Technologie informacyjno-komunikacyjne w dostępie do informacji i usług turystycznych

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Technologie informacyjno-komunikacyjne w dostępie do informacji

i usług turystycznych

Zarys treści: Nowe technologie są nieodłącznym elementem współczesnej gospodarki turystycznej.

Celem artykułu było przedstawienie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w dostępie do informacji, produktów i usług turystycznych. Dla lepszego zobrazowania zagadnienia odwołano się do przykładów wybranych narzędzi, dostępnych zarówno w sieci internetowej, jak i w przestrzeni turystycznej, również z województwa małopolskiego, w którym przeprowadzono badania kameralne i terenowe w tym zakresie.

Słowa kluczowe: technologie informacyjno-komunikacyjne, turystyka.

Wstęp

Technologie informacyjno-komunikacyjne mają od kilku dekad znaczący wpływ na rozwój gospodarki turystycznej. Trendy, które kształtują branżę turystyczną w ujęciu globalnym, oddziałują również na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Systematycznie zwiększa się znaczenie technologii w życiu prywatnym i zawodowym współczesnego spo­

łeczeństwa, także podczas wyjazdów turystycznych. Celem artykułu było przedstawienie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w dostępie do informacji, produktów i usług turystycznych. Omówiono dotychczasowy stan badań w tym zakresie oraz podano przykłady zastosowania technologii w turystyce dla lepszego zobrazowania zagadnienia.

Technologie w turystyce: perspektywa dostawcy

Gospodarka wymaga wdrażania innowacji, ponieważ są one czynnikiem zwiększającym jej konkurencyjność (Porter 1985; Pene 1999; Świtalski 2005). Działania na rzecz wpro­

wadzania zmian poprzez innowacje powinni podejmować zarówno przedsiębiorcy, jak i instytucje publiczne (Drucker 1985). Co więcej, inicjatorami innowacji mogą być nie tylko dostawcy informacji, produktów i usług turystycznych, ale również ich konsumenci (Weiermair 2004). Przykładem innowacyjnej zmiany w turystyce jest zastosowanie tech­

nologii w prowadzonej działalności (Buhalis 1998; Weiermair 2004; Szymańska 2009;

Hjalager 2010). Coraz szersze ich wykorzystanie jest konsekwencją dwóch elementów kształtujących współczesną gospodarkę: potrzeb rynkowych oraz preferencji nabywców (Kubiak 2003). Zastosowanie technologii w dostępie do informacji, produktów i usług umożliwia dopasowanie podaży do zmian popytu oraz globalizację przemysłu turystycz­

nego (Buhalis 1998; Poon 2003; Buhalis, Law 2008). Technologie są czynnikiem zwięk­

szającym konkurencyjność i efektywność prowadzonej działalności (Buhalis, O’Connor 2005; Buhalis 2008; Buhalis, Leung, Law 2011) oraz umożliwiającym orientację na potrze­

by klienta i zarządzanie relacjami z nim (Buhalis, O’Connor 2005).

Postęp technologiczny powoduje zmiany zarówno w dostępie do informacji, jak i w sposobie korzystania z niej (Przecławski 2010). Rozwój gospodarki opartej na wie­

dzy przyczynia się do rozwoju usług elektronicznych (e-usług) w branżach takich jak:

administracja, zdrowie, edukacja, handel, kultura, turystyka, bankowość, ubezpieczenia (Dąbrowska, Janoś-Kresło 2010). Od kilkunastu lat systematycznie rozwija się branża e-turystyki, do dostęp od informacji, produktów i usług poprzez sieć internetową staje się coraz szerszy (Alejziak 2000; Kruczek, Walas 2010; Buhalis, Leung, Law 2011; Pawlicz 2012). Technologie znalazły zastosowanie w gospodarce turystycznej: w realizacji zadań z zakresu marketingu mix (Buhalis 2008), w działalności linii lotniczych, organizatorów turystyki i w hotelarstwie (Buhalis 2008; Szewczyk 2010) oraz w zarządzaniu ośrodka­

mi turystycznymi (Buhalis 2008). Wykorzystywane są w sprzedaży produktów i usług, w komunikacji marketingowej oraz w udostępnianiu informacji turystycznej (Buhalis, O’Connor 2005; Mańkowski, Pawlicz 2006; Kruczek, Walas 2010; Buhalis, Jun 2011).

Rozwój technologii w turystyce można podzielić na trzy etapy: wprowadzenie kompute­

rowych systemów rezerwacyjnych (ang. Computer Reservation System) w latach 70. XX w., wykorzystanie globalnych systemów dystrybucyjnych w latach 80. XX w. (ang. Global Distribution System) oraz upowszechnienie się Internetu w latach 90. XX w. (Buhalis 1998).

Jednym z pierwszych przykładów wykorzystania technologii w branży turystycznej były komputerowe systemy rezerwacyjne obsługiwane najpierw przez linie lotnicze, następnie również przez sieci hotelowe i organizatorów turystyki. Było to znaczące usprawnienie w dystrybucji usług, obsłudze klientów oraz realizacji działań marketingowych (Buha­

lis 1998). Systemy rezerwacyjne początkowo funkcjonowały w Stanach Zjednoczonych, gdzie korzystali z nich przewoźnicy prywatni. American Airlines wykorzystywały je już w latach 60. XX w. jako pierwsze linie lotnicze. W latach 90. XX w. z systemów rezerwa­

cyjnych zaczęły korzystać europejskie państwowe linie lotnicze (Pawlicz 2012). Kolejnym etapem cyfryzacji branży turystycznej były globalne systemy dystrybucyjne, na szerszą

skalę wykorzystywane od lat 80. XX w. Umożliwiły integrację dostępu do usług transpor­

towych, noclegowych i dodatkowych oraz dalszą automatyzację obsługi klienta (Buhalis 1998; Pawlicz 2012). Trzeci etap rozwoju technologii w turystyce nastąpił w latach 90. XX w.

wraz z upowszechnieniem się Internetu (Buhalis 1998). Lata 90. XX w. są początkiem kształtowania się „nowej turystyki”, w której istotne znaczenie ma wykorzystanie tech­

nologii (Poon 2003). W sieci internetowej powstały nowe kanały dystrybucji informacji, produktów i usług turystycznych (Buhalis 1998; Kubiak 2006; Buhalis 2008), a korzystanie z nich może wpływać na decyzje zakupowe konsumentów (Buhalis 1998; Buhalis, Law 2008; Buhalis, Leung, Law 2011; Kachniewska 2011). Po 2000 r. do rozwoju komuniko­

wania się oraz dystrybucji produktów i usług w kanałach elektronicznych przyczyniły się technologie bezprzewodowe (WiFi, Bluetooth) i mobilne (GSM, WAP, GPRS, UMTS, 3G) (Buhalis i О’Соппог 2005). Poprawa szybkości transferu danych przez sieć komórkową i internetową powoduje rozwój reklamy internetowej i mobilnej (Orfin 2013).

Podmioty gospodarki turystycznej, którymi są przedsiębiorcy i regiony, aby pozostać konkurencyjnymi, powinny cechować się adaptacyjnością (Kubiak 2003) i umiejętnością dopasowania działalności do zmian rynkowych, co dotyczy również wykorzystania tech­

nologii (Dąbrowska 2011; Kachniewska 2011). Przedsiębiorcy turystyczni rozszerzają swo­

ją działalność o kanały elektroniczne, czego przykładem jest komunikacja marketingowa i sprzedaż usług poprzez sieć internetową, którą prowadzą hotele, linie lotnicze oraz or­

ganizatorzy podróży (Mańkowski, Pawlicz 2006; Szewczyk 2010). Poprzez wykorzystanie Internetu przedsiębiorcy dostarczający usługi turystyczne uzyskują szeroki dostęp do po­

tencjalnych konsumentów, także zagranicznych. Mogą obniżać koszty prowadzenia dzia­

łalności, kształtować politykę cenową, upraszczać i automatyzować obsługę klienta oraz dostarczać mu usługi w formie, której on oczekuje (Buhalis 2008). Rośnie znaczenie wirtu­

alnych biur podróży, które umożliwiają turystom korzystanie z informacji i produktów tu­

rystycznych w wymiarze globalnym (Kubiak 2006). Elektroniczna rezerwacja oraz sprze­

daż usprawnia funkcjonowanie i redukuje koszty prowadzenia działalności (Kubiak 2006) oraz wydłuża czas pracy przedsiębiorców (Buhalis 2008).

Również podmioty publiczne, jak samorządy terytorialne oraz organizacje turystyczne, wykorzystują narzędzia cyfrowe w działaniach promocyjnych i udostępnianiu informacji turystycznej (Merski, Piotrowski 2008; Rusiecki 2010; Rychliński 2010; Spyra, Piotrowski 2010; Orfin 2013; Buhalis, Leung, Law 2011). Według koncepcji destynacji inteligentnej (ang. smart destination), która nawiązuje do idei miasta inteligentnego (ang. smart city), w rozwoju nowoczesnych ośrodków turystycznych istotne znaczenie ma zastosowanie rozwiązań z zakresu gospodarki opartej na wiedzy oraz technologii (Chiappa i Baggio 2015). Wykorzystanie technologii przez samorząd lokalny w tworzeniu produktu tury­

stycznego i w przepływie informacji może zwiększać konkurencyjność rynkową gminy (Rochmińska, Stasiuk 2004) oraz umożliwiać dotarcie do szerokiej grupy odbiorców, w tym turystów (Peszat, Płoszaj, Batorski 2012). Od kilku lat systematycznie zwiększa się wykorzystanie technologii mobilnych w tworzeniu systemów informacji turystycznej w miejscowościach i regionach (Kin 2010; Rychliński 2010).

Realna przestrzeń turystyczna może zostać wzbogacona o elementy tzw. rzeczywistości rozszerzonej (ang. augmented reality) poprzez zastosowanie technologii (Stasiak 2013).

Narzędzia cyfrowe wykorzystywane są przez muzea w udostępnianiu zbiorów, tworze­

niu nowych ekspozycji oraz modernizowaniu już istniejących. Funkcje szklanej gabloty wystawowej będącej nośnikiem informacji w muzeum coraz częściej rozszerzane są lub zastępowane przez narzędzia multimedialne i rozwiązania interaktywne (Evans, Sterry 1999; Stasiak 2007; Alejziak 2011). Potrzeby zwiedzających zmieniają się, a w odpowiedzi na nie oferty muzealne są tworzone w nawiązaniu do koncepcji turystyki 3xE (ang. enter­

tainment, excitement, education) (Stasiak 2007). Współczesne muzeum powinno umożli­

wiać nowe formy uczestnictwa w kulturze, nauce i edukacji oraz rozrywce (Folga-Janu- szewska 2008). Natomiast w sieci internetowej powstają muzea wirtualne, których celem jest upowszechnianie i popularyzowanie zbiorów muzealnych oraz zwiększanie dostępu do dziedzictwa kulturowego (Schweibenz 1998; Styliani i in. 2009).

Uregulowania prawne i strategie rozwojowe na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, uwzględniające wykorzystanie technologii w planowanych zadaniach, mogą sprzyjać wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań w gospodarce turystycznej. Główne kie­

runki rozwojowe państw członkowskich Unii Europejskiej, wyznaczone w Strategii Europa 2020, obejmują rozwój infrastruktury teleinformatycznej i usług elektronicznych, rozwój gospodarczy w oparciu o technologie informacyjno-komunikacyjne oraz budowę społeczeństwa cyfrowego. Na podstawie Strategii Europa 2020 tworzone są strategie roz­

wojowe państw członkowskich oraz ich samorządów terytorialnych, a także narzędzia wy­

konawcze, którymi są programy operacyjne i programy rozwoju na poziomie ponadregio­

nalnym, regionalnym i lokalnym, w tym programy wieloletnie. Przykładem jest Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa. Jego zadania obejmują zapewnienie obywatelom i przedsiębiorcom dostępu do e-usług publicznych. Kulturę i dziedzictwo narodowe oraz kulturę fizyczną i turystykę wskazano w dodatkowych obszarach rozwoju, a zaplanowa­

ne usługi elektroniczne będą umożliwiać dostęp do informacji, dziedzictwa kulturowego i przestrzeni turystycznej w formie elektronicznej.

Technologie w turystyce: perspektywa konsumenta

Aktywność w sieci internetowej i uczestnictwo w e-turystyce są cechami społeczeństwa informacyjnego (Dąbrowska, Janoś-Kresło 2010). Podróż mentalna, która poprzedza po­

dróż rzeczywistą, odbywa się coraz częściej w sieci internetowej (Winiarski, Zdebski 2008).

Turysta oczekuje informacji wyselekcjonowanej, atrakcyjnej i przydatnej (Kruczek, Wa­

las 2010), która umożliwi mu sprawne przemieszczanie się w przestrzeni oraz optymalne wykorzystanie atrakcyjności turystycznej (Ziółkowski 2007). Coraz częściej poszukuje jej w sieci internetowej i korzysta z niej podczas przygotowań do podróży, w trakcie podró­

ży oraz po powrocie z wyjazdu. Potrzeby oraz poziom wykorzystania sieci internetowej w dostępie do informacji różnią się na poszczególnych etapach (Ziółkowski 2007; Meyer, Pawlicz 2010; Kruczek, Walas 2010; Buhalis, Leung, Law 2011). Dotyczy to również me­

diów społecznościowych (Xiang i Gretzel 2010; Munar, Jacobsen 2014; Buhalis, Leung, Law 2011; Chung, Koo 2015). Należy w tym miejscu podkreślić, że dla efektywnego wy­

korzystania e-usług, zarówno przez dostawców, jak i konsumentów, istotne znaczenie ma

edukacja i rozwój umiejętności w zakresie korzystania z narzędzi i zasobów elektronicz­

nych (Dąbrowska, Janoś-Kresło 2010).

Korzyści, jakie daje konsumentom dostęp do internetowych źródeł informacji, obejmu­

ją miejsce, czas, formę i koszty korzystania z nich (Nalazek 2010). Konsumenci uzyskują dostęp do szerokiego zakresu informacji multimedialnych, zróżnicowanych pod wzglę­

dem treści, z których mogą korzystać w dogodnym dla siebie czasie i miejscu. Oszczędzają czas, zmniejszają koszty uzyskania informacji oraz organizacji podróży (Nalazek 2010).

Rośnie również poziom wykorzystania elektronicznej rezerwacji oraz zakupów produk­

tów i usług turystycznych. Dostęp do produktów i usług przez Internet daje konsumento­

wi szeroki wybór oraz umożliwia mu porównywanie ofert i dopasowanie ich do potrzeb (Buhalis, Leung, Law 2011; Buhalis, O’Connor 2005; Kruczek, Walas 2010; Nalazek 2010, Kachniewska 2011; Benckendorff, Sheldon, Fesenmeier 2014). Informacje i narzędzia do­

stępne w sieci internetowej mogą wpływać na decyzje zakupowe konsumentów, zarówno tych tradycyjnych, którzy prowadzą poszukiwania w sieci internetowej, ale zakupu doko­

nują poza nią, jak i e-konsumentów, którzy korzystają z mediów elektronicznych w całym procesie zakupowym (Dąbrowska, Janoś-Kresło 2010).

Zmiana w funkcjonowaniu sieci internetowej, jaką było przejście z formy Web 1.0 do Web 2.0, przyczyniła się do rozwoju mediów społecznościowych (Kaznowski 2008).

Umożliwiają one turystom dodawanie własnych treści i dzielenie się doświadczeniami w sieci internetowej, ale również korzystanie z informacji i usług udostępnianych przez in­

nych użytkowników (Chung, Koo 2015), co w ostatnich latach znacząco rozszerzył dostęp do Internetu mobilnego oraz urządzeń przenośnych. Użytkownicy Internetu oczekują, że informacje pozyskane z mediów społecznościowych będą satysfakcjonujące i wiarygodne (Chung, Koo 2015), a dzielenie się osobistymi doświadczeniami, ocenianie odwiedzonych miejsc oraz wykorzystanych usług traktują jako działanie przydatne dla innych turystów (Xiang, Gretzel 2010; Zeng, Gerritsen 2014; Chung, Koo 2015). Dlatego media społecz- nościowe stają się coraz popularniejszym źródłem informacji turystycznej (Nalazek 2010;

Xiang, Gretzel 2010; Kachniewska 2011; Zeng, Gerritesen 2014) oraz miejscem działań marketingowych (Buhalis, Leung, Law 2011). Zamieszczone w nich treści mogą wpływać na decyzje turystów (Xiang, Gretzel 2010; Kachniewska 2011; Chung, Koo 2015), szcze­

gólnie w młodszych grupach wiekowych (16-29 lat) (Bizirgianni, Dionysopoulou 2013).

Przykłady wykorzystania technologii w turystyce

W rozwoju technologii w turystyce istotne znaczenie ma dostęp do sieci komórkowej i in­

ternetowej. W Polsce oferta operatorów sieci komórkowych zaczęła rozwijać się na szerszą skalę od połowy lat 90. XX w. Pierwszym operatorem była spółka Centertel, która rozpo­

częła działalność w 1992 r. we współpracy z France Telecom i Telekomunikacją Polską.

Początkowo Polacy niechętnie korzystali z telefonów komórkowych. Przyczynami były niewystarczająca jakość oraz wysokie koszty połączeń, ale także niechęć do rozmawiania przez telefon komórkowy w przestrzeni publicznej. Od kilku lat systematycznie zmniej­

sza się liczba osób korzystających z telefonii stacjonarnej na rzecz sieci komórkowych

(Godzić, Drzał-Sierocka 2008). Natomiast pierwszymi użytkownikami Internetu były uczelnie wyższe, a oferty komercyjne dla prywatnych odbiorców pojawiły się w połowie lat 90. XX w. Początkowo również Internet nie cieszył się dużym zainteresowaniem, a po­

wodami były wysokie ceny połączeń oraz brak polskojęzycznych stron internetowych, jak również brak wiedzy o takim narzędziu oraz uświadomionej potrzeby korzystania z niego (Kalecińska 2013). Zainteresowanie korzystaniem z sieci internetowej wzrosło na począt­

ku XXI w. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej pojawiły się kolejne możliwości rozwoju rynku usług telekomunikacyjnych (Godzić, Drzał-Sierocka 2008).

Szeregu rozwiązań, przydatnych z punktu widzenia turysty, dostarcza firma Google Inc.

Najpopularniejsze są Google Maps z usługą Street View oraz Google Earth. Serwis inter­

netowy Google Maps ułatwia planowanie podróży poprzez funkcje wyznaczania tras dla różnych środków transportu oraz sprawdzania natężenia ruchu ulicznego w czasie rzeczy­

wistym. Innymi przykładami map internetowych są Targeo oraz Open Street Map. Nato­

miast Street View jest usługą, która udostępnia panoramiczne fotografie wykonane z po­

ziomu ulic. Panoramiczne zdjęcia wykorzystywane są również w wirtualnych spacerach, które są rodzajem multimedialnej prezentacji, np. krajobrazów miejscowości i regionów, panoram z punktów widokowych, wyposażenia hoteli, wnętrz i zbiorów muzealnych lub atrakcji parków tematycznych. Oprócz fotografii wirtualne spacery zawierają informacje o prezentowanym miejscu lub obiekcie i mogą być połączone z mapami internetowymi.

Coraz więcej polskich muzeów udostępnia swoje zbiory w sieci internetowej - w formie wspomnianych wcześniej wirtualnych spacerów, ale również w portalach internetowych o rozbudowanych funkcjach, tzw. wirtualnych muzeach. Zbiory muzealne, po wcześniej­

szej digitalizacji, zamieszczane są w formie fotografii wykonanych w technologii 2d i 3d lub wirtualnych spacerów w portalu internetowym. Przykładami są Wirtualne Muzea Mało­

polski oraz Cyfrowe Dziedzictwo Kulturowe. Oprócz cyfrowej wersji zbiorów muzealnych w Wirtualnych Muzeach Małopolski dostępne są nagrania audiowizualne, opracowania popularnonaukowe oraz gra edukacyjna. Użytkownicy po utworzeniu konta w portalu mogą korzystać z funkcji społecznościowych. Wirtualnym muzeum jest również serwis internetowy Google Arts&Culture, w którym dostępne są zbiory muzealne i archiwalne z instytucji kultury w różnych krajach. Ze zbiorów muzealnych można korzystać także poprzez archiwa internetowe z cyfrowymi zbiorami, m.in. dokumentów historycznych, numizmatów i fotografii. Osobnym zagadnieniem jest wykorzystanie narzędzi cyfrowych w organizacji ekspozycji w siedzibach muzeów. Wśród najczęściej wykorzystywanych są prezentacje multimedialne, nagrania audiowizualne i ekrany dotykowe z informacjami o zbiorach oraz grami edukacyjnymi. Narzędzia cyfrowe ułatwiają poznawanie zbiorów muzealnych osobom z niepełnosprawnościami. Multimedia są elementem wystaw narra­

cyjnych w Fabryce Schindlera i Podziemiach Rynku, oddziałach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Muzeum Armii Krajowej w Krakowie oraz Muzeum Dom Jana Pawła II w Wadowicach. Również muzea lokalne rozszerzają swoje wystawy o multimedia.

Dostęp do produktów i usług turystycznych przez Internet zwiększył się znacząco w ostatnich latach. Jest to rezultat wprowadzenia elektronicznej sprzedaży bezpośred­

nio na stronach internetowych ich dostawców oraz powstania licznych serwisów inter­

netowych, które umożliwiają ich wyszukiwanie, rezerwację i zakupy. Dotyczy to biletów

przejazdowych, miejsc noclegowych (serwisy o zasięgu globalnym oraz lokalnym), bile­

tów wstępu do muzeów oraz atrakcji turystycznych. Rozbudowane bazy ofert obiektów noclegowych dostępne są w serwisach internetowych Booking.com oraz Trivago. Umożli­

wiają one wyszukiwanie miejsc noclegowych według kryteriów standardu i ceny, korzy­

stanie z promocji cenowych oraz poznanie opinii innych osób na temat usług w danym miejscu. Przykłady serwisów internetowych z ofertami miejsc noclegowych można mno­

żyć. Wakacyjna wymiana domów (ang. home exchange, home swap) jeszcze kilka lat temu realizowana była przez biura podróży, a obecnie możliwa jest również za pośrednictwem serwisów internetowych (np. LoveHomesSwap.com, HomeExchange.com). Pierwszy pol­

ski portal tego typu utworzono w 2008 r. (DomZaDom.pl). Natomiast za pośrednictwem AirBnB.com oraz Only-Apartments.com turyści mogą wynajmować domy, apartamenty, mieszkania lub pokoje od mieszkańców odwiedzanego miejsca. Podkreślanymi cechami tego rodzaju zakwaterowania są: unikatowość aranżacji wnętrza, często w nawiązaniu do kultury i historii odwiedzanego miejsca, kameralność w odróżnieniu od obiektów hote­

lowych, położenie w pobliżu staromiejskich centrów lub w miejscach atrakcyjnych pod względem krajobrazowym. Jeszcze innym przykładem jest Couchsurfing.com, który na­

wiązuje do idei niskobudżetowego podróżowania, a zarejestrowani użytkownicy nieod­

płatnie udostępniają miejsca noclegowe w swoich mieszkaniach.

Źródłem informacji turystycznej w ostatnich latach stały się media społecznościo- we. Najbardziej popularny jest Facebook, gdzie swoje konta tworzą nie tylko użytkow­

nicy prywatni, ale również przedsiębiorcy oraz instytucje publiczne, czego przykładami są urzędy, organizacje turystyczne, instytucje kultury oraz biura informacji turystycz­

nej. Oprócz Facebooka turyści mogą korzystać z licznych portali społecznościowych, których motywem przewodnim są podróże. Przykładem jest Trip Advisor, który zawiera ogólnoświatową bazę danych o obiektach noclegowych, gastronomicznych i atrakcjach turystycznych oraz oceny i opinie użytkowników na ich temat. Ciekawymi przykłada­

mi są portale internetowe nawiązujące do idei kolaboratywnej konsumpcji. Skupiają one użytkowników, w tym turystów, zainteresowanych dzieleniem się lub wspólnym korzy­

staniem z określonych usług, np. przygotowaniem posiłków, wspólnym ich spożywaniem w restauracji lub w prywatnych domach (np. EatWith.com, CoLunching, CookWithALo- cal.net), dojazdem (Blablacar.pl), zwiedzaniem i spędzaniem czasu odwiedzanym miejscu (np. LikeALocalGouide.com, WithLocals.com, Vayable.com). Rośnie zainteresowanie tury­

stów zwiedzaniem poza utartymi szlakami (ang. tourism off the beaten path) oraz spędza­

niem czasu w podobny sposób, jak mieszkańcy, i w tych samych miejscach (ang. do as locals do). Media społecznościowe, nie tylko portale, ale w tym przypadku również błogi oraz videoblogi o tematyce podróżniczej lub stylu życia, tworzone przez innych turystów lub mieszkańców, stają się źródłem informacji turystycznej.

Wraz z rozwojem urządzeń przenośnych, przede wszystkim smartfonów, zyskały na popularności aplikacje mobilne. Przykładem jest Instagram, który może być dla tury­

stów źródłem informacji czy też inspiracji podróżniczych, co ma kluczowe znaczenie dla użytkowników tej aplikacji. Wspomniane wyżej serwisy internetowe dostępne są również w formie aplikacji. Coraz liczniejsze są aplikacje umożliwiające korzystanie z in­

formacji, produktów i usług turystycznych w danym miejscu, np. w mieście, w ośrodku

turystycznym, na terenie parku narodowego, na szlaku lub w muzeum. W Polsce dostęp­

nych jest wiele aplikacji o tematyce krajoznawczej, które zostały utworzone z inicjatywy samorządów regionalnych i lokalnych dla gmin i miejscowości. Zawierają one informacje, mapy i wyszukiwarki zabytków, tras, obiektów noclegowych i gastronomicznych. W wo­

jewództwie małopolskim aplikacje te dostępne są w blisko % gmin. Duże zasługi mają tu Lokalne Grupy Działania, w ramach których samorządy gminne współpracują na rzecz tworzenia produktów turystycznych i oferty spędzania czasu wolnego. Powstają w ten sposób szlaki tematyczne, infrastruktura rekreacyjna oraz liczne i różnorodne materiały promocyjne, także strony internetowe i aplikacje. Wśród przykładów można wymienić takie aplikacje jalc Zachodnia Małopolska, Skarby Blisko Krakowa oraz Jura Krakowsko- -Częstochowska.

Liczne są również aplikacje kierowane do określonych grup użytkowników, np. rowe­

rzystów, osób uprawiających wspinaczkę skałkową, wędrujących po górach, zaintereso­

wanych geocachingiem lub questingiem, kierowców. Aplikacje te rozszerzają informacje zawarte w drukowanych materiałach oraz na stronach internetowych. Przykładem są apli­

kacje ze szlakami questingowymi. Szlaki tego rodzaju nie są oznaczone w terenie, a od­

nalezienie miejsc i obiektów, które szlak łączy, możliwe jest na podstawie schematycznej mapy oraz wierszowanych zagadek w formie drukowanej lub poprzez aplikację z mapami i funkcją nawigacji. Przykładami są aplikacje: „Gościniec 4 Żywiołów”, która obejmuje Stryszów, Mucharz, Lanckoronę i Kalwarię Zebrzydowską oraz „Akademia Młodego Od­

krywcy”, utworzona dla wybranych gmin powiatów wielickiego oraz gorlickiego. Aplikacje nawigacyjne dla kierowców mogą zawierać informacje o zdarzeniach drogowych. Oprócz nich dostępne są aplikacje z funkcją geolokalizacji oraz wyszukujące połączenia komuni­

kacji publicznej (Jak dojadę?). Geolokalizacja umożliwia odnalezienie obiektów lub usług wybranej kategorii w pobliżu miejsca pobytu użytkownika na podstawie współrzędnych geograficznych. Aplikacjami przydatnymi w podróży są również te o funkcji: tłumacza ję­

zyka obcego, kalkulatora walut, bankowości elektronicznej, komunikatora internetowego, rejestratora trasy. Natomiast aplikacje muzealne umożliwiają dostęp do informacji o zbio­

rach lub dodatkowych funkcji, np. nagrań audiowizualnych, rzeczywistości rozszerzonej, gier edukacyjnych. Z aplikacji można korzystać podczas zwiedzania Galerii Sztuki XIX w.

w Sukiennicach („Kulturysta”) oraz Galerii Rzemiosła Artystycznego w Gmachu Głów­

nym („Dźwiękowy Mikroskop”), oddziałach Muzeum Narodowego w Krakowie.

W dostępie do informacji oraz usług turystycznych wykorzystywane są także technolo­

gie bezprzewodowe. Przykładami są komunikacja bliskiego zasięgu NFC (ang. near field communication) oraz beacony. Technologia NFC umożliwia odczytywanie na smartfonie lub tablecie tzw. znaczników elektromagnetycznych, które zamieszczane są m.in. na dru­

kowanych materiałach promocyjnych, opakowaniach produktów, przy eksponatach mu­

zealnych. Wykorzystano je np. w Galerii Sztuki XX w. w Gmachu Głównym Muzeum Na­

rodowego w Krakowie. Podobnie działają kody QR, zeskanowanie których smartfonem daje użytkownikowi dostęp np. do stron internetowych, aplikacji mobilnych lub materia­

łów audiowizualnych. Kody QR drukowane są na dowolnych powierzchniach, od ulotek po tablice informacyjne przy szlakach turystycznych, obiektach zabytkowych lub w muze­

ach. Przykładem jest produkt turystyczny Wrota Pogórza w województwie małopolskim.

Natomiast beacon jest rodzajem nadajnika wykorzystującego technologię Bluetooth Low Energy, za pomocą którego na urządzenia przenośne przesyłane są określone treści.

Wykorzystano je w organizacji ekspozycji w Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK w Krakowie oraz w Centrum Górskim Korona Ziemi w Zawoi. Nadajniki umieszczono przy eksponatach, a aplikacja w urządzeniu przenośnym umożliwia odbiór informacji o nich, kiedy zwiedzający znajduje się w pobliżu.

Podsumowanie

Znaczenie technologii informacyjno-komunikacyjnych we współczesnej turystyce jest niezaprzeczalne. Cele rozwojowe przyjęte w polskich krajowych, regionalnych i lokalnych strategiach rozwoju sprzyjają rozwojowi technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz wdrażaniu e-usług w coraz szerszym zakresie, również w turystyce. Na stronach in­

ternetowych, ale także coraz częściej w aplikacjach mobilnych, dostępne są informacje, produkty i usługi turystyczne. Cyfryzacja, której podlega od kilkudziesięciu lat gospodar­

ka turystyczna, powoduje korzyści zarówno dla dostawców informacji, produktów i usług z sektora prywatnego i publicznego, jak i konsumentów. Pierwsza grupa zyskała możli­

wość rozszerzenia prowadzonej działalności o kanały internetowe, wprowadzenia sprze­

daży elektronicznej, a co za tym idzie obniżenia kosztów, automatyzacji obsługi klienta, zwiększenia sprzedaży. Natomiast turyści poprzez media elektroniczne mogą korzystać z różnorodnych źródeł informacji, rezerwować produkty i usługi oraz realizować płatno­

ści za nie, porównywać ceny i szukać najlepszych dla siebie rozwiązań, jak również dzielić się wrażeniami, fotografiami i filmami oraz opiniami w mediach społecznościowych.

Turyści wybierają dogodne dla siebie rozwiązania cyfrowe, zarówno wśród tych do­

stępnych w sieci internetowej, jak i w przestrzeni turystycznej: podczas pobytu w miejsco­

wości, ośrodku turystycznym lub parku narodowym, wędrowania szlakami, zwiedzania muzeum. Jednak mimo rozwoju technologii nie każdy turysta będzie z nich korzystał.

Wśród przyczyn można wskazać niechęć do narzędzi elektronicznych i wybieranie tra­

dycyjnych źródeł informacji lub zakupu usług turystycznych, potrzebę rezygnacji z tech­

nologii podczas podróży, jak również w pewnym stopniu wykluczenie cyfrowe, które jest cechą współczesnego społeczeństwa. Znaczenie wykorzystania technologii informacyjno- -komunikacyjnych we współczesnej gospodarce turystycznej jest zatem niezaprzeczalne w ujęciu globalnym, jednak na poziomie lokalnym nie zawsze i nie wszystkie narzędzia elektroniczne wzbudzają zainteresowanie turystów.

Ciągły rozwój technologiczny pozwala na wdrażanie kolejnych narzędzi w gospodar­

ce turystycznej w udostępnianiu informacji, produktów i usług. Komputerowe systemy rezerwacyjne oraz globalne systemy dystrybucyjne były innowacjami technologicznymi w latach 70. i 80 XX w., a obecnie rozwiązania tego rodzaju stanowią standard w obsłu­

dze klientów w branży turystycznej. Rezerwacje i płatności internetowe również mają już ugruntowaną pozycję z e-turystyce. Jeszcze kilka lat temu to płyta CD z nagraniem au­

diowizualnym uznawana była za nowoczesne, elektroniczne źródło informacji turystycz­

nej. Obecnie są nim aplikacje mobilne, technologie bezprzewodowe oraz coraz liczniejsze

i różnorodne media społecznościowe, w tym błogi oraz videoblogi. Wykorzystaniu tech­

nologii w gospodarce turystycznej towarzyszy nieustanna zmiana, niemożliwe jest wyzna­

czenie punktu granicznego. Należy jednak zadać pytanie o granicę rzeczywistych potrzeb turystów w tym zakresie, bezpieczeństwo w sieci internetowej oraz znaczenie relacji mię­

dzyludzkich w kontekście postępującej informatyzacji branży turystycznej.

Literatura

Alejziak W., 2000, Działalność liderów przemysłu turystycznego w świetle aktualnych tendencji wystę­

pujących na rynku (studium przypadku First Choice i Forte), Folia Turistica, 9,1-28.

Alejziak B„ 2011, Innovativeness of the museum offer in the cultural education of children and youth:

The example of selected museum facilities in Krakow, Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie, 2(19), 11-20.

Benckendorff P. J., Sheldon P. J. Fesenmaier D. R., 2014, Tourism information technology, CAB International, Willingfort.

Bizirgianni I., Dionysopouloub P, 2013, The influence of tourist trends of Youth Tourism through Social Media (SM) & Information and Communication Technologies (ICTs), Procedia—Social and Behavioral Sciences, The 2nd International Conference on Integrated Information, 73, 652-660.

Buhalis D„ 1998, Strategic use of information technologies in the tourism industry, Tourism Manage­

ment, 19(5), 409-421.

Buhalis D., O’Connor P. 2005, Information communication technology revolutionizing tourism, Tour­

ism Recreation Research, 30 (3), 7-16.

Buhalis D., 2008, Technologie informatyczne i telekomunikacyjne w turystyce, [w:] L. Pender, R. Shar- pley (red.), Zarządzanie turystyką, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 282-299.

Buhalis D., Law R., 2008, Progress in information technology and tourism management: 20 years on and 10 years after the Internet—The state of eTourism research, Tourism Management, 29, 609-623.

Buhalis D., Jun S. H., 2011, E-tourism, Goodfellow Publishers Limited, Oxford.

Buhalis D., Leung D., Law R., 2011, E-Tourism: critical information and communication technologies for tourism destinations, [w:] Y. Wang, A. Pizam (red.), Destination marketing and management:

theories and applications, CAB International, Oxford, 205-224.

Del Chiappa G., Baggio R., 2015, Analyzing the effects of a network structure. Journal of Destination Marketing 8c Management, 4 (3), 145-150.

Chung N., Koo Ch., 2015, The use of social media in travel information search, Telematics and Infor­

matics, 32, 215-229.

Dąbrowska A., Janoś-Kresło M., 2010, Konsument na rynku e-usług w krajach Europy Środkowo -Wschodniej, Diftn, Warszawa.

Dąbrowska B. J., 2011, Turystyka międzynarodowa w globalnej gospodarce, Polskie Wyd. Ekono­

miczne, Warszawa.

Drucker, P. E, 1985, Innovation and entrepreneurship. Practice and principles, Harper 8c Row, New York.

Evans J. A., Sterry P., 1999. Portable computers & interactive multimedia: A new paradigm for inter­

pretingmuseum collections, Archives&Museum Informatics, 13 (2), 113-126.

Folga-Januszewska D., 2008, Muzea w Polsce 1989-2008. Stan, zachodzące zmiany i kierunki rozwoju muzeów w Europie oraz rekomendacje dla muzeów polskich. Raport opracowany na zlecenie Mini­

sterstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego jako jeden z Raportów o Stanie Kultury, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa.

Godzić W., Drzał-Sierocka A., 2008, Sytuacja polskich mediów audiowizualnych w latach 1989- 2008, Raport opracowany na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego jako jeden z Raportów o Stanie Kultury, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa.

Hjalager A. M„ 2010, A review of innovation research in tourism. Tourism Management, 31,1-12.

Mańkowski T., Pawlicz A., 2006, Wykorzystanie nowoczesnych technik informatycznych w obsłudze ruchu turystycznego, [w:] B. Meyer, Obsługa ruchu turystycznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 192-204.

Merski J., Piotrowski J. P., 2008, System informacji a ruch turystyczny, Wyd. Almamer, Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa.

Meyer B„ Pawlicz A., 2010, Informacja w turystyce, [w:] A. Panasiuk (red.), Informacja turystyczna, Wyd. C. H. Beck, Warszawa, 64-74.

Kachniewska M., 2011, Wpływ nowych technologii na rynek usług pośredników turystycznych, Zeszyty Naukowe Kolegium Gospodarki Światowej, 32, 239-258.

Kalecińska J., 2013, Nowe technologie w branży turystycznej, Wydział Turystyki i Rekreacji, Akade­

mia Wychowania Fizycznego w Warszawie.

Kaznowski D., 2008, Nowy marketing, VFP Communications Sp. z o.o., Warszawa.

Kin M., 2010, Rozwiązania mobilne w Systemach Informacji Turystycznej, [w:] D. Chudy-Hyski, M. Żemła, Konsument na rynku turystycznym. Informacja turystyczna w Europie, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego, Katowice, 200-203.

Kubiak B., 2003, Strategia informatyzacji współczesnej organizacji. Teoria i praktyka. Uniwersytet Gdański, Gdańsk.

Kubiak B„ 2006, Internetowe biura podróży w rozwoju eturystyki, [w:] Rola turystyki w strategii i poli­

tyce rozwoju gospodarki regionalnej, Zbiór materiałów pokonferencyjnych Gdańsk 14-15 września 2006, Wyższa Szkoła Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku, Gdańsk, 240-249.

Kruczek Z., Walas B„ 2010, Promocja i informacja w turystyce, Proksenia, Kraków.

Munar A. M., Jacobsen J. Kr. S., 2014, Motivations for sharing tourism experiences through social media. Tourism Management, 43,46-54.

Nalazek M., 2010, Rola nowych technologii w informacji turystycznej, [w:] D. Chudy-Hyski, M. Żemła, Konsument na rynku turystycznym. Informacja turystyczna w Europie, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego, Katowice, 147-157.

Orfin K., 2013, Nowoczesne metody komunikacji w turystyce i rekreacji, [w:] A. Panasiuk (red.), Marketing w turystyce i rekreacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 279-289.

Pawlicz A., 2012, E-turystyka. Ekonomiczne problemy implementacji technologii cyfrowych w sektorze turystycznym. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Penc J., 1999, Innowacje i zmiany w firmie. Transformacja i sterowanie rozwojem przedsiębiorstwa, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa.

Peszat K., Płoszaj A., Batorski D., 2012, Raport pt. Technologie informacyjno-komunikacyjne a samorząd lokalny i rozwój lokalny w województwie mazowieckim, MGG Conferences Sp. z o.o., Warszawa.

Porter, M. E., 1985, The competitive advantage: creating and sustaining superior performance, Free Press, New York.

Poon A., 2003, Competitive strategies for a “new tourism", [w:] Ch. P. Cooper, Classic reviews in tour­

ism, Channel View Publications, Clevedon, 130-142.

Przecławski K., 2010, Człowiek w czasie ¡przestrzeni, Albis, Kraków.

Rochmińska A., Stasiak A., 2004 Strategie rozwoju turystyki, Turystyka i Hotelarstwo, 6,9-43.

Rusiecki P„ 2010, Newslettery jako narzędzie promocji i informacji turystycznej w Polsce, [w:]

D. Chudy-Hyski, M. Żemła, Konsument na rynku turystycznym. Informacja turystyczna w Euro­

pie, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego, Katowice, 186-193.

Rychliński Ł., 2010, Rewolucja mobilna w promocji miasta - jak telefon komórkowy zmienia turystykę kulturową, [w:] D. Chudy-Hyski, M. Żemła, Konsument na rynku turystycznym. Informacja tury­

styczna w Europie, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego, Katowice, 204-214.

Schweibenz W., 1998, The „virtual museum": New perspectives for museums to present objects and information using the Internet as a knowledge base and communication system, [w:] H. H. Zim­

mermann, V. Schramm (redJ, Knowledge, management und kommunikationssysteme, workflow management, multimedia, knowledge transfer. Proceedings des 6. Internationalen Symposiums fur Informationswissenschaft (ISI 1998), Prag 3. - 7. November 1998. Konstanz: UVK Verlagsgesell- schaft mbH, 185-200.

Spyra Z., Piotrowski P., 2010, Regionalne portale turystyczne jako źródła informacji turystycznej - analiza porównawcza, [w:] D. Chudy-Hyski, M. Żemła, Konsument na rynku turystycznym. Infor­

macja turystyczna w Europie, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego, Katowice, 158-168.

Stasiak A., 2007, O potrzebie rewolucji w polskim muzealnictwie XXI wieku, [w:] A. Stasiak (red.), Kultura i turystyka - razem czy oddzielnie?, Wyd. Wyższej Szkoły Turystyki i Hotelarstwa, Łodzi, 116-134.

Stasiak A., 2013, Nowe przestrzenie i formy turystyki w gospodarce doświadczeń, Turyzm, 23 (2), 65-74.

Styliani S„ Fotis L., Kostas K., Petros P., 2009, Virtual museums, a survey and some issues for consid­

eration, Journal of Cultural Heritage, 10, 520-528.

Szewczyk I., 2010, Wykorzystanie systemów rezerwacji w biurze podróży, [w:] D. Chudy-Hyski, M. Żemła, Konsument na rynku turystycznym. Informacja turystyczna w Europie, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego, Katowice, 194-199.

Szymańska E„ (2009), Innowacyjność przedsiębiorstw turystycznych w Polsce, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok.

Switalski W, 2005, Innowacje i konkurencyjność. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Weiermair K., 2004, Product improvement or innovation: What is the key to success in tourism?

[w:j Innovation and growth in tourism: Conference Papers, 1-11.

Winiarski R., Zdebski ]., 2008, Psychologia turystyki, Wyd. Profesjonalne i Akademickie, Warszawa.

Xiang Z., Gretzel U., 2010, Role of social media in online travel information search, Tourism Manage­

ment, 31,179-188.

Zeng B., Gerritsen R., 2014, What do we know about social media in tourism? A review, Tourism Management Perspectives, 10, 27-36.

Ziółkowski R., 2007, Informacja w turystyce, [w:J B. Meyer (red.). Obsługa ruchu turystycznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 95-106.

Information and communication technologies in distribution of tourist information and services

Abstract: New technologies are an inherent element of modern tourism industry. The main goal of this paper is to present the use of information and communication technology in distribution of tourist information, products and services. For better illustration of this issue, a number of exam­

ples of described technologies that are that are available through the Internet as well as in tourism space, are demonstrated. The paper consists in research conducted in Lesser Poland Voivodeship.

Keywords: information and communication technology, tourism.