Profile osobowoÊci u kobiet ci´˝arnych
i po∏o˝nic z objawami depresji oko∏oporodowej:
ró˝nice obrazu siebie w obszarze potrzeb psychologicznych
Personality profiles of pregnant and postpartum women
with symptoms of perinatal depression: the differences of self image in the sphere of psychological needs
Podolska Magdalena Zofia
1,3, Majkowicz Miko∏aj
2, Sipak-Szmigiel Olimpia
3, Ronin-Walknowska El˝bieta
3Zak∏ad Psychologii Klinicznej i Psychoprofilaktyki, Instytut Psychologii, Uniwersytet Szczeciƒski
2Zak∏ad Badaƒ nad JakoÊcià ˚ycia, Akademia Medyczna w Gdaƒsku
3Klinika Medycyny Matczyno-P∏odowej, Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie
Streszczenie
Cel pracy: Celem pracy by∏o okreÊlenie profili osobowoÊci u kobiet ci´˝arnych i po∏o˝nic z objawami depresji oko∏oporodowej oraz oszacowanie u nich ró˝nic pomi´dzy realnym i idealnym obrazem siebie w obszarze potrzeb psychologicznych.
Materia∏ i metody: Badaniem obj´to 50 kobiet ci´˝arnych (w wieku cià˝owym 32-40 tygodni) i 26 po∏o˝nic (2-5 dzieƒ po∏ogu). Jako test skrinigowy w kierunku obecnoÊci objawów depresji przed- i poporodowej zastosowano kwestionariusz EPDS (Edynburska Skala Depresji Oko∏oporodowej). Profile osobowoÊci oceniono Testem Przymiotni- ków (The Adjective Check List – ACL) w zakresie 15 skal potrzeb.
Wyniki: Po∏o˝nice w stosunku do ci´˝arnych opisywa∏y swój realny obraz na statystycznie istotnie wy˝szym pozio- mie w zakresie potrzeby dominacji, potrzeby opiekowania si´ innymi, afiliacji, kontaktów heteroseksualnych i ujaw- niania si´. Natomiast w obszarze idealnego obrazu siebie w tych grupach pacjentek nie stwierdzono istotnych ró˝- nic.
Wnioski: 11/ kobiety ci´˝arne i po∏o˝nice cierpiàce na oko∏oporodowe zaburzenia depresyjne ró˝nià si´ w samooce- nie niektórych ze swoich realnych potrzeb psychicznych, natomiast nie ró˝nià si´ pod wzgl´dem idealnego obrazu siebie; 22/ zaobserwowane ró˝nice pomi´dzy ci´˝arnymi a po∏o˝nicami sà treÊciowo zgodne ze zmianà roli jaka jest zwiàzana najpierw z cià˝à, a nast´pnie z okresem po∏ogowym; 33/ pozytywna zmiana realnego obrazu siebie, zwià- zana z pe∏nionà rolà macierzyƒskà w okresie poporodowym, nast´puje u kobiet mimo obecnoÊci zaburzeƒ depre- syjnych; 44/ zaobserwowane liczne i istotne ró˝nice pomi´dzy idealnym i realnym obrazem siebie zarówno u ci´˝ar- nych, jak i po∏o˝nic z oko∏oporodowymi zaburzeniami depresyjnymi, wskazujà na brak u tych pacjentek samoak- ceptacji, co wymaga zindywidualizowanej interwencji psychologicznej.
S∏owa kluczowe:cià˝a / depresja / depresja poporodowa / psychologia / / opieka oko∏oporodowa / osobowoÊç /
Adres do korespondencji:
Magdalena Podolska
Zak∏ad Psychologii Klinicznej i Psychoprofilaktyki Instytut Psychologii, Uniwersytet Szczeciƒski 71-017 Szczecin, ul. Krakowska71/79 tel. 091-8122-744; fax: 091-8122-745 e-mail: magdalena.podolska@meditest.pl
Otrzymano: 28.12.2009
Zaakceptowano do druku: 07.04.2009
Wst´p
Predyspozycje osobowoÊciowe pozostajà jednà ze s∏abiej poznanych grup czynników, które – jak si´ przypuszcza – w sposób istotny wp∏ywajà na cz´stoÊç wyst´powania oraz przebieg depresji przed- i poporodowej u kobiet [1].
W standardowych programach skriningu depresji okresu perinatalnego przy u˝yciu takich narz´dzi, jak Edynburska Skala Depresji Poporodowej (Edinburgh Postnatal Depression Scale– EPDS) lub Skala Depresji Becka (Beck’s Depression Inventory – BDI), cechy osobowoÊci nie sà oceniane, co jak wskazujà Austin i Lummley mo˝e byç przyczynà ni˝szej czu-
∏oÊci i pozytywniej wartoÊci predykcyjnej tych testów w wy- krywaniu pe∏noobjawowej depresji u kobiet ci´˝arnych i po-
∏o˝nic [2, 3, 4, 5, 6].
Mi´dzy innymi dlatego, w∏aÊciwa terapia depresji okresu przed- i poporodowego jest cz´sto spóêniona, lub te˝ w ogóle nie jest wdra˝ana, co z kolei mo˝e nieÊç za sobà powa˝ne kon- sekwencje nie tylko dla zdrowia matki i dziecka, ale tak˝e ich wzajemnych póêniejszych relacji i funkcjonowania rodziny.
W tym Êwietle uzasadnione wydaje si´ w∏àczenie do pro- gramów profilaktyki depresji oko∏oporodowej, diagnozy psy- chologicznej ukierunkowanej na ocen´ cech osobowoÊci wyso- kiego ryzyka.
Niestety, nie sprzyja temu brak jednolitych koncepcji oso- bowoÊci, w tym jej g∏ównych sk∏adowych, znaczna dynamika zmian niektórych obszarów osobowoÊci w d∏ugo- a nawet krótkoterminowej perspektywie rozwoju cz∏owieka, s∏abo po- znany wp∏yw czynników genetycznych i Êrodowiskowych na poszczególne cechy osobowoÊci, a tak˝e niedoskona∏oÊç i/lub brak walidacji narz´dzi psychometrycznych, które mo˝na u˝ywaç do badaƒ kobiet w okresie cià˝y i porodu.
Jednym z szerzej stosowanych narz´dzi psychologicznych do badania ró˝nych aspektów osobowoÊci jest Test Przymiot- ników (The Adjective Check List – ACL) Gougha i Heilbru- ma [7]. Test ten, zaadoptowany do warunków polskich przez Jurosa i Olesia, sk∏ada si´ z 300 przymiotników pogrupowa- nych w 37 skal, w tym w 15 skal potrzeb opartych na koncep- cji potrzeb psychologicznych Murray’a [7, 8, 9].
W swojej teorii Murray wskazywa∏, ˝e osobowoÊç cz∏owie- ka jest odzwierciedleniem jego zachowaƒ kontrolowanych przez potrzeby. Podczas gdy niektóre z potrzeb sà tymczasowe i zmienne, inne z nich sà g∏´boko osadzone w naszej naturze, funkcjonujà g∏ównie na poziomie nieÊwiadomoÊci i odgrywa- jà g∏ównà rol´ w kszta∏towaniu naszej osobowoÊci [9].
Uzyskane w teÊcie ACL wyniki pozwalajà dokonaç oceny obrazu siebie – realnego (ja realne) i idealnego (ja idealne) – w zakresie potrzeb psychicznych oraz ewentualnych jego roz- bie˝noÊci. W∏aÊnie te rozbie˝noÊci w obrazie siebie i niemo˝- noÊç realizacji swoich potrzeb psychicznych doprowadzajà cz´sto do doÊwiadczania dyskomfortu lub wr´cz zaburzonej oceny w∏asnego funkcjonowania psychicznego i potencjalnie do ró˝norakich psychopatologii [8, 9].
Okres cià˝y, porodu i po∏ogu to dla kobiety czas dyna- micznie przebiegajàcych zmian biologicznych i psychologicz- nych. Adaptacja do tych zmian zale˝y od wielu czynników [10, 11, 12, 13, 14].
Na szczególnà uwag´ zas∏uguje obraz siebie jaki posiada- jà kobiety w tym wa˝nym okresie, ze szczególnym uwzgl´dnie- niem ich potrzeb psychicznych. Wbrew potocznemu myÊleniu, cià˝à a po porodzie laktacja i opieka nad nowonarodzonym dzieckiem, nie zabezpieczajà kobiety przed doÊwiadczaniem trudnych stanów emocjonalnych, które w wielu przypadkach mogà si´ nasilaç na bardzo du˝à skal´, utrudniajàc pe∏nienie Abstract
Objectives: The aim of the following study was to assess personality profiles of pregnant and postpartum women with symptoms of perinatal depression and to estimate the differences in their real and ideal self image in the sphere of psychological needs.
Material and methods: 50 pregnant (between 32-40 weeks of gestation) and 26 postpartum women (2-5 days after the delivery) were recruited for the study. Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS) was used as a screen- ing test for symptoms of pre- and postnatal depression. Personality profiles were evaluated by means of the Adjective Check List (ACL) with 15 need scales.
Results: Postpartum women in comparison to pregnant patients described their self image at a statistically signifi- cant higher level as far as the needs for domination, nurturance, affiliation, heterosexuality and exhibition were con- cerned. No significant differences were observed in these groups of patients in the domain of ideal self image.
Conclusions: 1/ pregnant and postpartum women, suffering from perinatal depressive disturbances, differ in terms of the self-assessment of some of their real psychological needs, but do not differ in terms of the ideal self image;
2/ observed differences between pregnant and postpartum women are basically consistent with the change of the role which is associated with the pregnancy and postpartum period;
3/ a positive change of the real self image, which is connected with the maternal role in the postpartum period, takes place in women irrespectively of their depression;
4/ observed multiple and significant differences between the ideal and real self image in pregnant as well as post- partum women with perinatal depressive disturbances indicate their lack of self-acceptance which requires individu- alized psychological intervention.
Key words:depression /perinatal care /postpartum depression /pregnancy / /psychology /personality /
szeroko poj´tych ról rodzicielskich, a nawet funkcjonowanie w rodzinie i spo∏eczeƒstwie. OczywiÊcie, oczekiwania kobiet w tym okresie sà ró˝norodne i zwiàzane z wieloma ró˝nymi czynnikami, na przyk∏ad z wczeÊniejszymi problemami emo- cjonalnymi, nasileniem l´ku, poziomem neurotycznoÊci, pre- ferowanymi stylami radzenia sobie w sytuacjach stresowych, poczuciem bezpieczeƒstwa w zwiàzku, akceptacjà cià˝y, wcze- Êniejszymi doÊwiadczeniami prokreacyjnymi oraz wzorcami relacji macierzyƒskich i partnerskich wyniesionymi z domu ro- dzinnego [10-16]. Te czynniki mogà w skrajnych sytuacjach nasilaç negatywne reakcje emocjonalne, których doÊwiadcza- jà kobiety w okresie oko∏oporodowym, wp∏ywajàc tym samym na obraz siebie i zadowolenie z pe∏nionych ról spo∏ecznych, a w konsekwencji indukujàc wystàpienie objawów depresji oko∏oporodowej. Identyfikacja zarówno czynników wyzwala- jàcych mechanizmy depresjogenne, jak i specyficznych cech osobowoÊciowych, które predysponujà kobiety w okresie per- inatalnym do rozwoju depresji, wydajà si´ byç kluczowe dla profilaktyki i leczenia tego powa˝nego powik∏ania okresu przed- i poporodowego.
Dotychczas nie dokonano analizy profilu potrzeb i obrazu siebie u kobiet ci´˝arnych i po∏o˝nic z objawami depresji. Brak jest tym samym w piÊmiennictwie danych, odnoszàcych si´ do potencjalnego wp∏ywu na rozwój depresji oko∏oporodowej tych cech osobowoÊciowych, które majà êród∏o w zaburzonym obrazie siebie w obszarze potrzeb u kobiety ci´˝arnej i po∏o˝- nicy.
Cel pracy
Celem pracy by∏o okreÊlenie profili osobowoÊci u kobiet ci´˝arnych i po∏o˝nic z objawami depresji oko∏oporodowej oraz oszacowanie u nich ró˝nic pomi´dzy realnym i idealnym obrazem siebie w obszarze potrzeb psychologicznych.
Materia∏ i metody
W badaniach wzi´∏o udzia∏ 76 pacjentek hospitalizowa- nych w Klinice Medycyny Matczyno-P∏odowej Pomorskiej Akademii Medycznej (PAM) w Szczecinie w latach 2006-2007.
Autorzy uzyskali zgod´ Komisji Bioetycznej PAM na przepro- wadzenie badaƒ oraz Êwiadomà zgod´ wszystkich pacjentek na udzia∏ w badaniach. Badaniem obj´to 50 ci´˝arnych (w 32- 40 tygodniu cià˝y) oraz 26 kobiet w 2-5 dniu po∏ogu.
Poza szczegó∏owà ocenà klinicznà pacjentek, przeprowa- dzanà przez lekarzy w ramach rutynowego wywiadu po∏o˝ni- czo-ginekologicznego, zastosowano kwestionariusz EPDS (Edynburska Skala Depresji Poporodowej) jako test skrinigo- wy w kierunku obecnoÊci objawów depresji oko∏oporodowej.
Za stan zwi´kszonego ryzyka wystàpienia objawów depresji oko∏oporodowej przyj´to uzyskanie przez pacjentk´ >12 punktów w 30 punktowej skali [17].
Oprócz kwestionariusza EPDS pacjentkom przed∏o˝ono do wype∏nienia ankiet´ demograficznà zawierajàcà dane doty- czàce wykszta∏cenia, stanu cywilnego i miejsca zamieszkania.
Do oceny osobowoÊciowych korelatów potrzeb psychicznych wykorzystano Test Przymiotników (ACL) Gougha i Hilbruna w polskiej adaptacji Jurosa i Olesia [8]. Pacjentki z objawami depresji oko∏oporodowej wype∏nia∏y test dwukrotnie, zakre- Êlajàc przymiotniki najbardziej je charakteryzujàce i odpowia- dajàc na pytanie „Jaka jestem ?” oraz „Jaka chcia∏abym byç?”
Zmiana struktury osobowoÊci by∏a oceniana w zakresie 15 skal potrzeb. Skale te obejmowa∏y potrzeby: osiàgni´ç – Ach, dominacji – Dom, wytrwa∏oÊci – Ord, rozumienia siebie i in- nych – Int, opiekowania si´ – Nur, afiliacji – Aff, kontaktów heteroseksualnych – Het, ujawniania si´ – Exh, autonomii – Aut, agresji – Agg, zmiany – Cha, wsparcia ze strony innych – Suc, poni˝ania si´ –Aba oraz podporzàdkowania si´ – Def.
Do analizy wyników surowych zastosowano program kompu- terowy opracowany w OÊrodku Obliczeniowym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Uzyskane w ten sposób wyniki pozwoli∏y dokonaç oceny obrazu siebie realnego (ja realne) i idealnego (ja idealne) w zakresie potrzeb u kobiet z objawa- mi depresji oko∏oporodowej.
Na podstawie uzyskanych wyników indywidualnych w po- szczególnych grupach, obliczono wartoÊci Êrednie (M) oraz odchylenie standardowe (±SD) dla 15 zbadanych skal potrzeb ACL i dokonano statystycznej analizy porównawczej, korzy- stajàc z programu STATISTICA 6.0 PL. Do obliczeƒ zosta∏
wykorzystany test nieparametryczny Manna-Whitney’a.
Wyniki
Porównywane grupy pacjentek (kobiety ci´˝arne i po∏o˝ni- ce) nie ró˝ni∏y si´ statystycznie istotnie mi´dzy sobà pod wzgl´dem cech spo∏eczno-demograficznych, takich jak: wiek, wykszta∏cenie oraz miejsce zamieszkania.
Wyniki analizy opisu obrazu siebie w obszarze potrzeb w grupie kobiet ci´˝arnych i po∏o˝nic z objawami depresji oko-
∏oporodowej zawarto w tabeli I.
Z danych zebranych w tabeli wynika, ˝e kobiety ci´˝arne z objawami depresji oko∏oporodowej, dokonujàc opisu obrazu siebie w aspekcie ja idealnego uzyskiwa∏y istotnie statystycznie wy˝sze wartoÊci punktowe (p<0,001) w porównaniu z ja real- nym w zakresie potrzeby osiàgni´ç (5,66±3,59 SD), dominacji (4,24±2,20 SD), wytrwa∏oÊci (4,96±4,03 SD), porzàdku (4,26±3,64 SD), afiliacji (7,36±4,65 SD przy poziomie istotno- Êci p<0,01), potrzeby ujawniania si´ (1,96±1,88 SD) i autono- mii (1,60±1,73 SD).
Z kolei w realnym obrazie siebie, statystycznie istotnie cz´- Êciej (p<0,001) ci´˝arne z objawami depresji oko∏oporodowej osiàga∏y wy˝sze wartoÊci w porównaniu do ja idealnego w skalach potrzeby wsparcia ze strony innych (2,40±1,75 SD), poni˝ania si´ (2,16±1,75 SD) oraz podporzàdkowania (1,26±2,59 SD).
W grupie po∏o˝nic z objawami depresji oko∏oporodowej w idealnym obrazie siebie istotnie statystycznie (p<0,05) do- minowa∏y w porównaniu do ja realnego potrzeby osiàgni´ç (6,08±3,45 SD), dominacji (4,04±2,81 SD), wytrwa∏oÊci (5,15±3,68 SD) oraz potrzeba porzàdku (4,48±3,13 SD).
W realnym obrazie siebie statystycznie istotnie (p<0,001) przewa˝a∏y w porównaniu do ja idealnego potrzeby opiekowa- nia si´ (6,31±3,82 SD), wsparcia ze strony innych (2,19±2,59 SD), poni˝ania si´ (0,92±2,40 SD) oraz potrzeba podporzàd- kowania (2,41±2,45 SD).
Przeprowadzona analiza pomi´dzy grupà ci´˝arnych i po-
∏o˝nic z objawami depresji wykaza∏a, ˝e kobiety we wczesnym okresie poporodowym w stosunku do kobiet ci´˝arnych opi- sywa∏y swój realny obraz na statystycznie istotnie wy˝szym poziomie (p<0,05) w zakresie potrzeby dominacji (2,31±3,38 SD; 0,56±2,80 SD), potrzeby opiekowania si´ innymi
(6,31±3,82 SD; 4,22±3,87 SD), potrzeby afiliacji (7,69±4,60 SD; 5,46±3,94 SD), potrzeby kontaktów heteroseksualnych (2,70±3,05 SD; 3,85_±2,34 SD) oraz potrzeby ujawniania si´
(1,62±2,94 SD; -0,22±2,55 SD).
W obszarze idealnego obrazu siebie nie stwierdzono ˝ad- nych istotnych ró˝nic mi´dzy potrzebami kobiet ci´˝arnych i po∏o˝nic z objawami depresji oko∏oporodowej.
Dyskusja
Dotychczasowy stan badaƒ nad obrazem siebie w sferze potrzeb u kobiet ci´˝arnych i po∏o˝nic jest bardzo ubogi. Ba- dania prowadzone przez Kornas-Biel´ pokaza∏y, ˝e kobiety ci´˝arne w porównaniu do kobiet niespodziewajàcych si´
dziecka, cechujà zmiany w obrazie siebie na tyle istotne, ˝e wy- magajà one uwzgl´dnienia przez otoczenie pacjentek. Na szczególnà uwag´ zas∏uguje silnie nasilona potrzeba wsparcia spo∏ecznego i unikania konfliktów oraz obni˝ona potrzeba
zmiany i zdobywania nowych doÊwiadczeƒ, jak równie˝ obni-
˝ona potrzeba afiliacji. Realizacja tych potrzeb lub jej brak wp∏ywa na specyficzne funkcjonowanie kobiet w okresie cià˝y.
Ta specyfika ma ponadto zwiàzek z rodzajem relacji panujà- cych w ma∏˝eƒstwie, a te z kolei wp∏ywajà na sposób prze˝y- wania cià˝y przez kobiety [18].
W Êwietle przedstawionych w tej pracy badaƒ nad obra- zem siebie w sferze potrzeb kobiet ci´˝arnych i po∏o˝nic z ob- jawami depresji oko∏oporodowej stwierdzono, i˝ w obszarze idealnego obrazu siebie nie ma znaczàcych ró˝nic. Badane ko- biety bez wzgl´du na to w jakiej sytuacji oko∏oporodowej si´
znajdujà (przed, czy po porodzie), posiadajà podobny oczeki- wany, czy te˝ „idealny” obraz siebie w obszarze potrzeb. Na- tomiast realna ocena siebie, a zw∏aszcza identyfikacja w∏a- snych potrzeb zmienia si´ w zale˝noÊci od sytuacji tych kobiet i zmiany ich roli - biernego (w pewnym sensie) oczekiwania dziecka i zwiàzanych z tym l´ków i obaw, oraz roli aktywnej
Tabela I. Porównanie samooceny (ja realne; ja idealne) w obszarze potrzeb psychologicznych u kobiet ci´˝arnych i po∏o˝nic z objawami depresji oko∏oporodowej.
opieki nad urodzonym ju˝ dzieckiem. Uogólniajàc wyniki mo˝na dostrzec, ˝e u kobiet ci´˝arnych rysuje si´ postawa mniej aktywna, bardziej wyczekujàca, introwertywna, nieco izolujàca si´ od otoczenia, natomiast u po∏o˝nic w tym zakre- sie wyst´puje wyraêna ró˝nica; po∏o˝nice – we w∏asnej ocenie siebie – w tej nowej sytuacji stajà si´ bardziej czynne i otwarte na Êwiat oraz otoczenie. Ta postawa ujawnia si´ poprzez zwi´kszenie potrzeby opiekowania si´ innymi, dominacji, ale te˝ afiliacji i ujawniania oraz poprzez wzrost potrzeby kontak- tów heteroseksualnych. Takie wyniki mogà sugerowaç, i˝ po-
∏o˝nice z depresjà w porównaniu do ci´˝arnych z depresjà sà bardziej nastawione na opiek´ nad dzieckiem, a wczeÊniejsze obawy o przebieg porodu sà ju˝ nieaktualne, jednak˝e w dal- szym ciàgu potrzebujà one wsparcia ze strony m´˝a/partnera lub innych cz∏onków rodziny. Ten pozytywny wzrost nasilenia przedstawionych powy˝ej potrzeb u kobiet z objawami depre- sji w okresie po∏ogu w porównaniu do pacjentek ci´˝arnych z depresjà mo˝na t∏umaczyç naturalnym procesem wejÊcia w rol´ matki. Wydaje si´, ˝e wyst´powanie objawów depresji matczynej nie zaburza znaczàco pewnych charakterystycznych – zwiàzanych z macierzyƒstwem – zmian procesów osobowo- Êciowych.
W tej pracy wykazano, ˝e istniejà istotne ró˝nice mi´dzy realnym a idealnym obrazem siebie u kobiet ci´˝arnych i po-
∏o˝nic z objawami depresji oko∏oporodowej a˝ w 7 z 15 zbada- nych potrzeb, a mianowicie: osiàgni´ç, dominacji, wytrwa∏o- Êci, porzàdku, wsparcia ze strony innych, poni˝ania si´ i pod- porzàdkowania. Ponadto, wykazano ró˝nice w obrazie siebie tak˝e w innych sferach potrzeb, ale tylko u ci´˝arnych bàdê u po∏o˝nic. Jedynie w zakresie potrzeby rozumienia siebie i in- nych, potrzeby zmiany oraz potrzeby agresji, kobiety ci´˝arne i po∏o˝nice z objawami depresji oko∏oporodowej wykazywa∏y jednorodny obraz siebie, zarówno realny jak i idealny.
Na obecnym etapie badaƒ trudno jednoznacznie oceniç znaczenie tych licznych i istotnych ró˝nic w obrazie siebie w wi´kszoÊci potrzeb badanych testem ACL. Byç mo˝e znacz- ne ró˝nice obrazu ja realnego i ja idealnego w badanych w ni- niejszej pracy grupach kobiet sà konsekwencjà objawów de- presji przed- lub poporodowej, jednak˝e nie mo˝na wyklu- czyç, ˝e takie dysproporcje obrazu siebie predysponujà niektó- re kobiety z pewnymi cechami osobowoÊciowymi do rozwoju depresji. Niezale˝nie jednak od kierunku zmian pomi´dzy za- burzeniami nastroju a rozbie˝noÊcià w zakresie ja realnego i ja idealnego, nale˝y chyba przyjàç, ˝e tak wyraêne ró˝nice w re- alnej i idealnej (oczekiwanej) ocenie w∏asnej osobowoÊci wska- zujà na brak samoakceptacji, a ta z kolei pozostaje w zwiàzku z zaburzeniami depresyjnymi.
Nale˝y jednak podkreÊliç, ˝e w niniejszej pracy nie prze- prowadziliÊmy porównania kobiet z objawami depresji w za- kresie obrazu siebie i potrzeb z ci´˝arnymi i po∏o˝nicami bez objawów depresji oko∏oporodowej. DokonaliÊmy jedynie ana- lizy profilu osobowoÊci pacjentek cierpiàcych na zaburzenia depresyjne, wskazujàc na pewne zmiany struktury ich osobo- woÊci w obszarze potrzeb. OkreÊlenie znaczenia tych zmian dla patogenezy depresji oko∏oporodowej wymaga dalszych badaƒ.
Wnioski
1. Kobiety ci´˝arne i po∏o˝nice cierpiàce na oko∏oporodowe zaburzenia depresyjne ró˝nià si´ w samoocenie niektórych ze swoich realnych potrzeb psychicznych, natomiast nie ró˝nià si´ pod wzgl´dem idealnego (oczekiwanego) obrazu siebie.
2. Zaobserwowane ró˝nice pomi´dzy ci´˝arnymi a po∏o˝nica- mi sà treÊciowo zgodne ze zmianà roli jaka jest zwiàzana najpierw z cià˝à, a nast´pnie z okresem po∏ogowym; kobie- ty z bardziej pasywnej i oczekujàcej postawy w okresie cià-
˝y stajà si´ bardziej aktywne w okresie po∏ogu.
3. Pozytywna zmiana realnego obrazu siebie, zwiàzana z pe∏- nionà rolà macierzyƒskà w okresie poporodowym, nast´- puje u kobiet mimo obecnoÊci zaburzeƒ depresyjnych.
4. Zaobserwowane liczne i istotne ró˝nice pomi´dzy idealnym i realnym obrazem siebie zarówno u ci´˝arnych, jak i po∏o˝- nic z oko∏oporodowymi zaburzeniami depresyjnymi, wskazujà na brak u tych pacjentek samoakceptacji, co wymaga zindywidualizowanej interwencji psychologicznej.
PiÊmiennictwo
1. Podolska M.Z, Majkowicz M, Sipak-Szmigiel O, [i wsp.]. Style radzenia sobie w sytuac- jach stresowych a L´k-stan i L´k-cecha u kobiet z objawami depresji oko∏oporodowej.
Ginekol Pol. 2009, 80, 201-206..
2. Steiner M, Yonkers K. Depresja u kobiet. Gdaƒsk:Via Medica, 1999,30-48.
3. Buist A, Condon J, Brooks J, [et al.]. Acceptability of routine screening for perinatal depression. J Affect Disord. 2006, 93, 233-237.
4. Beck C. The effects of postpartum depression on maternal-infant interaction: a meta- analysis. Nurs Res. 1995, 44, 298-304.
5. Beck A, Ward C, Mendelson M, [et al.]. An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry. 1961, 4, 561-571.
6. Austin M, Lumley J. Antenatal screening for postnatal depression: a systematic review.
Acta Psychiatr Scand. 2003, 107,10-17.
7. Matkowski M. Test Przymiotników jako narz´dzie do badania struktury potrzeb jed- nostki. Przegl Psychol. 1984, 2, 519-536.
8. Juros A, OleÊ P. Struktura czynnikowa i skupieniowa testu przymiotnikowego ACL H.G.
Gougha i A.B. Hilbruna. W: Z psychometrycznych problemów diagnostyki psychologicz- nej. Red. Brzezinski J, Hornowska E. Poznaƒ: UAM, 1993,171-202.
9. Hall C, Lindzey G. Teorie osobowoÊci. Warszawa: PWN, 2001,195-228.
10. Podolska M, Majewska A. L´k jako stan i jako cecha w grupie kobiet ,u których zakoƒczono cià˝´ za pomocà ci´cia cesarskiego.Klin Perinat Ginekol. 2007, 43, 4, 60- 64.
11. Podolska M, Majewska A. Style radzenia sobie w sytuacjach stresowych stosowane przez matki w po∏ogu. Klin Perinat Ginekol. 2007, 43, 4, 64-68.
12. Milgrom J, Gemmill AW, Bilszta J, [et al]. Antenatal risk factors for postnatal depression:
a large prospective study.J Affect Disord. 2008, 108, 147-57.
13. Kossowska-Petrycka K, Wal´cka-Matyja K. Psychologiczne uwarunkowania wyst´powania depresji poporodowej u kobiet w cià˝y o przebiegu prawid∏owym i cià˝y wysokiego ryzyka. Ginekol Pol. 2007, 78, 544-548.
14. Verkerk G, Denollet J, Van Heck G, [et al.]. Personality factors as determinants of depression in postpartum women: a prospective 1-year follow-up study. Psychosom Med. 2005, 67, 632-637.
15. Zar M, Wijma K, Wijma B. Pre- and postpartum fear of childbirth in nulliparous and parous women. Scand J Behav Ther. 2001, 30, 75-84.
16. Kim Y, Hur J, Kim K, [et al.]. Prediction of postpartum depression by sociodemograph- ic, obstetric and psychological factors: A prospective study. Psychiatry Clin Neurosci.
2008, 62, 331-340.
17. Cox J, Holden J, Sagovsky R. Detection of postnatal depression. Development of the 10- item Edinburgh Postnatal Depression Scale. Br J Psychiatry. 1987, 150,782-786.
18. Kornas-Biela D. Obraz siebie i poczucie wsparcia spo∏ecznego u kobiet oczekujàcych narodzin dziecka. W: Z zagadnieƒ psychologii prokreacyjnej. Red. Bielawska-Batorowicz E, Kornas-Biela D. Lublin: RW KUL, 1993, 91-97.
