To samo słońce : podręcznik doskonalący sprawność rozumienia ze słuchu dla obcokrajowców na poziomie zaawansowanym

Ewa Lipińska

Podręcznik doskonalący sprawność rozumienia ze słuchu dla obcokrajowców na poziomie zaawansowanym

[i]

Kraków

Copyright by Ewa Lipińska, Kraków 2016

Opracowanie redakcyjne:

Irena Gubernat

Projekt okładki:

Emilia Dajnowicz, Ewa Lipińska

ISBN 978-83-7638-618-8 (e-book)

KSIĘGARNIA AKADEMICKA ul. św. Anny 6, 31-008 Kraków tel. /faks: 12 431 27 43, 12 421 13 87 e-mail: akademicka@akademicka. pl

Księgarnia internetowa:

www. akademicka. pl

SPIS TREŚCI

WSTĘP

MAREK GRECHUTA ...

Dni, których nie znamy (J. K. Pawluśkiewicz, M. Grechuta) 19 Odkąd jesteś (muz. i sł. M. Grechuta) ... 23

Świecie nasz (J. K. Pawluśkiewicz, M. Grechuta) 27

Wolność (muz. i sł. M. Grechuta) ... 30

Wiosna, ach to ty (muz. i sł. M. Grechuta) 34

I. I SZHK DŁUGOSZ ... 39 Ja chciałbym być poetą (L. Długosz, A. Bursa) ... 44

Dzień w kolorze śliwkowym (muz. i sł. L. Długosz) 47

Jaka szkoda (L. Długosz, S. Baliński) ... 52 Nie, ja nie mam już dwudziestu lat (muz. i sł. L. Długosz) 5 5 Sen o końcu świata (muz. i sł. L. Długosz) ... 60 Już nas tak ta miłość nie obchodzi (muz. i sł. L. Długosz) 64

GRZEGORZ TURNAU ... 69 Piosenka dla ptaka (J. K. Pawluśkiewicz, J. Petryszyn) 74 Kto chce, bym go kochała (G. Turnau, J. Iwaszkiewicz

i M. Pawlikowska-Jasnorzewska) ... 76 Bracka (G. Turnau, M. Zabłocki) ... 78

Tutaj jestem (G. Turnau, M. Zabłocki) 83

ROZWIĄZANIA ZADAŃ 87

WSTĘP

T

Kontynuacja polega nie tylko na tym, że proponowane zadania pełnią tę samą co poprzednio rolę, a więc mają rozwijać i ulepszać umiejętność rozumienia ze słuchu, lecz również poszerzyć wiedzę uczących się o kulturze polskiej. Księżyc w butonierce powstał w oparciu o teksty piosenek krakowskiego barda Andrze­

ja Sikorowskiego oraz grupy Pod Budą, a To samo słońce bazuje na piosenkach innych krakowskich artystów: Marka Grechuty, Leszka Długosza i Grzegorza Turnaua. Są one równie interesujące ze względu na swoją tematykę, jak język - niekiedy poetycki, niekiedy zaś potoczny.

Tom otwiera Na marginesie - poradnik metodyczny w pigułce dla uczących, który zawiera dziesięć podstawowych zasad rozwijania sprawności rozumienia ze słuchu oraz wykaz technik, które temu służą. Więcej informacji związanych z zagadnieniem nauczania słuchania ze zrozumieniem można znaleźć m. in.

w poniższych pozycjach:

• E. Lipińska (1994), Słuchanie - sprawność zaniedbywana, „Przegląd Po­

lonijny”, z. 4, s. 75-89.

• E. Lipińska (1996), Niemodne dyktanda, „Języki Obce w Szkole”, nr 5, s. 406-415.

• E. Lipińska (2004), Księżyc w butonierce. Ćwiczenia doskonalące spraw­

ność rozumienia ze słuchu na podstawie tekstów Andrzeja Sikorowskiego, Universitas, Kraków.

• A. Seretny, E. Lipińska (2005), ABC metodyki nauczania języka polskie­

go jako obcego, Universitas, Kraków.

• E. Lipińska, A. Seretny (2006), Techniki rozwijające rozumienie tekstu,

„Języki Obce w Szkole”, nr 4, s. 45-57.

• Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy Al - C2, praca zbiorowa pod redakcją I. Janowskiej, E. Lipińskiej, A. Rabiej, A. Se-

retny, P. Turka, „Biblioteka LingVariów”. Księgarnia Akademicka, Kra­

ków 2011, Podręczniki, t. 1.

To samo słońce składa się z trzech zasadniczych części poświęconych kolejno:

Markowi Grechucie, Leszkowi Długoszowi i Grzegorzowi Turnauowi. Każ­

dą otwierają teksty przybliżające sylwetkę danego artysty, w postaci życiorysu, dyskografii, rozmowy na jego temat z członkami rodziny, kolegami czy z nim samym. Następnie znajdują się zadania doskonalące umiejętność rozumienia ze słuchu treści jego piosenek. Całość tomu kończy rozdział zawierający rozwiąza­

nia zadań.

W tomie zaproponowano całą gamę technik pomocnych w rozumieniu au- dytywnym. Oprócz tego są zadania ukierunkowane leksykalnie, gramatycznie i stylistycznie. Ich celem jest nakłonienie słuchacza do wielokrotnego kontaktu z tekstem, co zwiększa szanse na opanowanie nowych słów, przyswojenie struktur gramatycznych i stylistycznych. Nie proponuje się tu technik wprowadzających (poprzedzających kontakt z tekstem), pozostawiając je w gestii nauczyciela, który może ściślej dopasować poszczególne elementy podręcznika do swego programu.

Warto pamiętać, że piosenki odgrywają szczególną rolę w nauce języka ob­

cego, ponieważ umożliwiają współpracę obydwu półkul mózgowych: lewa prze­

twarza słowa, a prawa - muzykę. Dzięki temu łatwiej zapamiętuje się występujące w niej słownictwo, struktury gramatyczne, związki frazeologiczne, a także opa­

nowuje się parafrazowanie, używanie metafor i porównań. Praca z piosenkami umożliwia też zapoznanie się z różnymi rejestrami języka, ćwiczenia stylistyczne, a także doskonalenie wymowy i intonacji oraz ćwiczenie ortografii i interpunkcji.

Podręcznik To samo słońce ma pomóc obcokrajowcom doskonalić umie­

jętność rozumienia ze słuchu i ułatwić poznawanie polskiej kultury. Może być wykorzystywany na kursach językowych w Polsce i za granicą - również w szko­

łach polonijnych. Jego tytuł - to cytat z tekstu piosenki Grzegorza Turnaua Tutaj jestem: „to samo słońce wszędzie świeci”.

o

NA MARGINESIE -

PORADNIK METODYCZNY W PIGUŁCE DLA UCZĄCYCH

Rozwijając i doskonaląc sprawność rozumienia ze słuchu, trzeba pamiętać o kil­

ku podstawowych zasadach.

1. Słuchaczom należy zapewnić dobre warunki do pracy, przez co rozumie się przede wszystkim:

• konieczność wyeliminowania lub zminimalizowania hałasu i dystrakcji typu: nieodpowiednie oświetlenie, zbyt wysoka lub zbyt niska tempera­

tura w pomieszczeniu, intensywne zapachy, dezorganizacja toku zajęć (wynikła na przykład ze spóźnienia się słuchaczy);

• zapewnienie odpowiedniego pod względem technicznym nagrania i do­

brej akustyki w sali;

• przygotowanie poprawnego pod względem merytorycznym i estetycz­

nym materiału dydaktycznego (zadania do wykonania);

• przeznaczenie odpowiedniej ilości czasu na wykonanie zadań.

2. Zanim słuchacze rozpoczną wykonywanie zadań związanych z rozumieniem tekstu (zaleca się, aby to nie było pojedyncze zadanie), powinno się wprowa­

dzić ich w temat, przygotowując do tego, czego będą słuchać, stosując techniki wprowadzające. Są to m. in.: pokazanie ilustracji (zdjęcia, rysunku, historyjki ob­

razkowej lub fragmentu filmu) nawiązującej do treści tekstu, podanie jego tytu­

łu, elicytując związane z nim skojarzenia, zadawanie pytań naprowadzających, przewidywanie słów i zwrotów mogących się pojawić w tekście. Można również posłużyć się innymi bodźcami wizualno-taktylnymi, jak na przykład oglądanie i dotykanie przedmiotów kojarzących się z danym zagadnieniem (pamiątki z po­

dróży, produkty żywnościowe, kosmetyki itp. ). Czasem stosuje się dodatkowe materiały dźwiękowe wprowadzające w temat (szum morza i krzyk mew, burza, odgłosy kłótni, szczekanie psa itp. ).

3. Inną czynnością poprzedzającą słuchanie jest wyjaśnienie nieznanych (no­

wych, rzadkich) słów i zwrotów, które pojawiają się w tekście, ze szczegól­

nym uwzględnieniem nazw własnych. Czasem konieczne jest też powtórzenie jakiegoś zagadnienia gramatycznego, ale powinno to stanowić marginalną część lekcji.

4. Przed przystąpieniem do słuchania uczący się powinni zostać zapoznani z in­

strukcją (może być podana słownie przez uczącego), czyli techniką, za pomocą której wykonają zadanie: odpowiedź na pytania, wypełnianie luk, notowanie, za­

znaczanie błędów w tekście itp. Samo zadanie - w zależności od jego typu - ma im być pokazane przed słuchaniem lub dopiero po pierwszym słuchaniu.

Trzeba zwrócić baczną uwagę na techniki typu: pytania, prawda / fałsz i wy­

bór wielokrotny. W zadaniach takich jednostki sprawdzające muszą występować po kolei, zgodnie z tekstem - inaczej niż w czytaniu ze zrozumieniem, gdzie po­

rządek ten może być zaburzony; zaleca się ponadto, aby pytania były łatwiejsze pod względem leksykalnym i strukturalnym niż w przypadku czytania.

5. W trakcie słuchania lub po nim słuchacze wykonują zadania, które powin­

ny być tak dobrane, aby się nie dublowały lub wzajemnie nie wykluczały. Nie spełnia więc swojej roli zestawienie zadań: 1. zapisywanie przez nauczyciela na tablicy wyrazów i zwrotów, które uczący się zapamiętali po pierwszym słucha­

niu, a potem 2. zaznaczanie słów występujących w tekście na podanej liście, czy też 1. wypełnianie luk w trakcie pierwszego słuchania, wskutek czego uczący się mają cały tekst przed oczami, a następnie 2. zaznaczanie w nim błędów podczas drugiego odsłuchiwania. Jeśli proponuje się słuchaczom ćwiczenie, w wyniku którego uzyskują ogląd całości tekstu, przed zadaniem kolejnym należy polecić im jego zakrycie.

Zadania rozwijające słuchanie ze zrozumieniem dzielą się na cztery grupy, co pokazuje poniższa tabela:

• słuchacze nie widzą tekstu (tylko go słyszą),

• słuchacze widzą cały tekst,

• słuchacze widzą zadanie (oparte na tekście),

• słuchacze widzą tekst zmieniony graficznie lub niekompletny.

Podział technik na 1. przed słuchaniem, 2. w trakcie słuchania i 3. po słuchaniu jest pewnym uproszczeniem, ponieważ niektóre ćwiczenia można rozwiązywać w czasie pierwszego słuchania, a skończyć po nim, inne zaś - w czasie drugiego i po nim, a jeszcze inne - dopiero po dwukrotnym odsłuchaniu.

SŁUCHACZE NIE WIDZĄ TEKSTU

SŁUCHACZE WIDZĄ CAŁY

TEKST

SŁUCHACZE WIDZĄ ZADANIE'

SŁUCHACZE WIDZĄ TEKST NIEKOMPLET­

NY/ ZMIENIONY GRAFICZNIE

przedsłuchaniem

• odpowiedzi na pytania kierunkujące

• interpretacja tytułu

• interpretacja ilustracji

• bodźce wizualno- -taktylne

• bodźce dźwiękowe

wtrakciesłuchania

• zapamiętywanie słów

(zapisywanych potem przez uczącego na tablicy)

• notowanie (zbieranie informacji)

• sporządzanie transkrypcji (zapis całego tekstu lub jego fragmentów)

• zaznaczanie na podanej liście słów występujących w tekście

• wypełnianie luk pojedynczymi słowami lub fragmentami tekstu

• zaznaczanie błędów w tekście i wpisywanie wyrazów właściwych

po słuchaniu

• ustne odpowiedzi na pytania

• uzupełnianie tabeli (ankiety, diagramu, kwestionariusza)

• parafrazowanie (upraszczanie) tekstu

• pisemne odpowiedzi na pytania

• prawda / fałsz

• wielokrotny wybór

• uzupełnianie luk w tekście słowami lub fragmentami tekstu z banku słów (z ramki)

• układanie w kolejności fragmentów tekstu

• łączenie fragmentów tekstu (dobieranie)

1 Oznacza to, że mogą przeczytać niektóre słowa i/lub frazy występujące w tekście. Te ćwiczenia mogą być wykonywane także po słuchaniu. Zależy to od stopnia ich trudności.

12 r 1

6. Po osiągnięciu zamierzonego celu, czyli spowodowaniu, że słuchacze zrozu­

mieją tekst (globalnie, selektywnie lub szczegółowo - w zależności od rodzaju postawionych przed nimi zadań), zaleca się wszelkiego typu ćwiczenia poprawia­

jące dykcję (czytanie chóralne, odczytywanie na różne sposoby, np. skandowa­

nie, śpiewanie itp. ) oraz interpunkcję i ortografię (przepisywanie, zapisywanie, dyktanda).

7. Ostatnim etapem pracy jest połączenie słuchania z innymi sprawnościami, a więc rozwijanie czytania ze zrozumieniem oraz doskonalenie tworzenia wypo­

wiedzi ustnych i pisemnych.

8. Trzeba pamiętać, aby teksty były odpowiednio dobrane do poziomu uczących się, ich potrzeb i zainteresowań.

9. Podczas testu / egzaminu każdego tekstu powinno się wysłuchać dwa razy, natomiast podczas ćwiczeń rozwijających tę sprawność zaleca się jego odsłuchi­

wanie tyle razy, ile to jest konieczne. Od czasu do czasu warto stosować słuchanie dla przyjemności i zrezygnować z części albo wszystkich ćwiczeń.

10. Umiejętność rozumienia ze słuchu może być rozwijana za pomocą wszyst­

kich rodzajów technik, ale na teście / egzaminie dobrze sprawdzają się te, które są oceniane według klucza, gdyż gwarantują one obiektywną ocenę. Są to:

• zaznaczanie na podanej liście słów, które występują w tekście,

• zaznaczanie błędnych wyrazów i wpisywanie właściwych,

• uzupełnianie tabel, kwestionariuszy, diagramów itp.,

• uzupełnianie luk na bieżąco,

• uzupełnianie tekstu wyrazami z banku,

• odpowiedzi na pytania,

• zadania typu prawda / fałsz,

• zadania wielokrotnego wyboru.

MAREK GRECHUTA

(ur. 10 grudnia 1945 roku w Zamościu, zm. 9 października 2006 roku w Krakowie) - polski piosenkarz, poeta, kompozytor i malarz,

z wykształcenia architekt

kończył architekturę na Politechnice Krakowskiej. Na przełomie lat Łzl 1966/67 wraz z kolegą ze studiów, Janem Kantym Pawluśkiewiczem, zało­

żył kabaret o nazwie Anawa, który przekształcił się w zespół muzyczny. Debiuto­

wał w 1967 roku, zdobywając drugie miejsce na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie. W 1968 roku na VI Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu zdobył nagrodę dziennikarzy za piosenkę Serce, a rok później na VII KFPP jedną z głównych nagród (Nagroda Telewizji Polskiej) za piosenkę Wesele. Po nagraniu dwóch płyt z grupą Anawa Marek Grechuta rozpoczął karierę jako solista - towa­

rzyszyła mu grupa WIEM (W Innej Epoce Muzycznej). Po kilku latach odnowił współpracę z Pawluśkiewiczem, a jej owocem był musical Szalona lokomotywa do tekstów Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego). Fragment tego dzieła, hit Hop szklankę piwa, przyniósł Grechucie kolejne Grand Prix w Opolu (1977).

Od tamtej pory ponownie pracował sam; pisał coraz więcej tekstów. Na wystę­

pach towarzyszyła mu odmładzana i odnawiana formacja Anawa. W 1976 roku Marek Grechuta rozpoczął współpracę z Piwnicą pod Baranami, która trwała bli­

sko 10 lat.

W roku 2006 na 43 Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu Marek Grechuta został uhonorowany Grand Prix tego festiwalu (Nagroda Prezesa Tele­

wizji Polskiej).

Od 1970 był żonaty z Danutą, miał syna Łukasza.

Dyskografia (wybór)

• Marek Grechuta & Anawa (1970)

• Korowód (1971)

• Droga za widnokres (1972)

• Magia obłoków (1974)

• Szalona lokomotywa (1977)

• Pieśni Marka Grechuty do słów Tadeusza Nowaka (1979)

• Śpiewające obrazy (1981)

• IV malinowym chruśniaku (1984)

• Wiosna, ach to ty (1987)

• Krajobraz pełen nadziei (1989)

• Ocalić od zapomnienia (1990)

• Piosenki dla dzieci i rodziców (1991) Jeszcze pożyjemy (1993)

Dziesięć ważnych stów (1994) Serce (1998)

Niezwykłe miejsca (2003) Godzina miłowania (2005)

Marek Grechuta należał do grona najwybitniejszych polskich artystów XX wie­

ku. Jego twórczość określa się zazwyczaj mianem łagodnej formy progresywnego rocka z silnymi wpływami jazz rocka (szczególnie we wczesnym okresie twórczo­

ści), piosenki autorskiej lub poezji śpiewanej.

• Od 2006 roku w Krakowie odbywa się konkurs wokalny dla uzdolnio­

nych osób niepełnosprawnych „Festiwal Zaczarowanej Piosenki im.

Marka Grechuty”. Corocznym jurorem koncertu finałowego jest Danuta Grechuta, wdowa po patronie festiwalu.

• Od 2007 roku w Zamościu odbywa się cykliczna impreza muzyczna „Za­

mojski Festiwal Kultury im. Marka Grechuty”.

(Na podst. fragmentów tekstów:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Marek_Grechuta; http://muzyka.onet.pl/

artysci/katalog/marek-grechuta, 159753,artysta.html) [20 IV 2013]

„NIE BYŁAM NA TO GOTOWA" - ROZMOWA Z DANUTĄ GRECHUTĄ

Miał wielkie poczucie humoru, dwie lewe ręce do prac domowych i przeżył kilka groźnych wypadków. Uwielbiał sport, nie mógł się obejść bez jabłek i orzechów. Da­

nuta Grechuta, żona Marka Grechuty, opowiedziała nam o swojej miłości do męża, życiu z nim, jego pasjach, zaletach, wadach i charakterze.

Paweł Piotrowicz: Znany z mediów, zdjęć czy koncertów wizerunek Marka Grechuty pokazuje człowieka poważnego, skupionego, nieco zamyślonego.

Czy taki był też na co dzień?

Danuta Grechuta: Skądże! Marek miał wielkie poczucie humoru, osobowość nie­

malże kabaretową.

P.P.: Lubił się wygłupiać?

D.G.: Bez przerwy. Uwielbiał parodiować innych, wcielał się w różne postaci i ciągle wszystkich wokół rozśmieszał. Był człowiekiem pogodnym, ze skłonno­

ścią do żartu. Niemal wszystko zamieniał w różne kalambury. Nie można się było w jego towarzystwie nudzić.

P.P.: Jak reagował na popularność?

D.G.: Nie przywiązywał do niej żadnej wagi, choć przecież spadła na niego bar­

dzo szybko. Gdy ktoś nas odwiedzał, często słyszałam zdziwienie: „Jak wy może­

cie tak zwyczajnie, normalnie żyć?”.

P.P.: Krytyka go bolała?

D.G.: Był bardzo wrażliwy, więc tak, przejmował się.

P.P.: Była Pani dla niego inspiracją?

D.G.: Napisał dla mnie tylko jeden utwór Będziesz moją panią, ale czasem inspi­

rował się tym, co mówiłam. Raz powiedziałam mu, że w życiu ważne są tylko te dni, których jeszcze nie znamy, a on zrobił z tego piosenkę.

P.P.: A czym zaintrygował Panią na samym początku, przy poznaniu?

D.G.: Osobowością. Wie Pan, wszystko, co się wiązało z Markiem, było zaska­

kujące i zarazem intrygujące. Wtedy oczywiście nie wiedziałam, że spędzę życie z artystą. W moim wyobrażeniu, mimo muzycznych sukcesów, jakie już na stu­

diach osiągał z Anawą, przyszłość Marka zgodna miała być z kierunkiem jego studiów, czyli architekturą.

P.P.: Poznała Pani Marka Grechutę na imprezie sylwestrowej z 1967 na 1968 rok. Był już wtedy po swoim pierwszym dużym sukcesie - w 1967 roku zdobył drugie miejsce na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie za Tango Ana- wa. Znała go Pani z tej strony?

D.G.: Oczywiście. Widziałam go na finałowym koncercie, pamiętałam też z kolej­

ki na uczelnianej stołówce. Stał jakby z boku, zamyślony, zdystansowany, z nosem do góry. „Już gwiazda” - pomyślałam. Wtedy faktycznie spadła na niego wielka popularność, z którą radził sobie tak, jak mógł.

(Na podst. fragm.

http://muzyka.onet.pl/publikacje/wywiady/nie-bylam-na-to gotowa, 1,4873572,wiadomosc.html) [20 IV 2013]

MAREK GRECHUTA WE WSPOMNIENIACH SYNA

GALA: Marek Grechuta był dla Pana przede wszystkim ojcem czy artystą?

Łukasz Grechuta: Tata był twórcą o osobowości tak silnej, że kiedy tworzył, był w innym świecie. Trudno było wtedy do niego dotrzeć. Siedząc na fotelu, pisał teksty piosenek albo przy fortepianie zapisywał papier nutowy. Ciągle coś zmie­

niał i przekreślał już napisane nuty. Był w zupełnie innym świecie.

GALA: Był Pan rozżalony, że tata jest niedostępny?

Ł.G.: To, w jaki sposób pochłaniała go praca, wywierało na mnie czasami dziwne wrażenie. Tego wymaga sztuka, a ja wtedy jako mały chłopiec nie rozumiałem takiej sytuacji.

GALA: Ojciec zabraniał Panu wchodzić w ten świat?

Ł.G.: Nie, ale do tego świata i tak nikt nie potrafiłby znaleźć klucza. Czuło się, że tata jest wybitną osobowością i indywidualnością artystyczną. Że był wielki.

I wtedy gdy odbierał nagrody, i wtedy gdy wyjeżdżał na koncerty albo wracał z koncertów. Nie był nieprzystępny, był zawsze tym samym człowiekiem, ale kie­

dy tworzył, w domu działała magia. Czuło się jego odmienność.

GALA: Kiedy był Pan dzieckiem, twórczość ojca była dla Pana za trudna?

Ł.G. Nie do końca ją rozumiałem. Oczywiście atmosfera jego koncertów zawsze powodowała, że przenosiłem się w inny świat i inną rzeczywistość. Ale dopiero kiedy dorosłem, zacząłem rozumieć jej cel i misję.

GALA: Czy tata kiedykolwiek śpiewał specjalnie dla Pana?

Ł.G.: Wprawdzie nie śpiewał mi kołysanek, ale zadedykował mi jedną ze swoich płyt, Piosenki dla dzieci. Natomiast lubił mnie rysować, kiedy spałem. Dlatego często prosił, żebym zasypiał przy zapalonym świetle. Rano budziłem się, a na szafce stał obrazek, który tata namalował w nocy. Ludzie nie pamiętają, że ojciec był też malarzem. To nie znalazło miejsca w jego biografii jako artysty, ale cała sfera zainteresowań ojca sztukami plastycznymi w życiu rodzinnym, domowym była równie ważna, jak muzyka i poezja. I właściwie to jego rysowanie, „ta domo­

wa sztuka” - bo ojciec lubił też rysować mamę - stało się jakby częścią naszego ży­

cia. Szczególnie portrety, bardziej niż pejzaże, zyskały uznanie wśród znajomych.

GALA: Czy to znaczy, że na początku bliższy był Panu tata-malarz niż tata- -muzyk?

Ł.G.: Rzeczywiście tak, bo to było taką naszą rodzinną tajemnicą. Ojciec tworzył w zaciszu domowym i nigdy nie urządzał wernisaży. Rysował codziennie. Ja czę­

sto brałem kredki i też rysowałem, i to rysowanie sprawiło, że wybrałem szkoły artystyczne. Ojciec pozostał wierny rysunkom i malarstwu, a jego obrazy wiszą w domach na całym świecie. Zawsze go podglądałem, jak rysował, umiał dosko­

nale oddać rzeczywistość.

GALA: Rysował Pan razem z tatą?

Ł.G.: Często. Ojciec rysował jakiś pejzaż albo budynek. Mnie to fascynowało i starałem się go naśladować, tworząc swoją wizję. Ojciec lubił również sklejać mi modele. Kiedyś zobaczyłem na wystawie zabawkę: miasteczko „Dziki Zachód”.

I ojciec postanowił, że zamiast zabawki kupi zestaw do modelowania: listewki, kleje, piły. I zaczął kleić makietę domu z westernu. Byłem tak zafascynowany, że budziłem go wczesnym rankiem, żeby dalej pracował. Udało mu się zrobić nawet miniaturki krzeseł i półek barowych. A drugą piękną rzeczą, jaką razem zrobili­

śmy, był lądownik NASA. Kiedy Amerykanie wylądowali na Księżycu, w Skład­

nicy Harcerskiej pojawił się model tego lądownika. Ojciec kupił go, skleił. Byłem zachwycony. Może w ten sposób, jako architekt, już w dzieciństwie zaszczepił we mnie miłość do projektowania.

GALA: Na jednym ze zdjęć jest Pan z tatą przy pianinie. Czy liczył, że podzieli Pan jego pasję do muzyki?

Ł.G.: Jeździłem z ojcem na koncerty i od początku muzyka stała się dla mnie czymś szczególnym. Ojciec postanowił uczyć mnie gry na fortepianie, ale jakoś nam to nie wychodziło. Przychodziła więc do domu nauczycielka ze szkoły mu­

zycznej. Po latach pod wpływem muzyki zespołu Pat Metheny Group zacząłem grać na gitarze. Twórczość Pata Metheny ego była dla mnie w tamtym czasie tym samym co muzyka ojca, zwłaszcza w nagraniach z muzykami jazzowymi. Zainte­

resowanie gitarą zaowocowało na koniec czymś dla mnie naprawdę wspaniałym - w 2001 roku pojechałem z ojcem w trasę koncertową po Ameryce. Przez półto­

ra miesiąca zagraliśmy łącznie 40 koncertów w USA i Kanadzie.

GALA: Czy istnieją kompozycje, rysunki, których tata nie skończył?

Ł.G.: Ojciec chciał nagrać płytę pod tytułem O snach. W notesie miał już zanoto­

wane pierwsze teksty piosenek. To miał być niesamowity i niezwykły album. Nie wiem, czy istnieją nuty do tych słów. Być może ta muzyka pozostanie na zawsze tajemnicą ojca, którą zabrał ze sobą do Boga.

Rozmawiała Ewa Smolińska-Borecka (Fragm. http://kobieta.onet.pl/uroda/gwiazdy/marek-grechuta- we-wspomnieniach-syna/n25ng) [20 IV 2013]

I. DNI, KTÓRYCH NIE ZNAMY

I. Słuchając nagrania, proszę wypełnić luki.

Tyle było ...dni..,° do utraty... 1

1. Gdy żałujesz tych, z których nie masz nic a. które nie przyniosły sławy

b. które nie były radosne c. nie miały wartości

Do utraty tchu, tyle było...2 Gdy żałujesz tych, z których nie masz nic Jedno... 3 znać, jedno tylko wiedz, że

Ważne są tylko te...4, których jeszcze nie...

Ważnych jest kilka tych chwil, tych, na które... 6

Pewien znany ktoś, kto miał...7 i sad Zgubił nagle sens i w złe kręgi wpadł

Choć majątek prysł, on nie stoczył się

Wytłumaczyć umiał sobie... 8 właśnie, że Ważne są tylko...

Jak rozpoznać ludzi, których już nie znamy Jak pozbierać myśli z tych nieposkładanych Jak oddzielić nagle serce od... 9 Jak usłyszeć siebie pośród... 10 tłumu Jak rozpoznać ludzi, których już nie znamy

Jak pozbierać myśli z tych nieposkładanych Jak odnaleźć nagle radość i... 11 Odpowiedzi szukaj,... 12 jest tak wiele

Ważne są tylko...

II. Proszę zaznaczyć wariant a, b lube, którego znaczenie jest najbardziej zbliżone do wyróżnionego fragmentu tekstu. W razie wątpliwości proszę zajrzeć do słownika.

0. Tyle było dni do utraty sił a. wyczerpujących

b. pracowitych c. smutnych

r

2. Pewien znany ktoś

a. jeden znany i bogaty człowiek b. jakaś znana i ważna osoba c. każdy wielki i mądry człowiek

3. kto miał dom i sad a. był hojny

b. był ubogi c. był majętny

4. w złe kręgi wpadł a. wpadł w złe towarzystwo b. zaprzyjaźnił się ze złymi ludźmi c. poznał grupę niedobrych ludzi

5. Choć jego majątek prysł a. mimo że stracił majątek b. mimo że stał się zamożny c. wprawdzie porzucił fortunę

6. on nie stoczył się a. nie stracił pracy

b. nie stał się człowiekiem z marginesu społecznego c. nie stał się żebrakiem

III. Proszę wykonać zadania A, B, C, D i E.

A. Proszę uzupełnić tabelkę, przekształcając podane bezokoliczniki na formy trybu warunkowego i rozkazującego.

BEZOKOLICZNIKI TRYB WARUNKOWY

(2. os. 1. poj. r. m.)

TRYB ROZKAZUJĄCY (2. os. 1. poj.)

odpowiedzieć odpowiedziałbyś odpowiedz!

żałować mieć znać wiedzieć czekać

r 1

być zgubić wpaść wytłumaczyć rozpoznać pozbierać szukać

B. Podane w nawiasach bezokoliczniki proszę zamienić na tryb warunkowy (2. os.

I. mn. r. m.).

0. (odpowiedzieć) ...Gdybyście odpowiedzieli... na to pytanie, (mieć) ...mieliby­

ście... szansę na dalszą grę.

1. (znać)...grecki, (wiedzieć) ... . co oznacza ten napis.

2. (mieć)...dużo pieniędzy, nie (szukać) ... dodatkowej pracy.

3. (czekać)... cierpliwie po koncercie, poznalibyście mojego przyjaciela.

4. (być)...rozsądni, (wytłumaczyć) ...rodzicom, co się stało z pieniędzmi.

C. Proszę przekształcić zdania z zadania B na formę żeńską i przeczytać je głośno.

0. (odpowiedzieć) ...Gdybyście odpowiedziały... na to pytanie, (mieć) ...

miałybyście... szansę na dalszą grę.

1...

2...

3 ...

4 ...

D. Podane w nawiasach bezokoliczniki proszę zamienić na tryb rozkazujący (2. os.

I. mn.).

0. (Odpowiedzieć) ...Odpowiedzcie... szczerze na to pytanie!

1. (Żałować)... . że tego nie widzieliście!

2. (Pozbierać)...te zabawki!

3. Nie (zgubić)... kluczy!

4. (Być)... tu jutro o szóstej!

5. (Wpaść)...do nas w piątek!

E. Proszę przekształcić zdania z zadania Dna 3. os. I. mn. i przeczytać je głośno.

•A 0. (odpowiedzieć)...Niech państwo odpowiedzą... szczerze na to pytanie!

1...

2...

3 ...

4 ...

IV. Które z podanych powiedzeń odzwierciedlają (w mniej lub bardziej otwarty spo­

sób) przekaz zawarty w tekście? Proszę je zaznaczyć.

• Spieszmy się, czas ucieka i ciągnie nas za sobą.

• Po każdym dniu trzeba postawić kropkę, odwrócić kartkę i zaczynać na nowo.

• Bogaty jest ten, kto ma pieniądze, ale dwa razy bogatszy jest ten, kto ma czas, by je wydawać.

• „Jutro” - to najbardziej zajęty dzień w roku.

• Przyszłość jest jak książka, której jeszcze nie czytaliśmy.

• Tylko dzisiejszy dzień się liczy, wczoraj minęło, jutro jeszcze nie nadeszło.

• Interesuję się przyszłością, bo w niej spędzę resztę życia.

• Przeszłość się nie skończyła, a przyszłość jeszcze nie nadeszła.

2. ODKĄD JESTEŚ

PROSZĘ ZAKRYĆ ZADANIE II

I. Słuchając nagrania, proszę zaznaczyć słowa, które występują w tekście. Jest ich 12 (oprócz przykładu).

dokąd podróż oczy

jesteś nowa wiosną

deszcz wracam wypatrujesz

wiem drogi upał

parasol wyspy miły

noszę wiara zostaniesz

inna niedługo cztery

czekam śpiewam wiek

szczęśliwie myśli spędzę

rzadko często rok

II. Po wysłuchaniu nagrania proszę wykonać zadania A i B.

A. Proszę poukładać w kolejności i przepisać 10 fragmentów tekstu.

_lata i wiosny i przez zimę, zawiane drogi.

_ radosne odkrycie - przyszła do mnie zupełnie inna nowa pora 1 Odkąd tylko jesteś ze mną noszę w sobie

_mych marzeń przy tobie przez jesienie,

_ Mijam wyspy i lądy nadziei, wszystko wkoło zaś jakby mówiło, _uważnie twe oczy. Każdą chwilę mi w

_ że niedługo, już może za chwilę, dosięgniemy to, co _ źle nie zaskoczy

_ mojego życia. Najspokojniej, najpiękniej na świecie płynę rzeką _porę przepowiesz, żadna chwila mnie

_ się śniło. Ty przynosisz mi myśli płomienne, patrzą na mnie

... Odkąd tylko jesteś ze mną noszę w sobie radosne...

B. Proszę połączyć fragmenty z obydwu kolumn i przepisać je.

0. Jesteś latem 1. jesteś wiosną 2. pierwszym słońca 3. pierwszym nieba 4. i zostaniesz tak 5. mego świata 6. na te cztery 7. piątą porą

a. po burzy obłokiem b. pory niepewne c. na każdy rok z tobą d. w jesienne półmroki e. po deszczu promieniem f. w tej podróży

g. w zimowe ochłody

h. najmilszą osobą

i

0 1 2 3 4 5 6 7 8

s

.. .jesteś latem w zimowe ochłody...

III. Proszę uzupełnić tabelkę.

RZECZOWNIK PRZYMIOTNIK PRZYSŁÓWEK

życie życiowy życiowo

światowy

jesiennie lato

wiosenny

zimowo chwila

senny

chłodno promień

radośnie burzowy / burzliwy

płomienny niepewność

spokojnie piękny

uwaga

IV. Proszę uzupełnić poniższy list wyrazami z zadania III użytymi w odpowiedniej formie. Dla ułatwienia pozostawiono ich pierwsze litery.

Moja Miła!

Widać już nadchodzącą ...jesień0... - dni są słoneczne, p...’, ale ch... 2. Liście tracą 1... 3 zieleń i zmieniają się w żółte złoto i p...4 czerwień. Istne cudo!

Tu się prawie nic nie dzieje - jest pusto, s...5 i s... 6.

Początkowo bardzo mi to odpowiadało, ale już zaczyna nużyć. Może to znak, że dochodzę do zdrowia?

Tak mi Ciebie brakuje! Nasza rozłąka bardzo mi się dłuży. Myślę o Tobie prawie bez przerwy. U...7 czytam listy od Ciebie. Twoja n... 8 w spra­

wie naszej przyszłości jest zrozumiała. Każde z nas ma już za sobą ż... 9 b... 10, trudne ch... 11 i smutne doświadczenia. Jednak wie­

rzę głęboko, że jesteśmy sobie przeznaczeni, że nam się uda, że przed nami wiele cudownych z...12 iw 13! Mam tu nasze zdjęcie z wakacji - jeste­

śmy na nim oboje tak p... 14 i r... 1S, że nie może być inaczej - dobrze nam razem! Ś... 16 będzie należał do nas!

Kochanie, wracam za dwa tygodnie, więc zdążę na Twoje urodziny.

Całuję i ściskam mocno - Twój kochający Janusz

V. Proszę głośno przeczytać cały tekst i nadać tytuły poszczególnym fragmentom.

Odkąd tylko jesteś ze mną noszę w sobie radosne odkrycie przyszła do mnie zupełnie inna nowa pora mojego życia

najspokojniej, najpiękniej na świecie płynę rzeką mych marzeń przy tobie przez jesienie, lata i wiosny

i przez zimę, zawiane drogi

Mijam wyspy i lądy nadziei wszystko wkoło zaś jakby mówiło że niedługo już, może za chwilę dosięgniemy to, co się śniło

ty przynosisz mi myśli płomienne patrzą na mnie uważnie twe oczy każdą chwilę mi w porę przepowiesz żadna chwila mnie źle nie zaskoczy

Jesteś latem w zimowe ochłody jesteś wiosną w jesienne półmroki pierwszym słońca po deszczu promieniem pierwszym nieba po burzy obłokiem

i zostaniesz tak w tej podróży mego świata najmilszą osobą na te cztery pory niepewne piątą porą na każdy rok z tobą

3. ŚWIECIE NASZ

I. W poniższym tekście znalazło się 14 wyrazów (oprócz przykładu) niezgodnych z tekstem piosenki. Słuchając nagrania, proszę je wykreślić, a w ich miejsce wpisać słowa właściwe.

Pytać zawsze - dokąd, dokąd

gdzie jest prawda, ziemi bół sól pytać zawsze, jak zagubić

smutek wielki, płacz i ból Chwytać myśli lekkie, jasne szukać tam, gdzie światła cel w dużych oczach dwa ogniki już zwiastują, płaczą cel w twoich oczach dwa ogniki już zwiastują, znaczą cel Świecie nasz, świecie nasz chcę być z tobą w zmowie z blaskiem twym, z siłą twą co mi dasz, odpowiedz Świecie nasz, daj nam daj nam wreszcie drogę spokój daj, zgubę weź przyjmij ją, odprowadź

Szukaj dróg, gdzie piękny dźwięk wśród ogni tych budzą lęk nie prowadź nas, powstrzymaj nas powstrzymaj nas w pośpiechu

Świecie nasz, daj nam wiele jasnych dni

Świecie nasz, daj nam w jasnym dniu zmęczenie Świecie nasz, daj ugasić ogień zły

Świecie nasz, daj nam radość, której tak czekamy Świecie nasz, daj nam płomień, stal i dźwięk Świecie nasz, daj zamknąć wszystkie ciężkie bramy Świecie nasz, daj pokonać każdy lęk

Świecie nasz, daj nam radość blasku i odmiany Świecie nasz, daj nam cień zielonych traw

Świecie nasz, daj zagubić się wśród drzew poszumu

Świecie nasz, daj nam ciszy czarny las

Świecie nasz, daj nam siłę krzyku, śpiewu, tłumu Świecie nasz, daj nam wiele jasnych dni

Świecie nasz, daj nam w jasnym dniu zmęczenie Świecie nasz, daj ugasić ogień zły

świecie nasz

świecie „a,z. świecie „asz chcę być z tobą w zmowie z blaskiem twym, z siłą twą co mi dasz, odpowiedz

II. Po wysłuchaniu nagrania proszę wykonać zadania A i B.

A. Proszę zamienić poniższe zdanie na przeczące.

Świecie nasz, daj nam: jasne dni, oczekiwanie, zły ogień, szczęście, płomienne uczucia, cel, zmęczenie, pogoń za majątkiem, nadzieję, cień, ciszę, smutek, płacz, ból, zgubę, lęk, prawdę.

Świecie nasz, nie dawaj nam: jasnych dni,...

B. Proszę wypisać z tekstu bezokoliczniki, formy trybu rozkazującego i formy osobo­

we czasowników.

BEZOKOLICZNIKI pytać, ...

TRYB ROZKAZUJĄCY odpowiedz, ...

FORMY OSOBOWE jest, ...

C. Proszę wpisać w tabelkę wyrazy o znaczeniu przeciwnym do podanych, odszukać i podkreślićje w tekście.

nigdy

skąd dokąd

nieprawda / fałsz odpowiadać ciemne czerń mało

dobry smutek lekkie żaden niskich odnaleźć się hałasu / zgiełku

III. Z poniższego zdania podsumowującego (streszczającego) tekst proszę wykreślić pięć wyrazów i określeń, które nie pasują do zawartego w nim przekazu.

Tekst piosenki wyraża prośbę o:

dobry sen, zgodę, strach, siłę, odpowiedź, spokój, radość, pośpiech, długie życie.

4. WOLNOŚĆ

PROSZĘ ZAKRYĆ ZADANIE I

I. Proszę wysłuchać nagrania i poukładać w kolejności zwrotki piosenki.

Wolność lśni wśród gałęzi wielkich drzew Które pną się w słońce każda w swoją stronę Wolność brzmi jak radosny ludzi śmiech Którzy wolność swą zdobyli na obronę - A wolność to królestwo dobrych słów Mądrych myśli, pięknych snów To wiara w ludzi

Wolność - ją wymyślił dla nas Bóg

Aby człowiek wreszcie mógł w niebie się zbudzić Gdy widzisz ptaka w locie, jak wolny jest Jak płynie sobie, aż po nieba kres

Wiedz - niebo bywa pełne wichrów i burz A z lotu ptaka już nie widać róż

Wolność to skrzypce, z których dźwięków cud Potrafi wyczarować mistrza trud

Lecz kiedy zagra na nich słaby gracz To słychać będzie tylko pisk, zgrzyt, płacz Wolność to także i odporność serc By na złą drogę nie próbować zejść Bo są i tacy, którzy w wolności cud

Potrafią wmieszać swoich sprawek brud

J

Bo wolność - to nie cel, lecz szansa, by Spełnić najpiękniejsze sny, marzenia Wolność - to ta najjaśniejsza z gwiazd Promyk słońca w gęsty las, nadzieja Zwycięstwa, mądrości, prawdy i miłości Spokoju, szczęścia, zdrowia i godności

Wolność to diament do oszlifowania A zabłyśnie blaskiem nie do opisania Bo wolność - to wśród mądrych ludzi żyć Widzieć dobroć w oczach ich i szczęście Wolność - to wśród życia gór i chmur Poprzez każdy bór i mur znać przejście

II. Od podanych bezokoliczników proszę utworzyć imiesłowy przymiotnikowe czyn­

ne i użyć ich w odpowiedniej formie.

0. Obserwowaliśmy ptaki (lecieć) .. .lecące... do ciepłych krajów.

1. Skrzypek (grać)... po mistrzowsku wyczarowywał cudow­

ne dźwięki.

2. Śmiech ludzi (brzmieć) ... radośnie jest wyrazem ich szczę­

ścia.

3. Człowiek (wiedzieć) ... bardzo dużo nazywany jest alfą i omegą.

4. Na zdjęciu widać krople rosy (lśnić) ... w promieniach słońca.

5. Krótkowidz to osoba nieostro (widzieć)...obiekty położone daleko.

6. Bohaterką tego filmu jest dobra wróżka (spełniać)...

marzenia dzieci.

7. Dzikie wino (piąć się)... po murach zamku jest niezwy­

kle malownicze jesienią.

8. Kangury to zwierzęta (żyć)...w Australii.

9. Analfabeta to osoba (nie znać)... alfabetu.

10. Aktor (próbować) ... naśladować prezydenta nie spodobał się publiczności.

11. Wszyscy pasażerowie (móc) ... polecieć następnym samolotem są proszeni o zgłoszenie się w informacji.

12. Jasnowidz to osoba (potrafić) ... przewidzieć przy­

szłość.

13. Jej oczy (błyszczeć)...w świetle latarni kusiły go i fascynowały.

14. Zawodnik (płynąć) ... na drugim torze wyraźnie osłabł.

III. Do czego jest porównana wolność w tekście? Proszę wykreślić te określenia (są cztery), które temu nie służą.

Wolność - to:

• życie wśród mądrych ludzi

• diament do oszlifowania

• spokój w górach

• najjaśniejsza z gwiazd

• nadzieja

• królestwo dobrych słów

• obrona przed prawdą

• niebo pełne wichrów i burz

• cudowne skrzypce

• odporność serc

• szansa na spełnienie marzeń

• wiara w ludzi

• wymarzony cel

IV. Autor przestrzega przed źle pojętą wolnością i nieumiejętnym korzystaniem z niej. Proszę dokonać parafrazy poniższych fragmentów tekstu (wyrazić przekaz swoimi słowami).

Gdy widzisz ptaka w locie, jak wolny jest Jak płynie sobie aż po nieba kres

Wiedz - niebo bywa pełne wichrów i burz

A z lotu ptaka już nie widać róż

r

Wolność to także i odporność serc By na złą drogę nie próbować zejść Bo są i tacy, którzy w wolności cud Potrafią wmieszać swoich sprawek brud

4

5. WIOSNA, ACH TO TY

PROSZĘ ZAKRYĆ ZADANIE I

I. Po wysłuchaniu nagrania proszę zaznaczyć odpowiedni wariant (a lub b).

0. Wiosna

a. przyszła nieoczekiwana b. rano zapukała do drzwi 1. Wiosna

a. miała przemoczone buty b. przyniosła ze sobą cieplejsze dni 2. Wiosna

a. to zapachy i jasność b. to kłopotliwy gość 3. Wiosna

a. nosiła coraz lżejsze suknie

b. nosiła coraz dłuższe i cieplejsze ubrania 4. W czerwcu wiosna

a. kąpała się w strumieniu b. spała nago

5. a. Czerwone liście na drzewach spaliły się na szary popiół.

b. Płaczące lato - to już jesień.

6. a. Zima zadzwoniła niespodziewanie do drzwi.

b. Zimowy wiatr poprzewracał leżaki.

0

b

II. Proszę uzupełnić tekst wyrazami z ramki. Uwaga! Jest ich więcej niż potrzeba.

upalne | lekko | słony | wcześniej | ciszej | niespodzianie | cieplej | szybciej | senny | zmoknięte | mała | lżejsze | białe | dłuższe | zimne | cieplejsze

Dzisiaj rano ...niespodzianie..zapukała do mych drzwi

...*, niż oczekiwałem, przyszły te...2 dni Zdjąłem z niej...3 palto, posadziłem vis à vis

Zapachniało, zajaśniało, wiosna, ach to ty Wiosna, wiosna, wiosna, ach to ty

Wiosna, wiosna, wiosna, ach to ty (x 4) Dni mijały coraz

Coraz...

...4, coraz miała suknie,...

... 5 było u mnie 7 płynął wiosny strumień Wreszcie nocy raz czerwcowej zobaczyłem ją, jak śpi

Bez niczego. Zrozumiałem, lato, echże ty Lato, lato, lato, echże ty

Lato, lato, lato, echże ty (x 4)

A

Od gorąca twych płomieni zapłonęły liście drzew Od zieleni do czerwieni krążył lata...8 lew

...9 chmurka nad jej czołem, mała łezka, ... 10 smak Pociemniało, poszarzało - jesień, jak to tak

Jesień, jesień, jak to tak

Jesień, jesień, jesień, jak to tak (x 4)

... 11 wiatry już zawiały, wiosny, lata wszystkie znaki Po niej tylko pozostały przymarznięte dwa leżaki

Stoję w oknie, wypatruję, nagle dzwonek u mych drzwi

Zima, zima wchodźże...12, ogrzej się na parę chwil

Wiosna, wiosna, wiosna, ach to ty

;•

III. Od podanych wyrazów proszę utworzyć formy zdrobniałe (deminutywne), a na­

stępnie ułożyćz wybranymi dwazdania, przy czym w każdym mają się znajdować cztery nowo utworzone wyrazy.

0. chmura ... chmurka 1. drzwi

2. suknia 3. strumień 4. płomień 5. liść

6. drzewo 7. wiatr 8. leżak 9. okno 10. dzwonek

I

IV. Które z wymienionych poniżej atrybutów określających cztery pory roku znalazły się w tekście? Proszę je wypisać poniżej i podkreślić w tekście.

śpiew ptaków ciemno mróz

szaro lżejsze suknie białe wiatry

dojrzałe owoce ciepło

zaspy coraz cieplej przymarznięte leżaki

jasno

dłuższe dni letnie burze spadające liście

zapachy chmurka

wiosna: ...

lato:...

jesień: chmurka,...

zima: ...

V. Proszę podkreślić (z pamięci) właściwy czasownik spośród trzech umieszczonych wnawiasie-zgodnyztekstem piosenki.

Dzisiaj rano niespodzianie (zapukała | odpukała | popukała)0 do mych drzwi Wcześniej niż (przeczekiwałem | oczekiwałem | wyczekiwałem)1 (przyszły | we­

szły | zeszły)2 te cieplejsze dni

Zdjąłem z niej zmoknięte palto, (wysadziłem | zasadziłem | posadziłem )3 vis à vis Zapachniało, (zjaśniało | zajaśniało | wyjaśniało)4, wiosna, ach to ty

Dni (wymijały | pomijały | mijały)5 coraz dłuższe, coraz cieplej było u mnie Coraz lżejsze miała suknie, lekko (płynął | popłynął | dopłynął)6 wiosny strumień Wreszcie nocy raz czerwcowej zobaczyłem ją, jak śpi

Bez niczego, zrozumiałem, lato, echże ty

Od gorąca twych płomieni zapłonęły liście drzew Od zieleni do czerwieni krążył lata senny lew

Mała chmurka nad jej czołem, mała łezka, słony smak

(ciemniało | zaciemniało | pociemniało)7, (poszarzało | szarzało | przyszarzało)8 - jesień, jak to tak

Białe wiatry już (wywiały | nawiały | zawiały)9, wiosny, lata wszystkie znaki Po niej tylko pozostały przymarznięte dwa leżaki

Stoję w oknie, (wypatruję | popatruję | przypatruję)10, nagle dzwonek u mych drzwi

Zima, zima, wchodźże szybciej, ogrzej się na parę chwil

LESZEK DŁUGOSZ

(ur. 18 czerwca 1941 roku w Zaklikowie) - aktor, literat, kompozytor, pianista, jeden z najbardziej znanych polskich śpiewających poetów.

roku 1964 ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagielloń­

skim, a w latach 1964-1966 studiował na Wydziale Aktorskim w PWST w Krakowie. Zadebiutował w roku 1964 w teatrzyku piosenki UJ Hefajstos.

W 1965 roku związał się z krakowskim kabaretem Piwnica pod Baranami, gdzie uchodził za jednego z największych artystów w zespole. Z Piwnicą rozstał się w roku 1978 i od tego czasu występuje przeważnie samodzielnie. Rok później przebywał na stypendium artystycznym we Francji, ufundowanym przez rząd francuski. Zaowocowało ono wydaniem płyty nagranej w całości w języku fran­

cuskim. Pierwszy tomik poezji Leszka Długosza Lekcje rytmiki ukazał się w 1973 roku. Z recitalami występował w wielu miastach Polski, a także za granicą.

Ma żonę Barbarę i synów Michała i Wojciecha.

Dyskografia

• 1980, 1985, 1988, 1995 - Leszek Długosz

• 1986 - La poussiere de lete

• 1993 - The Best of...

• 1998 - W Czarnolesie

• 2001 - Także i ty

• 2003 - Dusza na ramieniu (wraz z tomikiem poezji)

Tomikipoetyckiei zbiorypoezji

• 1973 - Lekcje rytmiki

• 1976 - Na własną rękę

• 1989 - Lekkie popołudnie

A t

• 1992 - Gościnne pokoje muzyki

• 1996 - Z tego co jest

• 2001 -Poezje

• 2002 - Dusza na ramieniu. Wiersze i piosenki

• 2008 - Podróżne

(Na podst. fragm.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Leszek_Dlugosz) [20 IV 2013]

NIECODZIENNY WYWIAD Z LESZKIEM DŁUGOSZEM

Piotrek: - Jaki był Pana pierwszy wiersz i jaka była pierwsza piosenka?

Pierwszy wiersz... chyba już go z pamięci nie wydobędę. Chyba to był ja­

kiś zachwyt nad pięknym dniem lata? Piosenki to znacznie wcześniejsza historia. Moją pierwszą miłością była zdecydowanie muzyka. Tak więc i układanie (razem ze słowami) piosenek. Na ostatniej mojej płycie jest taka młodzieńcza ballada, prościutka, ale chyba wdzięczna, zatytułowana Nie­

potrzebna droga. Pamiętam dokładnie - napisałem ją w 9 klasie. Musiałem więc mieć 15, może 16 lat?

Clara: - Czy na początku kariery rodzina wspierała Pana i czy jest z Pana dumna?

To była raczej tajemnica, raczej nie opowiadałem o mojej „twórczości”. Po­

tem, kiedy przyszły jakieś pierwsze publiczne sukcesy (sprawa się wyda­

ła), myślę, że to sprawiło rodzinie przyjemność i jakąś też satysfakcję. A to wzmacniało i moją wiarę, że coś potrafię.

Sandra: - Jakie były Pana sukcesy i czy miał Pan jakieś porażki?

Ostatecznie tak się ułożyło w mym życiu, że wykonuję pracę, którą lubię, którą sam wybrałem. Jest mi to potrzebne dla własnej satysfakcji, ambicji, rozrywki... To jest dla mnie najważniejsze. Sukces - to już ocena innych.

Zdobyć w sposób trwały serdeczną pamięć i przyjaźń innych ludzi, czuć, że jest się potrzebnym, to jest dla mnie sukces. A porażki? Chyba to, że tyle jeszcze nie zdążyłem zrobić... Ale przecież każdy człowiek wie, że czegoś nie zrobił. Źle wybrał, nie postarał się, jak trzeba było...

Wspólne pytanie: - Jak się Pan czuje na scenie?

Nauczyłem się już tego. Przyzwyczaiłem się do bycia na scenie i polubiłem to. Już się nie boję tremy. Po pierwszym rozpoznaniu sytuacji, ludzi, sali, akustyki, instrumentu właściwie czuję się świetnie! Na swoim miejscu. Moją obecnością i wykonywaną robotą - jak dobry gospodarz - chcę jak najsta­

ranniej przyjąć gości. Poczęstować czymś najlepszym, co jestem w stanie podać. Publiczność to czuje. I odwzajemnia. I tak jest razem lepiej!

Wspólne pytanie: - Jakie Pana marzenia się spełniły? Jakie dziś ma Pan marzenia?

Moim marzeniem było zajmować się muzyką i pisaniem. Dzielić się tym z innymi. Móc podróżować. Móc z tego żyć. I to się w jakiejś cząstce speł­

niło. Jakie mam marzenia dziś? Obym zdołał dorzucić coś ważnego i pięk­

nego. .. Nowe marzenia? To zamierzone (obecne w głowie) książki, nowe płyty. Jeszcze nieznane podróże, koncerty...

Wspólne pytanie: - Jakie są Pana wrażenia po wizycie w Szkole Polskiej w Aix en Provence?

Zachowuję jak najlepsze wspomnienia. Cieszę się, że spotkałem młodych ludzi, sympatycznych, ciekawych innych ludzi, ich spraw. I obiecujących, że będą dalej tak otwarci, ambitni, aktywni. Że będą wybierać rzetelne, uczci­

we wartości życia. Cieszę się, że mimo odległości Polska jako kraj ich przod­

ków, ze swoją kulturą, historią, ma dla nich też znaczenie i wartość. I że umieją to słusznie i naturalnie w swoim tutejszym życiu godzić.

Dziękujemy bardzo za szczere odpowiedzi. Czekamy również na piosenki i wiersze, bo twórczość to „niewyczerpany temat”.

(Na podst. fragm. wywiadu przeprowadzonego przez uczniów poziomu IV Szkoły Polskiej im. Konstantego Gałczyńskiego pod kierunkiem nauczycielki Marty Foltzer w Aix en Provence [Francja], http://www.leszekdlugosz.pl/index.php?option=com_content&view=article

&id=622:-mi-niespodziank&catid=23:nowosci) [2 V 2013]

WŁASNETWORZYWO-

LESZEK DŁUGOSZ O SOBIE

„Artysta powinien udowodnić, że ma prawo nim być. Że stwarza coś, co jest war­

tością, która się wcześniej czy później obroni. Kwestia cierpliwości. Być może moja wiara jest nazbyt idealistyczna, ale inaczej myśleć nie potrafię. Rolą artysty jest czuć się nim autentycznie, jeśli tylko ma coś do powiedzenia, to powinien to robić w spo­

sób jak najbardziej uczciwy, prawdziwy i tak zaciekły, jak tylko potrafi”.

„Każdy człowiek, jeśli ma coś do przekazania, szuka swojego stylu. Na to się składa taka, a nie inna ekspresja, zabarwienie głosu, spo­

sób wykonania. Trzeba samemu spostrzec, z czego można budować. Co jest we mnie sil­

ne, a co jest moim słabym punktem”.

„Moim tworzywem jest zestaw ludzkich niepokojów, róż­

nie wyrażających się w poszczególnych epokach i cywili­

zacjach. Są to rzeczy uniwersalne i ahisto-ryczne, znacz­

nie mniej się starzejące. Piosenki, które śpiewałem 20 lat temu, doskonale się sprawdzają i dzisiaj. Czas ich nie ob­

nażył - nie ma w nich doraźności, aluzyjności”.

„Nie mogę narzekać. Na moje koncerty, czy to w dużych miastach, czy w małych miasteczkach, przychodzi podobna publiczność. Ludzie stawiający sobie podobne pytania, szukający określonego nastroju. Jest to raczej kwestia wrażliwości danego człowieka niż wykształcenia, choć im publiczność intelektualnie wyższa, tym więcej odczytuje i mecz jest ciekawszy, bardziej iskrzący. Na moich recitalach nawet w cza­

sach największego biadolenia na upadek ideałów wśród młodzieży i jej zapędzenia w stronę konsumpcji zawsze bywali ludzie bardzo młodzi, licealiści, studenci, ale tak­

że ich rodzice i dziadkowie”.

O LESZKU DŁUGOSZU

„Leszek jest w naszej epoce niezwykłym, cudownie niedzisiejszym człowiekiem.

Jednak wierzę, że jego wrażliwość, spo­

sób odbierania i komentowania świata jest bliski wielu ludziom. Umie zatrzymać chwile, w których słychać ciszę. Umie przystanąć przy obsypanym diamentową rosą krzaczku, jak w wierszu Przy fran­

ciszkańskiej sieni. Z czułością, wrażliwo­

ścią, a jednocześnie powściągliwie i pro­

sto. Pięknie opowiada o świecie, o życiu, o ludziach, o sztuce”.

Teresa Budzisz-Krzyżanowska (aktorka)

„Zawsze pozytywnie odbieram poetę, który komponuje muzykę do własnych wierszy i jeszcze ją wykonuje. Niewąt­

pliwie największą zaletą twórczości Leszka Długosza jest jej integralność i interdyscyplinarność. Publiczność ocze­

kuje takiego właśnie Długosza i jest to ta forma wypowiedzi artystycznej, w której ten autor i wykonawca w jednej osobie najlepiej się czuje”.

Zygmunt Konieczny (kompozytor)

(Na podst. fragm. http://culture.pl/pl/artykul/wlasne-tworzywo- o-leszku-dlugoszu) [30 IV 2013]

1. JA CHCIAŁBYM BYĆ POETĄ

I. Słuchając nagrania, proszę zaznaczyć słowa, które występują w tekście. jest ich 16 (oprócz przykładu).

niebo zawsze mała

k

szczęśliwy rozwiedziony złote

nowy kobiety szerokie

późno korony gwiazdy

\

czekać wcześnie miło

zamszowe nigdy szukać s*

kupić rano myśleć o

brązowe w słońcu gniewać się

żyć zimno często

piasek szef ciągle

żony dyscyplina

wiernie gitara

II. Proszę zdecydować, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe.

0. Każdy poeta kupuje sobie nowe buty. _F_

1. Poeci są szczęśliwi, bo mają psy. __

2. Każdy poeta rozwodzi się co cztery lata. __

3. Autor tekstu chciałby być poetą, żeby nie wstawać wcześnie rano. __

4. Ten, kto piszę wiersze, nie dba o biurową dyscyplinę. __

5. Autor tekstu chciałby być poetą, bo dziewczyny to lubią. __

6. Autor uważa, że w Zakopanem piszę się dobre wiersze, bo tam jest

zimno. __

7. Poeta musi ciągle szukać odpowiednich słów. __

8. Autor tekstu jednak nie chce być poetą, bo to nie jest łatwy zawód. __

III. Proszę zamienić poniższe zdania na stronę bierną.

0. Poeta piszę wiersze.... Wiersze są pisane przez poetę... . 1. Poeta ciągle szuka odpowiednich słów.

2. Piotr kupuje zamszowe buty tylko w tym sklepie.

3. Zakochani liczą spadające gwiazdy.

4. Każdy szef lubi zdyscyplinowanych pracowników.

5. Sąsiad wyprowadza mojego psa codziennie rano.

6. Roman Jasiński stworzył cykl reportaży o Zakopanem.

7. Nasz gość zagrał na gitarze stary przebój Roxany.

8. Kto zgubił nowy sweter?

dobrze = ogólnie:

potocznie:

IV. Poniżej zgromadzono określenia (w wersji ogólnej i potocznej) o znaczeniu po­

dobnym do wyrazu „dobrze”. Proszę wybrać po jednym z każdej wersji i wstawić do podanych zdań w formie przysłówka lub przymiotnika (w odpowiedniej formie).

wspaniale, fenomenalnie, kapitalnie, cudnie, rewelacyjnie, fantastycznie, świetnie, doskonale

fajnie, byczo, ekstra, super, bombowo, genialnie, obłędnie, bosko, odlotowo

0. Poeta piszę wiersze.

Poeta piszę ...fantastyczne... wiersze / ...odlotowe... wiersze.

1. Poeta ciągle szuka... słów /... słów.

2. Piotr zawsze nosi... buty /... buty.

3.../...jest leżeć na trawie i liczyć spada­

jące gwiazdy.

4. Mam...szefa /...szefa.

5. Mój sąsiad ma...psa /... psa.

6. Roman Jasiński stworzył cykl... reportaży /...

reportaży o Zakopanem.

7. Bill zagrał... /...na gitarze stary prze­

bój Roxany.

.../... wyglądasz w tym swetrze!

8.

V. Proszę uzupełnić z pamięci tekst brakującymi wyrazami użytymi w odpowiedniej formie. Dla ułatwienia pozostawiono ich pierwsze litery.

Ja chciałbym, chciałbym, chciałbym być poetą bo dobrze, dobrze jest.. .poecie...°

bo u poety nowy s... 1

I gniewać się i m...

bo ciągle jeszcze nie to i ciągle baczyć, i ciągle patrzeć i ciągle baczyć, i ciągle patrzeć ja nie chcę, nie chcę, nie chcę być p...14

zamszowe b... 2, piesek seter i dobrze żyć na ś... 3

Ja chciałbym, chciałbym, chciałbym być poetą bo byczo, byczo u poety

bo u poety cztery ż...4 a z każdą dawno rozwiedziony a ja lubię k...5

Ja chciałbym, chciałbym, chciałbym być poetą może mnie przecież, może przyjmą

bo dla poety Zakopane

nie trzeba w... 6 wstawać rano a wstawać rano z... 7

• <>* 'O V. *

* y

¿1 * 's

.>1

Bo fajnie, fajnie, fajnie być poetą nie musi w biurze, w biurze ślipić i fuk mu cała d... 8 tylko g... 9 i dziewczyna i złote g... 10 liczyć I mylić się, i liczyć

i liczyć wciąż od n...11 na ziemi, w drzewie i błękicie t...12 szukać słowa

» X'

2. DZIEŃ W KOLORZE ŚLIWKOWYM

I. W tekście występują wyrazy rzadziej używane. Poniżej znajdują się ich definicje.

Proszę połączyć ich rozdzielone fragmenty. W razie wątpliwości proszę zajrzeć do słownika.

Jeżyna - kolczasty krzak kwitnący 1. na biało lub różowo, mający czarne

owoce

a. w mocno czerwonej barwie.

Kalina - drzewo lub krzew o mięsistych owocach

owocach dojrzałych jesienią, b. wykorzystywanych w przemyśle

spożywczym i farmakologicznym.

Astry - jesienne kwiaty w kolorach białym, różowym,

które dojrzewają pod koniec lata, wyglądem przypominające maliny.

4. Osty - dziko rosnące, kłujące

przeloty żurawi odbywają się d. w kluczach (specjalnych szykach

w kształcie litery V).

Berberys - krzew o wysokości 2,5 m, ciernisty, mający podłużne czerwone owoce (dojrzałe jesienią), przerabiane niekiedy

e. stawów, jezior i rzek.

Głóg - dziko rosnący ciernisty 6. krzew o białych lub czerwonych

kwiatach i owalnych

f na soki i konfitury. Ma drobne czerwone listki.

Dzika róża - niehodowany 7. krzew różany (rosnący w sposób

naturalny); płatki i owoce

domowym sposobem przez zalanie owoców wódką lub spirytusem.

8 Szuwary - zbiorowisko roślin

rosnących nad brzegami h. fioletowym i niebieskim.

ę Strach na wróble - straszydło z patyków i szmat, przypominające

postać ludzką, mające odstraszać ptaki.

Żurawie - duże ptaki bagienne, 10 z długimi nogami, długą, smukłą

szyją, prostym dziobem, o szarym ubarwieniu;

j. służą do produkcji konfitur i soków.

11 Nalewka - napój alkoholowy

przyrządzany k. rośliny o różnobarwnych kwiatach.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a

II. Proszę wykonać zadania A i B.

A. Proszę wysłuchać tekstu i wynotować 10 widocznych lub słyszalnych symptomów nadchodzącej jesień (po czym widać / słychać, że nadchodzi), a następnie proszę od­

powiedzieć na pytania.

Widać, że jesień nadchodzi po:

0. czerni jeżyny,...

B. Proszę odpowiedzieć na pytanie.

Jakie jest nastawienie autora tekstu do jesieni? Proszę zacytować zapamiętane zwroty.

III. Proszę rozwiązać zadania A i B.

A. Proszę odszukać oraz zaznaczyć w tekście wyrazy / wyrażenia sensoryczne (ozna­

czające smak, zapach, dotyk, widok [kolory], słuch) i wpisać je do tabelki.

SMAK ZAPACH DOTYK WZROK SŁUCH

smak,...

Po czerni jeżyny, po liściu kaliny jesień, jesień już

po ciszy na stawie, po krzyku żurawi jesień, jesień już

po astrach, po ostach to widać, to proste że jesień, jesień już

i po tym, że wcześniej noc ciągnie ze zmierzchem jesień, jesień już

Ach, ten dzień w kolorze śliwkowym berberysu i głogu ma smak

stawia drzewom pieczątki, żeby było w porządku, że już pora, że trzeba iść spać A my tak po kieliszku, po troszeczku popijamy calutki ten dzień

próbujemy nalewki z dzikiej róży, z porzeczki,

żeby sprawdzić, czy zimą to wypić się da To się w głowie nie mieści, że tak szumi, szeleści

tak bliziutko, o krok, prawie tuż głębokimi rzekami

pachnącymi szuwarami

idzie jesień i prosto w nasz próg Ale co tam, przecież taka jesień złota nie jest zła Ale co tam, przecież taka jesień złota niechaj trwa Po pustym już polu, po pełnej stodole jesień, jesień już

strachowi na wróble już nad czym się trudzić jesień, jesień już

i po tym, że w górze wiatr wróży kałuże, tak jesień, jesień już

i po tym, że przecież jak zwykle po lecie jesień, jesień już

Ach, ten dzień w kolorze śliwkowym berberysu i głogu ma smak

stawia drzewom pieczątki, żeby było w porządku, że już pora, że trzeba iść spać

A my tak po kieliszku, po troszeczku popijamy calutki ten dzień

próbujemy nalewki z dzikiej róży, z porzeczki

żeby sprawdzić, czy zimą to wypić się da To się w głowie nie mieści, że tak szumi, szeleści

tak bliziutko, o krok, prawie tuż głębokimi rzekami

pachnącymi szuwarami idzie jesień i prosto w nasz próg Ale co tam, przecież taka jesień złota nie jest zła Ale co tam, przecież taka jesień złota niechaj trwa

I

B. Proszę wypisać kolory z zadania I.

IV. Proszę poukładać w logicznej kolejności rozsypane wyrazy i dokończyć zdania.

0. Kwitnące osty zwiastują ...nadchodzącą jesień... . jesień. | nadchodzącą

1. Kalina...

liście. | czerwone | ma

2. Astry to ...

kwiaty. | jesienne | typowo

3. „Wiatr w górze wróży kałuże” - to znak,...

padać | że | deszcz. | będzie

4. Jesienią jeżyny mają ...

owoce. | a | czarne, | dojrzałe ¡więc

5. Krzyk żurawi oznacza, że...

do | na | odlotu | południe. | zbierają | ptaki | się 6. Pełne stodoły to znak, że skończyło się

na | lato | zostały | zapasy | zimę. | i | zrobione

7. Jesienią berberys i głóg mają dojrzałe owoce, których można

soku, | użyć | lub | konfitur. | zrobienia | herbatki | do

8. Strach na wróble jest bezużyteczny,...

puste. | ogrody | już | są | bo | łąki | i | pola,

9. Na stawach i jeziorach panuje cisza, bo

odleciały | turyści | do | ptaki | a | krajów. | ciepłych | wyjechali, 10. Jesienią próbuje się nalewek z dzikiej róży i porzeczek, żeby

są | i | można | czy | pić | je | w | czy | będzie | zimie. | smaczne | sprawdzić,

3. JAKA SZKODA

PROSZĘ ZAKRYĆ ZADANIE II

I. Po wysłuchaniu nagrania proszę odpowiedzieć pisemnie na pytania.

0. O kim jest mowa w tekście? ...O starszych ludziach (staruszkach)... . 1. W jaki sposób oni siedzą?

2. Gdzie siedzą te osoby?

3. Co rośnie nad rzeką?

4. Jaka jest pora roku dnia, jaki dzień tygodnia?

5. Jaki kolor ma niebo?

6. Jak panowie i panie są ubrani?

7. Co oni robią?

i

8. Do czego porównują płynącą wodę?

9. Co odczuwają?

10. Czy ich dotychczasowe życie było barwne i głośne?

11. Jaki tam panuje nastrój?

II. Proszę uzupełnić tekst wyrazami z ramki. Uwaga! Jest ich więcej niż potrzeba.

siedzieli | myśleli | daleka | letnie | oprawioną | gwiazda | łąka | smutku | minie | wiosenne | schludnie | kiedyś | bezszelestnie | pustki |

W niedzielne ...letnie...0 popołudnie Gdy kulę...1 toczy demon Nad rzeką w kwiaty... 2 Pod niebem bladym jak anemon

k z

...3 rzędem staruszkowie Pochyłe panie i panowie

Ubrani jasno, mile,... 4 I patrząc w wodę, jak zanika

- fala za falą, świat za światem Pili herbatę za herbatą

Jaka szkoda, jaka szkoda, jaka szkoda

Że dni nasze, dni... 5 nawet we śnie Przepłynęły beznamiętnie

...6 jak ta woda Jaka szkoda, jaka szkoda, jaka szkoda Poczekaj ta... 7 kwitnąca I tak cię nie uśpi, nie uśnie,

A woda odpływająca i tak cię... 8 Przepłynie

Zatrzymasz się...9 bez tchu Po tamtej już stronie snu

I będziesz wołał z...10 Jak ja dziś wołam do snu

- Poczekaj, poczekaj, czy słyszysz, poczekaj...

Jaka szkoda (...)

III. Proszę wykonać zadnia A i B.

A. Od czasowników niedokonanych podanych w bezokoliczniku proszę utworzyć imiesłowy przysłówkowe współczesne, czasowniki dokonane, a od nich imiesłowy przysłówkowe uprzednie.

CZASOWNIK NIEDOKONANY

IMIESŁÓW PRZYSŁÓWKOWY WSPÓŁCZESNY

CZASOWNIK DOKONANY

IMIESŁÓW PRZYSŁÓWKOWY UPRZEDNI

oprawiać oprawiając oprawić oprawiwszy

ubierać patrzeć znikać pić płynąć

B. Proszę ułożyć zdania z utworzonymi imiesłowami.

czekać usypiać mijać zatrzymywać wołać

0.... Oprawiając zdjęcie prababci, zauważył na jej palcu piękny pierścionek....

.. .Oprawiwszy zdjęcie prababci, postawił je na kominku, obok zdjęcia babci....

1...

2...

3 ...

4 ...

5 ...

6 ...

7 ...

8 ...

9 ...

10 ...

IV. Podkreślone rzeczowniki proszę zastąpić zaimkami osobowymi (w odpowiedniej formie).

W niedzielne letnie popołudnie ...nie...0 Gdy kulę...' smutku toczy demon...2 Nad rzeką...3 w kwiaty... 4 oprawioną Pod niebem...5 bladym jak anemon...

Siedzieli rzędem staruszkowie...7 Pochyłe panie...8 i panowie... 9 Ubrani jasno, mile, schludnie

I patrząc w wodę...10, jak zanika - fala...11 za falą... 12>

świat... 13 za światem... 14>

Pili herbatę... 15 za herbatą... 16 Jaka szkoda, jaka szkoda, jaka szkoda

Że dni... 17 nasze, dni wiosenne nawet we śnie

'r

Przepłynęły beznamiętnie

18