Wybrane aspekty zakazu reklamy w systemie prawa polskiego

Marcin Domian, Robert

Dziembowski, Magda Pieńkowska

Wybrane aspekty zakazu reklamy w

systemie prawa polskiego

Studia Prawnoustrojowe nr 24, 49-60

2014

M agda P ie ń k o w s k a

*

R o b ert D z ie m b o w sk i

*

M arcin D o m ia n

** * K a te d r a P r a w a K a rn e g o M a te ria ln e g o W y d ział P r a w a i A d m in is tra c ji U W M

** K a te d r a M e lio ra c ji i K s z ta łto w a n ia Ś ro d o w isk a W y d ział K s z ta łto w a n ia Ś ro d o w is k a i R o ln ic tw a U W M

Wybrane aspekty zakazu reklamy

w systemie prawa polskiego

Wstęp

R e k la m a to z ja w isk o z w ią z a n e z ro z w o je m c y w iliz a c y jn y m sp o łe c z e ń stw , z r y n k ie m , h a n d le m i w y m ia n ą to w aró w . T reści re k la m o w e s ą w sz e c h o b e c n e i p ro fe s jo n a ln e , z a ś w p ro w a d z e n ie n o w eg o p r o d u k tu n a r y n e k w y d a je się dziś w ręcz n ie m o ż liw e b e z p om ocy re k la m y .

E w o lu c ja p o ję c ia „ r e k la m a ” (łac. r e c la m o , r e c la m a re - k rz y c z e ć do kogoś, g ło śn o się sp rz e c iw ia ć , n a w o ły w a ć ) d o k o n y w a ła się w ra z z ro z w o je m g o sp o ­ d a r k i r y n k o w e j1. T r u d n o p o d a ć je d n o z n a c z n ą d efin ic ję t a k d y n a m ic z n e g o z ja w is k a - n ie m o ż n a je j o d n a le ź ć a n i n a g ru n c ie p r a w a p o lsk ie g o , a n i p r a w a e u ro p e js k ie g o 2. W s y s te m ie p r a w a p o lsk ie g o is tn ie je w ie le d e fin ic ji re k la m y , k tó r e r ó ż n ią się od s ie b ie , je d n a k ż e z a w ie r a ją p e w ie n w s p ó ln y e le m e n t - w sk a z u ją , iż re k la m a m a za z a d a n ie n a k ło n ić odbiorców do z a k u p ie n ia o k r e ­ ś lo n y c h p ro d u k tó w , to w a ró w czy u s łu g . J e s t to z a te m d z ia ła n ie m a ją c e n a c e lu d o p ro w a d z e n ie do z w ię k s z e n ia s p rz e d a ż y p re z e n to w a n y c h dóbr. W u z a ­ s a d n ie n iu w y ro k u S ą d u N a jw y ż sz e g o z d n ia 14 s ty c z n ia 1997 r. stw ie rd z o n o , że „ r e k la m ą j e s t ro z p o w s z e c h n ie n ie w ia d o m o śc i o u s łu g a c h i to w a r a c h w c e lu k s z ta łto w a n ia p o p y tu ”3. P o d k re ś lo n o , że „ w a ż n y m e le m e n te m d z ia ła ln o ś c i re k la m o w e j j e s t w y w o ła n ie o k re ś lo n e j re la c ji p o te n c ja ln y c h k lie n tó w ”4.

1 M. Barańska, Reklama i jej ograniczenia, standardy europejskie a prawo polskie, War­ szawa 2011, s. 18.

2 D.E. Harasimiuk, Zakazy reklamy towarów w prawie europejskim i polskim, Warszawa 2011, s. 25.

3 Wyrok SN z dnia 14 stycznia 1997 r., sygn. I CKN 52/96, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 78. 4 W. Orżewski, Reklama, aspekty prawne, Poznań 2012, s. 16, 17.

R e k la m a s ta n o w i p rz e d m io t z a in te r e s o w a n ia ró ż n y c h d z ie d z in n a u k i. T r a k to w a n a j e s t ja k o p ro c e s m a ją c y n a c e lu p o ro z u m ie n ie się m ię d z y n a d a w ­ c ą a o d b io rc ą 5. P r z e k a z re k la m o w y s ta n o w i i n s t r u m e n t k o m u n ik o w a n ia r y n ­ k ow ego. W p ły w a n a fu n k c jo n o w a n ie r y n k u , g dyż u k ie r u n k o w a n y j e s t n a w z b u d z e n ie z a i n t e r e s o w a n i a o d b io rc ó w k o n k r e t n y m p r o d u k t e m . S łu ż y k s z ta łto w a n iu ta k ic h z a c h o w a ń k o n s u m e n tó w , ja k ic h o c z e k u ją p rz e d s ię b io r­ cy, p o p rz e z z a c h ę c a n ie do n a b y w a n ia p r e z e n to w a n y c h to w a ró w lu b u słu g . Z a d a n ie m r e k la m y j e s t d o p ro w a d z e n ie k o n s u m e n ta do z a k u p u to w a ru . R ozw ój p o d s ta w o w y c h n o ś n ik ó w r e k la m y n a s t ą p i ł w XX w ie k u . R ad io , te le w iz ja , p r a s a , k in o i sie c I n t e r n e t ro z p o w s z e c h n a iją p r z e k a z re k la m o w y do w s z y s tk ic h p o te n c ja ln y c h k o n s u m e n tó w . P o r a z p ie rw s z y r e k la m a te le w iz y j­ n a u k a z a ła się w 1941 r. w S ta n a c h Z jed n o czo n y ch . P o z a ś r o d k a m i m aso w eg o p r z e k a z u r e k la m a p ro w a d z o n a j e s t w fo rm ie r e k la m y z e w n ę trz n e j, w m ie j­ s c a c h s p rz e d a ż y a lb o ja k o r e k la m a o s o b is ta p o le g a ją c a n a b e z p o ś re d n ic h k o n ta k ta c h z k o n s u m e n te m 6. N a g ru n c ie p rz e k a z ó w re k la m o w y c h p o ja w ia się p ro b le m b e z p ie c z e ń s tw a c z ło w ie k a . S ta je się o n je d y n ie o b ie k te m w y k o rz y s ty w a n y m w s t r a t e g i i m a r ­ k e tin g o w e j, co p r o w a d z i do je g o i n s t r u m e n t a l i z a c j i 7. R e k la m a p o m a g a w s p rz e d a ż y p ro d u k tó w . J e d n o c z e ś n ie c z ę sto p ro m u je n e g a ty w n e w a rto śc i. P ra w o k r e u je i je d n o c z e ś n ie z a p e w n ia p r z e s tr z e g a n ie s ta n d a rd ó w , w e d łu g k tó r y c h r e k la m a m o że b y c tw o r z o n a i k ie r o w a n a do odbiorców . R e g u la c je p r a w n e o k r e ś la ją g r a n ic e z a k r e s u o d d z ia ły w a n ia r e k la m y n a o d b io rcę. R e g u ­ l u ją ró w n ie ż k w e s tie z w ią z a n e z w o ln o śc ią od u c ią ż liw e j lu b n a d m ie r n e j r e k la m y 8. P r z e p is y p r a w n e z a k a z u ją alb o o g ra n ic z a ją r e k la m y p e w n y c h to ­ w a ró w lu b u słu g .

Zakazy i og ra n iczen ia w reklam ach

napojów alk oh olow ych

P a ń s tw o r e a liz u je p o lity k ę a lk o h o lo w ą m .in . p o p rz e z u s ta n a w ia n ie o g r a ­ n ic z e ń w z a k r e s ie m a r k e tin g u n a p o jó w a lk o h o lo w y c h . P ie r w s z a re g u la c ja w ty m z a k r e s ie z o s ta ła w p ro w a d z o n a u s t a w ą z 26 p a ź d z ie r n ik a 1982 r. o w y c h o w a n iu w trz e ź w o ś c i i p r z e c iw d z ia ła n iu a lk o h o liz m o w i9 (d a le j: u.w .t.). J e d n a k ż e d o k o n u ją c e się po 1989 r. p r z e m ia n y sp o łe c z n o -p o lity c z n e sp raw iły ,

5 M. Makarewicz, Reklama zewnętrzna w mieście, Koszalin 2010, s. 13, 14. 6 D.E. Harasimiuk, op. cit., s. 25-28.

7 P. Gondek, Reklama a bezpieczeństwo człowieka, [w:] A. J. Kukuła (red.), Współczesne uwarunkowania promocji i reklamy, Warszawa 2013, s. 27, 40.

8 M. Małęcka-Łyszczek, Pojęcie, definicje i podziały reklamy, [w:] W. Fill i in., Działalność reklamowa. Wybrane aspekty publicznoprawne, Bydgoszcz - Kraków 2011, s. 17.

9 Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoho­ lizmowi (Dz.U. nr 35, poz. 230 z późn. zm.).

iż n ie o d p o w ia d a ła o n a w p ie rw o tn y m b r z m ie n iu ó w c z e sn y m p o trz e b o m . D o­ p ro w a d z iło to w 2 0 0 1 r. do n o w e liz a c ji te j u sta w y . D z ię k i n ie j d o o k re ślo n e z o s ta ły k w e s tie z w ią z a n e z m o ż liw o śc ią r e k la m y i p ro m o c ji p iw a 10. Z g o d n ie z u s ta w ą , r e k la m ę n a p o jó w alk o h o lo w y c h s ta n o w i p u b lic z n e ro z p o w s z e c h n ia ­ n ie z n a k ó w to w a ro w y c h , n a p o jó w alk o h o lo w y c h lu b z w ią z a n y c h z n im i s y m ­ b o li g ra fic z n y c h , j a k ró w n ie ż n a z w i sy m b o li g ra fic z n y c h p rz e d się b io rc ó w p ro d u k u ją c y c h n a p o je a lk o h o lo w e , k tó r e n ie r ó ż n ią się od n a z w i sy m b o li g ra fic z n y c h n a p o jó w a lk o h o lo w y c h , a m a ją n a c e lu p o p u la ry z o w a n ie z n a k ó w to w a ro w y c h n a p o jó w alk o h o lo w y c h . N ie s ta n o w i r e k la m y in fo rm a c ja s łu ż ą c a celo m h a n d lo w y m p o m ię d z y p r z e d s ię b io rc a m i z a jm u ją c y m i się p ro d u k c ją , o b ro te m h u r to w y m i h a n d le m n a p o ja m i alk o h o lo w y m i. G łó w n a z m ia n a z n o ­ w e liz o w a n e j u s ta w y o w y c h o w a n iu w trz e ź w o ś c i p o le g a ła n a z a s tą p ie n iu b e z w z g lę d n e g o z a k a z u r e k la m y n a p o jó w a lk o h o lo w y c h w z g lę d n y m z a k a z e m r e k la m y p iw a o ra z n a u tr z y m a n iu b e z w z g lę d n e g o z a k a z u r e k la m y in n y c h n a p o jó w a lk o h o lo w y c h 11. P o ls k i u s ta w o d a w c a , d o p u s z c z a ją c m o żliw o ść r e k l a ­ m y p iw a , o b a rc z y ł j ą p e w n y m i o g r a n ic z e n ia m i co do tr e ś c i, p ro m o c ji i fo rm y p rz e k a z u .

M a ło le tn i p o d le g a ją szczeg ó ln ej o c h ro n ie w z a k r e s ie p o lity k i alk o h o lo w ej. Z g o d n ie z w y m o g a m i, w r e k la m ie n ie m o g ą być p r z e d s ta w ia n e oso b y m a ło le t­ n ie , a ta k ż e n ie m o g ą b y ć je j a d r e s a t a m i 12. W m y ś l a r t. 10 k.c. m a ło le tn im j e s t o so b a , k tó r a n ie u k o ń c z y ła 18 r o k u życia. B ez z n a c z e n ia p o z o s ta je k w e ­

s tia z d o ln o ści do c z y n n o śc i p r a w n y c h osób, k tó r e u k o ń c z y ły lu b n ie u k o ń c z y ły 13 r o k u ż y c ia 13. Z a k a z k ie r o w a n ia r e k la m y do osób m a ło le tn ic h o d n o si się do w y n ik a ją c e j z u s ta w y d z ia ła ln o ś c i m a rk e tin g o w e j. N ie o b e jm u je n a to m ia s t in n y c h fo rm , n p . r e k la m y n ie p u b lic z n e j14. R e k la m a p iw a n ie m o że w s k a z y ­ w ać n a p o w ią z a n ie s p o ż y w a n ia a lk o h o lu ze s p ra w n o ś c ią fiz y c z n ą alb o te ż k ie ro w a n ie m p o ja z d a m i. Z a k a z a n e j e s t u ż y w a n ie s tw ie r d z e ń s u g e ru ją c y c h w ła śc iw o śc i le c z n ic ze a lk o h o lu alb o w s k a z u ją c y c h , iż j e s t o n ś ro d k ie m s ty m u ­ lu ją c y m , u s p o k a ja ją c y m alb o u m o ż liw ia ją c y m ro z w ią z y w a n ie k o n flik tó w o so ­ b is ty c h . P o n a d to r e k la m a t a k a n ie p o w in n a z a c h ę c a ć do n a d m ie r n e g o sp o ż y ­ w a n ia a lk o h o lu a n i te ż w n e g a ty w n y sp o só b u k a z y w a ć a b s ty n e n c ji lu b u m ia rk o w a n e g o sp o ż y c ia a lk o h o lu . N ie m o ż e p o d k re ś la ć , iż c e c h ą p o z y ty w n ie w p ły w a ją c ą n a ja k o ś ć n a p o ju j e s t w y s o k a z a w a r to ś ć a lk o h o lu 15. K o lejn e o g ra n ic z e n ie d o ty c z ą c e r e k la m y i p ro m o c ji p iw a o d n o si się do z a k a z u b u d o ­ w a n ia s k o ja r z e ń ze s f e r a m i ży c ia cz ło w ie k a . O d n o si się do a tra k c y jn o ś c i

10 Z. Okoń, Napoje alkoholowe, [w:] E. Traple (red.), Prawo reklamy i promocji, Warszawa 2007, s. 138-140.

11 Ibidem.

12 K. Grzybczyk, Prawo reklamy, Warszawa 2008, s. 180.

13 I. Skrzydło-Niżnik, G. Zalas, Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Komentarz, doktryna, orzecznictwo, Zakamycze 2002, s. 250.

14 Z. Okoń, op. cit., s. 157. 15 K. Grzybczyk, op. cit., s. 180.

s e k s u a ln e j, r e l a k s u lu b w y p o c z y n k u , n a u k i lu b p ra c y , a t a k ż e s u k c e s u w ż y ciu z a w o d o w y m lu b p r y w a tn y m . I s to tn e j e s t , a b y r e k la m a n ie p ro p a g o ­ w a ła n e g a ty w n y c h w zorców . B ez z n a c z e n ia p o z o s ta je p r z e s ła n k a w p ro w a d z e ­ n i a o d b io rcy w b ł ą d 16. U s ta w o d a w c a w a r t. 131 u s t. 2 k o m e n to w a n e j u s ta w y w s k a z a ł n a o g r a n i­ c z e n ia fo rm y p r z e k a z u r e k la m y i p ro m o c ji p iw a . Z g o d n ie z p r z e p is a m i, n ie d o ­ z w o lo n a j e s t r e k la m a i p ro m o c ja p iw a w te le w iz ji, r a d iu , k in ie i te a tr z e w g o d z in a c h p o m ię d z y 600 a 2 0 00. W y ją te k s ta n o w i r e k la m a p ro w a d z o n a p rz e z o r g a n iz a to r a im p re z y s p o r tu w y czynow ego lu b p ro fe s jo n a ln e g o w t r a k ­ cie t r w a n i a ta k ie j im p rez y . N ie m o że b y ć o n a p ro w a d z o n a ta k ż e n a k a s e ta c h w id eo i in n y c h n o ś n ik a c h a n i w p r a s ie m ło d zieżo w ej i d ziecięcej o ra z n a o k ła d k a c h d z ie n n ik ó w i c z a so p ism , a ta k ż e p rz y u d z ia le m a ło le tn ic h 17. C h o ­ c ia ż u s ta w a n ie o d n o si się w p ro s t do p rz e k a z u , j a k i m j e s t sieć I n t e r n e t , p ro w a d z e n ie re k la m y p iw a n ie j e s t d o p u s z c z a ln e , je ż e li n ie z o s ta n ą s p e łn io n e w y m o g i z a r t. 1 3 1 u .w .t.18 U s ta w o d a w c a p rz e w id u je m o ż liw o ść r e k la m y i p ro m o c ji p iw a n a s łu p a c h i ta b lic a c h re k la m o w y c h i in n y c h s ta ły c h i r u c h o ­ m y c h p o w ie rz c h n ia c h w y k o rz y s ty w a n y c h do re k la m y , je ż e li 20% p o w ie rz c h n i r e k la m y z a jm o w a ć b ę d ą w id o c zn e i c z y te ln e n a p is y in fo rm u ją c e o sz k o d liw o ­ ści sp o ż y c ia a lk o h o lu lu b o z a k a z ie s p rz e d a ż y a lk o h o lu m a ło le tn im . L ite r a ln e b r z m ie n ie p r z e p is u w s k a z u je , iż co n a jm n ie j j e d n a z ty c h in fo rm a c ji p o w in n a z n a le ź ć się n a p la k a c ie r e k la m o w y m 19. W y ty czn e d o ty c z ą c e tr e ś c i, w ielk o ści i s p o so b u u m ie s z c z e n ia n a r e k la m a c h p iw a n a p is ó w in fo rm a c y jn y c h d o ty ­ c z ą c y ch sz k o d liw o śc i s p o ż y w a n ia a lk o h o lu , j a k te ż z a k a z u je g o s p rz e d a ż y o so b o m m a ło le tn im o k r e ś la ro z p o rz ą d z e n ie M in is tr a Z d ro w ia z d n ia 6 lis to ­ p a d a 2 0 0 3 r.20 Z g o d n ie z a r t. 46 u s t. 1 u .w .t., n a p ó j a lk o h o lo w y to p r o d u k t p rz e z n a c z o ­ n y do sp o ż y c ia z a w ie ra ją c y w so b ie a lk o h o l e ty lo w y p o c h o d z e n ia ro ln iczeg o w s tę ż e n iu p rz e k r a c z a ją c y m 0,5% o b jęto ścio w y ch a lk o h o lu . U s ta w o d a w c a w p ro w a d z ił ró w n ie ż z a k a z r e k la m y i p ro m o c ji p ro d u k tó w i u s łu g , k tó ry c h n a z w a , z n a k to w aro w y , k s z t a ł t g r a fic z n y lu b o p a k o w a n ie w y k o rz y s tu je p o d o ­ b ie ń s tw o lu b j e s t to ż s a m e z o z n a c z e n ie m n a p o ju alk o h o lo w eg o lu b in n y m sy m b o le m o b ie k ty w n ie o d n o sz ą c y m się do n a p o ju alk o h o lo w eg o o ra z z a k a z r e k la m y i p ro m o c ji p rz e d s ię b io rc ó w o ra z in n y c h p o d m io tó w , k tó r e w sw o im w iz e r u n k u re k la m o w y m w y k o rz y s tu ją n a z w ę , z n a k to w aro w y , k s z t a ł t g r a ­ ficzn y lu b o p a k o w a n ie z w ią z a n e z n a p o je m a lk o h o lo w y m , je g o p ro d u c e n te m lu b d y s try b u to re m .

16 Z. Okoń, op. cit., s. 161. 17 W. Fill i in., op. cit., s. 124. 18 Z. Okoń, op. cit., 162. 19 W. Fill i in., op. cit., s. 125. 20 W. Orżewski, op. cit., s. 172.

P ro w a d z e n ie re k la m y , p ro m o cji alb o s p o n s o ro w a n ie w y ro b ó w a lk o h o lo ­ w y ch p r z y n ie z a s to s o w a n iu się do w y m o g ó w o k re ś lo n y c h w u s ta w ie z a g ro ż o ­ n e j e s t k a r ą g rz y w n y w w y so k o ści do 2 0 0 ty s . zł, k a r ą o g r a n ic z e n ia w o ln o ści alb o te ż łą c z n ie ty m i k a r a m i 21.

Zakazy i o g ra n iczen ia w reklam ach g ie r h azardow ych

H a z a r d to ro z ry w k a m a ją c a n a c e lu z a s p o k o je n ie p o trz e b r e la k s a c y jn y c h cz ło w ie k a . J e d n a k ż e z b y t w ie lk ie z a a n g a ż o w a n ie w h a z a r d m o że d o p ro w a ­ d zić do u z a le ż n ie n ia i n e g a ty w n y c h s k u tk ó w sp o łe c z n y c h 22. D la te g o te ż u s t a ­ n o w io n o o g r a n ic z e n ia d o ty c z ą c e r e k la m y i p ro m o c ji g ie r h a z a rd o w y c h . U s t a ­ w a z d n i a 19 l i s t o p a d a 2 0 0 9 r. o g r a c h h a z a r d o w y c h 23 ( d a le j: u .g .h .). z a s tą p iła d o ty c h c z a s o b o w ią z u ją c ą u s ta w ę o g r a c h i z a k ła d a c h w z a je m n y c h z d n ia 29 lip c a 1992 r. J e d n a k ż e n ie o d b ie g a o n a w z n a c z n y m s to p n iu od p o p rz e d n ic h u re g u lo w a ń . O b e c n a r e g u la c ja z m ie rz a do w y e lim in o w a n ia n e ­ g a ty w n y c h s k u tk ó w h a z a r d u , a je j z a d a n ie m j e s t z w ię k s z e n ie o c h ro n y sp o łe ­ c z e ń s tw a i p r a w o rz ą d n o ś c i24. C el sw ój re a liz u je , o k r e ś la ją c w a r u n k i u r z ą d z a ­ n ia o ra z z a s a d y p r o w a d z e n ia d z ia ła ln o ś c i h a z a rd o w e j.

G r a h a z a r d o w a j e s t to t e r m i n zbiorczy, k tó r y o b ejm u je: g ry losow e, z a ­ k ła d y w z a je m n e o ra z g r y n a a u to m a ta c h . M in is te r w ła śc iw y do s p r a w f in a n ­ sów p u b lic z n y c h j e s t u p r a w n io n y do r o z s tr z y g a n ia w d ro d z e d ecyzji, czy d a n a g r a lu b z a k ła d j e s t g r ą lo so w ą, z a k ła d e m w z a je m n y m lu b g r ą n a a u to m a c ie w r o z u m ie n iu u .g .h . W a r t. 2 k o m e n to w a n e j u s ta w y z a w a r te z o s ta ły d efin icje ty c h pojęć. Z a g r y lo so w e u w a ż a się gry, k tó r e m a ją n a c e lu w y g ra n e p ie n ię ż ­ n e lu b rz eczo w e, w y n ik z a le ż n y j e s t od p r z y p a d k u , a ic h r e g u la m in o k re ś la szczegółow e w a r u n k i gry. Do te j g r u p y g ie r zaliczy ć n a le ż y : g ry liczbow e, lo te rie p ie n ię ż n e , g ry te le b in g o , g r y c y lin d ry c z n e , g ry w k a r t y (b la c k ja c k , p o k er, b a c c a r a t) , g ry w k o ści, g ry b in g o fa n to w e i p ie n ię ż n e , lo te rie fa n to w e , p ro m o c y jn e i a u d io te k s to w e . D r u g ą k a te g o r ią s ą z a k ła d y w z a je m n e , tj. z a ­ k ła d y o w y g ra n e p ie n ię ż n e lu b rzeczo w e, p o le g a ją c e n a o d g a d y w a n iu w y n i­ k ó w sp o rto w e g o w s p ó łz a w o d n ic tw a ( to ta liz a to r ) czy te ż z a is tn ie n ia in n y c h z d a r z e ń (b u k m a c h e rs tw o ). T rz e c ią k a te g o r ią g ie r h a z a rd o w y c h s ą g ry n a a u to m a ta c h . P o ję cie to o b e jm u je g ry o w y g ra n e p ie n ię ż n e lu b rzeczo w e n a u r z ą d z e n ia c h m e c h a n ic z n y c h , e le k tr o m e c h a n ic z n y c h czy te ż e le k tro n ic z n y c h (ta k ż e k o m p u te ro w y c h ), p rz y czy m t a k a g r a m u s i z a w ie r a ć w so b ie p e w ie n

21 Ibidem, s. 173.

22 L. Wilk, Sankcje za złamanie zakazu reklamy i promocji hazardu, „Prokuratura i Pra­ wo” 2012, nr 5, s. 5.

23 Ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. nr 201, poz. 1540 z późn. zm.).

24 J. Adamczyk, Prawne aspekty reklamy, promocji i sponsoringu w obszarze gier hazardo­ wych, [w:] M. Namysłowska (red.), Reklama, aspekty prawne, Warszawa 2012, s. 347.

e le m e n t lo so w o ści25. P r o w a d z e n ie d z ia ła ln o ś c i, w ty m d z ia ła ln o ś c i m a r k e t i n ­ gow ej w z a k r e s ie g ie r h a z a r d o w y c h j e s t m o ż liw e po s p e łn ie n iu w ym ogów o k re ś lo n y c h w u s ta w ie .

W m y śl a r t. 2 9 u .g .h . z a k a z a n a j e s t r e k la m a i p ro m o c ja g ie r c y lin d ry c z ­ n y c h , g ie r w k a r ty , w k o ści, z a k ła d ó w w z a je m n y c h , a ta k ż e g ie r n a a u to m a ­ ta c h . W z w ią z k u z ty m u s ta w o d a w c a n ie w p ro w a d z ił z a k a z u r e k la m y i p r o ­ m ocji g ier, n a k tó r e m o n o p o l m a p a ń s tw o lu b k tó r e u w a ż a n e s ą z a m a ło sz k o d liw e p o d w z g lę d e m u z a le ż n ie n ia g r a c z a od h a z a r d u . Z a lic z a się do n ic h t a k ie gry, j a k g ry liczb o w e, lo te r ie p ie n ię ż n e , g ry te le b in g o , g ry b in g o p ie n ię ż ­ n e i fa n to w e , lo te r ie fa n to w e i p ro m o c y jn e . K r ą g p o d m io tó w , do k tó ry c h k ie ro w a n e s ą z a k azy , o k re ś lo n y z o s ta ł b a rd z o sz e ro k o . Z g o d n ie z a r t. 29 u s t. 4 u .g .h ., z a k a z y o d n o s z ą się do osób fiz y czn y ch , p ra w n y c h , j a k ró w n ie ż do je d n o s te k o rg a n iz a c y jn y c h n ie m a ją c y c h osobow ości p ra w n e j, k tó r e z le c a ją lu b p r o w a d z ą w s p o m n ia n ą d z ia ła ln o ś ć , u m ie s z c z a ją r e k la m ę , alb o c z e rp ią k o rz y śc i z t a k p o d e jm o w a n y c h d z ia ła ń . U s ta w o d a w c a p r z e w id z ia ł je d n a k w y ją te k w z a k r e s ie r e k la m y i p ro m o c ji g ie r h a z a rd o w y c h . U s ta w a z d n ia 2 6 m a ja 2011 r. n a d a ł a n o w e b r z m ie n ie p rz e p is o w i r e g u lu ją c e m u d o ty c h c z a s t e n w y ją te k . O b e c n ie p r z e ja w ia się o n w ty m , iż d o zw o lo n a j e s t r e k la m a i p ro m o c ja w e w n ą tr z k a s y n a g ry lu b p u n k tu , k tó r y p rz y jm u je z a k ła d y w z a ­ je m n e . N ie j e s t te ż z a b ro n io n e u m ie s z c z e n ie n a z e w n ą tr z b u d y n k u czy w m ie jsc a c h , g d z ie z n a jd u je się k a s y n o g ry lu b p u n k t p rz y jm o w a n ia z a k ła ­ dów w z a je m n y c h , o z n a c z e n ia p o d m io tu , logo firm y lu b n a z w y p ro w a d z o n e j d z ia ła ln o ś c i. N o w e liz a c ja u s ta w y z 2011 r. p rz e w id z ia ła , iż w p r z y p a d k u , gdy z a k ła d y w z a je m n e p ro w a d z o n e s ą p rz e z sieć I n t e r n e t , m o żliw e j e s t p r o w a ­ d z e n ie d z ia ła ln o ś c i re k la m o w e j i p ro m o c y jn e j p o p rz e z o k r e ś le n ie w z e zw o le ­ n i u s tr o n y in te r n e to w e j, k t ó r a s łu ż y u r z ą d z a n iu ta k ic h z a k ła d ó w 26. Z g o d n ie z u s t a w ą o g r a c h h a z a rd o w y c h , z a r e k la m ę n a le ż y u w a ż a ć ro z p o w s z e c h n ia ­ n ie z n a k ó w to w a ro w y c h , sy m b o li g ra fic z n y c h , a ta k ż e in n y c h o z n a c z e ń z w ią ­ z a n y c h z g r ą c y lin d ry c z n ą , g r ą w k a rty , w k o ści, z a k ła d a m i w z a je m n y m i albo g r ą n a a u to m a ta c h . P o p rz e z r e k la m ę ro z u m ie się ró w n ie ż ro z p o w s z e c h n ia n ie n a z w i sy m b o li g ra fic z n y c h p o d m io tó w , k tó r e z a jm u ją się p ro w a d z e n ie m t a ­ k ie j d z ia ła ln o ś c i o ra z in fo rm o w a n ie m o m ie js c a c h , g d zie s ą o n e o rg a n iz o w a n e alb o o m o ż liw o śc ia c h u c z e s tn ic tw a w n ich .

U s ta w a n ie r e g u lu je s a n k c ji k a r n y c h z a n a r u s z e n ie p rz e p is ó w d o ty c z ą ­ c y ch d z ia ła ln o ś c i re k la m o w e j i p ro m o c y jn e j, lecz o d s y ła do p rz e p is ó w k o d e k ­ s u k a r n e g o sk a rb o w e g o . U r e g u lo w a n ie to z n a jd u je się w a r t. 1 10a k .k .s., k tó r y s tw ie r d z a , iż k a r z e g rz y w n y w w y so k o śc i do 7 2 0 s ta w e k d z ie n n y c h p o d le g a te n , k to n ie s to s u je się do z a s a d o k re ś lo n y c h p rz e z u .g .h . w z a k re s ie p ro w a d z e n ia d z ia ła ln o ś c i re k la m o w e j lu b p ro m o c y jn e j g ie r h a z a rd o w y c h .

25 W. Orżewski, op. cit., s. 177. 26 J. Adamczyk, op. cit., s. 354-359.

T a k a s a m a k a r a p r z e w id z ia n a j e s t w s to s u n k u do osób, k tó r e c z e rp ią k o rz y ­ ści z r e k la m y lu b p ro m o c ji ta k ic h g ie r lu b z a k ła d ó w alb o te ż p r o m u ją je w b re w p rz e p is o m u s ta w y 27.

Zakazy i og ra n iczen ia w reklam ach żyw n ości

N a g ru n c ie p r a w a p o lsk ie g o k w e s tie z w ią z a n e z d z ia ła ln o ś c ią r e k la m o w ą o b e jm u ją c ą ż y w n o ść o k r e ś la g łó w n ie u s t a w a z d n ia 25 s ie r p n ia 2 0 0 6 r. o b e z p ie c z e ń s tw ie ży w n o ści i ż y w ie n ia 28 (d a le j: u .b .ż.). D u ż e z n a c z e n ie p r z y ­ p is u je s ię ró w n ie ż d w ó m in n y m u s ta w o m , m ia n o w ic ie : u s ta w ie z d n ia 21 g r u d n ia 2 0 0 0 r. o ja k o ś c i h a n d lo w e j a r ty k u łó w ro ln o -sp o ż y w c z y c h i u s t a ­ w ie z d n ia 17 g r u d n ia 2 0 0 4 r. o r e je s tr a c ji i o c h ro n ie n a z w i o z n a c z e ń p r o ­ d u k tó w ro ln y c h i śro d k ó w sp o ży w cz y ch o ra z o p r o d u k ta c h tra d y c y jn y c h 29. W p r a w ie e u ro p e js k im p r o b le m a ty k a re k la m y ży w n o ści z o s ta ła u r e g u lo w a n a r o z p o r z ą d z e n ie m n r 1 7 8 /2 0 0 2 P a r l a m e n t u E u ro p e js k ie g o i R a d y z d n ia 28 s ty c z n ia 2 0 0 2 r. u s ta n a w ia ją c y m og ó ln e z a s a d y i w y m a g a n ia p r a w a ży w ­ n ościow ego, p o w o łu ją c y m E u r o p e js k i U r z ą d ds. B e z p ie c z e ń s tw a Ż yw ności o ra z o p is u ją c y m p ro c e d u ry w s p r a w ie b e z p ie c z e ń s tw a ży w n o ści. R o z p o rz ą ­ d z e n ie ż y w n o ść t r a k t u j e ja k o s y n o n im śro d k ó w spożyw czych. Z a lic z a do n ic h s u b s ta n c je lu b p ro d u k ty , k tó r e s ą p rz e tw o rz o n e , częściow o p rz e tw o rz o n e albo n ie p rz e tw o rz o n e i je d n o c z e ś n ie z o s ta ły p rz e z n a c z o n e do sp o ż y c ia p rz e z lu d z i albo sp o ż y c ia ta k ie g o m o ż n a się sp o d ziew ać.

U s ta w a o b e z p ie c z e ń s tw ie ż y w n o ści i ż y w ie n ia m a z a z a d a n ie c h ro n ić k o n s u m e n ta p o p rz e z w s k a z a n ie z a s a d p ra w id ło w e g o o z n a c z e n ia żyw ności. W ym ogi te z a w a r te z o s ta ły w a r t. 45 u .b .ż. W y z n a c z a ją o n e w ła śc iw y sposób o z n a k o w a n ia ś r o d k a sp o ży w czeg o w c e lu n i e w p r o w a d z a n ia k o n s u m e n t a w b łą d . M a ją o n e z a s to s o w a n ie ró w n ie ż do r e k l a m i p r e z e n ta c ji ś ro d k ó w sp o ż y w c z y c h , p r z e d e w s z y s tk im o d n o ś n ie ic h k s z t a ł t u , w y g lą d u , o p a k o w a ­ n ia , u ż y ty c h m a te r ia łó w , a t a k ż e s p o s o b u i o to c z e n ia p r e z e n ta c ji. R e k la m a t a k i c h p ro d u k tó w , j a k s u p le m e n ty d ie ty , w o d y m in e r a ln e , ż y w n o ść w z b o g a ­ c o n a s k ła d n ik a m i m in e r a ln y m i, p o d d a n a z o s ta ła s z c z e g ó ln e m u u r e g u lo ­ w a n iu . R o z p o rz ą d z e n ie M i n i s t r a Z d ro w ia z d n ia 16 w r z e ś n ia 2 0 1 0 r. d o ty ­ czy ś ro d k ó w sp o ż y w c z y c h s p e c ja ln e g o p r z e z n a c z e n ia ży w ien io w eg o . Z a w ie ra ono w y ty c z n e w z a k r e s ie śro d k ó w sp o ży w czy ch , k tó r e z o s ta ły p rz e z n a c z o n e d la n ie m o w lą t i d z ie c i do 3 r o k u ż y c ia , ś ro d k ó w d ie te ty c z n y c h o m e d y c z n y m p r z e z n a c z e n iu czy te ż b e z g lu te n o w y c h ś ro d k ó w sp o ży w czy ch . W y m a g a n ia

27 W. Orżewski, op. cit., s. 178-179.

28 Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. z 2010 r., nr 136, poz. 914).

d o ty czące r e k la m y w ód m in e ra ln y c h , źró d ło w y ch i sto ło w y ch z a w a r te z o sta ły w ro z p o rz ą d z e n iu M in is tr a Z d ro w ia z d n ia 31 m a r c a 2011 r.30 P o ls k i u s ta w o d a w c a n ie p o d a ł le g a ln e j d e fin ic ji re k la m y . N a p o trz e b y u s ta w y o b e z p ie c z e ń s tw ie ż y w n o śc i i ż y w ie n ia p r z y jm u je się , iż ch o d z i 0 d e fin ic ję z a w a r tą w d y re k ty w ie 2 0 0 6 /1 1 4 /W E P a r l a m e n t u E u ro p e js k ie g o 1 R a d y z d n ia 12 g r u d n ia 2 0 0 6 r. S ta n o w i o n a , iż r e k la m a to p r z e d s ta w ie n ie w ja k ie jk o lw ie k fo rm ie w r a m a c h d z ia ła ln o ś c i h a n d lo w e j, g o sp o d a rc z e j, r z e ­ m ie śln ic z e j lu b w y k o n y w a n ia w o ln y c h zaw o d ó w w c e lu w s p ie r a n ia z b y tu to w a ró w lu b u s łu g , w ty m n ie ru c h o m o ś c i, p r a w i z o b o w ią z a ń . N ie p r z e s tr z e ­ g a n ie w y m a g a ń z w ią z a n y c h z r e k la m ą śro d k ó w sp o ży w czy ch z a g ro ż o n e j e s t k a r ą p ie n ię ż n ą w w y so k o ści do tr z y d z ie s to k ro tn e g o p rz e c ię tn e g o w y n a g r o ­ d z e n ia m ie się c z n e g o 31.

Zakazy i og ra n iczen ia w reklam ach

p rod u k tów leczn iczy ch

N a g ru n c ie p r a w a fa rm a c e u ty c z n e g o b a rd z o w a ż n ą k w e s tią j e s t r e k la m a p ro d u k tó w le c z n ic zy c h k ie r o w a n a z a ró w n o do p a c je n tó w , j a k i s p e c ja lis tó w w z a k r e s ie s łu ż b y z d ro w ia . J e s t to is to tn e , g d y ż r e k la m a t a k a d o s ta rc z a in fo rm a c ji o d o s tę p n y c h n a r y n k u ró ż n y c h r o d z a ja c h te r a p ii, w s k a z u ją c m o ż ­ liw o ść n a b y c ia d a n y c h le k ó w b e z re c e p ty . R e g u la c ja w z a k r e s ie re k la m y ta k ic h p ro d u k tó w m a z a p e w n ić b e z p ie c z e ń s tw o ic h s to s o w a n ia , j a k ró w n ie ż c h ro n ić in te r e s y p a c je n tó w i b u d ż e tu p a ń s tw a . Z a ró w n o n a p o zio m ie k r a jo ­ w y m , j a k i u n ijn y m r y n e k p ro d u k tó w le c z n ic zy c h p o d d a n y z o s ta ł k o m p le k s o ­ w ej re g u la c ji p r a w n e j. Z a s a d y p ro w a d z e n ia r e k la m y p ro d u k tó w le c z n ic zy c h o ra z w sz e lk ie z w ią z a n e z n i ą o g ra n ic z e n ia re g u lu je g łó w n ie u s ta w a z d n ia 6 w r z e ś n ia 2 0 0 1 r. - P ra w o fa rm a c e u ty c z n e 32 (d a le j: p r.fa rm .). Z a g a d n ie n ia te g o d o ty c zy ró w n ie ż ro z p o rz ą d z e n ie M in is tr a Z d ro w ia z d n ia 21 lis to p a d a 2 0 0 8 r. w s p r a w ie r e k la m y p ro d u k tó w le c z n ic zy c h , u s ta w a o z w a lc z a n iu n ie u c z c iw ej k o n k u re n c ji, u s ta w a o ra d io fo n ii i te le w iz ji, p ra w o a u to r s k ie , p ra w o p ra s o w e , k o d e k s cyw ilny, k o d e k s k a r n y czy te ż k o d e k s y e ty c z n e 33.

P r a w o fa rm a c e u ty c z n e im p le m e n tu je r o z w ią z a n ia p rz y ję te n a g ru n c ie d y re k ty w y P a r l a m e n t u E u ro p e js k ie g o i R a d y 2 0 0 1 /8 3 /W E . P o ls k ie p rz e p is y p o n o w n ie z h a rm o n iz o w a n o z p r a w e m u n ijn y m w s k u te k d o s to s o w a n ia ic h do k o le jn e j d y re k ty w y 2 0 0 7 /2 4 /W E 34. W d y re k ty w ie 2 0 0 1 /8 3 /W E z o s ta ła z a w a r ­

30 W. Orżewski, op. cit., s. 176. 31 W. Fill i in., op. cit., s. 106.

32 Ustawa z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz.U. nr 126, poz. 1381 z późn. zm.).

33 M. Roszak, Podstawowe zagadnienia reklamy produktów leczniczych w polskim prawie farmaceutycznym, [w:] M. Namysłowska (red.), op. cit., s. 315, 316.

t a le g a ln a d e fin ic ja p r o d u k tu leczn iczeg o . Z g o d n ie z n i ą p r o d u k te m le c z n i­ czy m j e s t s u b s ta n c ja lu b m ie s z a n in a s u b s ta n c ji, k tó r a p r z e d s ta w ia n a j e s t za ta k ą , k tó r a p o s ia d a w ła śc iw o śc i z a p o b ie g a n ia lu b le c z e n ia ch o ró b w y s tę p u ją ­ cy ch u lu d z i lu b z w ie r z ą t alb o te ż p o d a w a n a j e s t w c e lu p o s ta w ie n ia d ia g n o ­ zy lu b p rz y w ró c e n ia , p o p r a w ie n ia alb o m o d y fik a c ji fizjo lo g iczn y ch fu n k c ji o r g a n iz m u w s k u te k d z ia ła ń fa rm a k o lo g ic z n y c h , im m u n o lo g ic z n y c h lu b m e ­ ta b o lic z n y c h .

W m y ś l a r t. 52 p r.fa rm . r e k la m a p r o d u k tu lecz n iczeg o to d z ia ła ln o ś ć p o le g a ją c a n a in fo rm o w a n iu lu b z a c h ę c a n iu do s to s o w a n ia ta k ie g o p r o d u k tu , a je d n o c z e ś n ie m a ją c a n a c e lu z w ię k s z e n ie liczb y p r z e p is y w a n y c h r e c e p t albo d o s ta rc z e n ie , s p rz e d a ż lu b k o n s u m p c ję p ro d u k tó w le c z n ic zy c h 35. N a c z e ln y S ą d A d m in is tr a c y jn y w W a rs z a w ie w w y ro k u z d n ia 10 m a r c a 2 0 1 0 r. s tw ie r ­ dził, iż „ in fo rm o w a n ie i z a c h ę c a n ie do s to s o w a n ia p r o d u k tu leczn iczeg o to d w ie ró w n o rz ę d n e , o d rę b n e p r z e s ła n k i re k la m o w e g o c h a r a k t e r u d z ia ła ln o śc i. M o g ą w y s tą p ić łą c z n ie , choć z a is tn ie n ie je d n e j z n ic h w y s ta rc z y do p rz y ję c ia , że d z ia ła ln o ś ć m a c h a r a k t e r r e k la m y ”36. Ze w z g lę d u n a c h a r a k t e r leków , k tó ry c h n a d m ie r n e p rz y jm o w a n ie m o że d o p ro w a d z ić do u z a le ż n ie n ia , u s t a ­ w o d a w c a w p ro w a d z ił o g r a n ic z e n ia w z a k r e s ie r e k la m y p ro d u k tó w leczn i- czy ch 37. O g ó ln y z a k a z z n a jd u je sw ój w y ra z w a r t. 56 p r.fa rm . N ie j e s t do­ p u s z c z a ln a r e k la m a p ro d u k tó w le c z n ic zy c h n ie d o p u sz c z o n y c h do o b ro tu n a te r y to r iu m P o ls k i, d o p u sz c z o n y c h do o b r o tu b e z k o n ie c z n o śc i u z y s k a n ia p o ­ z w o le n ia , o k tó ry c h m o w a w a r t. 4 k o m e n to w a n e j u s ta w y 38, j a k ró w n ie ż ta k ic h , k tó r e z a w ie r a ją in fo rm a c je n ie z g o d n e z C h a r a k t e r y s t y k ą P r o d u k tu L e czn iczeg o a lb o z C h a r a k t e r y s t y k ą P r o d u k tu L eczn iczeg o W e te ry n a ry jn e g o .

U s ta w a w y ró ż n ia r e k la m ę k ie r o w a n ą do p u b lic z n e j w ia d o m o śc i, a ta k ż e re k la m ę , k tó re j a d r e s a ta m i s ą o soby u p r a w n io n e do w y s ta w ia n ia r e c e p t alb o o soby p ro w a d z ą c e o b ró t p r o d u k ta m i lec z n ic zy m i. P e w n e z a k a z y d o ty c z ą j e d y ­ n ie r e k la m y s k ie ro w a n e j do p u b lic z n e j w ia d o m o śc i. W y n ik a to z f a k tu , iż n a le ż y z a p e w n ić w ię k s z ą o c h ro n ę osobom , k tó r e n ie s ą s p e c ja lis ta m i w d z ie ­ d z in ie , j a k ą j e s t m e d y c y n a . O b e jm u ją o n e ró ż n e a s p e k ty re k la m y . Z a lic z a się do n ic h z a k a z y w y m ie n io n e w a r t. 55 p r.fa rm . W t a k a d re s o w a n e j re k la m ie p r o d u k tu leczn iczeg o n ie m o g ą p r e z e n to w a ć oso b y z n a n e p u b lic z n ie , n a u k o w ­ cy, o so b y p o s ia d a ją c e w y k s z ta łc e n ie m e d y c z n e lu b fa r m a c e u ty c z n e lu b s u g e ­ ru ją c e p o s ia d a n ie ta k ie g o w y k s z ta łc e n ia , j a k ró w n ie ż o d w o ły w ać się do ich z a le c eń . P o n a d to tr e ś ć ta k ie j r e k la m y n ie m oże s u g e ro w a ć , że m o ż liw e j e s t

35 W. Orżewski, op. cit., s. 174.

36 Wyrok NSA z dnia 10 marca 2010 r., sygn. II GSK 461/09, LEX nr 596846. 37 R. Szczęsny, Reklama farmaceutyczna i pokrewna, Warszawa 2010, s. 203.

38 Zgodnie z art. 4 ust. 1 pr.farm., do obrotu bez konieczności uzyskania pozwolenia zostały dopuszczone produkty lecznicze sprowadzane z zagranicy, jeżeli ich zastosowanie jest niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia pacjenta, pod warunkiem że dany produkt leczniczy jest dopuszczony do obrotu w kraju, z którego jest sprowadzany i posiada aktualne pozwolenie

u n ik n ię c ie p o ra d y le k a r s k ie j lu b z a b ie g u c h iru rg ic z n e g o , sz czeg ó ln ie w s k u te k p o s ta w ie n ia d ia g n o z y lu b z a le c a n ia le c z e n ia w d ro d z e k o re s p o n d e n c y jn e j, a n i te g o , że o so b a z d ro w a , k tó r a p rz y jm u je p r o d u k t leczniczy, p o p ra w i sw ój s t a n z d ro w ia , a n ie p rz y jm o w a n ie p r o d u k tu lec zn iczeg o m o że p o g o rsz y ć je j s t a n z d ro w ia (z a w y ją tk ie m sz c z e p ie ń ), że p r o d u k t le c z n ic zy j e s t ś ro d k ie m sp o ­ ż y w czy m , k o s m e ty c z n y m lu b in n y m a r t y k u ł e m k o n s u m p c y jn y m o ra z że z n a tu r a ln e g o p o c h o d z e n ia le k u w y n ik a je g o s k u te c z n o ś ć lu b b e z p ie c z e ń stw o s to s o w a n ia . T re śc i r e k la m y s k ie ro w a n e j do p u b lic z n e j w ia d o m o śc i n ie m o g ą z a w ie ra ć z a p e w n ie n ia , iż p rz y jm o w a n ie ta k ie g o le k u j e s t g w a r a n c ją n a u z y ­ s k a n ie w ła śc iw e g o s k u t k u , n ie p o s ia d a ż a d n y c h d z ia ła ń n ie p o ż ą d a n y c h , a ta k ż e , że j e s t le p s z y lu b co n a jm n ie j ró w n y j a k in n y p r o d u k t leczniczy. T re śc i te n ie m o g ą p o p rz e z p o w o ły w a n ie się n a szczeg ó ło w e o p isy p r z y p a d ­ k ó w i o b jaw ó w c h o ro b y p ro w a d z ić do b łę d n e j a u to d ia g n o z y . P o n a d to n ie m o g ą o n e, w s to s u n k u do w s k a z a ń te r a p e u ty c z n y c h , o d n o sić się w fo rm ie z a trw a ż a ją c e j lu b w p ro w a d z a ją c e j w b łą d . Z a k a z a n e j e s t , a b y tr e ś ć re k la m y p o s ia d a ła n ie w ła ś c iw e , n ie p o k o ją c e lu b m y lą c e o k r e ś le n ia p rz e d s ta w io n y c h g ra fic z n ie z m ia n ch o ro b o w y c h , o b r a ż e ń lu d z k ie g o c ia ła lu b d z ia ła n ia p r o d u k ­ t u le c zn iczeg o n a lu d z k ie ciało lu b je g o części. A rt. 57 p r.fa rm . w s k a z u je d a ls z e o g ra n ic z e n ia w z a k r e s ie r e k la m y k ie ro w a n e j do p u b lic z n e j w ia d o m o ­ ści. Z a k a z a n a j e s t r e k la m a p ro d u k tó w le c z n ic zy c h , k tó r e w y d a w a n e s ą j e d y ­ n ie w o p a r c iu o w y s ta w ia n e re c e p ty , z a w ie r a ją ś ro d k i o d u rz a ją c e lu b s u b ­ s ta n c je p s y c h o tro p o w e , z n a jd u ją się n a liś c ie r e f u n d o w a n y c h p r o d u k tó w le c z n ic zy c h o ra z in n y c h , o id e n ty c z n y c h n a z w a c h j a k te u m ie sz c z o n e n a w y k a z a c h , k tó r e m o g ą b yć d o p u sz c z o n e do w y d a w a n ia b ez recep ty . Z a k a z t e n n ie m a je d n a k z a s to s o w a n ia do r e k la m y s z c z e p ie ń o c h ro n n y c h 39. O g r a n ic z e n io m w z a k r e s ie d z ia ła ln o ś c i re k la m o w e j p o d le g a ró w n ie ż r e ­ k la m a k ie r o w a n a do p ro fe s jo n a lis tó w s łu ż b y z d ro w ia . I s to tn e j e s t , a b y p r z e ­ k a z y w a ła o n a r z e te ln e , a k tu a ln e in fo rm a c je , u m o ż liw ia ją c e w y p ra c o w a n ie w ła s n e j o p in ii n a t e m a t w a rto ś c i te r a p e u ty c z n e j p r o d u k tu leczn iczeg o . In fo r­ m a c ja p o w in n a z a w ie ra ć d a tę je j s p o r z ą d z e n ia lu b d a tę o s ta tn ie j a k tu a liz a c ji. D a n e z a c z e r p n ię te z in n y c h p r a c n a u k o w y c h (c y ta ty , ta b e le , ilu s tr a c je ) m u ­ s z ą b y ć o d tw o rz o n e z g o d n ie z p ie rw o w z o re m i w s k a z y w a ć źró d ło ic h p o c h o ­ d z e n ia . R e k la m a t a k a p o w in n a z a w ie ra ć d a n e zg o d n e z C h a r a k te r y s ty k ą P r o d u k t u L e czn iczeg o alb o C h a r a k t e r y s t y k ą P r o d u k t u L eczn iczeg o W e te ry ­ n a ry jn e g o i in fo rm a c ję o p rz y z n a n e j k a te g o r ii d o stę p n o ś c i, a w p r z y p a d k u p ro d u k tó w le c z n ic zy c h u m ie s z c z o n y c h n a w y k a z a c h le k ó w r e fu n d o w a n y c h - ró w n ie ż in fo rm a c ję o c e n ie u rz ę d o w e j d e ta lic z n e j i m a k s y m a ln e j kw ocie d o p ła ty p o n o szo n e j p rz e z p a c je n ta . W p r z y p a d k u g d y r e k la m a m a n a c e lu d o s ta rc z e n ie p ró b e k , m o ż liw e j e s t a d r e s o w a n ie je j je d y n ie do osób u p o w a ż ­ n io n y c h do w y s ta w ia n ia re c e p t. R e k la m a t a k a słu ż y g łó w n ie z a p o z n a n iu 39 J. Adamczyk, M. Świerczyński, Produkty lecznicze i wyroby medyczne, [w:] E. Traple (red. nauk.), op. cit., s. 68-70.

le k a r z y z ta k i m p r o d u k te m , a n a s tę p n ie p r z e k a z a n iu ic h p a c je n to m . P o d le g a o n a je d n a k o g ra n ic z e n io m , k tó r e w y ra ż o n e z o s ta ły w a r t. 55 u s t. 3 p r.fa rm . W a r u n k ie m k o n ie c z n y m j e s t w c z e śn ie jsz e p is e m n e w y s tą p ie n ie do p r z e d s t a ­ w ic ie la h a n d lo w e g o lu b m e d y c z n e g o o d o s ta r c z e n ie p ró b e k p r o d u k tu p rz e z o soby u p r a w n io n e do w y p is y w a n ia re c e p t. P r z e d s ta w ic ie l h a n d lo w y lu b m e ­ d y c z n y m u s i p ro w a d z ić e w id e n c ję d o s ta r c z a n y c h p ró b e k . K a ż d a p r ó b k a m u s i b yć m n ie js z a n iż n a jm n ie js z e o p a k o w a n ie d a n e g o p r o d u k tu d o p u sz c z o n e do o b ro tu w P o lsce i b y ć o p a tr z o n a n a p is e m : „ P ró b k a b e z p ła tn a - n ie do s p r z e ­ d a ż y ”, a w z a łą c z e n iu do k a ż d e j p ró b k i d o s ta r c z o n a C h a r a k te r y s ty k a P r o d u k ­ t u L eczn iczeg o alb o C h a r a k t e r y s t y k a P r o d u k tu L eczn iczeg o W e te r y n a ry jn e ­ go. W u s t a w i e w s k a z a n y j e s t r ó w n ie ż l im it p r z e w id z ia n y c h o p a k o w a ń m o ż liw y c h do d o s ta r c z e n ia je d n e j oso b ie w p r z e c ią g u ro k u , k tó r y n ie m oże b yć w ię k s z y n iż p ię ć o p a k o w a ń . R e k la m a , k tó r a m a n a c e lu d o s ta r c z e n ie b e z p ła tn y c h p ró b e k p r o d u k tu leczn iczeg o , n ie m o że d o ty c zy ć p r o d u k tó w le c z ­ n ic z y c h z a w ie r a ją c y c h ś r o d k i o d u r z a ją c e lu b s u b s ta n c je p s y c h o tro p o w e . W s to s u n k u do r e k la m y s k ie ro w a n e j do p ro fe s jo n a lis tó w s łu ż b y z d ro w ia u r e ­ g u lo w a n y z o s ta ł z a k a z w rę c z a n ia , o fe ro w a n ia i o b ie c y w a n ia t a k im osobom o ra z p rz y jm o w a n ia p rz e z te oso b y in n y c h k o rz y śc i od osób z a jm u ją c y c h się t ą d z ia ła ln o ś c ią re k la m o w ą . Z a lic z a się do n ic h k o rz y śc i m a te r ia ln e , p re z e n ty i in n e u ła tw ie n ia , n a g ro d y , w y cieczk i a ta k ż e o rg a n iz o w a n ie i fin a n s o w a n ie s p o tk a ń p ro m o c y jn y c h p ro d u k tó w le c z n ic zy c h , p o d c z a s k tó ry c h p rz e ja w y go­ ś c in n o śc i w y k r a c z a ją p o z a g łó w n y cel te g o s p o tk a n ia . Z a k a z n ie o b ejm u je p rz e d m io tó w o w a r to ś c i m a te r ia ln e j m n ie js z e j n iż 100 zł, z w ią z a n y c h z p r a k ­ ty k ą m e d y c z n ą lu b f a r m a c e u ty c z n ą , o p a trz o n y c h z n a k ie m re k la m u ją c y m d a n ą firm ę lu b p r o d u k t le c z n ic z y 40.

W nioski

Z g o d n ie z K o n s ty tu c ją R P s p o łe c z n a g o s p o d a rk a r y n k o w a o p a r t a j e s t n a w o ln o ści d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j. P o d s ta w ą te j d z ia ła ln o ś c i j e s t m o żliw o ść z a p o z n a n ia p o te n c ja ln y c h k lie n tó w z o fe ro w a n y m p ro d u k te m . D o k o n u je się to p o p rz e z p r o w a d z e n ie d z ia ła ln o ś c i m a r k e tin g o w e j, w s k a z u ją c e j z a le ty p r z e d s ta w ia n y c h w yrobów . J e d n a k ż e u ż y w a n ie n ie k tó r y c h z o fe ro w a n y c h p r o d u k tó w w ią ż e się z n e g a ty w n y m i n a s tę p s tw a m i. Z te g o w z g lę d u p o d d a n e z o s ta ły o n e sz c z e g ó ln y m re g u la c jo m w z a k r e s ie ic h p ro d u k c ji, d z ia ła ń m a r k e ­ tin g o w y c h i s p rz e d a ż o w y c h 41. Z g o d n ie z a r t. 22 K o n s ty tu c ji R P o g ra n ic z e n ie w o ln o ści d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j j e s t d o p u s z c z a ln e ty lk o w d ro d z e u s ta w y i ty lk o ze w z g lę d u n a w a ż n y in te r e s p u bliczny.

40 M. Roszak, op. cit., s. 328, 329.

41 A. Michalak, Prawne aspekty reklamy, promocji i sponsorowania wyrobów tytoniowych, „Przegląd Prawa Handlowego” sierpień 2006, s. 28.

Sum m ary

S e l e c t e d a s p e c t s o f t h e p r o h i b i t i o n o n a d v e r t i s i n g i n t h e P o l i s h l e g a l s y s t e m

Key words: advertising, alcohol, food, cigarettes, drugs.

A d v e r tis in g is a n in te g r a l p a r t o f h u m a n life. T h is p h e n o m e n o n is a s s o ­ c ia te d w ith th e d e v e lo p m e n t o f s o c ie tie s, th e e x is te n c e o f th e m a r k e t, tr a d e a n d e x c h a n g e o f goods.

S t a t e p u r s u e s a p o licy i n th e fie ld o f a d v e r tis in g , a m o n g o th e r s , b y s e ttin g r e s tr ic tio n s o n th e m a r k e tin g o f alc o h o lic b e v e ra g e s ( th e f ir s t r e g u la ­ t io n in th i s a r e a h a s b e e n in tr o d u c e d w ith th e A ct o f 26 O c to b e r 1982 u p b r in g in g in s o b rie ty a n d c o u n te r a c tin g alc o h o lism ), to b acc o p ro d u c ts (L aw o f 9 N o v e m b e r 1995 o n p r o te c tio n o f h e a l t h a g a in s t th e c o n s e q u e n c e s o f u se to b acco a n d to b acco p ro d u c ts ), m a r k e tin g a c tiv itie s in th e fie ld o f g a m in g (A ct o f 19 N o v e m b e r 2 0 0 9 - g a m b lin g ), food a d v e r tis in g (A ct o f 21 D e c e m b e r 2 0 0 0 - c o m m e rc ia l q u a lity - food a n d a g r ic u ltu r e , th e A ct o f 17 D e c e m b e r 2 0 0 4 - r e g is tr a tio n a n d p ro te c tio n o f n a m e s a n d d e s ig n a tio n s o f a g r ic u ltu r a l p r o d u c ts a n d fo o d stu ffs a n d tr a d i t i o n a l p ro d u c ts ) a n d m e d ic in a l p r o d u c ts fo r b o th p a t i e n t s a n d also e x p e r ts in th e fie ld o f h e a l t h c a r e - th i s is i m p o r ta n t b e c a u s e s u c h a d v e r tis in g h a s a n a im to e n s u r e th e s a fe ty o f m e d ic in a l p r o ­ d u c ts a n d to p r o te c t th e in t e r e s t s o f th e p a t i e n t s a n d th e s t a t e b u d g e t.