Piotr Kasprzyk
Podstawowe zagadnienia dotyczące
systemu rejestracji stanu cywilnego
na Ukrainie
Studia Prawnoustrojowe nr 9, 123-139
2009
P iotr Kasprzyk
K a to lic k i U n iw e r s y te t L u b e ls k i
Podstaw ow e zagadnienia dotyczące
system u rejestracji stanu cyw ilnego na Ukrainie
O k re ś le n ie p ra w id ło w e g o s t a n u cy w iln e g o o b y w a te li j e s t p o d s ta w o w y m w a r u n k ie m w o b ro cie p ra w n y m w e w s z y s tk ic h p a ń s tw a c h e u ro p e js k ic h . Z a ró w n o o soby fizy czn e , j a k i p a ń s tw o s ą z a in te r e s o w a n i, a b y s t a n c y w iln y b y ł w ła śc iw ie w p is a n y do k s ią g s t a n u cy w iln eg o . D o ty czy to ró w n ie ż w s z y s tk ic h z d a r z e ń p r a w n y c h p o d le g a ją c y c h o b o w iązk o w ej r e je s tr a c ji. R e je s tr a c ja s t a n u cy w iln eg o n a U k r a in ie - p o d o b n ie j a k i w P o lsc e - j e s t d o m e n ą p a ń s tw a . O czy w iście sp o só b re a liz a c ji te g o z a d a n ia ró ż n i o b a s y s te m y p r a w n e , a p o d s ta w o w y m c z y n n ik ie m w p ły w a ją c y m n a t ę h e te ro g e n ic z n o ś ć j e s t u s y tu o w a n ie u rz ę d ó w z a jm u ją c y c h się r e je s tr a c ją z d a r z e ń is to tn y c h z p u n k t u w id z e n ia s t a n u c y w iln e g o w s t r u k t u r z e o rg a n ó w p a ń s tw a . W y d aje się , że to u s y tu o w a n ie s ta n o w i p o d s ta w o w e k r y te r iu m o d ró ż n ia ją c e p o sz c z e g ó ln e s y s te m y r e je s tr a c ji s t a n u cy w iln eg o ta k ż e w in n y c h k r a ja c h e u r o p e js k ic h . W P o lsce, p o m i m o że j e s t to z a d a n i e z z a k r e s u a d m i n i s t r a c j i r z ą d o w e j, o b e c n ie j e s t re a liz o w a n e p rz e z o rg a n y gm iny, a u r z ą d s t a n u cy w iln eg o j e s t k o m ó rk ą o r g a n iz a c y jn ą u r z ę d u g m in y 1. P r z e p is a r t. 6 u s t. 1 u s ta w y z d n ia 29 w r z e ś n ia 1986 r. - P ra w o o a k ta c h s t a n u c y w iln e g o 2 w b r z m ie n iu o b o w ią z u ją c y m
1 Zob. art. 3 pkt 19 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych między organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. nr 34, poz. 198 ze zm.). W Niemczech obecnie na poziomie federalnym obowiązuje ustawa z dnia 8 sierpnia 1957 r. o stanie cywilnym (Personen
standsgesetz - dalej: PStG). Po 25 latach starań o reformę władze federalne dopiero 19 lutego
2007 r. przeforsowały ustawę o reformie prawa o aktach stanu cywilnego, która ostatecznie weszła w życie 1 stycznia 2009 r., „Bundesgesetzblatt” I (dalej: BGB I) 2007, nr 5, s. 122. Rejestracja stanu cywilnego w Niemczech, jako zadanie z zakresu administracji państwowej, przekazana została jako zadanie zlecone gminom, por. § 51 PStG, BGB I, s. 1125.
2 Tekst jedn. Dz.U. 2004, nr 161, poz. 1688 ze zm. (dalej: p.a.s.c.). Z dniem 27 maja 1990 r. na podstawie art. 39 pkt 2 ustawy kompetencyjnej przepis art. 6 ust. 1-2 p.a.s.c. otrzymał brzmienie: „Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca (zastępcy). Kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest wójt lub burmistrz (prezydent). Rada gminy może powołać innego kierownika urzędu stanu cywilnego i jego zastępcę (zastępców)”.
p rz e d n o w e liz a c ją d o k o n a n ą u s t a w ą z d n ia 17 m a ja 1990 r. s ta n o w ił, iż c z y n n o śc i z z a k r e s u r e je s tr a c ji s t a n u c y w iln eg o d o k o n u je k ie ro w n ik u r z ę d u s t a n u cy w iln eg o , k tó r y j e s t te re n o w y m o rg a n e m a d m in is tr a c ji p a ń s tw o w e j o w ła śc iw o śc i szc zeg ó ln ej s to p n ia p o d sta w o w e g o .
1. O gólne w iad om ości d otyczące system u rejestracji
sta n u cy w iln eg o n a U k rainie
P r a w n e i o r g a n iz a c y jn e p o d s ta w y d z ia ła ln o ś c i o rg a n ó w r e je s tr a c ji s t a n u cy w iln eg o o k re ś lo n e s ą w u s ta w ie z d n ia 2 4 g r u d n ia 1993 r. — O o rg a n a c h r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u c y w iln e g o 3 . W s y s te m ie p r a w n y m U k r a in y j e s t o n a p o d sta w o w y m a k te m p r a w n y m d o ty c z ą c y m d z ia ła ln o ś c i o rg a n ó w r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o , k tó r e s ą p o w o ła n e do r e je s tr o w a n ia z d a r z e ń w p ły w a ją c y c h n a s t a n cy w iln y osób, tj. u ro d z e n ia (Hapodwemm)4, z a w a rc ia m a łż e ń s tw a
(odpy^eHHH)5, je g o ro z w ią z a n ia p rz e z ro zw ó d (posipeamn wmoóy)6, u s ta le n ia oj
co stw a (ecmaHoeneHHM GambKiecmea), z m ia n y n a z w is k a (nepeMim npi3euipa), im ie n ia (iMeni), im ie n ia o d o jcow skiego (iMeHi no óambKoei), z g o n u (cMepmi)7.
W d n iu 22 lis to p a d a 2 0 0 7 r. M in is te r s tw o S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y w y d a ło z a r z ą d z e n ie (HaKa3) d o ty c z ą c y z a tw ie r d z e n ia w n o w ej re d a k c ji z a s a d r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o (npaeun peecm paąii atonie ąueinbHozo cmaHy
e YKpaiHi). Z m ia n y te w ią z a ły się z k o n ie c z n o ś c ią d o s to s o w a n ia r e g u ł r e j e s t r a
cji s t a n u cy w iln eg o n a U k r a in ie do p rz e p is ó w u s ta w y n o w e liz u ją c e j k o d e k s ro d z in n y i k o d e k s cyw ilny.
3
Про органы реестраци armie громадянського стану, „Вщомост1 Верховно! Ради” (dalej: BBP) 1994, nr 14, s. 78. Zob. także Zasady rejestracji aktów stanu cywilnego na Ukrainie wprowadzo ne zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości Ukrainy z dnia 18 października 2000 r., N 52/5(Правила реестраци armie циешъного стану e Угралт введено наказом Мшютра юстицш Укра!ни Про
затвердження Правил реестраци акпв цившьного стану в Укршш).
4
Zob. także art. 144 ust. 1-4 ustawy z dnia 10 stycznia 2002 r. амейний годегс Уграгни, BBP, 2002, nr 21-22, s. 135 (kodeks rodzinny Ukrainy dalej: k.r.) Rejestracji urodzenia dziecka dokonuje się przed państwowym organem rejestracji aktów stanu cywilnego z jednoczesnym ustaleniem jego pochodzenia oraz nadaniem nazwiska, imienia, imienia po ojcu (inaczej odoj- cowskiego).5
Państwowa rejestracja małżeństwa ustanowiona jest w celu gwarantowania stabilności stosunków między kobietą i mężczyzną, ich dzieci, a także dla dobra państwa i społeczeństwa - zob. art. 27 ust. 1 k.r. Może być dokonana w każdym rejonowym, miejskim oddziale rejestracji aktów stanu cywilnego. Państwową rejestrację małżeństwa potwierdza się aktem małżeństwa(Ceiдоцmeо про шлюб), którego wzór zatwierdza Gabinet Ministrów Ukrainy. Zob. także art. 106
i 107 k.r. co do rozwiązania małżeństwa przed państwowym organem rejestracji aktów stanu cywilnego.
6
Zgodnie z art. 115 k.r. rozwiązanie małżeństwa potwierdza się aktem rozwiązania związ ku małżeńskiego (Себдоцтео про розiрeaння шлюбу).7
Rejestracji zgonu dokonuje się w organach rejestracji aktów stanu cywilnego według ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, według miejsca zgonu lub znalezienia zwłok lub według miejsca pochówku.N a U k r a in ie do r e je s tr o w a n ia z d a r z e ń c y w iln o p ra w n y c h , z k tó ry m i u s t a w a łą c z y p o w s ta n ie , z m ia n ę lu b u s t a n i e o d p o w ie d n ic h p ra w i obow iązków , w p ły w a ją c y c h n a s t a n cy w iln y osób, tj. u r o d z e n ia , u s t a l e n i a o jco stw a, z a w a r c ia m a łż e ń s tw a , jeg o r o z w ią z a n ia p rz e z ro zw ó d , z m ia n y n a z w is k a , im ie n ia (im ie n ia o dojcow skiego) i zg o n u , s ą p o w o ła n e w p o d sta w o w y m z a k r e s ie u r z ę d y n a z y w a n e o d d z ia ła m i r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o (eiddiju peecm paąii
aronie ąueijibnozo cmany) b ę d ą c e c z ę ś c ią a d m in is tr a c ji p a ń s tw o w e j p o d leg łej
M in is te r s tw u S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y 8. S t r u k t u r a i o rg a n iz a c ja u rz ę d ó w z a jm u ją c y c h się r e je s tr a c ją s t a n u cy w iln eg o n a U k r a in ie je s t je d n ą z n a j b a r d ziej ro z b u d o w a n y c h w E u ro p ie . S k ła d a się b o w ie m z o d d z ia łó w r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cyw ilnego: 1) G łó w n e g o U r z ę d u S p r a w ie d liw o ś c i M i n i s t e r s t w a S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y w A u to n o m ic z n e j R e p u b lic e K ry m , 2) g łó w n y c h u rz ę d ó w s p ra w ie d liw o ś c i w o b w o d a c h 9, 3) k ijo w sk ie g o i se w a s to p o ls k ie g o m ie jsk ie g o u r z ę d u sp ra w ie d liw o śc i, 4) re jo n o w y c h u rz ę d ó w sp ra w ie d liw o ś c i, 5) re jo n o w y c h w m ia s ta c h u rz ę d ó w s p ra w ie d liw o ś c i10,
6) m ie js k ic h ( m ia s t z n a c z e n ia obw odow ego) u rz ę d ó w sp ra w ie d liw o ś c i, 7) o rg a n ó w w y k o n a w c z y c h r a d w ie js k ic h (o sad ), m ie js k ic h (oprócz m ia s t o z n a c z e n iu obw odow ym ).
O rg a n y w y k o n a w c z e r a d w si (cij), o s a d (ceju ^ ) , m i a s t (oprócz m ia s t o z n a c z e n iu obw odow ym ) p o s ia d a ją o g ra n ic z o n ą k o m p e te n c ję w z a k r e s ie r e je s tr a c ji s t a n u c y w iln eg o , p r o w a d z ą je d y n ie r e je s tr a c ję u ro d z e ń , zgonów , m a łż e ń s tw o ra z u z n a ń d z ie c k a , n a t o m i a s t n ie m o g ą w p ro w a d z a ć z m ia n w a k ta c h s t a n u c y w iln eg o , k tó r y c h p r z e d m io te m je s t: z m ia n a n a z w is k a ,
8 Na ten temat P. Kasprzyk, Pozycja prawna urzędnika stanu cywilnego w Polsce i na
Ukrainie, [w:] H. Cioch, P. Kasprzyk (red.), Z zagadnień prawa rodzinnego i rejestracji stanu cywilnego, Lublin 2007, s. 162 i n. Do zadań związanych z rejestracją stanu cywilnego na
poziomie ministerstwa sprawiedliwości w Kijowie powołany jest urząd ds. stanu cywilnego obywateli (Управлтня у справах цивыъного стану громадян).
9 Oddziały rejestracji aktów stanu cywilnego głównych urzędów sprawiedliwości w obwo dach są jednostkami strukturalnymi głównego urzędu sprawiedliwości w danym obwodzie. W ramach kompetencji (obwodowych) urzędów rejestracji stanu cywilnego (вгддгли реестраци
актгв цивыъного стану) leży nadzór merytoryczny nad rejonowymi oraz miejskimi urzędami
stanu cywilnego, przygotowywanie i projektowanie różnego rodzaju aktów prawnych, a także prowadzenie szkoleń. W obwodowym urzędzie rejestracji aktów stanu cywilnego (обласний
РАЦС) dokonuje się legalizacji dokumentów.
10 Rejonowy, rejonowy w mieście, miejski (chodzi o miasta o znaczeniu obwodowym) od dział rejestracji aktów stanu cywilnego jest organem miejscowym Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy, utworzonym przez ministerstwo i jemu podległym. Odpowiednio oddziały te podlegają bezpośrednio Głównemu Urzędowi Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości w Autono micznej Republice Krym, głównym urzędom sprawiedliwości w obwodach, w Kijowie i Sewasto polu oraz wchodzą w skład odpowiedniego głównego, rejonowego, rejonowego w mieście, miej skiego (miast o znaczeniu obwodowym) urzędów sprawiedliwości. Zob. Наказ Мшютерства юстици Украши 17 квггня 2002 р. N 30/5 - Про затвердження Типового положення про районний,
im ie n ia , im ie n ia odojco w sk ieg o , p rz y s p o s o b ie n ie o ra z u w ie r z y te ln ie n ie d o k u m e n tó w . O d p is y p o w tó rn e w y d a w a n e s ą je d y n ie p rz e z o d d z ia ły r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o re jo n o w y c h , m ie js k ic h ( m ia s t o z n a c z e n iu o b w odo w ym ), o b w odow ych, m ie js k ic h (w ty m k ijo w sk ie g o i s e w a s to p o ls k ie g o ) u r z ę dów s p ra w ie d liw o ś c i o ra z G łó w n eg o U r z ę d u S p ra w ie d liw o ś c i M in is te r s tw a S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y w A u to n o m ic z n e j R e p u b lic e K ry m , a ta k ż e p rz e z in s ty tu c je k o n s u la r n e o ra z p r z e d s ta w ic ie ls tw a d y p lo m a ty c z n e U k ra in y .
R ejo n o w y m o d d z ia łe m r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln e g o (РАЦС) k ie ru je
начальник районного вгддглу реест раци актгв цивыьного стану, k tó re g o p o w o łu je
n a c z e ln ik g łó w n eg o u r z ę d u sp ra w ie d liw o śc i. N a c z e ln ik o d d z ia łu k ie r u je p r a c ą z e s p o łu w u rz ę d z ie , z a p e w n ia w y k o n a n ie z a d a ń zle c o n y c h o d d z ia ło w i i r e a liz o w a n ie p rz e z n ieg o sw o ic h fu n k c ji. P o z a ty m w y d a je w g r a n ic a c h sw ojej k o m p e te n c ji z a r z ą d z e n ia , o r g a n iz u je o ra z k o n tr o lu je ic h re a liz o w a n ie , w ty m n a d z o r u je r e je s tr a c ję a k tó w s t a n u cy w iln e g o m ie js k ic h i w ie js k ic h r a d , a ta k ż e z a b e z p ie c z a fu n k c jo n o w a n ie r e je s tr a c ji s t a n u cy w iln eg o n a p o zio m ie o s a d i w si.
O rg a n y w y k o n a w c z e r a d w si, o s a d /m a ły c h m ia s t (селищних), m ie js k ic h (oprócz m i a s t o z n a c z e n iu o bw odow ym ) d o k o n u ją r e je s tr a c ji: u ro d z e ń , u s t a l a ją c p rz y ty m p o c h o d z e n ie d z ie c k a , a ta k ż e z a w a r c ia m a łż e ń s tw a i zgonu. W o s a d a c h i w s ia c h r e je s tr a c ji s t a n u cy w iln eg o d o k o n u ją oso b y sto ją c e n a czele ty c h g ro m a d , tj. сыьський голова i секретар.
R e je s tra c ji s t a n u cy w iln eg o o b y w a te li U k r a in y z a m ie s z k a ły c h z a g r a n ic ą d o k o n u ją p la c ó w k i k o n s u la r n e i p r z e d s ta w ic ie ls tw a d y p lo m a ty c z n e U k ra in y , m .in . p r o w a d z ą o n e r e je s tr a c ję u r o d z e n ia z je d n o c z e s n y m u s ta le n ie m p o ch o d z e n ia d z ie c k a , a ta k ż e re je s tra c ję zg o n u , m a łż e ń s tw a , ro zw o d u , z m ia n y im io n o b y w a te li u k ra iń s k ic h . U k r a iń s k ie p lacó w k i d y p lo m a ty c z n e ró w n ie ż p rz y jm u ją i r o z p a tr u ją w n io sk i o b y w a te li o w n ie s ie n ie z m ia n , u z u p e łn ie ń , s p ro s to w a ń , w z n o w ie ń o ra z u n ie w a ż n ie ń a k tó w s t a n u cyw ilnego z a le g a liz o w a n y c h w U k r a in ie. R e je s tra c ja s t a n u cyw ilnego zg o d n ie z w n io sk ie m cu d zo ziem có w lu b osób b ez o b y w a te ls tw a p ro w a d z o n a j e s t zg o d n ie z u s ta w o d a w s tw e m U k r a in y 11.
K ie ro w n ik ie m lu b s p e c ja lis tą o d d z ia łu r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o m oże z o s ta ć o b y w a te l U k ra in y , k tó r y p o s ia d a w y ższe w y k s z ta łc e n ie p ra w n ic z e i j e s t re k o m e n d o w a n y p rz e z k o m isję k w a lifik a c y jn ą do p ra c y w o d d z ia ła c h re je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o 12. K ie ro w n ik a o d d z ia łu p ow ołuje n a c z e ln ik
11 Zagraniczne akty stanu cywilnego oraz inne dokumenty wydane przez organy państw obcych w granicach swego upoważnienia są uznawane po legalizacji przez konsula, chyba że umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Radę Najwyższą Ukrainy stanowi inaczej, por. pkt 1.9 Zasad rejestracji aktów stanu cywilnego na Ukrainie. Na Ukrainie nieznana jest instytucja transkrypcji aktów stanu cywilnego. Dokumenty, sporządzone w języku obcym składane są w celu rejestracji aktu stanu cywilnego wraz z urzędowymi tłumaczeniami.
12 Zob. art. 10 ustawy z dnia 24 grudnia 1993 r. - O organach rejestracji aktów stanu cywilnego, BBP, 1994, nr 14, s. 78. (Про органи реестраци актгв громадянського стану, Вводиться в дто Постановок) ВР N 3817-Х11 вщ 24 грудня 1993).
G łó w n eg o U r z ę d u S p ra w ie d liw o ś c i U k r a i n y w A u to n o m ic z n e j R e p u b lic e K ry m , g łó w n y c h u rz ę d ó w s p ra w ie d liw o ś c i w o b w o d ach , w m ia s ta c h K ijow ie i S e w a s to p o lu , k tó r y s p r a w u je i k o o rd y n u je d z ia ła ln o ś ć o rg a n ó w r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o . W c e lu o k r e ś le n ia p o z io m u p r z y g o to w a n ia osób, k tó r e z a m ie r z a ją p ra c o w a ć w o d d z ia ła c h r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u c y w iln eg o n a s ta n o w is k u k ie r o w n ik a lu b sp e c ja listy , p o w o ły w a n a j e s t k o m is ja k w a lifik a - c y jn a 13. N a U k r a in ie n a c z e ln ik i s p e c ja lis ta p o s ia d a s t a t u s u r z ę d n ik a p a ń stw o w eg o , do k tó re g o m a ją z a s to s o w a n ie p rz e p is y u s ta w y z d n ia 16 g r u d n ia 1993 r. - O s łu ż b ie p a ń s tw o w e j14.
U k r a iń s k ie k s ię g i s t a n u cy w iln eg o w o d ró ż n ie n iu od p o ls k ic h p ro w a d z o n e s ą w d w ó ch e g z e m p la r z a c h 15. P ie rw o p is y s p o rz ą d z o n e n a te r y to r iu m d a n e g o r e jo n u ( m ia s ta ) , a ta k ż e k s ię g i m e tr y k a ln e , s p o r z ą d z a n e do m o m e n tu u tw o r z e n ia u rz ę d ó w s t a n u cy w iln eg o p rz e c h o w y w a n e s ą w a r c h iw u m te g o u rz ę d u , w e d łu g ic h m ie js c a s p o rz ą d z e n ia . K o le jn e e g z e m p la rz e k s ią g o ra z k s ię g i m e tr y k a ln e s p o rz ą d z o n e n a te r y t o r i u m o b w o d u (oójiacmi), m i a s t a
(Micma) p rz e c h o w y w a n e s ą w a r c h iw a c h u r z ę d u s t a n u c y w iln eg o G łów nego
U r z ę d u S p ra w ie d liw o ś c i M in is te r s tw a S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y w A u to n o m ic z n e j R e p u b lic e K ry m , obw odow ych, k ijo w s k ic h o ra z s e w a s to p o ls k ic h m ie j s k ic h u r z ę d a c h s p ra w ie d liw o ś c i16. R e je s tr a c ji z d a r z e ń d o ty c z ą c y c h z m ia n w z a k r e s ie s t a n u cy w iln e g o p a ń s tw o w y o r g a n r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w il n e g o d o k o n u je w k s ię g a c h w e d łu g s p e c ja ln e g o w z o ru . S ą o n e je d y n y m i w y łą c z n y m d o w o d e m fa k tó w w n ic h s tw ie r d z o n y c h 17. W zo ry k s ią g a k tó w s t a n u cy w iln eg o z a tw ie r d z a G a b in e t M in is tró w U k ra in y . P o d o b n ie j a k w P o lsc e , n a U k r a in ie u r z ę d n ic y s t a n u c y w iln e g o n ie m o g ą d o k o n y w a ć w p isó w czy w p ro w a d z a ć z m ia n , u z u p e łn ie ń , s p r o s to w a ń w s to s u n k u do sie b ie i cz ło n k ó w sw ojej ro d zin y .
Z a g r a n ic ą r e je s tr a c ji s t a n u cy w iln eg o d o k o n u je k o n s u l z g o d n ie z i n s tr u k c ją o tr y b ie r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u c y w iln eg o w p r z e d s ta w ic ie ls tw a c h d y p lo m a ty c z n y c h o ra z p la c ó w k a c h k o n s u la r n y c h U k ra in y , w p ro w a d z o n e j z a r z ą d z e n ie m M in is tr a S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y i M in is tr a S p r a w Z a g r a n ic z 13 Zob. art.12 ww. ustawy, a także przepisy wydane przez Dyrektora Departamentu w sprawach stanu cywilnego obywateli - O zatwierdzeniu przepisów dotyczących komisji kwalifi kacyjnych organów rejestracji aktów stanu cywilnego (Про затвердження Положення про
квалгфжацтну комШю оргатв реестраци актгв цивыьного стану wprowadzone Наказом Мтытерства юстицп УкраХни eid 26 березня 2003 р. N /24 5). Na ten temat P. Kasprzyk, Pozycja prawna urzędnika..., s. 166 i n.; idem, Юридичний статус службовця (керiвника eiddmy) реестраци актiв цивыьного стану у вибраних европейських краХнах, [w:] P. Kasprzyk (red.), Актуальш питання з галузi ымейного законодавства та реестраци актiв цивыьного стану, Lublin 2007, s. 119 i n.
14 Закон Укра'ши - Про державну службу, Вводиться в дто Постановок ВР N 3724-XII, вщ 16.12.1993 (ВВР, 1993, nr 52, s. 4906, 491).
15 Por. art. 23 Про органиреестраци актiв громадянського стану; art. 23 p.a.s.c. 16 Art. 23 Про органи реестраци актiв громадянського стану.
n y c h U k r a in y z d n ia 23 m a ja 20 0 1 r .18 P o s ia d a w ięc o n u p r a w n ie n ia do re je s tr a c ji: u ro d z e n ia d z ie c k a z je d n o c z e s n y m o k r e ś le n ie m je g o p o c h o d z e n ia i n a d a n i a n a z w is k a , im ie n ia o ra z im ie n ia o d o jco w sk ieg o 19, m a łż e ń s tw a w y łą c z n ie m ię d z y o b y w a te la m i U k ra in y , k tó r z y z g o d n ie z p r a w e m p rz e b y w a ją z a g r a n ic ą 20, r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a m ię d z y o b y w a te la m i U k ra in y , n a w e t je ż e li je d e n z n ic h m ie s z k a z a g r a n ic ą , z g o n u o b y w a te li U k ra in y , z m a rły c h za g r a n ic ą 21, z m ia n y im ie n ia o b y w a te li U k ra in y , k tó r z y n a s ta łe z a m ie s z k u ją za g r a n ic ą 22. K o n s u l m a p ra w o w y d a ć o b y w a te lo w i U k ra in y , k tó r y m ie s z k a za g r a n ic ą , z a ś w ia d c z e n ie o s ta n ie ro d z in y (дов1дка про сш ейний стан). J e ż e li o b y w a te l w c z e ś n ie j p r z e b y w a ł w z w ią z k u m a łż e ń s k im , k o n s u l p o w in ie n u p rz e d z ić go o ty m , że w ra z z z a ś w ia d c z e n ie m o s ta n ie r o d z in n y m p o w in ie n złożyć do o rg a n ó w r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln e g o U k r a in y d o k u m e n t, k tó r y s tw ie r d z a u s ta n ie m a łż e ń s tw a p o p rz e d n ie g o (o d p is lu b o rz e c z e n ie s ą d u o ro z w ią z a n iu z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o , o d p is a k t u z g o n u je d n e g o z m a łż o n k ó w lu b in n e d o k u m e n ty , k tó r e p o tw ie r d z a ją u s ta n ie m a łż e ń s tw a p o p rz e d n ie g o , p rz e w id z ia n e w p r a w ie obcym ). J e ż e li p r z y r e je s tr a c ji z g o n u k o n s u l u z y s k a in fo rm a c je o n ie p e łn o le tn ic h d z ie c ia c h z m a rłe g o , k tó r e z o s ta ły b e z o p iek i ro d z ic ie ls k ie j, w ty m s a m y m d n iu z a w ia d a m ia o ty m M in is te r s tw o S p ra w Z a g r a n ic z n y c h U k ra in y . K o n s u l p rz y jm u je o ra z r o z p a tr u je w n io s k i o b y w a te li U k r a in y , k tó r z y z a m ie s z k u ją w je g o o k r ę g u k o n s u la r n y m , o d o k o n a n ie z m ia n , u z u p e ł n i e ń lu b s p r o s to w a ń do a k tó w s t a n u c y w iln e g o , a ta k ż e 0 o d tw o rz e n ie u tr a c o n y c h a k tó w s t a n u cyw ilnego. A k ty s t a n u cy w iln eg o s p o rz ą d z o n e w in s ty tu c ja c h k o n s u la r n y c h o ra z p r z e d s ta w ic ie ls tw a c h d y p lo m a ty c z n y c h U k r a in y p rz e k a z y w a n e s ą do u r z ę d u s t a n u cy w iln e g o k ijo w sk ie g o m ie jsk ie g o u r z ę d u s p ra w ie d liw o ś c i, a d ru g ie e g z e m p la rz e - do w y d z ia łu r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u c y w iln eg o k ijo w sk ieg o obw odow ego u r z ę d u s p ra w ie d liw o ś c i23. J e ż e li d zieck o u ro d z iło się z a g r a n ic ą 1 je g o u ro d z e n ie n ie z o sta ło z a r e je s tr o w a n e w in s ty tu c ji k o n s u la r n e j, p r z e d s ta w ic ie ls tw ie d y p lo m a ty c z n y m U k r a in y czy w k o m p e te n tn y m o rg a n ie p a ń s tw a obcego, to w ta k ic h p r z y p a d k a c h d o k u m e n t p o tw ie rd z a ją c y u ro d z e n ie d z ie c k a p o w in ie n b yć w o d p o w ie d n i sp o só b z a le g a liz o w a n y 24. Do z a d a ń o rg a n ó w r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o n a le ż ą : g w a r a n c ja p e łn e j, p rz e p ro w a d z o n e j w te r m in ie i p ra w id ło w e j r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u 18 Zob. 1нструкцИ про порядок реестрацИ актгв громадянсъкого стану в дипломатичних представництвах та консулъсъких установах Украши введено наказом Мшютра юстицп Украши, Мшютра закордонних справ Украши вщ 23 травня 2001 р. N 32/5/10. 19 Por. pkt 2.1 1нструкцИ про порядок реестрацИ акт1в громадянсъкого стану. 20 Por. ibidem, pkt 4.1. 21 Por. ibidem, pkt 3.1. 22 Por. ibidem, pkt 6.1. 23 Art. 24 Про органи реестрацИ акт1в громадянсъкого стану. (Про затвердження 1нструкцИ про порядок реестрацИ акт1в громадянсъкого стану в дипломатичних представництвах та консулъсъких установах Украши). 24 Zob. pkt 2.10 Правила реестрацИ акт1в цивтъного стану в Украгнй
cy w iln eg o ; p ro w a d z e n ie p a ń s tw o w e g o r e j e s t r u a k tó w s t a n u cy w iln eg o o b y w a te li; w n ie s ie n ie do z a p is ó w a k to w y c h k o n ie c z n y c h z m ia n , u z u p e łn ie ń i p o p r a w ek , o d tw o rz e n ie u tra c o n y c h o ra z u n ie w a ż n ie n ie p o w tó rn ie zło żo n y ch z a p i s ó w a k to w y c h , p r o w a d z e n i e a r c h i w u m o r a z w y d a w a n i e o b y w a te lo m o d p o w ie d n ic h d o k u m e n tó w d o ty c z ą c y ch re je s tr a c ji. K o n tro lę n a d o d d z ia ła m i r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln e g o s p r a w u je M in is te r s tw o S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y , G łó w n y U r z ą d S p r a w ie d liw o ś c i M i n i s t e r s t w a S p r a w ie d liw o ś c i U k r a in y w A u to n o m ic z n e j R e p u b lic e K ry m u , g łó w n e u r z ę d y sp ra w ie d liw o śc i w o b w o d ach , m ia s ta c h K ijow ie i S e w a s to p o lu , re jo n o w e , re jo n o w e w m ie śc ie , m ie js k ie ( m ia s ta o z n a c z e n iu obw odow ym ) u rz ę d y s p ra w ie d liw o śc i.
2. R ejestracja p od staw ow ych zdarzeń praw nych
isto tn y ch dla o k reśle n ia stan u cy w iln eg o n a U k rain ie
P a ń s tw o w e o d d z ia ły r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o , re jo n o w e , re jo n o w e w m ie śc ie , m ie js k ie ( m ia s ta o z n a c z e n iu o bw odow ym ) u r z ę d y s t a n u cy w il n e g o p ro w a d z ą r e je s tr a c ję : u ro d z e n ia (peecmpaąin H apodw em n), u s ta la ją c p rz y ty m p o c h o d z e n ie d z ie c k a , z a w a r c ia m a łż e ń s tw a (peecmpaąin mjno6y), z g o n u
(peecmpaąin cMepmi), ro z w o d u (peecmpaąin po3ipeam n w jio6y), z m ia n y im io n (peecmpaąin 3MiHu iMern) o ra z r o z p a tr u ją w n io sk i o b y w ateli o w n ie sie n ie zm ian ,
u z u p e łn ie ń , o d tw o rzen ie, sp ro sto w a n ie , a ta k ż e u n ie w a ż n ie n ie d o k o n a n y c h w p i sów w a k ta c h s ta n u cyw ilnego (eHeceuHR 3MiH, donoeHeHb, noHoejeHb ma aHyjioeaHb do
atmoeux 3anucie ąueijbHozo cmaHy)25 o ra z z g o d n ie z p r z e p is a m i p r a w a p rz e c h o
w u ją k s ię g i s t a n u c y w iln e g o 26.
R e je s tra c ji u ro d z e n ia d z ie c k a n a U k r a in ie d o k o n u je p a ń s tw o w y o r g a n r e je s tr a c ji s t a n u cy w iln eg o w ła śc iw y w e d łu g m ie js c a u ro d z e n ia d z ie c k a lu b w e d łu g m ie js c a z a m ie s z k a n ia je g o ro d zicó w alb o je d n e g o z n ic h , z je d n o c z e s n y m u s ta le n ie m je g o p o c h o d z e n ia o ra z n a d a n ie m n a z w is k a , im ie n ia , im ie n i a o d o jco w sk ieg o 27. Do z g ło s z e n ia u r o d z e n ia się d z ie c k a w p ie rw s z e j k o le j 25 Zob. lipo 3ameepd^eHHM IiojotweHHtt npo nopudot 3MiHu, donoeHeHHM, noHoejeHHM ma
aHyjtoeaHHM atmoeux 3anucie ąueiJbHozo cmaHy wprowadzony zarządzeniem N 86/5 z 26 września
2002 r. Zob. art. 18 i 23 ustawy z dnia 24 grudnia 1993 r. — O organach rejestracji aktów stanu cywilnego. Przepis art. 23 zatytułowany „Archiwa oddziałów rejestracji aktów stanu cywilnego” określa sposób, warunki i terminy przechowywania ksiąg rejestracji aktów stanu cywilnego oraz ksiąg metrykalnych w oddziałach rejestracji aktów stanu cywilnego. Sposób przekazywa nia ksiąg do archiwum państwowego określony jest odrębnymi przepisami wydanymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości Ukrainy w uzgodnieniu z Głównym Urzędem Archiwalnym.
26 Odpisy powtórne wydawane są jedynie przez wydziały rejestracji aktów stanu cywilne go rejonowych, dzielnicowych, miejskich (miast o znaczeniu obwodowym), obwodowych, kijow skiego, sewastopolskiego, miejskich urzędów sprawiedliwości oraz Głównego Urzędu Sprawie dliwości Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy w Autonomicznej Republice Krym, a także przez instytucje konsularne oraz przedstawicielstwa dyplomatyczne Ukrainy (zob. art. 22 lipo
opzaHu peecmpaąii atonie zpoMadMHcbtozo cmaHy).
n o śc i z o b o w ią z a n i s ą ro d z ic e , n ie p ó źn iej n iż w c ią g u je d n e g o m ie s ią c a od d n ia u r o d z e n ia d z ie c k a , a w p r z y p a d k u p o w a ż n e j p rz e s z k o d y u n ie m o ż liw ia ją c e j im z g ło sz e n ie u r o d z e n ia d z ie c k a z o b o w ią z a n i s ą w d a lsz e j k o le jn o śc i k r e w n i lu b u p o w a ż n io n y p rz e d s ta w ic ie l z a k ła d u o p ie k i z d ro w o tn e j28. J e ż e li r e je s tr a c ji u ro d z e n ia d o k o n u je in n a o so b a a n iż e li ro d zic , w n io s k o d a w c a p o w i n ie n o k a z a ć p a s z p o r t lu b in n y d o k u m e n t s tw ie rd z a ją c y to ż sa m o ść , a w r u b ry c e „U w a g i” (Для вгдмгток), w p is u je się s e rię , n u m e r, d a tę w y d a n ia d a n e g o d o k u m e n tu , a ta k ż e o rg a n , k tó r y w y d a ł d o k u m e n t. Po d o k o n a n iu z g ło sz e n ia s p o rz ą d z a się a k t u ro d z e n ia (Св1доцтво про народж ення). J e ż e li r e je s tr a c ji u ro d z e n ia d z ie c k a d o k o n u je się w e d łu g m ie js c a z a m ie s z k a n ia ro d zicó w lu b je d n e g o z n ic h , to m ie js c e m u r o d z e n ia d z ie c k a w a k c ie u r o d z e n ia , n a w n io s e k rodziców , m o że b y ć w s k a z a n e rz e c z y w is te m ie jsc e u ro d z e n ia d z ie c k a lu b m ie jsc e z a m ie s z k a n ia rodziców , w ta k im p r z y p a d k u p o w in n a b yć u c z y n io n a o d p o w ie d n ia a d n o ta c ja w ru b ry c e „ U w a g i” (Для вгдмгток), k t ó r ą p o d c z a s r e je s tr a c ji p o ś w ia d c z a się p o d p is a m i ro d zicó w lu b je d n e g o z n ic h .
R e je s tra c ję u r o d z e ń d zieci, k tó r e u ro d z iły się p o d c z a s podróży, n a s t a t k u lu b w in n e j o d d a lo n e j m iejsco w o ści, g d z ie n ie m a o rg a n ó w r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o , d o k o n u je się w e d łu g m ie js c a z a m ie s z k a n ia ro d zicó w lu b je d n e g o z n ic h , n ie p ó źn ie j n iż w c ią g u je d n e g o m ie s ią c a od d n ia p o w ro tu . N a w n io s e k ro d zic ó w ja k o m ie jsc e u r o d z e n ia d z ie c k a w a k c ie u ro d z e n ia w p is u je się m ie jsc e z a m ie s z k a n ia ro d z icó w lu b rz e c z y w is te m ie jsc e u r o d z e n ia , je ż e li j e s t ono p o tw ie rd z o n e w z a ś w ia d c z e n iu o u r o d z e n iu d z ie c k a 29. W p r z y p a d k u , g d y w n io s e k d o ty c z ą c y r e je s tr a c ji u r o d z e n ia d z ie c k a z o s ta ł p r z e s ła n y po u p ły w ie r o k u od d n ia je g o u ro d z e n ia , a p r z e d u p ły w e m u k o ń c z e n ia p rz e z n ie g o 16 la t, to r e je s tr a c ji d o k o n u je się w o d d z ia le r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o w e d łu g m ie js c a z a m ie s z k a n ia d z ie c k a , w k s ię d z e r e je s tr a c ji w z n o w io n y c h a k tó w o u ro d z e n iu , n a z a s a d a c h o g ó ln y c h j a k p ie rw o tn ie , a le po n u m e r z e p o rz ą d k o w y m z a z n a c z a się „ R e je s tra c ja po te r m in ie ” (Реестращя
з пропуском термту)30.
Z a s a d y d o ty c z ą c e u s t a l e n i a p o c h o d z e n ia d z ie c k a s ą p o d o b n e do ty c h , ja k i e o b o w ią z u ją w p r a w ie p o ls k im . P r z y jm u je się , że d zieck o u ro d z o n e w m a łż e ń s tw ie p o c h o d z i od o b o jg a m a łż o n k ó w . W t a k i s a m sp o só b u k r a iń s k i
28 Zob. art. 144 ust. 1 i 2 k.r. oraz pkt 2.1 Правила реестраци актiв цивыьного стану
в УкраЫ.
29 Zob. pkt 2.9 Правила реестраци актiв цившьного стану в Укртт.
30 W takich przypadkach jednocześnie składa się: (1) zaświadczenie wystawione przez państwową służbę zdrowia o urodzeniu dziecka (медичне свiдоцтво про народження) w formie druku N 103/o-95; (2) zaświadczenie wystawione przez państwową służbę zdrowia o przebywa niu dziecka pod opieką zakładu leczniczego w formie druku N 103-1/o-96; (3) zaświadczenie z miejsca zamieszkania dziecka (довiдка з мтця проживання). Przy braku takiego zaświadczenia dane o miejscu zamieszkania dziecka mogą być potwierdzone paszportem lub dokumentem stwierdzającym tożsamość jednego z rodziców. Jednocześnie składane są dokumenty potwier dzające pochodzenie dziecka. Rejestracji urodzenia osób, które osiągnęły 16 rok życia, dokonuje oddział rejestracji aktów stanu cywilnego na podstawie odpowiednich przepisów.
u s ta w o d a w c a u s t a l a ojcostw o n a p o d s ta w ie d o m n ie m a n ia , że o jcem d z ie c k a j e s t m ą ż m a tk i. Z t ą ró ż n ic ą , że w u k r a iń s k im p ra w ie r o d z in n y m oboje m a łż o n k o w ie m o g ą zło ży ć do u r z ę d u s t a n u c y w iln e g o w s p ó ln y w n io s e k o n ie w p is y w a n iu m ę ż a m a tk i ja k o ojca d z ie c k a . W p r a w ie r o d z in n y m U k r a in y p o c h o d z e n ie d z ie c k a od m a łż o n k ó w o k r e ś la się n a p o d s ta w ie a k t u m a ł ż e ń s tw a (Ceidoąmeo npo mnioó) o ra z d o k u m e n tu z a k ła d u o p ie k i z d ro w o tn e j o u r o d z e n iu d z ie c k a p rz e z żo n ę (medunne ceidoąmeo npo HapodwemR). W p r z y p a d k u u r o d z e n ia d z ie c k a w c z a sie tr w a n i a z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o lu b p rz e d u p ły w e m d z ie s ię c iu m ie s ię c y po ro z w ią z a n iu lu b u n ie w a ż n ie n iu m a łż e ń s tw a p rz y jm u je się , że p o c h o d zi ono od m a łżo n k ó w , c h y b a że m a t k a d z ie c k a w ty m c z a sie z a w a r ła p o n o w n y z w ią z e k m a łż e ń s k i3 1 . Z a w a rc ie p o n o w n e g o m a łż e ń s tw a n ie w k a ż d y m p r z y p a d k u sp o w o d u je w p is a n ie do a k t u u r o d z e n ia m ę ż a m a tk i. U s ta w o d a w c a u k r a i ń s k i p r z e c iw ie ń s tw ie do p o lsk ie g o j e s t b a rd z ie j e la s ty c z n y i d a je m o ż liw o ść u s t a l a n i a o jc o stw a b y łeg o m ę ż a n a p o d s ta w ie w sp ó ln e g o w n io s k u lu b o r z e c z e n ia s ą d u 32. O b a le n ie d o m n ie m a n ia p o c h o d z e n i a d z ie c k a z m a łż e ń s tw a n a s tę p u je ró w n ie ż n a s k u te k o rz e c z e n ia s ą d u o u s t a l e n i u d la m a łż o n k ó w w a r u n k u o d d z ie ln e g o z a m ie s z k a n ia . P o u p ły w ie d z ie s ię c iu m ie s ię c y o d d z ie ln e g o z a m ie s z k a n ia d zieck o u w a ż a n e j e s t z a n iep o - c h o d z ą c e od m ę ż a m a tk i33. W y d aje się, że ta k i e ro z w ią z a n ie j e s t b a rd z ie j o p ty m a ln e i d a je le p s z ą m o ż liw o ść u s t a l e n i a s t a n u p ra w n e g o z g o d n eg o z a k tu a ln y m s ta n e m fa k ty c z n y m .
J e ż e li n ie z a c h o d z i d o m n ie m a n ie p o c h o d z e n ia d z ie c k a z m a łż e ń s tw a lu b te ż w in n y sp o só b n ie z o sta ło u s ta lo n e p o c h o d z e n ie d z ie c k a od o k re ślo n e g o m ężczy zn y , w ru b ry c e „ojciec” w p is u je się d a n e z a s ła n ia ją c e f a k t, że ojciec j e s t n ie z n a n y . W ta k ie j s y tu a c ji - p o d o b n ie j a k to p rz y ję to w r e g u la c ja c h p o lsk ie g o P r a w a o a k ta c h s t a n u cy w iln eg o - w k s ię d z e u r o d z e ń w p is u je się w m ie jsc e n a z w is k a ojca n a z w is k o m a tk i, a im ię z a p is u je się z g o d n ie z w n io s k ie m m a tk i34.
W p r z y p a d k u u ro d z e n ia d z ie c k a p rz e z k o b ie tę , k tó r a z o s ta ła z a p ło d n io n a
in v itro z m a t e r i a ł u g e n e ty c z n e g o p o ch o d ząceg o od o b o jg a m a łż o n k ó w r e je
s tr a c ji u r o d z e n ia d o k o n u je się n a w n io s e k m a łż o n k a , k tó r y w y ra z ił zgodę n a z a p ło d n ie n ie . W ta k i m p r z y p a d k u w ra z z z a ś w ia d c z e n ie m p o tw ie rd z a ją c y m u ro d z e n ie d z ie c k a p rz e z d a n ą k o b ie tę s k ła d a się p is e m n e o św ia d c z e n ie m a ł żonków , p o św ia d c z o n e p rz e z n o ta r iu s z a , o u z n a n iu d z ie c k a 35. W n io s e k d o ty cząc y r e je s tr a c ji u r o d z e n ia d z ie c k a ro d z ic e z o b o w ią z a n i s ą złożyć n ie z w ło c z n ie , n ie p ó źn iej n iż w c ią g u je d n e g o m ie s ią c a od d n ia u ro d z e n ia d z ie c k a ,
31 Zob. art. 122 i 124 k.r. Co do ustalenia pochodzenia dziecka zob. art. 122-133 k.r. 32 Zob. art. 124 k.r.
33 Zob. pkt 2.13 npaeuna peecmpaąii aKmie ąuemnozo cmany e YKpaiHi. Por. w przypadku separacji art. 62 § 1 zdanie drugie k.r.o.
34 Zob. art. 135 ust. 1 k.r., por. art. 42 p.a.s.c.
35 W polskim prawie rodzinnym nie ma regulacji, która by wprost odnosiła się do ustale nia pochodzenia dziecka poczętego w drodze sztucznego zapłodnienia.
a z a k ła d o p ie k i z d ro w o tn e j, je ż e li d zieck o u ro d z iło się m a r tw e , n ie p ó źn iej n iż w c z a sie tr z e c h d n i36. T en k r ó tk i t e r m i n o d n o si się ró w n ie ż do r e je s tr a c ji d z ie c k a z n a le z io n eg o , k tó re g o ro d z ic e s ą n ie z n a n i i liczo n y j e s t od m o m e n tu z n a le z ie n ia d z ie c k a 37.
W p o ls k im p r a w ie ro d z in n y m n ie m a r e g u la c ji p ra w n e j, k tó r a b y w p ro s t o d n o s iła się do u s t a l e n i a p o c h o d z e n ia d z ie c k a p o c zęteg o w d ro d z e s z tu c z n e g o z a p ło d n ie n ia . Do n ie d a w n a m a c ie rz y ń s tw o b io lo g iczn e z a w sz e p o k ry w a ło się z g e n e ty c z n y m , tz n . w o rg a n iz m ie k o b ie ty m o g ła ro z w ija ć się ty lk o c ią ż a p o w s ta ła z je j k o m ó rk i ja jo w e j, n ie z n a n o b o w ie m te c h n ik m e d y c z n y c h u m o ż liw ia ją c y c h in n e m a c ie rz y ń s tw o . D la te g o n ie b u d z iło w ą tp liw o śc i, że w y k a z a n ie c ią ż y i p o ro d u j e s t w y s ta rc z a ją c e d la u s t a l e n i a p ra w n e g o s to s u n k u m a c ie rz y ń s tw a , a ta k ż e co do z a s a d y n ie p r z e d s ta w ia n a d z w y c z a jn y c h tr u d n o ś c i i n ie w y m a g a r e g u la c ji p r a w n y c h z a w y ją tk ie m n a ło ż e n ia n a o k re ś lo n e p o d m io ty o b o w ią z k u z g ło s z e n ia f a k t u u r o d z e n ia do sp e c ja ln e g o r e je s tr u s ta n u cyw ilnego. P rz y jm o w a n o , że m a tk a za w sz e j e s t z n a n a (m a te r se m p e r certa est). O b ecn ie tr w a ją p ra c e n a d n o w y m i ro z w ią z a n ia m i w z a k re s ie p o zasąd o w eg o u s ta le n ia o jco stw a p o z a m a łż e ń s k ie g o (tzw. u z n a n ie ojcostw a), n ie z m ie n ia ją c e je d n a k is to ty o b o w iązu jącej re g u la c ji38. P ro je k t n ie p rz e w id u je z m ia n y s ta n u p ra w n e g o o d n o śn ie do sądow ego u s t a l e n i a o jco stw a, a w szczeg ó ln o ści p o zo s ta je p r z y k o n c e p c ji d o m n ie m a n ia , k tó re g o p o d s ta w ą j e s t o b c o w an ie m ę ż c z y z n y w s k a z a n e g o ja k o ojciec z m a t k ą d z ie c k a w tzw . u s ta w o w y m o k re s ie k o n c e p c y jn y m . W z w ią z k u z ty m n a d a l w y e lim in o w a n a j e s t m o ż liw o ść s ą d o w ego u s t a l e n i a o jc o stw a w p r z y p a d k u tzw . s z tu c z n e g o z a p ło d n ie n ia .
W o d ró ż n ie n iu od p r a w a u k r a iń s k ie g o d la d z ie c k a o n ie u s ta lo n y m p o ch o d z e n iu w p o ls k im u r z ę d z ie s t a n u c y w iln eg o s p o rz ą d z a się a k t n a p o d s ta w ie o rz e c z e n ia s ą d u o p ie k u ń c z e g o . S p o rz ą d z o n y a k t n ie m o że z a w ie r a ć ż a d n y c h w p isó w w s k a z u ją c y c h n a je g o n ie u s ta lo n e p o ch o d z e n ie .
M a łż e ń s tw o w p r a w ie u k r a iń s k im j e s t d e fin io w a n e ja k o z w ią z e k r o d z in n y k o b ie ty i m ężczy zn y , z a r e je s tr o w a n y p rz e z o r g a n p a ń s tw o w y r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u c y w iln e g o 39. J e s t to w ięc d o b ro w o ln y z w ią z e k m o n o g a m ic z n y osób ró ż n e j płci, z a r e je s tr o w a n y w o d d z ia le r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u c y w iln e 36 Zob. pkt 2.2 npaeuja peecmpaąii atmie ąueiJbHozo cmaHy e ytpaiHi. Por. art. 38 ust. 2 p.a.s.c. Po urodzeniu dziecka martwego w polskim urzędzie stanu cywilnego nie sporządza się aktu zgonu.
37 Zob. pkt 2.12 npaeuja peecmpaąii atmie ąueiJbHozo cmaHy e ytpaiHi.
38 W dniu 10 grudnia 2007 r. wpłynął poselski projekt o zmianie ustawy — Kodeks rodzin ny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (druk nr 629). Pierwsze czytanie odbyło się na posiedzeniu Sejmu 24 lipca 2008 r., po czym projekt skierowano do komisji nadzwyczajnej ds. zmian w kodyfikacjach. Projekt ten był rozpatrywany w tejże komisji wspólnie z rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy — Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (druk nr 888), który wpłynął 14 sierpnia 2008 r. Projekty ustaw zawarte w drukach nr 629 i 888 rozpatrywane były wspólnie i objęte jednym numerem druku 1111. Sejm uchwalił dnia 6 listopada 2008 r. ustawę o zmianie ustawy — Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektó rych innych ustaw. Senat nie wniósł do niej poprawek, a Prezydent RP podpisał dnia 28 listopada 2008 r. Została ona opublikowana w Dz.U. nr 220, poz. 1431.
go. P a ń s tw o w ą r e je s tr a c ję m a łż e ń s tw a n a U k r a in ie p ro w a d z i się w c e lu z a g w a r a n to w a n ia s ta b iln o ś c i s to s u n k ó w m ię d z y k o b ie tą i m ę ż c z y z n ą , ic h d z ie ci, a ta k ż e d la d o b ra p a ń s tw a i s p o łe c z e ń s tw a 40. N a U k r a in ie n a d a l u z n a je się ty lk o m a łż e ń s tw a z a r e je s tr o w a n e w p a ń s tw o w y c h u r z ę d a c h s t a n u cy w il nego. Z n ie z r o z u m ia ły c h w z g lęd ó w R a d a N a jw y ż s z a z in ic ja ty w y M in is te r s tw a S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y p rz y ję ła b e z p re c e d e n s o w ą d ecy zję d o ty c z ą c ą w y k r e ś le n ia p r z e p is u o u ro c z y s te j r e je s tr a c ji z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o w o d d z ia ła c h r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o . D la te g o n a d z ie ja n a w p ro w a d z e n ie n a U k r a i n i e z ło ż e n ia p r z y s ię g i w m o m e n c ie r e j e s t r a c j i m a łż e ń s tw a w u r z ę d z ie p a ń s tw o w y m z n o w u o d s u n ę ła się w c z a sie . K a ż d a p a r a m a p ra w o do r e je s tr a c ji m a łż e ń s tw a w ja k im k o lw ie k m ie jsc u , n ie z a le ż n ie od m ie jsc a z a m ie s z k a n ia je j lu b rodziców . K o d e k s r o d z in n y w y ra ź n ie o k r e ś la w a r u n k i z a w ie r a n ia o ra z tr y b r e je s tr a c ji m a łż e ń s tw a , a ta k ż e s k u tk i ic h n a r u s z e n ia 41. S a n k c ją s to s o w a n ą w p r z y p a d k u n a r u s z e n i a o k re ś lo n y c h p r a w e m w a ru n k ó w z a w a r c ia m a łż e ń s tw a , a ta k ż e s tw ie r d z e n ia je g o fik c y jn o ści j e s t je g o n ie w a ż ność. P o d s ta w y n ie w a ż n o ś c i z o s ta ły s fo rm u ło w a n e w a r t. 3 8 - 4 1 k .r. O d r ę b n ą in s ty tu c ją w u s ta w o d a w s tw ie r o d z in n y m U k ra in y , ob o k n ie w a ż n e g o lu b n ie - z a w a rte g o z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o , j e s t in s ty tu c ja r o z w ią z a n ia z w ią z k u m a ł ż e ń sk ie g o , m a ją c a n a jw ię k s z e p r a k ty c z n e z n a c z en ie .
Z a w a rc ie m a łż e ń s tw a n a U k r a in ie n ie m o że odbyć się p rz e z p e łn o m o c n i ków, d la te g o n u p tu r ie n c i m u s z ą o so b iśc ie złożyć o ś w ia d c z e n ia o w s tą p ie n iu w z w ią z e k m a łż e ń s k i. W p r z y p a d k u b r a k u je d n o c z e s n e j o b ecn o ści n u p tu r ie n - tó w m a łż e ń s tw o w m y ś l a r t. 48 k .r. u w a ż a się z a n ie z a w a r te . P r z e d z a w a r cie m m a łż e ń s tw a s ą o n i z o b o w ią z a n i do z ło ż e n ia w n io s k u o r e je s tr a c ję m a ł ż e ń s tw a , k tó r y t r a c i m o c po u p ły w ie tr z e c h m ie s ię c y o d d n ia z ło ż e n ia . O r g a n y p a ń s tw o w e j r e je s t r a c j i a k tó w s t a n u c y w iln e g o z o b o w ią z a n e s ą z a p o z n a ć osoby, k tó r e z ło ży ły w n io s e k o r e je s tr a c ję m a łż e ń s tw a , z ic h p r a w a m i o ra z o b o w ią z k a m i ja k o p rz y s z ły c h m a łż o n k ó w i ro d z ic ó w o ra z u p r z e d z ić o o d p o w ie d z ia ln o ś c i i e w e n tu a ln y c h k o n s e k w e n c ja c h w r a z i e z a t a j e n i a p r z e s z k ó d do z a w a r c ia m a łż e ń s tw a 42. P o z a ty m m a ją o n e o b o w ią z e k z a p o z n a ć osoby, k tó r e z a w ie r a ją z w ią z e k m a łż e ń s k i z w a r u n k a m i o ra z tr y b e m z a w a r c ia z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o o ra z p o w in n y b yć p r z e k o n a n e o ty m , że n u p t u r i e n c i p o s ia d a ją n a w z a je m w ied zę n a t e m a t ic h s t a n u z d ro w ia i s ta n u ro d z in n e g o 43.
40 Zob. art. 27 k.r.
41 Wiek zawierania małżeństwa pozostał niezmieniony: dla mężczyzn 18 lat, dla kobiet 17 lat. Pewnym novum jest udzielenie sądom prawa do obniżenia wieku zawierania małżeń stwa na wniosek osoby, która nie osiągnęła jeszcze tego wieku, lecz ukończyła 14 lat. Sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa w innych przypadkach, np. między rodzonym dzieckiem osoby adoptującej a osobą zaadoptowaną czy między dziećmi zaadoptowanymi przez tę samą osobę. W kodeksie rodzinnym po raz pierwszy zostały zakazane małżeństwa pomiędzy kuzynami oraz pomiędzy ciocią (wujem, stryjem) a siostrzeńcem (siostrzenicą) lub bratankiem (bratanicą).
42 Zob. art. 29 k.r.
M a łż e ń s tw o p o w in n o b y ć z a w a r te po u p ły w ie je d n e g o m ie s ią c a od d n ia z ło ż e n ia w n io s k u o r e je s tr a c ję (o d p o w ie d n ik z a p e w n ie ń w P o lsc e )44. P o d o b n ie j a k w P o lsce w ra z ze z ło ż e n ie m o ś w ia d c z e ń o w s tą p ie n iu w z w ią z e k m a łż e ń s k i n u p tu r ie n c i m a ją p ra w o w y b o ru n a z w is k a je d n e g o z n ic h ja k o w sp ó ln e g o n a z w is k a m a łż o n k ó w lu b m o g ą p o z o s ta ć p rz y n a z w is k a c h d o ty c h c z a so w y c h a lb o d o łączy ć do sw ojego n a z w is k a n a z w is k o p a r t n e r a , je ż e li n a t o m ia s t c h c ą n o sić n a z w is k o d w u cz ło n o w e, z a ic h z g o d ą o k r e ś la się , k tó re z n a z w is k b ę d z ie z a p is a n e ja k o p ie rw s z e , o czy m d o k o n u je się o d p o w ied n iej a d n o ta c ji w ru b ry c e „ U w a g i” (Для eiдмimок)45 . O św ia d c z e n ie o w y b o rz e w ięcej n iż d w ó ch n a z w is k j e s t n ie d o p u s z c z a ln e , je ż e li n ie w y n ik a to z tr a d y c ji m n ie jsz o śc i n a ro d o w e j, do k tó re j n a le ż ą n u p tu r ie n c i.
Osoby, k tó r e w c z e śn ie j p rz e b y w a ły ju ż w z w ią z k u m a łż e ń s k im , m o g ą z a w rz e ć p o n o w n y z w ią z e k m a łż e ń s k i po o k a z a n iu d o k u m e n tó w p o tw ie r d z a ją c y c h u s t a n i e m a łż e ń s tw a p o p rz e d n ie g o , tj. o d p is u a k t u ro z w ią z a n ia z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o , o d p is u a k t u z g o n u je d n e g o z m a łż o n k ó w , o rz e c z e n ia s ą d u lu b d ecy zji u r z ę d u s t a n u cy w iln eg o o u n ie w a ż n ie n iu m a łż e ń s tw a (сeiдоцmeо
про розiрeaння шлюбу, сeiдоцmeо про смертъ одного з подружж я)46. C u d z o z ie m c y o ra z oso b y b e z o b y w a te ls tw a c h cące n a U k r a in ie z a w rz e ć z w ią z e k m a łż e ń s k i p o w in n y o k a z a ć d o k u m e n t s tw ie r d z a ją c y ic h to ż sa m o ść . J e ż e li w p a s z p o r ta c h lu b in n y c h d o k u m e n ta c h to ż s a m o ś c i b r a k j e s t d a n y c h d o ty c z ą c y c h s t a n u ro d z in n e g o , n a le ż y je d n o c z e ś n ie złożyć d o k u m e n t z a le g a li z o w a n y p rz e z in s ty tu c ję k o n s u l a r n ą lu b p r z e d s ta w ic ie ls tw o d y p lo m a ty c z n e U k r a in y w d a n y m k r a j u p o tw ie rd z a ją c y f a k t, iż n ie p rz e b y w a ją o n i w z w ią z k u m a łż e ń s k im . W y m ien io n e d o k u m e n ty m o g ą z o sta ć w y d a n e lu b le g a liz o w a n e p rz e z in s ty tu c ję k o n s u la r n ą lu b p rz e d s ta w ic ie ls tw o d y p lo m a ty c z n e d an eg o k r a ju n a U k r a in ie o ra z le g a liz o w a n e p rz e z d e p a r ta m e n t s łu ż b y k o n s u la rn e j M in is te r s tw a S p r a w Z a g ra n ic z n y c h U k r a in y 47.
44 Zob. art. 32 ust. 1 k.r. Z ważnych przyczyn urzędnik stanu cywilnego może zezwolić na zawarcie małżeństwa po upływie terminu lub go skrócić w przypadku ciąży kobiety, urodzenia przez nią dziecka, a także bezpośredniego zagrożenia dla życia nupturientów. Taki sam okres „wyczekiwania” został przewidziany w art. 4 k.r.o.
45 Zob. art. 35 i 53 k.r., pkt 4.26 ipaeuja peecmpaąii atmie ąueiJbHozo cmaHy e ytpaiHi. Por. art. 25 k.r.o.
46 W przypadku obywateli Ukrainy, których małżeństwo zostało rozwiązane za granicą, a także osób bez obywatelstwa, dokumentem takim może być orzeczenie sądu o rozwiązaniu związku małżeńskiego, jeżeli według ustawodawstwa danego państwa obcego jest ono prawo mocne, odpis aktu rozwiązania związku małżeńskiego (ceidoąmeo npo po.3ipeaHHM rnjto6y) lub zgonu jednego z małżonków albo inne dokumenty, potwierdzające ustanie małżeństwa poprzed niego, które są przewidziane ustawodawstwem państwa obcego, odpowiednio zalegalizowane wraz z dołączonym tłumaczeniem, chyba że umowa międzynarodowa potwierdzona przez Radę Najwyższą Ukrainy stanowi inaczej.
47 Dokumenty dotyczące stanu rodzinnego co do zasady ważne są przez okres sześciu miesięcy od dnia wydania (jeżeli nie jest ustalony inny termin). O okazanym dokumencie sporządza się odpowiednią adnotację w rubryce „Uwagi”.
R o z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a n a U k r a in ie , t a k s a m o j a k w c z e śn ie j w Z SR R , n a le ż y do k o m p e te n c ji u rz ę d ó w s t a n u cy w iln eg o i s ą d u . W p r a w ie ro d z in n y m U k r a in y m a łż o n k o w ie m o g ą u z y s k a ć ro z w ó d alb o n a w sp ó ln y zło ż o n y n a p iś m ie w n io s e k m a łż o n k ó w lu b je d n e g o z n ic h w tr y b ie a d m in is tr a c y jn y m w m y ś l p rz e p is ó w a r t. 106 i 107 k .r., alb o n a ż ą d a n ie o b o jg a lu b je d n e g o z m a łż o n k ó w w d ro d z e o rz e c z e n ia s ą d u z g o d n ie z p r z e p is e m a r t. 109 k.r. T ry b r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a p rz e z u r z ą d s t a n u cy w iln e g o r e g u lu ją n ie t y l ko n o rm y k o d e k s u ro d z in n e g o , lecz ró w n ie ż R e g u ły r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o n a U k r a in ie 48. P r o c e d u r a ro z w o d o w a p ro w a d z o n a p rz e z o r g a n a d m in is tra c y jn y , tj. u r z ą d s t a n u cy w iln e g o , sw o im ro d o w o d e m s ię g a u s ta w o d a w s tw a so w ie ck ieg o z 1926 r. W ó w czas w K o d e k sie u s ta w o r o d z in ie , opiece, m a łż e ń s tw ie i a k ta c h s t a n u c y w iln eg o (Koderc saronie npo ciM ’o , oniry, m j o 6
i arm u zpoMadnncbKozo cmany) u n o rm o w a n o , że ro zw ó d m o że b y ć p r z e p r o w a
d z o n y n a p o d s ta w ie w n io s k u p is e m n e g o lu b u s tn e g o je d n e g o z m a łż o n k ó w b e z zgody, a n a w e t w ie d z y w s p ó łm a łż o n k a 49.
R o z w ią z a n ie z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o w p o s tę p o w a n iu a d m in is tr a c y jn y m m o że n a s tą p ić w s to s u n k u do m a łż e ń s tw a n ie p o s ia d a ją c e g o w s p ó ln y c h m a ło le tn ic h d zieci, n ie z a le ż n ie od i s t n i e n i a p o m ię d z y m a łż o n k a m i s p o ru m a ją tk o w ego, w d ro d z e p o s ta n o w ie n ia w y d a n e g o p rz e z u r z ę d n ik a s t a n u cy w iln e g o w ła śc iw e g o ze w z g lę d u n a m ie jsc e z a m ie s z k a n ia m a łż o n k ó w lu b je d n e g o z n ic h . J e ż e li je d n o z m a łż o n k ó w ze w z g lę d u n a w a ż n e p o w o d y (c ię ż k a c h o ro b a , d łu g o tr w a ła d e le g a c ja , z a m ie s z k a n ie w o d d a lo n e j m iejsco w o ści) n ie m oże oso b iście złożyć w n io s k u o ro z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a do p a ń s tw o w e g o u r z ę d u s t a n u cy w iln e g o , w n io s e k te n , p o św ia d c z o n y p rz e z n o ta r iu s z a b ą d ź i n n ą u p r a w n io n ą osobę, m o że w je g o im ie n iu złożyć d r u g i z m ałżo n k ó w . W e w n io s k u o r o z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a w n io sk o d a w c y p o w in n i p o d a ć o k o liczn o ści u z a s a d n ia ją c e w y d a n ie ta k ie g o p o s ta n o w ie n ia , n ie p o d a ją c je d n a k pow odów ro z k ła d u w s p ó ln o ty m a łż e ń s k ie j. J e d n a k w p r a k ty c e , z u w a g i n a p ra w o m a ł żo n k ó w do z a c h o w a n ia ta je m n ic y ży cia o so b iste g o , p rzy czy n y , k tó r e p o d a w a n e s ą w e w n io s k u , c z ę sto s ą d a le k ie od rz e c z y w isto śc i i n ie m a ją z n a c z e n ia p ra w n e g o 50. P r z e d p rz y ję c ie m w n io s k u o r o z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a z o so b a m i s k ła d a ją c y m i w n io s e k o ro z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a z o s ta je p rz e p ro w a d z o n a
48
Zatwierdzone zarządzeniem Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy z dnia 18 paździer nika 2000, N 52/5 w redakcji nakazu Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy od dnia 22 listopa da 2007 r., N 1154/5.49
Na ten temat 3. PoMOBCBKa, CiMeunuu Koderc yrpainu, HayKoeo-npaKmmnuu KoMenmap, Khib 2006, s. 232. Na podstawie rozporządzenia Centralnego Komitetu Wyborczego ł Rady Komisa rzy Narodowych Związku Radzieckiego z dnia 27 czerwca 1936 r. rozwód mógł być orzeczony w urzędzie stanu cywilnego. Od 8 lipca 1944 r. ukazem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR ustanowiona została wyłącznie sądowa procedura rozwodowa (yras npesudii Bepxoeno'i Padu CPCP). Administracyjna procedura rozwodowa została przywrócona w 1968 r. na podstawie ustawodawstwa ZSRR oraz republik związkowych o małżeństwie i rodzinie (OcnoeaMusaronodaecmea PCP ma coo3Hux pecny6jiK npo wjo6 ma ciM ’o).
ro z m o w a d o ty c z ą c a m o m e n tu u s t a n i a m a łż e ń s tw a o ra z t r y b u i w a r u n k ó w r e je s tr a c ji r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a . M a łż e ń s tw o m oże z o s ta ć ro z w ią z a n e w tr y b ie a d m in is tr a c y jn y m ró w n ie ż n a w n io s e k je d n e g o z m a łż o n k ó w , je ż e li d r u g i z m a łż o n k ó w : (1) n ie m a u s ta lo n e g o m ie js c a p o b y tu , (2) z o s ta ł u b e z w ła s n o w o ln io n y lu b (3) z o s ta ł s k a z a n y z a p r z e s tę p s tw o i p o z b a w io n y w o ln o ści n a o k re s n ie k r ó ts z y n iż 3 l a t a 51. I w ty m p r z y p a d k u m a łż e ń s tw o m o że z o sta ć ro z w ią z a n e n ie z a le ż n ie od i s t n i e n i a p o m ię d z y m a łż o n k a m i s p o r u m a j ą t k o w ego lu b n ie m a ją tk o w e g o , n p . z w ią z a n e g o z w y k o n y w a n ie m w ła d z y ro d zi- c ie ls k ie j52.
N a w n io s e k o soby z a in te r e s o w a n e j ro z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a m o że b yć u z n a n e p rz e z s ą d z a fik c y jn e , je ż e li z o s ta n ie u s ta lo n e , iż m a łż o n k o w ie n a d a l z a m ie s z k iw a li r a z e m i n ie m ie li z a m ia r u p r z e r w a n ia s to s u n k ó w m a łż e ń - s k ic h 53. N a p o d s ta w ie d ecy zji s ą d u p o s ta n o w ie n ie o ro z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a o ra z a k t r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a (Ceidoąmeo npo po3ipeaHHn mmo6y) u n ie w a ż n ia się. U n ie w a ż n ie n ia d o k o n u je p a ń s tw o w y o r g a n r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cyw iln eg o .
U rz ę d y s t a n u cy w iln eg o , ob o k p r z e p r o w a d z e n ia p o s tę p o w a n ia r e j e s t r u j ą cego do k s ię g i rozw odów , s ą z o b o w ią z a n e ta k ż e w p r z y p a d k u z a k o ń c z e n ia p o s tę p o w a n ia o ro z w ó d w y d a ć w c ią g u 30 d n i od d n ia z ło ż e n ia w n io sk u , je ż e li n ie by ło ono o d w o ła n e , s p e c ja ln e p o s ta n o w ie n ie o ro z w ią z a n iu m a łż e ń - s tw a 54. R e je s tr a c ja r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a n a p o d s ta w ie p o s ta n o w ie n ia w y d a n e g o n a w s p ó ln y w n io s e k m a łż o n k ó w w y m a g a o so b iste j o b ecn o ści m a łż o n k ó w lu b je d n e g o z n ic h 55.
M a łż e ń s tw o z o s ta je ro z w ią z a n e w d n iu w y d a n ia p o s ta n o w ie n ia o je g o r o z w ią z a n iu , a p r z y p a d k u r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a p rz e z s ą d — w d n iu u p r a w o m o c n ie n ia się o r z e c z e n ia 56, a n ie w d n iu o t r z y m a n ia z a ś w ia d c z e n ia o ro z w ią z a n iu z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o , j a k to by ło w cześn iej.
R o z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a n a p o d s ta w ie d ecy zji s ą d u m u s i z o s ta ć z a r e je s tr o w a n e w u r z ę d z ie s t a n u c y w iln eg o b y łej m a łż o n k i b ą d ź m a łż o n k a n a w n io s e k je d n e g o z n ic h . R o z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a p o tw ie rd z a się a k te m ro z w ią z a n ia z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o (Ceidoąmeo npo po3ipeaHHn m jw 6y), k tó re g o w z ó r j e s t z a tw ie rd z o n y p rz e z G a b in e t M in is tró w U k r a in y 57. N a d a l a k t u a l n a z o s ta je p ro p o z y c ja M in is te r s tw a S p ra w ie d liw o ś c i U k r a in y d o ty c z ą c a w p r o w a d z e n ia z m ia n do a r t. 115 k .r., k tó r y p r z e w id u je o b o w ią z k o w ą re je s tr a c ję
51 Osoba skazana na karę pozbawienia wolności lub kurator osoby nie posiadającej zdol ności do czynności prawnych nie ma prawa do złożenia wniosku w wymienionym trybie, ich zgoda na rozwiązanie małżeństwa inicjowane przez drugiego małżonka nie jest wymagana.
52 Zob. art. 107 ust. 1—3 k.r., pkt 5.12 npaeuja peecmpaąii aKmie ąueiJbHozo cmaHy e YKpaiHi. 53 Zob. art. 108 k.r.
54 Zob. art. 106 ust. 2 k.r.
55 Zob. pkt 5.14 npaeuja peecmpaąii aKmie ąueiJbHozo cmaHy e YKpaiHi.
56 Zob. art. 114 k.r., pkt 5.2 npaeujapeecmpaąii aKmie ąueiJbHozo cmaHy e YKpaiHi. 57 Zob. art. 115 k.r.
r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a p rz e p ro w a d z o n e g o z g o d n ie z d e c y z ją s ą d u w p a ń stw o w y m o rg a n ie r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o . O rg a n o w i u s ta w o d a w c z e m u U k r a in y — R a d z ie N a jw y ż sz e j — z a p ro p o n o w a n o , a b y d o k u m e n te m k o ń co w y m , k tó r y p o ś w ia d c z a z d a r z e n ie p ra w n e , b y ła d e c y z ja s ą d u , a n ie św ia d e c tw o o ro z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a , k tó r e w y d a w a n e j e s t p rz e z p a ń s tw o w y o r g a n r e je s tr a c ji a k tó w s t a n u cy w iln eg o . J e ż e li je d n o z m a łż o n k ó w z m a r ło p rz e d u p ra w o m o c n ie n ie m się p o s ta n o w ie n ia s ą d u o r o z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a , u w a ż a się , że m a łż e ń s tw o u s ta ło w s k u te k je g o śm ie rc i. J e ż e li je d n o z m a łż o n k ó w z m a r ło w d n i u u p r a w o m o c n ie n ia się p o s ta n o w ie n ia s ą d u o ro z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a , u w a ż a się, że m a łż e ń s tw o u s ta ło w s k u te k je g o r o z w ią z a n ia 58.
Z a re je s tro w a ć ro z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a m o ż n a n ie z a le ż n ie od o k re s u , k tó r y u p ły n ą ł po u p ra w o m o c n ie n iu się p o s ta n o w ie n ia o ro z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a p rz y ję te g o p rz e z są d . Tej r e je s tr a c ji d o k o n u je się n a p is e m n y w n io se k o b u m a łż o n k ó w b ą d ź je d n e g o z n ic h po o k a z a n iu o d p is u p ra w o m o c n e g o o r z e c z e n ia s ą d u o r o z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a , d o w o d u o so b iste g o alb o d o k u m e n tu p a s z p o rto w e g o o ra z p o k w ito w a n ia p o tw ie rd z a ją c e g o w p ła tę o k re ślo n e j p rz e z s ą d k w o ty o p ła ty sk a rb o w e j. U r z ą d s t a n u cy w iln eg o po o tr z y m a n iu in f o r m a cji o b r a k u a d n o ta c ji o ro z w ią z a n iu m a łż e ń s tw a w m ie js c u p rz e c h o w y w a n ia w p is u a k to w e g o d o ty cząceg o m a łż e ń s tw a w te r m in ie d z ie s ię c iu d n i z a p r a s z a w n io sk o d a w c ę , b y z a r e je s tr o w a ć ro z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a i w je g o ob ecn o ści r e je s tr u je r o z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a . W d o w o d a c h lu b d o k u m e n ta c h p a s z p o r to w y c h b y ły c h m a łż o n k ó w s ta w ia się s te m p e l o z a r e je s tr o w a n iu ro z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a z a w ie ra ją c y n a z w is k o , im ię , im ię o d o jco w sk ie osoby, z k t ó r ą zo s ta ło ro z w ią z a n e m a łż e ń s tw o , m ie jsc e i c z a s tej re je s tr a c ji.
K o b ie ta i m ę ż c z y z n a , p o m ię d z y k tó r y m i m a łż e ń s tw o z o sta ło ro z w ią z a n e , m a ją p ra w o złożyć w n io s e k do s ą d u o w z n o w ie n ie ic h m a łż e ń s tw a p o d w a r u n k ie m , że ż a d n e z n ic h n ie p rz e b y w a ło w p o n o w n y m m a łż e ń s tw ie 59. N a p o d s ta w ie d ecy zji s ą d u o w z n o w ie n iu m a łż e ń s tw a o ra z u n ie w a ż n ie n iu a k t u r o z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a u r z ą d s t a n u cy w iln eg o w y d a je n o w y a k t m a łż e ń s tw a , w k tó ry m z a d z ie ń r e je s tr a c ji m a łż e ń s tw a , z g o d n ie z w y b o re m m a łż o n ków, m o że b yć u z n a n y d z ie ń p ie rw s z e j r e je s tr a c ji lu b d z ie ń u p ra w o m o c n ie n ia się o rz e c z e n ia s ą d u o w z n o w ie n iu m a łż e ń s tw a 60.
58 Wymienione reguły dotyczą tylko ustania małżeństw rozwiązanych w trybie sądowym po dniu 1 stycznia 2004 r., tj. po wejściu w życie kodeksu rodzinnego Ukrainy z 2002 r. W przypadku małżeństw rozwiązanych w trybie sądowym przed tą datą momentem ich ustania jest data rejestracji rozwiązania małżeństwa w urzędzie stanu cywilnego, por. art. 44 kodeksu
o małżeństwie i rodzinie z 1969 r.
59 Zob. art. 117 ust 1 k.r. W przypadku, gdy osoba uznana za zmarłą lub o nieustalonym miejscu pobytu odnalazła się i sąd uchylił odpowiednie postanowienie, urząd stanu cywilnego unieważnia postanowienie o rozwiązaniu małżeństwa pod warunkiem, że żadne z małżonków nie przebywa w nowym związku małżeńskim, zob. art. 118 ust. 3 k.r.
