100 rocznica uchwalenia konstytucji marcowej

(1)

J U L I A G R O S , A G A T A B U D Z Y Ń 3 B

100 rocznica uchwalenia

konstytucji marcowej

(2)

Spis Treści

 Wprowadzenie (5)

 Informacje ogólne (9)

 Temporalny zakres obowiązywania konstytucji marcowej (12)

 Geneza (17)

 Prace nad dokumentem (19)

 Postanowienia (22)

 Prawa i Obowiązki obywateli (25)

 Prawa wyborcze (28)

(3)

Spis Treści

 Władza wykonawcza (29)

 Prezydent (30)

 Rada Ministrów (36)

 Władza Sądownicza (38)

 Zasady odpowiedzialności rządu (42)

 Władza ustawodawcza (44)

 Podział Administracyjny (49)

 Główne Ugrupowania (52)

 Upamiętnienie (60)

(4)

Spis Treści

 Medal – film (62)

 Karykatury (64)

 Spis źródeł (66)

 Koniec (67)

 Zrzeczenie się praw autorskich (68)

(5)

Wprowadzenie

„Proszę tych posłów, którzy są za ustawą

konstytucyjną, tak jak została uchwalona w trzecim czytaniu, aby powstali” - powiedział marszałek

Wojciech Trąmpczyński na posiedzeniu Sejmu

Ustawodawczego 17 marca 1921 r., tuż przed godziną 17.00. Następnie bez przeliczania głosów stwierdził,

że ustawę przegłosowano ogromną większością, na co sala zareagowała brawami.

(6)

 Przyjęta 100 lat temu ustawa

zasadnicza należała do najbardziej demokratycznych konstytucji

europejskich po zakończeniu I wojny światowej.

 W tym akcie prawnym,

podkreślającym ciągłość państwa, ustrój Polski oparto na zasadzie

trójpodziału władz i zwierzchnictwa narodu rozumianego jako ogół

obywateli.

(7)

 Przywrócony został dwuizbowy parlament składający się z Sejmu i Senatu – o nierówno rzędnej pozycji.

 Organami władzy wykonawczej byli prezydent oraz rząd na czele z premierem.

 Prezydentowi, wybieranemu przez Zgromadzenie Narodowe (Sejm i Senat), przyznano tradycyjne uprawnienia głowy państwa oraz określone

kompetencje z zakresu władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

(8)

Sala plenarna posiedzeń Sejmu Ustawodawczego w 1919 r. Jednoizbowy wówczas parlament obradował w auli Instytutu Maryjskiego rosyjskiej szkoły dla dziewcząt,

(9)

Informacje ogólne

(10)

(1)

 Konstytucja marcowa to ustawa zasadnicza uchwalona przez

Sejm Ustawodawczy 17 III 1921 większością zaledwie 12 głosów.

 Jej założenia miały charakter burżuazyjno-demokratyczny, ustalała republikańską formę państwa (Republika) i

deklarowała zwierzchność narodu.

(11)

(2)

 Konstytucja marcowa 1921, Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja

Rzeczypospolitej Polskiej

(Dz.U. Nr 44, poz. 267) weszła w życie 1 czerwca 1921.

 Składała się z siedmiu rozdziałów.

 Wprowadzała ustrój republiki demokratycznej o

parlamentarno-gabinetowym systemie rządów.

(12)

Temporalny zakres obowiązywania

konstytucji marcowej

(13)

(1)

 Konstytucja uchwalona 17 marca 1921

 Opublikowana została w Dzienniku Ustaw

1 czerwca

1921 i na mocy jej postanowień

weszła wówczas w życie.

(14)

(2)

 Równolegle z konstytucją marcową na mocy przepisów przejściowych uchwalonych przez Sejm Ustawodawczy obowiązywały postanowienia małej konstytucji z 1919 w odniesieniu do spraw ustrojowych związanych z

funkcjonowaniem parlamentu i urzędu Naczelnika Państwa jako głowy państwa polskiego.

 Konstytucja marcowa 1921 i Mała Konstytucja z 1919 obowiązywały równolegle od 1 czerwca 1921 do 11 grudnia 1922 to jest do chwili wyboru przez

Zgromadzenie Narodowe Prezydenta Rzeczypospolitej i objęcia przez niego urzędu.

(15)

(3)

 Konstytucja marcowa obowiązywała jako najwyższy akt prawny Rzeczypospolitej od 1

czerwca 1921 do chwili wejścia w życie konstytucji kwietniowej z 23 kwietnia 1935 czyli do 24

kwietnia 1935. Zaś niektóre jej przepisy

obowiązywały równolegle z konstytucją kwietniową na mocy jej postanowień. Ponadto do niektórych przepisów konstytucji marcowej odwoływała się także mała konstytucja z 1947.

(16)

(4)

 Jeśli przyjąć, że Rząd RP na uchodźstwie działał na podstawie przepisów konstytucji kwietniowej to za datę końcowego stosowania przepisów konstytucji marcowej i kwietniowej należy przyjąć dzień 22

grudnia 1990 kiedy to Prezydent RP na

Uchodźstwie i Prezes Rady Ministrów złożyli swe urzędy symbolicznie przekazując je nowo

zaprzysiężonemu Prezydentowi Rzeczypospolitej Lechowi Wałęsie.

(17)

Geneza

(18)

Geneza

 26.01.1919 odbywają się wybory do Sejmu

Ustawodawczego. Jego główny zamiar to uchwalenie konstytucji.

 Pierwsze posiedzenie sejmu (miało miejsce po

wyborach uzupełniających) odbywa się 10.02.1919 r.

Sejm przejmuje odpowiedzialność za rządzenie krajem, 20 lutego J.Piłsudski składa władzę. Tego samego dnia sejm uchwala tzw. Małą Konstytucję.

(19)

Prace nad dokumentem

(20)

(1)

 Po uchwaleniu Małej Konstytucji powołano

Komisję Konstytucyjną, która miała pracować nad nową ustawą zasadniczą. Podczas prac dochodziło to starć między ugrupowaniami

 Prawica (większość w sejmie) chciała ograniczyć kompetencje urzędu prezydenta, byli także za

utworzeniem senatu.

(21)

(2)

 Po wielu sporach ostatecznie konstytucja została uchwalona 17.03.1921 r. i przeszła do historii jako konstytucja marcowa.

(22)

Postanowienia

(23)

(1)

 ustanowiono dwuizbowy parlament (Sejm i Senat) o pozycji nadrzędnej wobec innych organów państwa

 władza wykonawcza spoczywa w rękach rządu i prezydenta;

 prezydent jest wybierany na 7 lat przez

Zgromadzenie Narodowe (połączone izby sejmu i senatu) i ma niewielkie uprawnienia

(24)

(2)

 zostaje wprowadzone pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze (równe, tajne, bezpośrednie, powszechne i proporcjonalne);

 zagwarantowana zostaje nienaruszalność własności prywatnej

 „wyznanie rzymskokatolickie, będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwie naczelne stanowisko wśród

równouprawnionych wyznań”.

(25)

O B Y W A T E L E M I E L I Z A P E W N I O N Ą R Ó W N O Ś Ć W O B E C P R A W A W Z G L Ę D E M I N N Y C H

O B Y W A T E L I , N I E T Y K A L N O Ś Ć W Ł A S N O Ś C I P R Y W A T N E J , O C H R O N Ę Ż Y C I A , W O L N O Ś Ć,

T A J N O Ś Ć K O R E S P O N D E N C J I O R A Z B R A K C E N Z U R Y.

Prawa i Obowiązki obywateli

(26)

(1)

 Najważniejszym obowiązkiem obywatela była wierność RP.

 Obowiązkiem było także:

przestrzeganie konstytucji, służba wojskowa, płacenie podatków.

(27)

(2)

 Prawa polityczne: prawo wyborcze

 Prawa obywatelskie: równość wobec prawa i prawo do ochrony życia, wolność słowa, sumienia,

wyznania, pracy, nauki, ochrona praw mniejszości narodowych i własności

 Prawa społeczne: prawo do ochrony pracy, ochrona macierzyństwa

(28)

Prawa wyborcze

Czynne prawo wyborcze:

 w wyborach do Sejmu: 21 lat

 w wyborach do Senatu: 30 lat

Bierne prawo wyborcze:

 w wyborach do Sejmu: 25 lat

 w wyborach do Senatu: 40 lat

(29)

W Ł A D Z A W Y K O N A W C Z A S P R A W O W A N A B Y Ł A P R Z E Z P R E M I E R A, R A D Ę M I N I S T R Ó W,

P O D P O R Z Ą D K O W A N Y C H S E J M O W I , O R A Z P R E Z Y D E N T A, K T Ó R E G O D E C Y Z J E

W Y M A G A Ł Y Z A T W I E R D Z E N I A P R Z E Z R Z Ą D .

Władza wykonawcza

(30)

Prezydent

 Prezydent był wybierany na 7-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością

głosów. Miał on prawo odwołać rząd, zwoływać obrady sejmowe, obsadzać funkcje wojskowe, posiadał najwyższą zwierzchność nad siłami zbrojnymi, nie był natomiast

dowódcą naczelnym w czasie wojny, mógł jednak

wypowiedzieć wojnę i zawrzeć pokój za uprzednią zgodą Sejmu.

 Prezydent posiadał także prawo darowania i łagodzenia kar, pełnił funkcję reprezentacyjną (w stosunkach

międzynarodowych także akceptującą i koordynującą).

(31)

Prezydent

 Akt prawny podpisany przez prezydenta nabierał mocy po podpisaniu go także przez premiera i

odpowiedniego ministra(kontrasygnata).

 Prezydent nie miał żadnych uprawnień

ustawodawczych. W razie popełnienia przestępstwa, prezydent mógł być sądzony tylko na wniosek Sejmu przez Trybunał Stanu.

(32)

Prezydent

 Prezydenci, którzy byli

wykonawcami tej konstytucji to: Gabriel Narutowicz

(33)

Prezydent

wykonawcami tej konstytucji to: Stanisław Wojciechowski

(34)

Prezydent

wykonawcami tej konstytucji to: Ignacy Mościcki

(35)

Prezydent

wykonawcami tej konstytucji po śmierci Narutowicza i

ustąpieniu Wojciechowskiego obowiązki Prezydenta

dwukrotnie pełnił Marszałek Sejmu Maciej Rataj.

(36)

Rada Ministrów

 Rada Ministrów była odpowiedzialna parlamentarnie i konstytucyjnie przed sejmem. Odpowiedzialność

polityczna wyrażała się w możliwości udzielenia wotum nieufności całej Radzie Ministrów lub

jednemu z jej członków. W przypadku uchwalenia wotum nieufności cała Rada Ministrów lub jeden z jej członków musiał ustąpić.

(37)

Rada Ministrów

 Odpowiedzialność konstytucyjna wyrażała się w możliwości stawiania członków Rady Ministrów przed Trybunałem Stanu. Uchwała w tej sprawie musiała być podjęta większością 3/5 głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Rada Ministrów była odpowiedzialna

politycznie przed Prezydentem, który miał prawo ją odwołać.

(38)

W Y M I A R S P R A W I E D L I W O Ś C I S P R A W O W A Ć M I A Ł Y N I E Z A L E Ż N E S Ą D Y , K T Ó R Y C H

O R G A N I Z A C J Ę , Z A K R E S I S P O S Ó B D Z I A Ł A N I A U S T R O J O D A W C A P O Z O S T A W I Ł D O

U R E G U L O W A N I A U S T A W O D A W S T W U Z W Y K Ł E M U . K O N S T Y T U C J A

W Y S Z C Z E G Ó L N I A Ł A T R Z Y P I O N Y S Ą D O W N I C T W A :

Władza Sądownicza

(39)

Władza Sądownicza

 powszechne, z Sądem Najwyższym na czele,

 administracyjne, z Najwyższym Trybunałem Administracyjnym na czele, oraz

 wojskowe

(40)

Władza Sądownicza

 Przewidziane było również istnienie urzędu sędziego pokoju.

 Do rozstrzygania sporów kompetencyjnych między władzami administracyjnymi a sądami przewidziano Trybunał Kompetencyjny.

 Do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu pociągani mieli być Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej oraz ministrowie.

(41)

Władza Sądownicza

 Konstytucja gwarantowała niezawisłość sędziom, którzy podlegali tylko ustawom. Zakazano legislatywie oraz

egzekutywie ingerowania w orzecznictwo. Wprowadzono – o ile inne przepisy nie stanowiłyby inaczej – jawność rozpraw w sprawach karnych i cywilnych.

Nie utworzono specjalnego sądownictwa

konstytucyjnego, a sądom powszechnym oraz

szczególnym zakazano badania konstytucyjności ustaw

„należycie ogłoszonych” (art. 81 Konstytucji), natomiast prawnie dopuszczalna była ocena przez sądy zgodności z Konstytucją i ustawami aktów normatywnych niższego rzędu

(42)

Zasady odpowiedzialności rządu

 odpowiedzialność parlamentarna - możliwa jako odpowiedzialność indywidualna (dotycząca

konkretnego ministra) lub solidarna (dotycząca całego rządu). Odpowiedzialność parlamentarna występuje na żądanie Sejmu wyrażone w formie uchwały o udzieleniu votum nieufności. Uchwała wymaga zwykłej większości głosów.

(43)

Zasady odpowiedzialności rządu

 odpowiedzialność konstytucyjna- możliwa jako indywidualna lub solidarna. Rząd lub minister

pociągnięty do takiego rodzaju odpowiedzialności odpowiada przed Trybunałem Stanu. Sejm stawia w stan oskarżenia uchwała podjętą kwalifikowaną

większością 3/5 głosów przy quorum 1/2 ustawowej liczby posłów.

(44)

Władza ustawodawcza

(45)

(1)

 Konstytucja ustanowiła dwuizbowy parlament

(Sejm i Senat) o pozycji nadrzędnej wobec innych organów Państwa. W określonych przypadkach Izby łączyły się w Zgromadzenie Narodowe, do

którego kompetencji należały: wybór Prezydenta i przyjęcie od niego przysięgi oraz okresowa (co 25 lat) rewizja Konstytucji (dokonywana zwykłą

większością głosów).

(46)

(2)

 Kadencja Sejmu trwała 5 lat; kadencja Senatu zaczynała się i kończyła wraz z kadencją Sejmu. Wybory do obu izb były pięcioprzymiotnikowe; Konstytucja nie określała liczby

posłów natomiast liczba członków Senatu miała być równa 1/4 liczby posłów. W wielu opracowaniach, mylnie, można się spotkać z opinią iż konstytucja określała liczbę posłów na 444, lecz wynikało to z ordynacji wyborczej a nie

konstytucji.

(47)

(3)

 Inicjatywa ustawodawcza przysługiwała Rządowi i

Sejmowi; Senat, izba wyższa, była jej pozbawiona, miała natomiast prawo veta zawieszającego, czyli wstrzymania projektu ustawy na 60 dni bądź wprowadzenia poprawek.

Sejm mógł ponownie uchwalić wstrzymaną przez Senat

ustawę bądź odrzucić poprawki kwalifikowaną większością 11/20 głosów. Parlament miał także prawo udzielenia

amnestii wyłącznie w drodze ustawowej.

(48)

(4)

 Parlament mógł być rozwiązany przed końcem kadencji przez Sejm (większością 2/3 głosów) lub przez Prezydenta za zgodą 3/5 liczby członków Senatu.

 Zmiana Konstytucji wymagała uchwały obu Izb, podjętej większością 2/3 głosów; ponadto drugi z rzędu Sejm mógł dokonać zmiany Konstytucji większością 3/5 głosów (bez udziału Senatu), zaś co 25 lat Zgromadzenie Narodowe mogło dokonać rewizji Konstytucji zwykłą większością głosów.

(49)

Podział Administracyjny

(50)

(1)

 Państwo zostało podzielone na województwa, powiaty i gminy miejskie i wiejskie, stanowiące jednostki samorządu terytorialnego. Konstytucja przewidywała wprowadzanie samorządu

terytorialnego o szerokiej samodzielności, zgodnie z zasadą decentralizacji.

(51)

(2)

(52)

Główne Ugrupowania

(53)

Narodowa Demokracja (Endecja)

 Dominująca Polska siła polityczna po odzyskaniu niepodległości. Partia ta na plan pierwszy wysuwała interes narodowy, krytycznie odnosząc się do

mniejszości narodowych. Roman Dmowski, Władysław Grabski

(54)

Narodowa Demokracja (Endecja)

 Przedstawiciele: Roman Dmowski, Władysław Grabski

(55)

Chrześcijańska Demokracja (Chadecja)

 Realizowała wskazania społecznej nauki Kościoła katolickiego.

 Przedstawiciele: Wojciech Korfanty i Józef Chaciński

(56)

Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”

 Najsilniejsze z ugrupowań ludowych, reforma rolna przeprowadzana za odszkodowaniami dla

dotychczasowych właścicieli.

 Przedstawiciele: Wincenty Witos, Maciej Rataj

(57)

Polska Partia Socjalistyczna (PPS)

 W okresie międzywojennym najsilniejsza partia robotnicza. Dążyła do zrealizowania reform

socjalnych w państwie ze zdecydowanym odrzuceniem komunizmu.

 Przedstawiciele: Ignacy Daszyński, Kazimierz Pużak

(58)

Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”

 Program partii zakładał państwo ludowe, świeckie, z powszechną i darmową edukacją.

 Wyzwolenie” postulowało także przeprowadzenie radykalnej reformy rolnej.

 Od 1919 r. wchodziło w skład lewicy parlamentarnej, prowadziło współpracę z Polską Partią

Socjalistyczną.

(59)

Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie”

 Przedstawiciele: Stanisław Thugutt, Tomasz Nocznicki

(60)

Upamiętnienie

(61)

Znaczki

 2 maja 1921 roku Poczta Polska wprowadziła do obiegu serię składającą się z 7 znaczków (numery katalogowe 128-134) w walucie markowej z okazji uchwalenia Konstytucji

(62)

Medal

 Z okazji uchwalenia konstytucji w 1921 został wybity medal upamiętniający to wydarzenie,

zaprojektowany przez Jana Raszkę

(63)

Medal

 https://www.youtube.com/watch?v=tPZuh72Z8jo

(64)

Karykatury

(65)

Piłsudski wychodzi z ram

 Józef Piłsudski wychodzi z ram konstytucji marcowej z 1921

 znaczenie: znana karykatura wyrażająca pogląd, że

Marszałek nie mieścił się w ramach obowiązującej ustawy zasadniczej, która stawiała

prezydentowi zbyt wiele ograniczeń

(66)

Spis źródeł

 http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/komunikat.xsp?documentId=8 DE7FF947FF5EED8C1257E0B00361B2D

 https://dzieje.pl/aktualnosci/konstytucja-marcowa

 https://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_marcowa

 https://historia.na6.pl/konstytucja_marcowa

 https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Narodowa_Demokracja

 https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84ska_de mokracja

 https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe_%E 2%80%9EPiast%E2%80%9D_(1913%E2%80%931931)

 https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna

 https://pl.wikipedia.org/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe_%E2

%80%9EWyzwolenie%E2%80%9D

(67)

D Z I Ę K U J E M Y Z A U W A G Ę



Koniec

(68)

Zrzeczenie się praw autorskich

My tworzący, tę prezentację zrzekamy się wszelkich praw autorskich do niej.