Dialekty i gwary polskie – czy mowa nas zdradza
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• wie czym jest gwara i czym jest dialekt,
• wie, jakie jest znaczenie gwar w języku polskim,
• zna główne cechy dialektów.
b) Umiejętności Uczeń:
• potrafi wymienić dialekty
• potrafi nazwać niektóre gwary.
2. Metoda i forma pracy
Poglądowa, elementy podającej, zajęć praktycznych, indywidualna.
3. Środki dydaktyczne
Kasety z nagranymi przykładami kilku gwar.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel prosi uczniów o uważne wysłuchanie materiału puszczanego z magnetofonu.
b) Faza realizacyjna
1. Nauczyciel puszcza z magnetofonu przykład gwary np. podhalańskiej lub kaszubskiej.
2. Nauczyciel prosi uczniów o rozpoznanie tekstu i wypowiedzi na temat jego języka.
Następuje rozróżnienie pojęć: język ogólny i język lokalny.
3. Następnie nauczyciel prezentuje uczniom jeszcze dwa lub trzy przykłady gwary.
4. Nauczyciel prosi uczniów o podanie różnic jakie zauważyli między wszystkimi przykładami oraz o próbę nazwania gwar.
5. Nauczyciel podaje do zeszytu informacje czym są dialekty oraz wymienia je, pomaga uczniom sformułować informację czym są gwary.
6. Nauczyciel podaje najważniejsze cechy gwar i dialektów tj.: mazurzenie, a pochylone, końcówka – ch zamiast –m, końcówka – a zamiast – ę w 1 os.l.p., przejście – ch w – k na końcu wyrazu.
7. Nauczyciel puszcza jeszcze raz jeden z przykładów gwary i prosi uczniów
o wypisanie z tekstu wyrazów zawierających cechy gwarowe oraz słów dziwnych, niezrozumiałych lub nie używanych przez uczniów.
8. Uczniowie próbują w oparciu o wiadomości podane wcześniej przez nauczyciela nazwać cechy gwarowe w zanotowanych słowach.
9. Nauczyciel prosi uczniów o próbę wyjaśnienia znaczenia wyrazów nieznanych im, wynotowanych z tekstów. Nauczyciel wprowadza pojęcie regionalizmu. Podaje przykłady.
c) Faza podsumowująca
1. Nauczyciel prosi uczniów, by zastanowili się jakie jest miejsce i znaczenie gwar w języku polskim w obecnych czasach.
2. Uwagi do nauczyciela:
- jeśli w klasie jest uczeń lub uczniowie posługujący się gwarą, nauczyciel prosi ich o wypowiedź gwarą i opowiedzenie, jaki jest ich stosunek do gwary.
5. Bibliografia
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
Zadaniem uczniów jest sporządzenie notatki na temat miejsca gwary w dzisiejszym świecie, jej wagi i znaczenia.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Brak
