reg o bieg rozpoczyna się

o d d n ia o trz y m a n ia przez c e n tra ln y zw ią ze k w n io sk u zw iązk u o u ch y len ie u c h w a ­ ły. N a to m ia st p rz e p is a rt. 39 § 3 nie re g u lu je w ogóle czasu liczonego o d d n ia po ­ w zięcia u ch w a ły przez w aln e zgrom adzanie, po u p ły w e k tó reg o c e n tra ln y z w ią ­ ze k n,ic< je s t w ła d n y — bez w zględu n a ja k ie k o lw ie k zd a rz e n ia — uchylić u c h w a ­ łę. Co się w ię c tyczy te rm in u a te m p o re fa c ti, ja k o n ie p odlegającego szczególnem u u n o rm o w an iu , o b o w ią z u je m . z d a n ie m g e n e ra ln a za sa d a jed n o ro czn eg o te rm in u p rek lu z y jn eg o , p rz e w id z ia n a w p o d sta w o w y m dla o m a w ian e j m a te rii p rze p isie a r t. 39 § 1 ustaw y.

O sta tn ia w reszcie sp o rn a k w estia w dotychczasow ych p u b lik a c ja c h n a te m a t a r t. 39 u sta w y dotyczy k rę g u osób le g ity m o w an y ch do w n i e s i e n i a o d w o ­ ł a n i a o d u c h w a ł y z a r z ą d u c e n t r a l n e g o z w i ą z k u dotyczą­ cej u ch y len ia u ch w a ły w aln e g o zgromadizeinia.

A rty k u ł 39 ikwestM te(j w ogóle n ie reguliuije. Z m ocy a rt. 176 u sta w y o d w o ła ­ n ie ta k ie p rz y słu g u je spółdzielni. P oza ty m w y p a d a uznać, że p rz y słu g u je o n o te ż — zgodnie z o g ólnym i z a sa d a m i p ra w n y m i — w s z y s t k i m u cz estn ik o m p o ­ stę p o w an ia , a w ięc ta k że członkom i o rg an o m spółdzielni, k tó rz y złożyli w n io se k

N r 9 (69) R u c h s a m o c h o d u ja k o p r z e s ł a n k a o d p o w . c y w . ₂₁

0 u ch y len ie u ch w a ły (art. 39 § 1), ja k ró w n ież zw iązkow i, k tó ry za w iesił u ch w alę 1 n a s tę p n ie w y stą p ił o je j uch y len ie (ant. 39 § 3 ) 23 M ożna się spotikać z poglądam i, k tó re o d m a w ia ją p rz y z n a n ia ta k ie g o p ra w a członkow i spółdzielni. 24 P o g lą d y te s ą u z a sa d n ia n e c h a ra k te re m adm inisitracyjm opraw nym w y k o n y w an eg o p rz e z c e n tra ln y zw iązek n ad z o ru w try b ie a rt. 39 i n ie o b ję c ia n im sporów cy w iln o p raw n y ch m iędzy członkiem sp ółdzielni a spółdzielnią, ro zstrz y g an y ch w try b ie a rt. 38.

W yw ód te n nie w y d a je się być p rze k o n y w a jąc y . T a k i lu b imny z a k re s d z ia ła ­ n ia a rt. 39 w y łącza ty lk o p ew n e k ate g o rie u ch w a ł spod k o n tro li zw ią zk u s p r a ­ w o w a n e j w ty m try b ie. D ecyduje w ięc o m ożności u ch y len ia d a n e j u c h w a ły w ty m try b ie, n ie m a za ś żadnego znaczenia d la o ceny praiw w nio sk o d aw có w w tolku toczącego się p o stęp o w an ia. U sta w a , o k reślając, 'kto m o że b y ć w n io sk o ­ daw cą, nie d zieli ich n a ż a d n e ra n ie j lu b w ięc ej u p rz y w ile jo w a n e g ru p y . W św ie­ tle w ięc p rz e p isu u sta w y członek spółd zieln i je s t ta k im sam ym u cz estn ik ie m p o ­ stę p o w a n ia ja k i in n i w y m ie n ie n i w u sta w ie w nioskodaw cy. W ypada z re sz tą p o d ­ k re ślić , że nieprzyznainie członkow i p r a w a o d w o ła n ia w yłączyłoby go w istocie rzeczy z uczestn iczen ia w p o stę p o w a n iu i ty m sam ym n a d a ło jego u p ra w n ie ­ n io m c h a r a k te r pozorny. A p rzecież w łąc ze n ie członka spółdzielni do k rę g u w n io ­ sk o d a w c ó w było n ie ch y b n ie w y ra z e m u z n a n ia jego ro li ja k o w sp ó łg o sp o d arza spół­ d zieln i i za p ew n ie n ia m u w a ru n k ó w d o fak ty c zn e g o je j rea lizo w a n ia.

23 T a k ie sa m o s ta n o w is k o z a jm u je W . J a s t r z ę b s k i w c y to w a n y m ju ż a r t y k u l e (zob. p r z y p . 2 0).

24 P a t r z M . P i e k a r s k i : K o n t r o l a u c h w a ł w a ln y c h z g r o m a d z e ń s p ó łd z ie ln i p rz e z c e n ­ t r a l n y z w ią z e k s p ó łd z ie ln i, „ N o w e P r a w o ” 1962 r ., n r 11.

ANDRZEJ REMBIELIŃSKI

Ruch sam ochodu ja ko przesłanka o d p ow ie d zia lno ści

cyw iln e j za w ypadek

K odeks zobow iązań w a rt. 153 § 1 w iąże odpow iedzialność za w y p ad e k z r u ­ chem m echanicznych środków k o m u n ik a cji p o ru szan y ch za pom ocą sił p rzy ro d y . N ajw a żn ie jsz e znaczenie m a tu ru c h sam ochodów . W z rasta ją ca z każdym ro k iem liczba w v n ad k ó w sam ochodow ych św iadczy o konieczności dokładnego o k reślen ia te j pod staw o w ej p rze słan k i odpow iedzialności w łaściciela sam ochodu n a zasadzie ry zy k a, ja k ą je s t ru c h sam ochodu. Z ag ad n ien ie to je s t tym b ard z iej a k tu a ln e , że p rz e sła n k a ta nie u le g ła zm ianie w to k u p rac k o d y fik acy jn y ch . Z aw ie ra ją w szc7eE ncśoi p ro je k t k o d ek su cyw ilnego z ro k u 1962 (art. 896 § 1) — po d o b ­ nie zresztą ja k i p ro je k ty z la t ubiegłych. W ydaje się zatem , że dotychczasow y dorobek o rzecznictw a i lite r a tu r y zachow a w tym zak resie p ełn y sw ój w a lo r, a ro zw ażpnia nin iejsze b ęd ą m ogły być p rz y d a tn e rów nież na g ru n c ie przyszłego ko d ek su cyw ilnego.

R uch sam ochodu n ależy rozum ieć ja k o elem e n t w y p a d k u sam ochodow ego. W praw'łz-V kodeks zobow iązań w a rt. 153 § 1 nie używ a te rm in u „w y p ad ek