"Ochrona posiadania", Jerzy Ignatowicz, Warszawa 1963 : [recenzja]

Kazimierz Przybyłowski

"Ochrona posiadania", Jerzy

Ignatowicz, Warszawa 1963 :

[recenzja]

Palestra 8/6(78), 49-51

N r 6 (78) R e c e n z j e 49

b e z p o ś r e d n ie n ie b e z p ie c z e ń s tw o d la ż y c ia (a s y tu a c je ta k i e n ie n a le ż ą c h y b a do r z a d ­ k o śc i), io k a ż d y , k to się z ty m z e tk n ie , j e s t o b o w ią z a n y d o c z y n n e j in t e r w e n c j i i u d z ie le n ia p o m o c y o so b ie z n a jd u ją c e j się w ty m n ie b e z p ie c z e ń s tw ie (z z a s tr z e ż e ­ n ie m w y m ie n io n y m w p rz e p is ie a r t . 247 k .k.). J e s t rz e c z ą n a t u r a l n ą i z ro z u m ia łą , ż e u d z ie la ją c y t e j p o m o c y w s y tu a c ji o k re ś lo n e j w p rz e p is ie a r t . 240 k .k . m o ż e sw o im d z ia ła n ie m p rz y c z y n ić się o b ie k ty w n ie do p o w s ta n ia s k u tk ó w w y m ie n io ­ n y c h w ty m p rz e p is ie . N ie s p e łn ie n ie te g o n a k a z u u s ta w o w e g o s t a n o w i p r z e s tę p ­ s tw o z z a n ie c h a n ia ( d e lic tu m o m is s iv u m ) z a o p a trz o n e w n ie b ła h ą w c a le s a n k c j ę k a r n ą , b o w w ię z ie n ie do l a t tr z e c h lu b w a r e s z t do l a t trz e c h .

O k a z u je s ię w ię c , że n ie ty lk o „ c h u lig a ń s k i im m u n ite t n ie is t n i e j e ” , le c z w rę c z p r z e c iw n ie , i s tn i e je im m u n ite t w s t o s u n k u d o a n ty c h u lig a ń s k ie j in t e r w e n c ji . P ł y ­ n ą c a z n ie g o b e z k a r n o ś ć ta k i e j in t e r w e n c ji p o le g a n ie ty lk o n a p r a w ie o b y w a te la d o p o s k r a m ia n ia z a m a c h ó w n a ży cie , z d ro w ie lu b n ie ty k a ln o ś ć c ie le s n ą c z ło w ie ­ k a , le c z w n ie k tó r y c h s y tu a c ja c h b e z k a rn o ś ć t a je s t o c z y w is tą k o n s e k w e n c ją u s ta w o w e g o n a k a z u , k tó r y tw o r z y n ie ty lk o p r a w o , lecz ró w n ie ż o b o w ią z e k u d z ie ­ le n ia k o n ie c z n e j p o m o cy . HECCIMJtJE J e r z y I g n a t o w i c z : O c h ro n a p o s ia ­ d a n ia , W a r s z a w a 1963, W y d a w n ic tw o P r a w n ic z e , s t r . 271. J e s t to p o w a ż n a m o n o g r a fia , ro z w a ­ ż a ją c a z a g a d n ie n ia , k tó r e w c h o d z ą w z a k r e s sz e ro k o u j ę t e j p r o b le m a ty k i c y w iln o s ą d o w e j o c h r o n y p o s e s o ry jn e j. W o ś m iu r o z d z ia ła c h z a jm u je się a u ­ t o r k o le jn o : sp o łe c z n o -g o s p o d a rc z ą f u n k c j ą o c h ra n y p o s ia d a n ia , p o s ia d a ­ n ie m ja k o p r z e d m io te m o c h ro n y , c h a ­ r a k t e r y s t y k ą te j o c h ra n y , le g ity m a c ją w s p o r z e p o s e s o ry jn y m , te r m i n a m i d o ­ c h o d z e n ia ro s z c z e ń , n a r u s z e n ie m p o s ia ­ d a n ia , p r z y w ró c e n ie m p o s ia d a n ia i w re s z c ie p e ty t o r y j n ą o c h ro n ą p o s ia d a ­ n ia . Z a s a d n ic z y n a c is k p o ło ż y ł a u t o r n a r o z w a ż a n ia d o ty c z ą c e a k tu a l n y c h o b e c ­ n ie z a g a d n ie ń w p o ls k ie j p r a k t y c e c y ­ w iln o s ą d o w e j, p r z y c z y m z a ró w n o ty c h z a g a d n ie ń , k tó r e n ie w ą tp liw ie m ie sz c z ą się w r a m a c h p r o b le m a t y k i c y w ilis ty - c z n e j o c h ro n y p o s e s o r y jn e j, j a k i in ­ n y c h , w ja k i ś sp o s ó b z n ią z w ią z a n y c h m . i. ta k ż e p ro c e s o w y c h . D ą ż ą c do o m ó ­ w ie n ia m o ż liw ie sz e ro k ie g o k r ę g u z a ­ g a d n ie ń d o n io s ły c h z p u n k tu w id z e n ia n a s z e j p r a k ty k i, a u to r w o la ł p o n ie ś ć ry z y k o n ie m o ż n o śc i r ó w n o m ie r n e g o p o ­ g łę b ie n ia w s z y s tk ic h r o z p a tr y w a n y c h p ro b le m ó w n iż p o m ija ć ró ż n e sz c z e g ó ło ­ w e k w e s tie p r a w n e , j a k i e w y ł a n i a j ą się p r z y r e a liz o w a n iu ochT ony p o s e s o r y j­ n e j. Z a le ty ta k ie g o u ję c ia są o c z y w iste , a le z a ra z e m n ie u n ik n io n e s ą u je m n e s tr o n y p o le g a ją c e n a w y m ie n io n e j w y ­ żej n ie m o ż n o śc i n a le ż y te g o p o g łę b ie n ia w s z y s tk ic h z a g a d n ie ń (p o r. n p . z k o ­ n ie c z n o śc i p o b ie ż n e w y w o d y d o ty c z ą ­ ce e le m e n tó w p o s ia d a n ia , p o d m io tó w , p rz e d m io tó w czy sp o s o b ó w n a b y c ia ). Z ta k i m u ję c ie m , a k c e n t u ją c y m p r o ­ b le m a ty k ę w sp ó łc z e s n e g o p r a w a p o l­ sk ieg o , w ią ż e się te ż ś w ia d o m ie p r z e ­ p ro w a d z o n a p rz e z a u to r a r e d u k c j a tła h is to r y c z n o - p o ró w n a w c z e g o ; ty m te ż do p e w n e g o s to p n ia tłu m a c z ą s ię n ie k tó r e b r a k i d o ty c z ą c e sz czeg ó łó w o ra z a k t u ­ a ln e j d o k u m e n ta c ji w z a k r e s ie te g o tla. P r z y b o g a c tw ie te m a ty k i r o z p a t r z o ­ n e j w o m a w ia n e j m o n o g r a fii w s t o s u n ­ k u do ró ż n y c h z a g a d n ie ń n a d e r s p o r ­ n y c h d o ty c h c z a s w n a u c e i o rz e c z n ic ­ tw ie je s t rz e c z ą z r o z u m ia łą , że z d a r z a -* — P ale ctra

50 R e c e n z j e _{N r 6 (78>}

j ą się t u i ó w d z ie n ie d o c ią g n ię c ia o ra z n a s u w a ją s ię w ą tp liw o ś c i co do t r a f ­ n o ści p o g lą d ó w b ro n io n y c h p rz e z a u to ­ r a . P r z y k ła d o w o w s p o m n ę tu o k ilk u k w e s tia c h . T a k n p . g d y ch o d zi o tzw . p r z y ­ c z y n y o c h r o n y p o s ia d a n ia , to z d a ­ n ie m a u t o r a o c h ro n a t a je s t u n a s u z a ­ s a d n io n a ze w z g lę d u n a k o n ie c z n o ść z a p e w n ie n ia p r a w id ło w e j o c h ro n y i n ­ te r e s ó w t a k s a m y c h p o sia d a c z y , ja k i osób u p r a w n io n y c h o ra z ja k o n a rz ę d z ie w a lk i z s a m o w o lą (s. 44), p r z y czym „ k a ż d a z t y c h p rz y c z y n n a le ż y do is ­ to t n y c h m o ty w ó w te j o c h ro n y (s. 48). O tóż, z d a n ie m m o im , p r z y ta k im u j ę ­ c iu a u t o r p o w in ie n b y ł p o s ta w ić i r o z ­ s tr z y g n ą ć z a s a d n ic z y p ro b le m h i e - r a r c h i i ty c h p rz y c z y n , k tó r y m a sz czeg ó ln e z n a c z e n ie p r z y k s z ta łto w a ­ n iu o c h r o n y p o s ia d a n ia ta m , gdzie w n io s k i w y n ik a ją c e z p o szcz e g ó ln y c h p rz y c z y n są z e so b ą sp rz e c z n e . Z n ie ­ k tó r y c h w y p o w ie d z i w y n ik a , że a u to r je s t s k ło n n y u z n a w a ć p rz e w a g ę w n io s ­ k ó w w y n ik a ją c y c h u n a s z k o n ie c z n o ś ­ ci w a lk i z sa m o w o lą (por. n p . s. 44, 48, 55), a le g d z ie in d z ie j z n ó w n ie w id a ć d e ­ c y d u ją c e g o z n a c z e n ia te g o m o m e n tu (por. n p . s. 59 i n a st.). W z w ią z k u z ty m b u d z i te ż w ą tp liw o ś c i te z a o ró w n o le ­ g ło ści p o s ia d a n ia i w ła s n o ś c i; a u to r p o ­ w o łu je się t u n a p o g lą d I h e r in g a (s. 59), a le p rz e c ie ż p o g lą d te n b y ł ś c iśle z w ią ­ z a n y z z a p a tr y w a n ie m Ih e r in g a n a p rz y c z y n ę o c h ro n y p o s e s o ry jn e j, k tó r e n ie j e s t z b ie ż n e z p o g lą d e m a u to r a . A u to r zd . m . tr a f n i e w y p o w ia d a się z a ty m , że „ s p a d k o b ie rc a je s t n a s tę p c ą w p o s i a d a n iu sw eg o s p a d k o d a w c y ” (s. 178), je d n a k ż e bez d o sta te c z n e g o u z a s a d n ie n ia o g ra n ic z a n a s. 179 tę sw ą w y p o w ie d ź p rz e z d o d a n ie z a s tr z e ­ ż e n ia : „ a le t y l k o o ty le , o ile p rz e d m io t p o s ia d a n ia o b e jm ie w sw e w ła d z tw o b ą d ź v ia fa c ti, b ą d ź p o z re a liz o w a n ia p r z y s łu g u ją c e j s p a d k o d a w c y a k c ji o p r z y w r ó c e n ie u tr a c o n e g o p o s ia d a n ia ” .— T a k ż e p o g lą d o w y g a s a n iu ro s z c z e ń z c h w ilą ś m ie rc i o so b y , k tó r a z a k łó c iła c u d z e p o s ia d a n ie , n ie d a się u z a s a d n ić w sp o s ó b t a k i , j a k p o d a n o ma s. 186— — 187. I je s z c z e je d e n p r z y k ła d : n a s tr. 210 a u t o r w p ra w d z ie a p r o b u je s ta n o w is k o z a ję te p rz e z S ą d N a jw y ż s z y co d o tego,, że p rz e z sa m o w o ln e n a r u s z e n ie p o s ia ­ d a n ia n a le ż y ro z u m ie ć k a ż d e n a r u s z e ­ n ie o b ie k ty w n ie b e z p ra w n e , n ie z a le ż n ie o d d o b re j czy z łe j w o li n a r u s z a ją c e g o , je d n a k ż e — z d a n ie m a u to r a — za k o ­ n ie c z n e n a le ż y „ u z n a ć d o z a k w a lif ik o ­ w a n ia o k re ś lo n e g o d z ia ła n ia ja k o n a ­ r u s z e n ia p o s ia d a n ia , a b y p o d e jm u ją c y d z ia ła n ie c z y n ił to z r o z e z n a n ie m ”. T o ­ te ż n ie j e s t tr a k to w a n e p rz e z a u t o r a ja k o n a r u s z e n ie p o s ia d a n ia „ p o s tę p o ­ w a n ie m a łe g o d z ie c k a a lb o o s o b y p s y ­ c h ic z n ie c h o re j lu b z n a jd u ją c e j s ię w s t a n ie p r z e m ija ją c e g o z a k łó c e n ia c z y n ­ n o ś c i p s y c h ic z n y c h w ty m s to p n iu , że n ie z d a je so b ie o n a s p r a w y z ta k ie g o p o s tę p o w a n ia ” . Z d a n ie m a u to r a k ie r o ­ w a n ie ro s z c z e n ia p o s e s o ry jn e g o p r z e ­ c iw ta k im o so b o m , a w ię c d o m a g a n ie się od n ic h o k re ś lo n e g o p o s tę p o w a n ia , „ b y ło b y p o z b a w io n e ja k ie g o k o lw ie k s e n s u ”. C zy rz e c z y w iś c ie t a k s ię s p r a ­ w a p rz e d s ta w ia ? N ie m a p rz e c ie w p r a w ie c y w iln y m ta k i e j z a sa d y , je ś li c h o d zi o osoby, p rz e c iw k o k tó r y m k ie ­ r u j ą się ro s z c z e n ia ; n ie w id a ć te ż p o ­ w o d u , d la k tó r e g o m ia ło b y s ię p o z b a ­ w ia ć p o s ia d a c z a o c h ro n y n p . p r z e d o so ­ b ą , k tó r a p o p ija n e m u ro z w a la płot* z a b ie r a ja k ie ś rz e c z y itp . T a k ie i in n e je szcze w ą tp liw o ś c i, k t ó ­ r e n a s u w a ją s ię co d o sp o s o b u ro z ­ s tr z y g a n ia n ie k tó ry c h — s p o r n y c h z re s z tą — z a g a d n ie ń , n ie z m ie n ia ją o g ó ln e j, b a rd z o k o rz y s tn e j o c e n y , n a j a k ą n ie w ą tp liw ie w c a łe j p e łn i z a s ł u ­ g u je o m a w ia n a t u ro z p ra w a . P rz y n o s i o n a w ie le o r y g in a ln y c h , b a rd z o w a rto ś c io w y c h u ję ć . Z o s ta ła n a p is a n a p rz y su m ie n n y m , k r y ty c z n y m u w z g lę d n ie n iu p o g lą d ó w w y p o w ie d z ia ­ n y c h w li te r a tu r z e ' i o rz e c z n ic tw ie , z w ła sz c z a p rz y szczeg ó ln ie tr o s k liw y m w y k o r z y s ta n iu d o ro b k u p o ls k ie j m y ś li p ra w n ic z e j. W ła s n e p o g lą d y a u t o r a p rz e d s ta w io n e są zw ię ź le i ja s n o .

N r 6 (78) P r z e g l ą d u s t a w o d a w s t w a ₅₁

Z w ie lk im u z n a n ie m n a le ż y te ż p o d ­ k re ś lić , że a u to r , b ę d ą c y w y b itn y m z n a w c ą p r a k t y k i , s t a le b ie r z e p o d u w a ­ g ę ż y c io w e k o n s e k w e n c je p r o p o n o w a ­ n y c h ro z s tr z y g n ię ć w n a s z y c h w s p ó ł­ c z e s n y c h s to s u n k a c h sp o łe c z n o -g o s p o ­ d a r c z y c h . Z n a m ie n n ą c e c h ą a u t o r a je s t d ą ż e n ie do r o z s ą d n y c h , u ż y te c z n y c h ro z w ią z a ń w y ła n ia ją c y c h się k w e s tii p r a w n y c h ; w y c z u w a się w s z ę d z ie g łę ­ b o k o u g r u n to w a n e p o c z u c ie o d p o w ie ­ d z ia ln o ś c i z a m o ż liw e s k u t k i d z ia ła n ia b ro n io n y c h tez. R o z w a ż n ie f o r m u ło w a n e w n io s k i, d o k tó r y c h d o sz e d ł a u t o r p o s k r u p u l a t n y m r o z w a ż e n iu w z g lę d ó w p r o i c o n tr a i k t ó r e p o tr a f ił n a ogół p r z e k o n y w a ją c o u z a s a d n ić , są zd. m . p r z e w a ż n ie tr a f n e .

M o n o g ra fia je s t d z ie łe m n ie p r z e m i­ ja j ą c e j w a r to ś c i, p o w a ż n ie w z b o g a c a ­ ją c y m p o ls k ą l i t e r a t u r ę p r a w n ic z ą , a z a r a z e m n ie z w y k le u ż y te c z n y m w p r a k ty c e . K a z im ie r z P r z y b y ł o w s k i P R Z E G L Ą D USTAWODAWSTWA

Z a k re s o b o w ią z k o w e g o ś w ia d c z e n ia usług p rz e w o z o w y c h

w k ra jo w y m tra n s p o rc ie d ro g o w y m p rz e z p o siad aczy

p ry w a tn y c h s a m o c h o d ó w o sob ow ych

W> r a m a c h o b o w ią z k o w e g o ś w ia d c z e n ia u s łu g tr a n s p o r t o w y c h n a c e le p u b lic z n e , o k re ś lo n e g o w a r t . 12 u s ta w y z d n . 27 l is to p a d a 1961 r. o tr a n s p o r c i e d ro g o w y m i s p e d y c ji k r a j o w e j (Dz. U. N r 53, poz. 29) o r a z w ro z p o r z ą d z e n iu R a d y M in i­ s tr ó w z d n. 11 m a r c a 1964 r., u s t a n a w ia ją c y m szc z e g ó ło w e o b o w ią z k i w ty m w z g lę d z ie (Dz. U . N r 10, poz. 65), m o g ą b y ć z o b o w ią z a n i do te g o r o d z a j u ś w ia d ­ cz e n ia ta k ż e p o s ia d a c z e (w ła ś c ic ie le ) p r y w a tn y c h sa m o c h o d ó w o so b o w y c h . W y ­ m ie n io n e u s łu g i sa m o c h o d o w e , do k tó r y c h w y k o n a n ia m o g ą b y ć ci p o s ia d a c z e z o ­ b o w ią z a n i, d o ty c z ą w y p a d k ó w , g d y c h o d z i o ś w ia d c z e n ia : a) n a c e le a k c ji s ta ty s ty c z n o - s p is o w y c h , b) n a cele o g ó ln o g o s p o d a rc z e , c) n a c e le a k c ji s p o łe c z n o -p o lity c z n y c h o z n a c z e n iu o g ó ln o p a ń s tw o w y m . P o ja z d sa m o c h o d o w y u w a ż a się za d o s ta rc z o n y do w y k o n y w a n ia u s łu g p r z e w o ­ zo w y ch z c h w ilą p o s ta w ie n ia go (w ra z z k ie r o w c ą ) , p rz y g o to w a n e g o te c h n ic z n ie do d a n e g o p rz e w o z u i z a o p a trz o n e g o w m a t e r i a ł y p ę d n e — d'o d y s p o z y c ji j e d ­ n o s te k w s k a z a n y c h w z a rz ą d z e n iu o w p r o w a d z e n iu o b o w ią z k u ś w ia d c z e n ia u s ł u g p rz e w o z o w y c h .

O b o w ią z e k ś w ia d c z e n ia u s łu g p rz e w o z o w y c h p rz e z p o sia d a c z y p r y w a tn y c h s a ­ m o ch o d ó w o s o b o w y c h m o że w p ro w a d z ić w d ro d z e z a rz ą d z e n ia P r e z e s R a d y M i­ n is tró w (dla w y p a d k ó w o k re ś lo n y c h w y ż e j w p k t a) i c) o ra z M in is te r K o m u n ik a ­ cji (dla c e ló w o g ó ln o g o s p o d a rc z y c h ).

Z a rz ą d z e n ie d o ty c z ą c e o b o w ią z k u ś w ia d c z e n ia u s łu g p rz e w o z o w y c h o k r e ś li: 1) cel ś w ia d c z e n ia , 2) o k r e s t r w a n i a o b o w ią z k u , 3) o b s z a r, n a k tó r y m w p r o w a d z a s ię o b o w ią z k o w e ś w ia d c z e n ia , 4) je d n o s tk i u p o w a ż n io n e do d y s p o n o w a n ia d o s ta r c z o ­ n y m i p o ja z d a m i sa m o c h o d o w y m i, 5) r o d z a je p o ja z d ó w s a m o c h o d o w y c h , k tó r y m i u słu g i p rz e w o z o w e m a ją b y ć św ia d c z o n e , o r a z u r z ą d z e n ia p o m o c n ic z e n ie z b ę d n e p rz y ś w ia d c z e n iu ty c h u słu g , 6) je d n o s tk i z w o ln io n e od o b o w ią z k u ś w ia d c z e ­ n ia .