Władysław Bugajski
Służebność drogi koniecznej (art. 33
§ 1 prawa rzecz. - art. 145 k.c.) i
zasady współżycia społecznego (art. 3
p.o.p.c. - art. 5 k.c.) - a przepisy o
energetyce i wywłaszczeniu
nieruchomości
Palestra 9/7-8(91-92), 19-28
1965
W Ł A D Y S Ł A W B U G A J S K I
Służebność drogi koniecznej (art. 3 3 § 1 prawa
rzecz. — arł. 145 k.c.) i zasady współżycia
społecznego (art. 3- p.o.p.c. — art. 5 k .c .)—a przepisy
o energetyce i wywłaszczeniu nieruchomości
i.
Sąd P o w ia to w y w T. p o sta n o w ie n ie m z dn. 4.XII.1961 r. u sta n o w ił dla m a łż o n k ó w K a zim ierza i Z o fii B. — jako w n io sk o d a w c ó w — „słu żeb n ość u sta w ie n ia s łu p ó w e le k tr y c z n y c h ” na p a rceli R o za lii S. Ta o sta tn ia w n io sła r e w iz ję i sp raw a z n a la zła s ię w tryb ie art. 388 k.p.c. w S ąd zie N a jw y ższy m . Sąd N a jw y ższy , u c h y la jąc za sk a rżo n e p o sta n o w ien ie w celu p o czy n ien ia b ra k u ją cy ch jeszcze u staleń fa k ty czn y ch , zaap rob ow ał praw n ą p o d sta w ę u sta n o w ie n ia ta k iej słu żeb n o ści na p o d sta w ie art. 33 pr. rzecz, p e r a n a lo g io m , stw ierd za ją c jed n ocześn ie, że istn ieje lu k a w n a szy m u sta w o d a w stw ie w za k resie p raw n ej 'reg u la cji ta k ich roszczeń jak roszczen ie m ałż. B. w o m a w ia n ej tu sp ra w ie, sp o łeczn o -g o sp o d a rcze zaś w zg lęd y n a k a zu ją u sta n o w ić ta k ą „słu żeb n ość drogi k o n ieczn ej dla tra k cji e le k tr y c z n e j” n a n ieru ch o m o ść są sia d a , k tó ry o d m a w ia n a to zgod y.1
W g lo sa ch do teg o o rzeczen ia prof. S te fa n G rzyb ow sk i i prof. A dam Szpunar zg o d n ie p rzy zn a li is tn ie n ie p o w y ższej lu k i w n a szy m u sta w o d a w stw ie , jed n ak że p ro f. iSzpunar za a k cep to w a ł sta n o w isk o S N , ro zstrzy g a ją ce sp ra w ę w p ro st w drodze a n a lo g ii n a zasad zie art. 33 pr. rzecz., n a to m ia st prof. G rzyb ow sk i a n alogi? tę z a k w e stio n o w a ł i tw ierd zi, że n o rm a ty w n ą p o d sta w ą ro zstrzy g n ięcia p o w in ien tu b yć p rzepis art. 3 p.o.p.c., a dop iero w d a lszej k o lejn o ści art. 33 pr. rzecz.
N a żadną z ty ch te z zd an iem m oim n ie m ożn a się zgodzić, g d y ż przy ro zw a żen iu ro szczen ia m ałż. В. o „słu żeb n ość u sta w ie n ia słu p ó w lin ii e lek try czn ej na parceli S ” n ie z o sta ły w z ię te pod u w a g ę pod an e n iżej p rzep isy p raw n e, o b o w ią zu ją ce w ó w cza s (a n iek tó re jeszcze i ob ecn ie) u nas. T w ierd zen ia ta k ie są o c z y w iśc ie n iep o k o ją ce, bo o b ecn ie o b o w ią zu ją cy n o w y k od ek s c y w iln y te ż n ie za w iera ża d n y ch p o sta n o w ień , k tóre b y e x p r e s s is v e r b is r e g u lo w a ły z a g a d n ien ie roszczen ia o „ u sta w ien ie słu p ó w trakcji e le k tr y c z n e j” na cudzej n ieru ch om ości. W y n ik ałb y stą d p rosty w n io sek , że w n o w y m n aszym p raw ie p ozostała „stara lu k a ”.2
i i.
1. P rzed e w sz y stk im n ie m ożna b yło p om in ąć p rzep isów , k tó re reg u lu ją u nas p rod u k cję i d o sta w ę en erg ii elek try czn ej dla p o szczególn ych od b iorców zarów n o p ry w a tn y ch , jak i „ u sp o łeczn io n y ch ”.
1 O rzecz. SN z 31.XIX.1962 г. I I CR 1006/62 — O S P iK A 1964, z. 5, po z. С 91 w r a z z g lo s a m i: S t e fa n a G r z y b o w s k i e g o (tam że, str. 201—206) i A d a m a S z p u n a r a (tam że, s tr.
206—209).
* I s tn ie n ie t a k i e j lu k i p r z y jm u je o s ta tn io ta k ż e J ó z e f N o w a c k i w a r t y k u l e p t.: P r z y c z y n e k d o u z a s a d n ie n ia a n a lo g ii (P iP 1965 r . z. 5—C, s. 753 i n.). A u to r te n w i i ą ł w ł a ś n i e
20 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i Nr 7-8 (91— 92)
Jak w iad om o, e le k tr o w n ie są (bo z n a tu ry m u szą b y ć i Z awsze b yły) w ię k sz y m i za k ła d a m i p rzem y sło w y m i, k tóre za o p a try w a ły w e n e r g ię e lek try czn ą ca łe d ziel n ice m iast, je ż e li n a w et n ie ca łe m iasta. W szelk ie u rzą d zen ia przezn aczon e do p rzesy ła n ia te j e n e r g ii d o p o szczeg ó ln y ch o d b iorców (lin ie w y so k ie g o i n isk ie g o n a p ięcia , sta c je tra n sfo rm a to ro w e i ro zd zielcze itp.) słu ż y ć m u szą — z is to ty rzeczy — w ie lk ie j lic z b ie od biorców . Z a o p a trzen ie lu d n o ści w w od ę, en erg ię e le k tryczn ą, ciep ln ą itp. oraz b u d o w a p o trzeb n y ch — do ty c h c e ló w — urządzeń jest najb ard ziej p o d sta w o w ą fu n k c ją {trw ałym i sta ły m ob o w ią zk iem ) p a ń stw a so c ja listy czn eg o . Z resztą r ó w n ie ż w p a ń stw a ch k a p ita listy c z n y c h tra k to w a ło się i tr a k tu je ta k ie u rząd zen ia r ó w n ie ż jako u rząd zen ia „u ży teczn o ści p u b liczn ej”.
D la teg o te ż z m o cy p o sta n o w ień art. 3 p k t 3 u sta w y z d nia 3.1.1946 r. (Dz. U. N r 3, poz. 17) P o lsk a L u d o w a p rzejęła n a w ła sn o ś ć w s z y s tk ie p ry w a tn e e le k tr o w n ie, tru d n ią ce s ię za rob k ow o zb y tem en e r g ii ele k tr y c z n e j. W ręk a ch „ n iep a ń stw o w y c h ” p o zo sta ły p rzew a żn ie e le k tr o w n ie m ie jsk ie , sta n o w ią ce w ła sn o ś ć sa m o rządu tery to ria ln eg o , oraz e w e n tu a ln ie jeszcze e le k tr o w n ie sta n o w ią c e w ła sn o ś ć in n y ch je d n o stek u sp o łeczn io n y ch , ale n ie b ęd ą ce w ręk ach osób p ry w a tn y ch i sp ó łek k a p ita listy czn y ch .
2. N a stę p n ie zorgan izow an o, op ierając s ię na p rzep isa ch u sta w y z d n ia 4.V II. 1947 r. o p la n o w ej g osp od arce en erg ety czn ej (Dz. U . N r 52, poz. 271), p a ń stw o w y C en traln y Z arząd E n erg ety k i, k tó reg o fu n k c je p rzejęło p óźn iej M in isterstw o E n er g e ty k i, a n a stę p n ie w rok u 1962 M in isterstw o G ó rn ictw a i E n erg ety k i (Dz. U. z 1962 r. Nr 52, poz. 150 — art. 4).
C ały obszar P a ń stw a p o d zielo n o n a ok ręgi en e r g e ty c z n e i p o szczeg ó ln e zak ład y en erg ety czn e p od d an o jed n o litem u zarząd ow i p a ń stw o w em u . W m y ś l p o sta n o w ień art. 6 i 7 cyt. w y ż e j u s ta w y o p la n o w ej g osp od arce e n e rg ety czn ej w e sz ły w sk ła d p a ń stw o w e g o jed n o lite g o ju ż sy stem u en erg o e le k tr y c z n e g o w s z y stk ie zak ład y, k tóre za w o d o w o zb y w a ją e n e r g ię elek try czn ą bez w z g lę d u n a to, czy ją sta n o w iły w ła sn o ść (art. 6 ust. 1 tej u staw y).
W ten sp osób p rzejęte z o sta ły przez p a ń stw o w y zarząd w ła śn ie e le k tr o w n ie s a m orząd ow e oraz w s z y s tk ie te, k tórych n ie ob jęła cyt. w y ż e j u sta w a n a cjo n a liza cy jn a z 3.1.1946 r. (Dz. U. Nr 3, poz. 17).
Z c h w ilą z n ie s ie n ia b y łe g o sam orządu te r y to r ia ln e g o z n ik n ę ła te ż o d ręb n a jeszcze d otych czas w ła sn o ś ć sam orząd ow a z a k ła d ó w en erg ety czn y ch , a k w e stia in n ej w ła sn o ś c i p rzejęty ch urządzeń z o sta ła osta teczn ie za ła tw io n a p rzep isam i u sta w y z £5.11.1958 r. o u r eg u lo w a n iu sta n u p ra w n eg o m ien ia p o zostającego pod zarządem p a ń stw o w y m (Dz. U. Nr 11, poz. 37). J ed n o cześn ie u ch y lo n o n iek tó re p rzep isy u sta w y z 4.VII.1947 r. o p la n o w ej gosp od arce en erg ety czn ej, jako już teraz n iea k tu a ln e.
3. W reszcie uk azała s ię cy to w a n a już w y ż e j u sta w a z 30.V.1962 r. o g osp od arce p a liw o w o -e n e r g e ty c z n e j (Dz. U . N r 32, poz. 150), k tóra sc a liła p a ń stw o w ą g o sp o dark ę en erg ią ele k tr y c z n ą z gosp od ark ą in n y m i p o sta cia m i en e r g ii (cieplną, g a zo w ą itp.), p o w ierza ją c k ie r o w n ic tw o ca ło ścią tej g o sp od ark i M in istro w i G ó rn ic tw a i E n erg ety k i. W yn ik a to z p o sta n o w ień art. 1 ust. 1 pk t 2, art. 2, 3, 4, 6, 10, 12, 23 i in. tej u sta w y . P oza ty m u ch y lo n o zarazem r esztę p rzep isó w u sta w y z d n ia 4.VII.1947 r. o p la n o w ej gosp od arce en erg ety czn ej.
T ak w ię c ju ż od c h w ili o g ło szen ia u sta w y z 4.V II.19ł7 r. o p la n o w ej gosp od arce en erg ety czn ej (Dz. U. Nr, 52, poz. 271) ju ż ty lk o P a ń stw o e k sp lo a to w a ło w sz y stk ie
k r y ty k o w a n e t u o rz e c z e n ie SN I I CR 1006/62 o r a z o bi« g lo sy za k a n w ę sw y c h o g ó ln y c h ro z w a ż a ń o a n a lo g ii w p r a w ie .
N r 7— 8 (91— 9 2 ) P r z e p is y o e n e r g e ty c e i w y w ła s z c z , n ie r u c h , w ś w ie tłe a rt. 5 i l i s 21
„zak ład y e le k tr y c z n e ”, p ry w a tn y ch zaś z a k ła d ó w w ogóle ju ż n ie m ogło b y ć i n ie b y ło {co n a jw y ż e j jeszcze sam orząd ow e lu b in n e u sp ołeczn ion e).
B u d o w a w sz e lk ic h urządzeń e n e r g ety czn y ch n a leża ła i n a leży do dziś do obo w ią z k ó w p a ń stw o w y c h je d n o stek g osp od arczych w y ż e j w sp o m n ia n y ch , zorg a n izo w a n y c h n a stę p n ie w p rzed sięb io rstw a p a ń stw o w e.
S z c z e g ó ły tech n iczn e d oty czą ce b u d o w y urządzeń en erg ety czn y ch zo sta ły opisane m . in. ta k że w za rząd zen iu M in. E n erg ety k i z d n ia 13.111.1956 r. i zastąp ion e o b ecn ie p rzep isam i zarząd zen ia z d n ia 20.IV.1962 r. w y d a n eg o przez M in, G órnic tw a i E n erg ety k i, g d y ż w ty m cza sie zm ien io n a z o sta ła ró w n ie ż i „k om p eten cja r e so r to w a ” (Mon. P ol. z 1956 r. N r 59, poz. 715 i z 1960 r. N r 38, poz. 190).
W szy stk ie urządzenia słu żą ce d o p rzesy ła n ia en e r g ii elek try czn ej sta n o w ią (i s ta n o w iły zw y k le) w ła sn o ś ć za k ła d ó w en erg ety czn y ch p rod u k u jących en erg ię elek try czn ą . U rząd zen ia te op isan e są o b ecn ie w rozp. R ad y M in. z d n ia 17.1.1963 r. w sp ra w ie o k reślen ia rod zajów i urządzeń en erg ety czn y ch , ob jętych p rzep isam i u sta w y o gosp od arce p a liw o w o -e n e r g e ty c z n e j (Dz. U. N r 3, poz. 16). D o tych „u rząd zeń ” n a leżą o c zy w iście ta k że lin ie n isk ie g o n a p ięcia , co w y n ik a z p rzepisu § 1 pk t 2 i § 2 pkt 26 teg o ż rozp orząd zen ia R ad y M in istró w z dn. 17.1.1963 r.
4. P rzy za k ład an iu n o w y c h urząd zeń e n e r g ety czn y ch tam , gd zie ich jeszcze nie b y ło (n a w sia c h i w o sied lach ), „ tylk o w e w n ę tr z n e u rząd zen ia odbiorcze, jako też pion e le k tr y c z n y w b u d y n k a ch ” sta ją s ię w ła sn o ś c ią w ła ś c ic ie li b u d yn k ów , n a to m ia st w s z y s tk o to, co zn ajd u je s ię poza b u d yn k iem , sta n o w i w ła sn o ś ć p a ń stw o w y c h p rzed sięb io rstw en erg ety czn y ch . M ów i o ty m w y ra źn ie art. 2 ust. 1 u sta w y z d n ia 28.V I.1950 r. o p o w szech n ej e le k tr y fik a c ji w s i i o sie d li (jed n o lity tek st: Dz. U. z 1954 r. N r 32, poz. 135).
P rzy za k ła d a n iu a n a lo g iczn y ch urząd zeń w m ia sta ch sp ra w a n ie p rzed sta w ia się w za sa d zie in aczej, g d y ż ró w n ież i tu w ła ś c ic ie le b u d y n k ó w sta ją się osta teczn ie w ła ś c ic ie la m i jed y n ie ty lk o „p ion ów e le k tr y c z n y c h ”, cała zaś z e w n ętrzn a sieć e lek try czn a (poza gran icam i b u d y n k ó w ) sta n o w iła z w y k le w ła sn o ś ć za k ła d ó w en erg ety czn y ch i sta ła się on a w ła sn o ś c ią P a ń stw a z m o cy p o w o ła n y ch w y żej p rze p is ó w n a cjo n a liza cy jn y ch b ez w z g lę d u n a to, n a czyim g ru n cie ta k ie urządzenia s ię zn a jd o w a ły .
J e śli zaś ch od zi o p raw o w ła sn o ś c i n o w y ch urządzeń teg o rodzaju, to w c h w ili w y d a w a n ia przez są d y orzeczeń w o m a w ia n ej tu sp ra w ie m ałż. B. p rzeciw k o R o z a lii S. o b o w ią z y w a ły w ty m zak resie p rzep isy zarząd zen ia M in. E n ergetyk i z 19.VII.1952 r. (Mon. P ol. A -75, poz. 1201; zm iany: poz. 527/55, 87/58, 141/58) w raz z 4 załączn ik am i. „ P rzep isy o d o sta w ie i u ży tk o w a n iu e n e r g ii”, ogłoszon e ja k o za łą cz n ik nr 4 w y m ie n io n e g o w y ż e j zarząd zen ia z 19.VII.1952 r., sta n o w iły , i e „u rząd zen ia e n e r g e ty c z n e ” n a w e t „w y b u d o w a n e k o sztem o d b io rcy ” przechodzą n a w ła sn o ś ć P a ń stw a z ch w ilą u p ły w u o k resu p rzew id zia n eg o n a zu ży cie tych u rządzeń. P on ad to m o g ły one b y ć p rzejęte przez P a ń stw o za zw ro tem k osztów b u d o w y z p o trą cen iem su m am o rty za cy jn y ch , je ż e li u m o w a z odbiorcą u le g ła roz w ią z a n iu przed u p ły w em okresu a m o rty za cji ta k ich urządzeń (§ 9 cyt. w y ż e j p r z e p is ó w o d o sta w ie i u ży tk o w a n iu e n e r g ii jak o za łą czn ik a nr 4 do zarządzenia Win. E n erg ety k i z 19.VII.1952 r. — ze zm ia n a m i w y ż e j w sp o m n ia n y m i).
T rzeba zaś b y ło b u d ow ać ta k ie zew n ę tr z n e u rząd zen ia e n erg ety czn e w te d y , gdy p ie b y ły one ob jęte p a ń stw o w y m p la n em in w e sty c y jn y m . D o czasu p rzejścia tych urządzeń n a w ła sn o ść P a ń stw a p o z o sta w a ły on e w zarząd zie i u ż y tk o w a n iu od b io rcy lu b od biorców , k tórzy p o n ieśli k o szty ich b u d ow y. W y n ik a ło to zn ó w z p o sta n o w ie ń § 13 i § 15 załączn ik a nr 3 do cyt. w y ż e j zarząd zen ia M in istra E n e r g e
-22 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i Nr 7-8 (91—92)
ty k i z 19.VII.1952 r. (Mon. P ol. z 1952 r. A -75, poz. 12C1 w raz z cyt. w y żej zm ianam i).
O becna sy tu a c ja p raw n a w sto su n k u do ta k ich urządzeń jest jeszcze b ard ziej ja sn a , a lb o w iem od d n ia 11.I X .1964 r. o b o w ią zu je w ty m za k resie zarząd zen ie M in. G órn ictw a i E n erg ety k i z 24.VIII.1964 r. (Mon. P ol. N r 62, poz. 286), które -w § 18 ust. 1 sta n o w i, że „urządzenia, p rzy łą cza i od cin k i s ie c i — bez w zg lęd u n a to, czyim k o sztem z o sta ły w y k o n a n e — sta n o w ią w ła sn o ś ć P a ń stw a i p rzech o dzą w zarząd i u ży tk o w a n ie zarząd zającego w sp ó ln ą s ie c ią ”. T ym „zarząd zającym ” j e s t o c z y w iśc ie państw ow Ta jed n o stk a organ izacyjn a.
P rzep isy zaś art. 8 p raw a rzeczo w eg o z 1946 r. (ob ecn ie art. 49 k.c.) sta n o w iły , ż e te g o ty p u u rząd zen ia „nie n a leżą do czę śc i sk ła d o w y c h g ru n tu lu b bu d yn k u , je ż e li w ch o d zą w sk ła d p rzed sięb io rstw a lu b z a k ła d u ”. G dy w ię c z jed n ej stro n y słu p y lin ii n is k ie g o n a p ięcia , o jak ie ch od ziło w g ło so w a n y m orzeczeniu, za w sze m u s ia ły s ię sta ć o sta teczn ie w ła sn o śc ią p a ń stw o w ą (lub te ż już n a w e t sta n o w iły przed m iot ta k iej w ła sn o śc i w c h w ili ich b u d ow y), a z d ru giej stro n y b u d ow a tak ich urząd zeń n a le ż a ła i n a le ż y z a w sze do u sta w o w y c h o b o w ią zk ó w a d m in istra cji g o s pod arczej lu b ogóln ej (jeśli chodzi o p o w szech n ą e le k tr y fik a c ję w s i i o sied li) — to d la r e a liz a c ji ty c h szczeg ó ln y ch zadań m u s ia ły b y ć p rzew id zia n e szczeg ó ln e p o d sta w y p raw n e. I ta k ie szczeg ó ln e p rzep isy p ra w n e d o tyczące „ elek try czn o ści” is tn ia ły z a w sze oraz is tn ie ją ró w n ież o b ecn ie w n a szy m u sta w o d a w stw ie .
5. I ta k ju ż p rzep isy art. 8 u sta w y e lek try czn ej z 21.II I.1922 r. (jed n o lity tek st D z. U. z 1935 r. N r 17, poz^ 98) g ło s iły m . in., że „zakładom elek try czn y m d zia ła ją c y m n a m o cy u p ra w n ień (art. 1) oraz za k ła d o m elek try czn y m p a ń stw o w y m p r z y słu g u je p raw o k o rzy sta n ia zg o d n ie z peanam i za tw ierd zo n y m i p rzez M inistra (...) z a o d szk o d o w a n iem z p o sia d ło ści p a ń stw o w y c h g m in n y ch i p ry w a tn y ch w celu p ro w a d zen ia p rzew o d ó w n ad i pod ziem ią , u sta w ia n ia sta cji tran sform atorów i in n y c h teg o rod zaju urządzeń (...). W razie b raku p orozu m ien ia co do od szk o d o w a n ia w y so k o ść te g o ż u sta la sąd. B rak p orozu m ien ia n i e w s t r z y m u j e je d n ak k o rzy sta n ia z p raw p o w y żej o p isa n y c h ”. P o n a d to m ożna b y ło żądać w y w ła sz c z e n ia n ieru ch o m o ści p otrzeb n ych do b u d o w y ta k ich urządzeń (art. 9 \
C y to w a n a w y ż e j u sta w a elek try czn a z o sta ła w p ra w d zie u ch y lo n a dopiero p rze p is a m i art. 23 u sta w y z 30.V.1962 r. o g osp od arce p a liw o w o -e n e r g e ty c z n e j (Dz. U. N r 32, poz. 150), jed n a k że u p ra w n ien ia w ła ś c iw y c h za k ła d ó w en erg ety czn y ch do „ w stę p u ” n a p r y w a tn e n ieru ch o m o ści i „do za k ła d a n ia tam u rząd zeń ” e le k tr y c z n y c h z o sta ły ro zszerzo n e jeszcze w c z e śn ie j przez in n e a k ty n o rm a ty w n e w y d a n e w PRL.
6. Tak w ię c p rzep is art. 4 ust. 1 u sta w y o p o w szech n ej e le k tr y fik a c ji w si i o s ie d li (jed n o lity tek st: Dz. U. z 1954 r. Nr 32, poz. 135) m ó w i w y ra źn ie o ty m , że „w e w sia ch i o sied la ch o b jęty ch zarząd zen iem o p ow szech n ej e le k tr y fik a c ji osobom p o sia d a ją cy m o d p o w ied n ie u p o w a żn ien ie w ła ś c iw e g o p rzed sięb io rstw a e le k tr y fi k a c ji r o ln ic tw a p r z y s ł u g u j e p r a w o w s t ę p u na p o sesje i do b u d y n k ó w (...) oraz do w y k o n y w a n ia robót i za k ła d a n ia u rządzeń, jak ich w y m a g a ć b ęd zie p o w szech n a e le k tr y fik a c ja ”. A „ w ła ściciel, d zierża w ca , p osiad acz <...) o b o w ią za n y jest u m o żliw ić w s t ę p i w y k o n a n i e czy n n o ści o k reślo n y ch w ust. 1”
Z a ró w n o w ię c w art. 8 u sta w y ele k tr y c z n e j z 1922 r., jak i w c y to w a n y m w y żej art. 4 u sta w y o p o w szech n ej e le k tr y fik a c ji z 1950 r. m a m y do czy n ien ia z w y r a ź n y m u s t a w o w y m u p r a w n i e n i e m (u p ow ażn ien iem ) do za k ła d a n ia „urzą d zeń ” e le k tr y c z n y c h n a p ry w a tn y ch g ru n ta ch w b r e w w o li ich p osiad aczy, d zier ża w có w i w ła śc ic ie li, przy czym sto so w n ie do tr e śc i art. 8 u sta w y elek tr. z 1922 r.
7__ 8 (91__ 92 ) P r z e p is y o e n e r g e ty c e i w y w ła s z c z , n ie r u c h , w ś w ie tle a r t. 5 i 145 23
ty lk o w y so k o ść o d szk od ow an ia u sta la sąd, n a to m ia st n a w e t spór o od szk od ow an ie n ie odbiera k on cesjon ow an em u p rzed sięb io rstw u p ry w a tn em u — tak ja k p a ń stw o w e m u — „praw a w stę p u n a n ieru ch om ość i p raw a za k ła d a n ia tam urządzeń e le k tr y c z n y c h ”.
U sta w a z 1950 r. o p o w szech n ej e le k tr y fik a c ji m ó w i w art. 5, że m ieszk a ń cy w s i lu b o sie d li ob jęty ch p o w szech n ą e le k tr y fik a c ją „m ogą b yć p o cią g a n i do ś w ia d c z e ń o so b isty ch i rzeczo w y ch za o d szk o d o w a n iem ”, ale n ie w sp o m in a n a w e t o od s z k o d o w a n iu za u sta w ie n ie urządzeń en erg ety czn y ch na p ry w a tn y ch n ie r u c h o m o ś c ia c h , p o zo sta w ia ją c rozstrzygan ie ta k ich sp ra w o b o w ią zu ją cy m o g óln ym p rze p iso m o w y w ła sz c z e n iu oraz szczeg ó ln y m p rzepisom cyt. w y żej u s t a w y e le k try cz n e j z 1922 r.
P o n ie w a ż p rzep isy art. 8 u sta w y elek try czn ej z 1922 r. i art. 4 u sta w y o p o w sz e c h n e j e le k tr y fik a c ji w s i i o sie d li z 1950 r. zarów n o w y m ie n ia ją zak res u p o w a żn ien ia
(„p raw o w stę p u n a n ieru ch o m o ści i za k ła d a n ia tam urządzeń e le k tr y c z n y c h ”), ja k i w sk a zu ją w y ra źn ie osoby, k tórym ta k ie u p o w a żn ien ie p rzy słu g u je, to w y n ik a stąd, że org a n y w ła d z y teren o w ej m o g ły i z a w sze m ogą z a sto so w a ć przym us w o b e c k a żd eg o w ła śc ic ie la , u ży tk o w n ik a lub posiad acza n ieru ch om ości, k tó ry u si- io w a łb y u darem nić- przem ocą u sta w ia n ie czy b u d o w ę n a p o sia d a n y m gru n cie „ u r z ą d z e ń ” (w ty m o c zy w iście i słu p ów ) tra k cji elek try czn ej. W yn ik a to zarów no
z cytow an ych , w y żej p rzep isów , jak i z p rzep isó w art. 14 u st. 1 rozp. Prez. R.P.
z 22.111.1928 r. o p o stęp o w a n iu p rzy m u so w y m w a d m in istra cji (Dz. U . N r 36, poz. -342; zm ia n y : Dz. U . z 1933 r. poz. 624, z 1934 r. poz. 976 i z 1/945 r. poz. 284).
'7. R ea liza c ję b ieżą cy c h zadań p la n o w ej g o sp od ark i p a ń stw o w ej w zak resie za o p a tr y w a n ia lu d n o ści i p rzed sięb io rstw w en e r g ię (także elek try czn ą ) — poza p o w sz e c h n ą a k cją e le k tr y fik a c ji w s i i o sied li — za p ew n ia ją w re sz c ie p rzep isy art. ■35 u s ta w y z d n ia 12.I I I.1958 r. o zasad ach i try b ie w y w ła sz c z a n ia n ieru ch om ości, o b o w ią z u ją c e j od 5.IV.1958 r. (jed n ol. tek st: Dz. U. z 1961 r. N r 18, poz. 94).
:Z p rzep isó w ty c h w y n ik a , że organ y a d m in istra cji p a ń stw o w e j, in sty tu c je i przed
s ię b io r s t w a p a ń stw o w e m ogą, za z e zw o len iem organu do sp ra w w ew n ę tr z n y c h p r e z y d iu m p o w ia to w ej rady n arod ow ej, za k ła d a ć i p rzep row ad zać n a n ieru ch o m o ś c ia c h — zg o d n ie z za tw ierd zo n ą lo k a liza cją szczeg ó ło w ą — ciągi d renażow e, p r z e w o d y słu żą ce do p rzesy ła n ia p ły n ó w , p ary gazów , ele k tr y c z n o śc i oraz u rzą d z e n ia tech n iczn e łą czn o ści i sy g n a liz a c ji, a tak że in n e p od ziem n e lu b n ad ziem n e ■urządzenia tech n iczn e n iezb ęd n e do k o rzy sta n ia z ty ch p rzew o d ó w i u rząd zeń ” (art. 35 ust. 1), przy czym osobom „u p ow ażn ion ym przez w ła ś c iw y organ, in s ty t u c j ę lu b p rzed sięb io rstw o p a ń stw o w e p rzy słu g u je p raw o d o stęp u do ty c h urządzeń ~W c elu w y k o n y w a n ia czy n n o ści z w ią za n y ch z ich k o n se r w a c ją ” (art. 35 ust. 2). D a lsz e p rzep isy p rzew id u ją tzw . szczeg ó ln y tryb w y w ła sz c z e n ia na p o trzeb y g o s p o d a r k i p la n o w ej w ty m za k resie, p rzy czym art. 36 pkt 3 tej u sta w y zaznacza, -że w ła ś c ic ie lo w i n ie p rzy słu g u je n a w e t od szk o d o w a n ie za u sta w ia n ie ta k ich urzą d z e ń na jeg o n ieru ch o m o ści, je ż e li „pom im o o g ra n iczen ia ” przez to jeg o w ła sn o śc i -„szkody żad n ej n ie p o n ió sł”.
8. W id zim y w ięc, że od c h w ili o g ło szen ia u sta w y w y w ła sz c z e n io w e j z 12.III. 1958 r. (Dz. U. z 1961 r. poz. 94) do c h w ili o sta teczn eg o u c h y le n ia u sta w y e le k tr y c z n e j przez u sta w ę z 30.V.1962 r. o gosp od arce p a liw o w o -e n e r g e ty c z n e j (Dz. U. p o z. 150) o b o w ią z y w a ły trzy ak ty u sta w o d a w cze, k tóre u p o w a żn ia ły w y ra źn ie z a r ó w n o p a ń stw o w e p rzed sięb io rstw a en erg ety czn e jak i n a w e t p ry w a tn e k o n cesjo n o w a n e p rzed sięb io rstw a e iek try czn e vart. 1 i 8 u s t a n y elek try czn ej z iy
24
r. — te k s t jednol.: Dz. U. z 1935 r. poz. 98) do zakładania' i b u d ow y urząd zeń en e r g e 24 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 7 -8 (9 1 — 92}
ty c z n y c h n a g ru n ta ch in d y w id u a ln y c h osób, i to bez zgody ty c h osób czy p o sia daczy g ru n tów . G d yb y s ię tu m ożn a b y ło sp iera ć o co k o lw iek , ta chyba ty lk o o t o , czy ty c h p rzep isó w n ie b y ło za dużo w czasie, g d y rozp ozn aw an a b y ła sp ra w a m ałż. K azim ierza i Z o fii B.. p rzeciw R o za lii S., ale n ig d y p rzecież o to, że b y ły lu k i w in te r e su ją c y m n a s za k r e sie w p ra w ie polsk im . C hodzi m ia n o w ic ie o to , czy w o b ec o g ło szen ia u sta w y z 12.I I I.1958 r. o w y w ła sz c z e n iu n ieru ch o m o ści oraz- w o b ec b rzm ien ia p rzy to czo n eg o w y ż e j art. 35 ust. 1 tej u sta w y m ożn a b y ło m ów ić-0 o b o w ią z y w a n iu ró w n ież c y to w a n y c h w y ż e j p rzep isó w art. 8 u sta w y e le k tr y c z n ej z 1922 r., skoro ob yd w a te p rzep isy reg u lu ją w za sa d zie tę sa m ą m a te r ię f p ra w o w stę p u n a cudzą n ieru ch o m o ść i p raw o za k ła d a n ia tam urząd zeń e le k tryczn ych ), u sta w a e lek try czn a zaś zo sta ła u ch y lo n a , jak pod an o w y ż e j, d o p ie r o w roku 1962 (Dz. U. N r 32, poz. 150 — art. 23).
Z d an iem m oim u sta w a e lek try czn a , a w szczeg ó ln o ści in te r e su ją c e n as tu jej p rzep isy art. 1, 8 o b o w ią z y w a ły aż d o c h w ili fo rm a ln eg o u c h y le n ia te j u s ta w y w roku 1962 i n ie zo sta ły m ilczą co u c h y lo n e p rzep isa m i art. 35 i 35 u s ta w y w y w ła sz c z e n io w e j z 12.111.1958 r. W m y ś l p rzep isó w u sta w y ele k tr y c z n e j (art. 1, S tej u staw y) p raw o w stę p u n a cu d ze n ieru ch o m o ści i p raw o za k ła d a n ia tam u rzą dzeń e lek try czn y ch m ia ły ró w n ież p rzed sięb io rstw a p ry w a tn e k o n cesjo n o w a n e (a rt. 1 u sta w y elek try czn ej z 1922 oraz rozp. M in. Przem . i H a n d lu z 9.X II.1927 — Dz. U . N r 111, poz. 943 i z 1935 r. poz. 430 w sp r a w ie p ro w a d zen ia p r z e m y s łu k o n c esjo n o w a n eg o w zw ią zk u z p rzep isa m i u sta w y z dnia 1.VII.1958 r. o ze z w o le n ia c h n a w y k o n y w a n ie p rzem y słu — D z. U . N r 45, poz. 224). T a k ieg o u p o w a ż n ie n ia dla p rzed sięb io rstw p ry w a tn y c h art. 35 u sta w y w y w ła sz c z e n io w e j ju ż n ie p rzew id u je, w ob ec czego jest W yraźna różn ica m ięd zy ty m i przep isam i. D la g ło so w a n ej zaś sp ra w y m ałż. B. p rzeciw k o R o za lii S. m a to ta k ie zn a czen ie, że m a ł żo n k o w ie B. m ogli, po u zy sk a n iu o d p o w ied n ieg o z e zw o len ia od w ła ś c iw y c h je d n o stek a d m in istra cji gosp od arczej i ogóln ej, za an gażow ać do b u d o w y s p o r n e j lin ii e lek try czn ej n a w e t p rzed sięb io rstw o p ry w a tn e, k tó reg o p ra co w n ik o m p rzy słu g iw a ło ta k ie sam o p raw o w stę p u n a n ieru ch o m o ść R ozalii S. jak p r a c o w n ik o m p a ń stw o w e g o zak ład u en erg ety czn eg o .
9. W. R am us, k om en tator u s ta w y w y w ła sz c z e n io w e j z 12.111.1958 r. (Dz. U", z 1961 r., poz. 94), tw ierd zi, że u p ra w n ien ia Sk arb u P a ń stw a i p r z e d się b io r stw p a ń stw o w y c h do za k ła d a n ia urządzeń w y m ie n io n y c h w cyt. w y ż. art. 35 u s ta w y „m ają ch arak ter u sta w o w y c h p ra w rzeczo w y ch ogran iczon ych i m o g ą być u ja w n io n e w k się d z e w ie c z y s te j”.3 Z a g a d n ien ie to p o zo sta w im y poza za k resem n in ie j szy ch rozw ażań , jak o sporne, g d y ż u sta w o d a w stw o n a sz e z w y k le e x p r e ss is v e r b i s ok reśla, ja k ie o gran iczenia p ra w n e w ła sn o ś c i p o d leg a ją w p iso w i do k s ię g i w ie czy stej. J e st to zresztą za g a d n ien ie d la ro zstrzy g n ięcia o m a w ia n ej tu s p r a w y n ie isto tn e , g d y ż isto tn y m je s t ty lk o fa k t, że p rzep isy reg u lu ją ce m o żn o ść z a ło żen ia p rzew o d ó w e le k tr y c z n y c h n a p ry w a tn y ch n ieru ch o m o ścia ch — w b r e w woli- ich w ła ś c ic ie li — is tn ie ją w n a szy m u sta w o d a w stw ie , oraz fa k t, że p rzep isy te nie- przyzn ają u p ra w n ień do za k ła d a n ia ty c h urządzeń w p r o st z a in te r e so w a n y m s ą s ia dom , lecz p rzyzn ają je w y łą c z n ie P a ń stw u oraz p rzed sięb io rstw o m e n e r g e ty c z n y m , w o b ec czego n ie są to „p rzep isy p ra w a są sie d z k ie g o ”, jak tw ie r d z i prof. A . S z p u - n ar w cyt. w y ż . g lo sie, lecz u p ra w n ien ia szczeg ó ln e, zw ią za n e z u sta w o w ą fu n k c j ą w y k o n y w a n ia p rzez P a ń s tw o o g ó ln o n a ro d o w y ch zadań gosp od arczych .
N ie są to w ię c u p ra w n ien ia P a ń stw a o ch arak terze ś c iśle c y w iln y m , a n a d to ogran iczają one p raw a w sz y stk ic h w ła ś c ic ie li n ieru ch o m o ści w k raju. O g ra n iczen ia
-N r 7— 8 (91— 9 2 ) P r z e p is y o e n e r g e ty c e I u y i e l a s2cz. n ie r u c h , w św ie tle o rt. 5 i 145 25
te n ie m ają rów n ież, o czy w iście, ch arak teru „ słu żeb n o ści”, b o brak tu „ n ieru ch o m o ści w ła d n ą c e j” i „n ieru ch om ości słu ż e b n e j” w ro zu m ien iu art. 167 p raw a rzecz, lu b art. 285 k.c. 1964 r., ch ociaż w p rak tyce m oże s ię zdarzyć, że p ew ien od cin ek lin ii „ śle p e j” (kończącej s ię n a ja k iejś oznaczonej d zia łce gruntu) b ęd zie słu ż y ł już n ie in tereso m ogóln ym , lecz in tereso m o k reślo n y ch są sia d ó w i w tym zn aczen iu n ieru ch o m o ść są sied n ia , przez k tórą ta k a lin ia „ ślep a ” p rzeb iegn ie, sta n ie s ię fa k ty c z n ą n ieru ch o m o ścią „słu żeb n ą ” w se n s ie ś c iś le gospodarczym . N ie zm ien ia to jed n a k isto ty ta k ich o gran iczeń, gd yż do „ślepej li n ii” trzeb a b ęd zie m oże w k ró tce zn o w u d o w ią za ć d a lsze odcinki... i ta k d alej. W k ażd ym razie w u sta w ie zo sta ły u ję te u p ra w n ien ia P a ń stw a do za k ła d a n ia n a p ry w a tn y ch n ieru ch o m o ścia ch u rzą d zeń elek try czn y ch jak o ogóln e o gran iczen ie p raw a w ła sn o ś c i w sz y stk ic h o b ec n y ch i p rzyszłych w ła śc ic ie li w sz y stk ic h n ieru ch o m o ści, a n ie jak o ob ciążen ia je d n y ch n ieru ch o m o ści na rzecz in n ych , są sied n ich . N ie są to w ię c słu żeb n ości. W te n sposób jed n ak ro zstrzy g n ięte zo sta ją w ła ś c iw ie w s z y stk ie m a teria ln o p ra w n e k w e stie sp orn e poru szon e w g lo sa ch i d o tyczące rozstrzy g n ięcia o m a w ia n ej sp raw y m ałż. B. p rzeciw k o R o za lii S .4
i i i.
1. N ie m ogło b yć w ię c m o w y w o m a w ia n ej tu sp ra w ie m ałż. B. o u sta n o w ien iu słu żeb n o ści „drogi k o n ieczn ej dla lin ii n isk ieg o n a p ię c ia ” n a n ieru ch o m o ści R o z a lii S., b o prow ad zon a do ich n ieru ch o m o ści lin ia en erg ety czn a n ie b ęd zie p rze c ie ż w ła sn o śc ią m ałż. B., lecz w ła sn o śc ią o d p o w ied n ieg o p rzed sięb io rstw a e n e r g e ty czn eg o (Z jednoczenia E n ergetyczn ego). P rzed się b io rstw u tem u p rzysłu gu ją u p ra w n ie n ia do p rzep row ad zen ia ta k iej lin ii przez n ieru ch o m o ści w sz y stk ic h osób p ry w a tn y c h bez ja k ie jk o lw ie k in g eren cji w te p la n y ze stro n y ty ch w ła śc ic ie li, w o b ec czeg o ró w n ież i droga są d o w a jest tu dla m ałż. B. i d la Z jed n oczen ia E n erge ty czn eg o (czy in n eg p p rzed sięb io rstw a b u d u ją ceg o lin ię elek tryczn ą) w y łą czo n a i zb ędna, gd yż R ozalia S. m oże b y ć p rzym u szon a do .w yrażen ia zgod y n a u s ta w ie n ie słu p ó w na jej d zia łce i m oże b y ć w y w ła sz c z o n a z części czy ca ło ści tej n ie ru ch o m o ści w razie p otrzeb y n a p o d sta w ie p rzep isó w u sta w y w y w ła sz c z e n io w e j w y ż e j o m ó w io n ej (a p op rzed n io — n a p o d sta w ie d a w n ie jsz y c h p rzep isów , r ó w
n ie ż w y ż e j w sp om n ian ych ).
S ąd P o w ia to w y w T. p o w in ie n b y ł w ię c w n io se k m ałż. B . o „ u sta n o w ien ie s łu żeb n o ści drogi k o n ieczn ej d la p rzep row ad zen ia lin ii* n is k ie g o n ą p ięcia n a n ie r u ch o m o ści R o za lii S .” odrzucić n a p o sied zen iu n ie ja w n y m w try b ie art. 207 § 1 i 2 k.p.c. w zw ią zk u z art. 4 k.p.n., a w u za sa d n ien iu w sk a z a ć m ałż. B. w ła śc iw ą d rogę praw n ą i w ła ś c iw e w ła d ze do rozstrzy g n ięcia ich sp oru z R o za lią S. T ak sa m o też p o w in ien b y ł p o stą p ić Sąd W ojew ód zk i, a p o tem Sąd N a jw y ższy , n a za sa d zie cyt. w yż. p rzep isó w k.p.c. w zw ią zk u z p rzep isa m i art. 380 §1 1 pkt 1 k.p.c. i sp ra w a ta b y ła b y p e w n ie już d a w n o z a ła tw io n a n a k o rzy ść m ałż. B.
* W k a ż d y m r a z ie m o ż n a s tw ie rd z ić , t e w y m ie n io n e w y ż e j p rz e p is y o w y w ła s z c z e n iu
i e n e r g e ty c e w y z n a c z a ją n a jd a ls z e u s ta w o w e „ g r a n ic e ” p r a w a w ła s n o śc i w r o z u m ie n iu
art. 28 p r a w a rz e c z , o r a z a r t . 140 i n . n . k o d e k s u c y w iln e g o , a p o n a d to m o ż n a s tw ie rd z ić , że
to u s ta w o w e p r a w o w ła s n o ś c i w n a s z y m s y s te m ie p r a w n y m n ie d a w a ło n ig d y i n ie d a je w ła ś c ic ie lo w i u p r a w n ie n ia d o sp r z e c iw ia n ia się z a ło ż e n iu n a je g o n ie ru c h o m o ś c i „ u r z ą d z e ń e n e r g e ty c z n y c h ” . S tą d te ż w y n ik a ta k ż e m o ż n o ść sto s o w a n ia b e z p o ś re d n ie g o p r z y m u s u o so b is te g o w o b e c k a ż d e g o , k to z a ło ż e n iu ta k i c h u rz ą d z e ń p rz e c iw d z ia ła , b o ta k ie d z ia ła n ie je s t a a w s z e (b e z w z g lę d n ie ) b e z p r a w n e (o o g r a n ic z e n ia c h p r a w a w ła s n o ś c i e x le g e p o r . J . W a - s l l k o w s k i : P ra w o rz e c z o w e , W a rsz a w a 1957, s. 98, 107, 108 o r a z s. 102, g d z ie w y r a ź n ie w y m ie n io n o ró w n ie ż ,» u rz ą d z e n ia e le k tr y c z n e ” o ra z w s p o m n ia n o o p rz e p is a c h , k tó r e p o m ija k r y t y k o w a n y w y r o k SN).
26 W ł a d y s ł a w B u g a j s k i N r 7-8 (.91—»92)
2. N ie m ożn a jed n ak k o n k r itn ie w sk a za ć w g lo sie tak iej drogi p raw n ej. N ie w ia dom o b o w iem , czy n ieru ch o m o ści m ałż. B. i R o za lii S. zn a jd u ją się na w si, w o s ie d lu czy te ż w m ieście. N ie w ia d o m o ponadto, czy potrzeba za ło żen ia lin ii n isk ieg o n a p ię c ia p o ja w iła się w tra k cie p o w szech n ej ak cji e le k tr y fik a c y jn e j w ca łej m ie j sco w o ści, czy te ż ju ż po za k o ń czen iu ta k ie j a k cji, gd yż a k cję e le k tr y fik a c ji w s i i o sie d li p row ad zi M in isterstw o R o ln ic tw a zg o d n ie z p rzep isam i u sta w y z dnia £8.V I.1950 r. o p o w szech n ej e le k tr y fik a c ji w si i o sied li (tek st jednol.: D z. U. z 1954 r. N r 32, poz. 135) oraz p rezy d ia w o jew ó d zk ich i p o w ia to w y c h rad n a ro d o w y ch przy p om ocy k o m isji e le k tr y fik a c y jn y c h p ow o ła n y ch w try b ie art. 6 tej u sta w y , w o b ec czego n ie m ożn a stw ie r d z ić w g lo sie, czy należało, od esłać w n io sk o d a w có w do w ła śc iw e g o p rezyd iu m i k o m isji e le k tr y fik a c y jn e j, czy też do w ła ś c i w e g o te r y to r ia ln ie Z arządu E n erg ety czn eg o lu b do P rzed się b io rstw a E le k tr y fik a c ji M in. R o ln ictw a c z y w re sz c ie , je ś li d zia łk i zn a jd u ją się w m ieście, do w ła śc iw e g o w y d z ia łu gosp od ark i k om u n aln ej. J ed n a z ty ch in s ty tu c ji czy w ła d z m iała o b o w ią zek z a ła tw ić w try b ie a d m in istra cy jn y m w n io se k m ałż. K azim ierza i Zo fii B. o b u d o w ę now egcf odcinka lin ii e lek try czn ej łą czn ie z ro zstrzy g n ięciem sp oru ty c h m a łż o n k ó w z R ozalią S. Sąd P o w ia to w y m ógł b y ł z ła tw o ś c ią tę w ła d z ę — n a p o d sta w ie tw ierd zeń stron i w y ż e j p o w o ła n y ch p rzep isów praw a, a tak że na p o d sta w ie p rzep isó w o o rgan izacji w ła d z te r e n o w y c h i en erg ety czn y ch — w sk a z a ć w u za sa d n ien iu sw e g o p o sta n o w ie n ia od rzu cającego w n io sek .
3. K tó ry ś b o w iem z w y m ie n io n y c h w y ż e j organ ów w ła d zy (czy in sty tu cji) m u s ia ł p rzecież w łą c z y ć b u d o w ę sp o rn eg o o d cin k a lin ii elek try czn ej do ja k ieg o ś sw e g o p la n u e n erg ety czn eg o n a p o d sta w ie p rzep isó w art. 2 i 13 i n. u sta w y z dn. 31.1. 1961 r. o p la n o w a n iu p rzestrzen n y m (Dz. U. N r 7, poz. 47; p op rzed n io d ek ret z 2.IV.1946 r. — Dz. U. poz. 109) lub te ż n a p o d sta w ie p rzep isów u sta w y z 31.1.
1961 r. o teren a ch b u d o w la n y ch na obszarach w s i *Dz. U. N r 5, poz. 30) alb o w r e sz c ie n a p o d sta w ie art. 2, 3 i n. u sta w y z 22.V.1958 r. o teren a ch d la b u d o w n ic tw a d om ów jed n o ro d zin n y ch w m ia sta ch i o sied la ch (Dz. U. Nr 31, poz. 138) -w zw ią zk u z u sta w ą o g osp od arce te r e n a m i w m ia sta ch i o sied la ch z 14.VII.1961 r. (Dz. U. N r 32, poz. 159) oraz p o w o ła n y m i w y ż e j p rzep isam i o p la n o w ej gosp od arce e n e r g e ty c z n e j z 4.VII.1947 r. (Dz. U. N r 52, poz. 271) i rozp orząd zen iam i w y k o
n a w c z y m i do ty ch u sta w (o lo k a liza cji, p la n o w a n iu itp.).
W szy stk ie lin ie elek try czn e poza ob rębem d om ów p ry w a tn y ch (a co n a jw y ż e j n ieru ch o m o ści w ła sn ej w ła śc ic ie la ) a lb o są , a lb o staną się (po o k resie a m o rty za cji k o sz tó w ich w y k o n a n ia — por. w y ż e j rozd ział II ust. 4) w ła sn o śc ią P a ń s t w a .5
4. J e ż e li już jed n ak prośba m ałż. B. o p rzy łą cz en ie ich zab u d ow ań do w sp ó ln e j (o g ó ln ej) s ie c i elek try czn ej z o sta ła przez w ła śc iw y teren o w o organ w ła d zy e n e r g e ty c z n e j (lub inną in sty tu c ję d ysp on u jącą en erg ią elek try czn ą ) u w zg lęd n io n a , to te organ y w ła d z y lu b in s ty tu c je u z y sk iw a ły p raw o w y łą czn eg o d e cy d o w a n ia o tym , k tó ręd y i jak lin ia m a przeb iegać, bo w m y śl p rzep isó w cy to w a n eg o w y ż e j (por. ust. II p k t 4) załączn ik a nr 4 do zarząd zen ia M in. Energ. z 19.VII.1952 r. ty lk o organ w ła d z y en erg ety czn ej d ecy d u je osta teczn ie o m iejscu p rzy łą czen ia lin ii do w sp ó ln e j sieci, a w ię c ty m sam ym i o d r o d z e jej p rzeb iegu (od dnia 11.IX.1964 r. ob o w ią zu je w ty m zak resie n o w e zarząd zen ie M in. G. i E. z 24.V III. 1964 r. — M on. P ol. poz. 286). A je ś li w ła ś c ic ie l n ieru ch o m o ści są sia d u ją cej z n ie r u ch o m o ścią p rzyłączaną sp r z e c iw ia ł się p rzep row ad zen iu lin ii elek try czn ej przez
jeg o n ieru ch om ości, to ten sam organ w ła d z y m ó g ł w y stą p ić w każdej c h w ili do
5 ł-o r. P rz e p is y o d o s ta w ie i u ż y tk o w a n iu e n e r g ii e le k tr y c z n e j, o ra z o g o s p o d a ro w a n iu e n e r g ią e le k tr y c z n ą , W yd. P ra w n ic z e 1963, s. 101—111.
IN r 7— 8 ( 9 1 — 92) P r z e p is y o e n e r g e ty c e i w y w ła s z c z , n ie r u c h , w ś w ie tle a r t. 5 i 145 27
W yd ziału S p raw W ew n ętrzn y ch w ła śc iw e g o prezyd iu m W RN bądź w try b ie art. 35 u sta w y w y w ła sz c z e n io w e j (tekst jednol.: Dz. U. z 1958 r. poz. 94), b ąd ź te ż n a w e t „ w try b ie art. 8 i 10 u sta w y elek try czn ej z 21.I I I.1922 r. (tek st jednol.: Dz. U. z 1935 r. poz. 98) z w n io sk ie m o n a k a za n ie ta k iem u są sia d o w i, aby n ie s ta w ia ł przeszkód w b u d o w ie n o w eg o od cin k a sieci, lu b n a w e t z w n io sk ie m o w y w ła s z czen ie go w o d p o w ied n im za k resie, i to n a w e t bez od szk od ow an ia (art. 36 ust. 3 u sta w y w y w ła sz c z e n io w e j z 1958 ' r.). W tok u zaś a k cji ele k tr y fik a c y jn e j w si i o sied li m ożna p rzecież n a w e t zm u sić w sz y stk ic h m ieszk a ń có w do św ia d czeń rzeczow ych dla c eló w e le k tr y fik a c ji (jed n o lity te k st u sta w y o e le k tr y fik a c ji w si i osied li: Dz. U. z 1954 r. poz. 135 — art. 4, 5).
T w ierd zen ie w ię c o rzek om ej lu ce w n aszym u sta w o d a w stw ie , je ś li chodzi o przep isy, na p o d sta w ie k tórych m ożna zm u sić k a żd eg o w ła śc ic ie la n ieru ch o m ości do z n ie s ie n ia ogran iczeń z w ią za n y ch z p ro w a d zen iem lin ii e lek try czn ej przez jego n ieru ch o m o ść do n ieru ch o m o ści są sied n iej — n a le ż y uznać sta n o w czo za n ieu zasad n ion e, gd yż jest ono sp rzeczn e z w y ra źn y m i p rzep isam i reg u lu ją cy m i szczeg ó ło w o zarów n o a k cję e le k tr y fik a c ji w si i osied li, jak i in d y w id u a ln e w y p a d k i b u d ow y n ow ych lin ii n isk ieg o i w y so k ieg o n ap ięcia. W każd ym razie an i sąd y w s z y stk ich trzech in sta n cji, an i ty m -bardziej obaj g lo sa to rzy om a w ia n eg o tu orzeczen ia w sp ra w ie m ałż. B. n ie m o g li p o tra k to w a ć ca łeg o d ziału p rzep isów a d m in istra cy jn o -g o sp o d a rczy ch po prostu p e r non e s t n a w e t w ted y , g d y b y u w a ża li, że m o ż n a w y szu k a ć jak iś tak i szczeg ó ln y w y p a d ek , w k tórym p rzep isy w y żej w y m ie n io n e n ie b ęd ą m ia ły za sto so w a n ia , gd yż b y łb y to n a p ra w d ę w y p a d ek w y ją tk o w y . M uszę przyznać, że n ie p o tra fię so b ie ta k ieg o w y p a d k u w yob razić.
5. M ogło się jed n ak i tak zdarzyć, że teren o w e jed n o stk i o rgan izacyjn e zarządu en erg ety czn eg o u z a le ż n ia ły b u d o w ę n o w eg o od cin k a lin ii tra k cji elek try czn ej n is k ieg o n a p ięcia do n iećh o m o ści m ałż. B. krótszą drogą przez n ieru ch om ość R o za lii S. i(a przez to i tań szym k osztem ) od zgod y R o za lii S. Jed n ak że ta k ie s t a n o w isk o tych je d n o stek org a n iza cy jn y ch d y sp o n u ją cy ch en ergią elek try czn ą (a en ergią elek try czn ą w PRL) d ysp on u ją o sta teczn ie, jak to ju ż w y k a za n o w y żej (ust. II p k t 2 i 3), ty lk o w ła d z e p a ń stw o w e: M inister E n erg eiy k i lu b M in ister G órn ictw a i E n erg ety k i) b y ło sp rzeczn e z p o d sta w o w y m i za ło że n ia m i w y m ie n io n y c h w y żej u sta w i rozporządzeń w y k o n a w czy ch . U le g a ło też ono u c h y le n iu w try b ie a d m in istra cy jn y m przez w y ższe in sta n cje a d m in istra cji g osp od ar czej, gd yż p la n y s ie c i e le k tr y c z n y c h u sta la ją o sta teczn ie za w sze w ła d ze (teren ow e je d n o stk i zarządu en erg ety czn eg o , a w ię c zjed n oczen ia i ok ręgi en erg ety czn e oraz za k ła d y en erg ety czn e), lecz n ie sa m i odbiorcy en erg ii elek try czn ej, co w y n ik a z w sz y stk ic h p rzy to czo n y ch ju ż w y ż e j liczn y ch p r z e p is ó w .6
N ie oznacza to o c zy w iście, że organy ty ch w ła d z n ie m ogą przy ty m u w zg lęd n ić -słu szn ych życzeń stron za in tereso w a n y ch , zw ła szcza gd y odbiorca en erg ii m u si sa m p o k ry w a ć k o szty in sta la c ji urządzeń elek try czn y ch . A le odbiorca, jak już za zn a czy liśm y w y ż e j (por. w y ż. ust. II p k t 4), n ie sta je s ię o sta teczn ie n ig d y na z a w sz e w ła śc ic ie le m n o w ej lin ii elek try czn ej (poza teren em sw e j w ła sn e j n ie r u ch o m o ści w k ażdym razie), lecz co n a jw y żej cza so w y m (zaw sze) jej u ż y tk o w n i k iem lub w ła śc ic ie le m czasow ym .
T ak b y ło zresztą ty lk o do 11.IX.1964 r., bo ob ecn ie po w y d a n iu ob ow iązu jącego w tej c h w ili za rząd zen ia M in. G. i E. z 24.VIII.1964 r. (Mon. Fol. poz. 286) każda n o w o b u d ow ana lin ia elek try czn a jest w ła sn o śc ią P a ń stw a od razu.
6 t o r . c y t. w y ż. p r z e p is y o d o s ta w ie i u ż y tk o w a n iu e n e r g ii e le k tr y c z n e j o ra z o g o sp o d a r o w a n i u e n e r g ią e le k tr y c z n ą , W yd. P ra w n ic z e , W a rs z a w a 1963, 58—63 — p a ssim .
28 ■ W ł a d y s ł a w B u g a j s k i Nr 7 -8 (9 1 — 92)
J ed n o stk o m organ izu jącym p a ń stw o w e g o zarządu e n e r g ety czn eg o n ie w o ln o b y ło za ró w n o do d nia 11.IX.1964 r., jak te ż ty m b ard ziej o b ecn ie u za leżn ia ć sw e g o p la n u b u d o w y lin ii e lek try czn ej od zgod y in n eg o k lie n ta (np. R o za lii S.) czy osoby trzeciej. O rgan y w ła d z y a d m in istra cji o g ó ln ej czy gospodarczej n ie m ogą przecież sam e u ch y la ć sw e j u sta w o w e j w ła ś c iw o ś c i i w e d łu g sw e g o u zn an ia p rzesu w a ć n ie w y g o d n y c h czy k ło p o tliw y c h sp r a w do są d ó w , je ś li ta k ie g o p rzesu n ięcia (ode sła n ia n a d rogę sąd ow ą) n ie d op u szcza u sta w a , n a p o d sta w ie której w ła d z e te d ziałają. A p o sta n o w ien ia art. 35 u sta w y w y w ła sz c z e n io w e j z 1958 r. s ą pod ty m w z g lę d e m k ategoryczn e.
6. G d yb y w r e sz c ie i p o w y ższej te z y n ie uznać, le c z p rzyjąć, że Sąd m u sia ł tak ą s p r a w ę ro zstrzy g n ą ć z p ow o d u „ p rzek azan ia” jej przez w ła ś c iw e w ła d ze, to r ó w
n ie ż i w ta k im w y p a d k u n ie m o g ło b y ć m o w y o żadnej „ słu żeb n o ści drogi k o n ieczn ej d la lin ii e le k tr y c z n e j”, le c z co n a jw y ż e j trzeba b y b y ło n ak azać R ozalii S., b y n ie p rzeszk ad zała w u sta w ie n iu słu p ó w n a jej n ieru ch o m o ści. A le w te d y trzeb a b y s ię b y ło op rzeć w ła ś n ie n a p rzep isa ch art. 35 cyt. w y ż. u sta w y w y w ła sz c z e n io w e j z 1958 r. (tek st jed n ol.: Dz. U . z 1961 r. poz. 94) lu b art. 8 u s ta w y ele k tr y c z n e j z 1922 r. jako n a m a teria ln o p ra w n ej p rzesłan ce orzeczen ia są d o w eg o , co je s t jed n a k n ie m o ż liw e ze w z g lę d u n a w y łą c z n ą k o m p e te n c ję w ła d z a d m in i str a c y jn y c h , w y ra źn ie w y m ie n io n y c h w ty m p rzep isie.
7. W reszcie trzeb a jeszcze d odać, że R o za lii S. praw d op od obn ie żad n e od szk od o w a n ie z a u sta w ie n ie ty c h s łu p ó w n ie m oże b yć przyzn an e, skoro n ie p o n io sła ona żad n ej e fe k ty w n e j szk od y, jak n a to w sk a z u je o p in ia w o m a w ia n y m sp orze, a n a w y p ła tę o d szk o d o w a n ia w ta k ich w a ru n k a ch n ie p o zw a la p rzep is art. 36 ust. 3 i art. 38 ust. 2 w y ż. cyt. u sta w y w y w ła sz c z e n io w e j.
Z p o w y ższy ch w y w o d ó w w y n ik a — m oim zd a n iem — że z a sta n a w ia n ie się w o - m a w ia n y m tu p rzez n a s w y p a d k u nad ty m , czy ro szczen ie m ałż. B . je s t roszczen iem o u sta n o w ie n ie słu żeb n o ści d rogi k o n ieczn ej p e r a n a lo g ia m i czy p o w in n o ono b y ć u w z g lę d n io n e na p o d sta w ie art. 33 pr. rzecz, (jak to p rzy jęły są d y w sz y stk ic h in sta n c ji oraz prof. A . Szpunar), czy te ż n a p o d sta w ie n a jp ie r w art. 3 p.o.p.c., a n a stę p n ie d op iero art. 33 p ra w a rzecz, (jak to zn o w u tw ie r d z i prof. S. G rzy b o w sk i) — je s t próbą r o zstrzy g a n ia p seu d o p ro b lem ó w , g d y ż n ie m ożn a m ó w ić w ty m w y p a d k u o żadnej lu c e w p ra w ie PR L. P rzeciw n ie, w o k r e sie ca łeg o te g o sp oru o b o w ią zy w a ło r ó w n o le g le k ilk a u sta w w y ż e j om ó w io n y ch , z k tó ry ch każda d a w a ła aż n a d to w y sta rcza ją co d u żo p ra w n y ch sp osob ów z a ła tw ie n ia słu sz n e g o ro szczen ia m ałż. B. In n a (i ś c iś le już fa k ty czn a ) rzecz, czy n o w y o d cin ek linii, m u sia ł is to tn ie p rzeb ieg a ć a k u rat p rzez n ieru ch o m o ść R o za lii B.
W k a żd y m ra zie n ie m o że o ty m d ecy d o w a ć sąd, lecz in n e organ y w ła d zy , w y ' ra źn ie w p rzep isach w y żej c y to w a n y ch w sk a za n e.
