Opieka PRZEDPORODOWA MODUŁ II OPIEKA PRZEDPORODOWA. Servmed

Servmed

Opieka PRZEDPORODOWA

mgr Agnieszka Kamińska-Nowak Położna specjalista w organizacji i zarządzaniu

Położna POZ

Międzynarodowy Konsultant ds. Laktacji

1

MODUŁ II OPIEKA PRZEDPORODOWA

• Literatura podstawowa:

• 1. Bień A. (red.): Opieka nad kobietą ciężarną. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009

• 2. Boyle M. (tłum. pod red. Iwanowicz-Palus G.): Stany nagłe w okresie okołoporodowym. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008

• 3. Edwins J. (red. wyd. ang.), Dmoch-Gajzlerska E. (red. wyd. pol.): Praktyka zawodowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011

• 4. Iwanowicz-Palus G. (red.): Alternatywne metody opieki okołoporodowej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012

• 5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem z dnia 20 września 2012 r., Dz.U.2012.1100

• 6. Stadnicka G. (red.): Opieka przedkoncepcyjna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009

• Literatura uzupełniająca:

• 1. Bręborowicz G.H. (red.): Położnictwo, t. 1–4. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012

• 2. Bręborowicz G.H.: Ciąża wysokiego ryzyka. Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań 2010

• 3. Dudenhausen J.W.: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013

• 4. Foley M.R., Strong Jr T.H., Garite T.J.: Stany nagłe w położnictwie. Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012

• 5. Łepecka-Klusek C.: Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010

• 6. Makara-Studzińska M., Iwanowicz-Palus G. (red.): Psychologia w położnictwie i ginekologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009

• 7. Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą – aktualizacja.

„Ginekologia Polska” 2014, 85: 476–478

2

WYKAZ ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH, DO KTÓRYCH JEST UPRAWNIONA POŁOŻNA PO UKOŃCZENIU KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA RODZINNEGO DLA POŁOŻNYCH

1. Prowadzenie poradnictwa przedciążowego wśród kobiet zdrowych i kobiet z chorobami współistniejącymi.

2. Rozpoznawanie czynników ryzyka środowiskowego u kobiety ciężarnej mających negatywny wpływ na jej zdrowie i rozwój płodu oraz planowanie postępowania w zależności od stopnia ryzyka i chorób współistniejących.

3. Prowadzenie edukacji zdrowotnej dla ciężarnej i jej rodziny w zakresie przygotowania do porodu w warunkach domowych lub szpitalnych.

4. Prowadzenie psychoprofilaktyki położniczej oraz dobieranie i stosowanie odpowiednich niefarmakologicznych metod łagodzenia bólu porodowego w zależności od sytuacji i preferencji rodzącej.

5. Nadzorowanie i opieka położnicza nad rodzącą podczas porodu powikłanego stanem nagłym.

6. Realizowanie opieki nad kobietą ciężarną, rodzącą, położnicą i noworodkiem zgodnie z wytycznymi standardu opieki okołoporodowej

3

7. Prowadzenie poradnictwa w zakresie pielęgnacji położnicy i noworodka.

8. Rozwiązywanie problemów wynikających z zaburzeń emocjonalnych okresu okołoporodowego.

9. Formułowanie indywidualnego planu opieki w stosunku do ciężarnej, położnicy, noworodka, kobiety chorej ginekologicznie i onkologicznie.

10. Budowanie programów promocji zdrowia i

profilaktyki chorób dla kobiet w każdym okresie życia.

11. Prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie zapobiegania chorobom ginekologicznym i chorobom przenoszonym drogą płciową.

12. Prowadzenie opieki nad kobietą ze schorzeniami ginekologicznymi, z chorobą nowotworową narządu rodnego i piersi przed hospitalizacją i po wypisie ze szpitala w środowisku domowym.

4

• OPIEKA PRZEDPORODOWA

Celem modułu jest przygotowanie położnej do realizacji zadań z zakresu poradnictwa przed ciążowego, opieki nad kobietą w ciąży oraz przygotowania do porodu.

RODZAJE I FORMY:

1.TRÓJSTOPNIOWA OPIEKA- REFERENCYJNOŚĆ 2.OPEKA POŁOŻNEJ POZ- W CIĄŻY EDUKACJA 3. STANDARD OPIEKI OKOŁOPORODOWEJ 4.ZMIANY W 2016

-KOORDYNOWANA OPIEKA- różnice w kontraktowaniu

- CIĄŻA PATOLOGICZNA

- nowa ustawa? Poz?

•

Priorytety zdrowotne zostały określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych. Jednym z nich jest - poprawa jakości i skuteczności opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i dzieckiem do lat 3”, polegająca na zapewnieniu bezpieczeństwa, prawidłowej opieki profilaktycznej i medycznej nad kobietą w trakcie ciąży, porodu i połogu oraz nad noworodkiem, a także obniżenie wskaźników umieralności okołoporodowej oraz

wcześniactwa. To również konieczność zapobiegania dalszej eskalacji wykonawstwa cięć cesarskich, których w wielu przypadkach przyczyną jest ból porodowy.

6

Standardy postępowania medycznego z zakresu okołoporodowej opieki położniczo – ginekologicznej, sprawowanej nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu i nad noworodkiem., które zawarte zostały w

rozporządzeniach Ministra Zdrowia:

• z dnia 16 września 2015 r., zmieniającym rozporządzenie w sprawie standardu postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem, które obowiązuje od 1 października 2015 r. (Dz.U.2015r., poz. 1514),

• z dnia 9 listopada 2015 r., w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w dziedzinie położnictwa i ginekologii z zakresu okołoporodowej opieki położniczo - ginekologicznej, sprawowanej nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu, w przypadkach występowania określonych powikłań oraz opieki nad kobietą w sytuacji niepowodzeń położniczych (Dz. U. z 2015 r., poz.

2007), które weszło w życie 1 czerwca 2016 r.,

• rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 9 listopada 2015 r. w sprawie standardów postępowania medycznego w łagodzeniu bólu porodowego (Dz.U.2015 r. poz.

1997), które obowiązywać będzie od 30 sierpnia 2016 r. 7

STANDARD OPIEKI OKOŁOPORODOWEJ-ZMIANY

1) w części II po punkcie 1 dodaje się punkt 1a w brzmieniu:

„1a) potwierdza w dokumentacji medycznej ciężarnej fakt objęcia jej opieką przez położną podstawowej opieki zdrowotnej przez dokonanie autoryzowanego wpisu oraz wpisuje do planu opieki przedporodowej i planu porodu i karty przebiegu ciąży dane wybranej przez ciężarną położnej podstawowej opieki zdrowotnej lub

podmiotu wykonującego działalność leczniczą w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, w tym: numer telefonu kontaktowego i faksu lub adres poczty elektronicznej;”;

„19. Podmiot leczniczy sprawujący opiekę nad noworodkiem przekazuje do dnia jego wypisu zgłoszenie o porodzie położnej podstawowej opieki zdrowotnej lub podmiotowi wykonującemu działalność leczniczą w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej

8

W wyniku kształcenia uczestnik kursu:

W zakresie wiedzy:

• charakteryzuje cele opieki przedkoncepcyjnej w odniesieniu do zdrowia kobiety, dziecka i rodziny;

• omawia wpływ stanu zdrowia kobiety na rozwój ciąży i dziecka;

• charakteryzuje dolegliwości okresu ciąży i sposoby radzenia sobie z nimi;

• analizuje czynniki ryzyka powikłań przedporodowych i śródporodowych oraz wskazuje rolę samoobserwacji i uwrażliwia kobiety na samoobserwację;

• wyjaśnia zasady opieki nad kobietą w ciąży

fizjologicznej, powikłanej lub ciąży współistniejącej z chorobami matki.

9

W zakresie umiejętności potrafi:

• prowadzić poradnictwo przedciążowe;

• udzielać kobiecie informacji dotyczących zdrowego stylu życia w ciąży;

• opracowywać plan opieki perinatalnej i plan porodu;

• rozpoznawać czynniki ryzyka środowiskowego mające negatywny wpływ na zdrowie ciężarnej oraz prawidłowy rozwój płodu;

• realizować opiekę nad kobietą ciężarną zgodnie z wytycznymi standardu opieki okołoporodowej oraz monitorować stan płodu;

• ustalać plan postępowania w zależności od stopnia ryzyka, chorób współistniejących, uwzględniając zakres świadczeń profilaktycznych i działań w zakresie promocji zdrowia;

• przygotować kobietę do porodu i macierzyństwa.

10

W zakresie kompetencji społecznych:

• przestrzega tajemnicy zawodowej; K2. przestrzega praw pacjenta;

• wykazuje odpowiedzialność za wykonywane świadczenia zdrowotne;

• ocenia jakość swojej pracy;

• wykazuje empatię i gotowość działania w przypadku wystąpienia problemów pacjentki;

• systematycznie aktualizuje wiedzę zawodową i kształtuje swoje umiejętności, dążąc do profesjonalizmu;

• współpracuje z członkami zespołu terapeutycznego oraz członkami innych zespołów pozamedycznych;

• rozwiązuje problemy zdrowia prokreacyjnego rodziny zgodnie z zasadami etyki ogólnej i

zawodowej

1. Opieka przedkoncepcyjna:

A. Cele opieki przedkoncepcyjnej w odniesieniu do zdrowia kobiety, dziecka i rodziny.

B. Warunki dobrej organizacji poradnictwa przedkoncepcyjnego.

C. Porada przedkoncepcyjna:

a. wywiad: wiek obojga partnerów, wzrost, masa ciała, BMI, stan cywilny, choroby matki i ich leczenie (konsultacja specjalistyczna w przypadku występowania chorób przewlekłych mogących wikłać ciążę), przyjmowane leki (stale i doraźnie), występowanie schorzeń uwarunkowanych genetycznie, warunki socjoekonomiczne, nałogi, sposób odżywiania się (diety eliminacyjne, zaburzenia odżywiania: otyłość, anoreksja, bulimia, ortoreksja), praca zawodowa, występowanie potencjalnie szkodliwych czynników w środowisku pracy i domowym (promieniowanie jonizujące, promieniowanie XR, promieniowanie elektromagnetyczne, czynniki chemiczne, pestycydy i inne);

b. wywiad ginekologiczny: ocena cykli miesiączkowych i diagnostyka owulacji, występowanie wad rozwojowych, obecność mięśniaków, zmiany w przydatkach, stosowanie antykoncepcji, przebyte zakażenia, leczenie niepłodności;

c. wywiad położniczy: przebieg i sposób zakończenia ciąż, przebieg poprzednich porodów, powikłania połogu, dane dotyczące urodzonych dzieci (masa, stan pourodzeniowy, urazy, wady, rozwój psychomotoryczny);

d. badanie ginekologiczne: ocena narządów miednicy małej, ocena cytologiczna, ewentualne leczenie zmian na szyjce i stanów zapalnych narządu rodnego, e. badania laboratoryjne (grupa krwi i czynnik Rh, morfologia krwi, badanie ogólne

moczu, badania przeciwciał różyczki, toksoplazmozy i cytomegalii, badania w kierunku zakażenia HIV, HCV, HBV); f. szczepienia ochronne (różyczka, WZW, grypa). ₁₂

Promocja zdrowia

•

Dieta ciężarnej

•

Tryb życia

•

Używki

•

Edukacja ciężarnych-psychoprofilaktyka

•

Dokumentacja

•

Ocena ryzyka położniczego-metody zmniejszania

•

Choroby współistniejące z ciążą

•

Zakażenia

•

Ciąża powikłana

13

D. Profilaktyka wad rozwojowych i chorób genetycznych.

• Program badań prenatalnych.

• Profilaktyka pierwotna wad rozwojowych: profilaktyka za pomocą suplementacji kwasem foliowym, profilaktyka jodowa w okresie ciąży.

• Prewencja wtórna-Wskazania do skierowania

pacjentki/rodziny do poradni genetycznej. Wskazania do diagnostyki prenatalnej.

• Diagnostyka prenatalna – procedury inwazyjne i

nieinwazyjne. Identyfikacja rodzinnego ryzyka genetycznego w trakcie zbierania wywiadu położniczego, ginekologicznego i ogólnego podczas wizyty domowej. Opieka nad pacjentkami z niepowodzeniami położniczymi. Wsparcie rodziny.

E. Porada przedkoncepcyjna udzielana kobietom z cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, chorobami serca, padaczką, z chorobami tarczycy, z astmą oskrzelową, z fenyloketonurią.

14

2. Opieka nad kobietą w ciąży fizjologicznej:

A. Zmiany zachodzące w organizmie kobiety w poszczególnych układach podczas ciąży.

B. Promocja zdrowia w opiece przedporodowej w poszczególnych trymestrach ciąży.

Zachowania zdrowotne kobiet ciężarnych: odżywianie (grupy ryzyka, w których mogą występować niedobory żywieniowe), sen i odpoczynek, aktywność fizyczna, higiena osobista i higiena otoczenia, zmniejszenie narażenia na szkodliwe czynniki środowiska, przestrzeganie zasad higieny pracy, umiejętność rozładowywania stresów i napięć

C. Dolegliwości okresu ciąży i sposoby radzenia sobie z nimi: nudności i wymioty, zgaga i niestrawność, żylaki, obrzęki, zaparcia, duszność, omdlenia, drętwienia i mrowienia rąk, skurcze mięśni, krwawienia z dziąseł.

D. Opieka nad kobietą ciężarną zgodnie z wytycznymi standardu opieki okołoporodowej: świadczenia profilaktyczne i działania w zakresie promocji zdrowia, badania diagnostyczne i konsultacje medyczne.

E. Monitorowanie stanu płodu na podstawie metod klinicznych i biochemicznych.

F. Identyfikacja czynników ryzyka powikłań przedporodowych i śródporodowych:

czynniki ryzyka identyfikowane podczas ciąży oraz przed porodem na podstawie wywiadu, czynniki ryzyka identyfikowane w czasie ciąży oraz przed porodem na podstawie badania. Dostosowaniem opieki ciążowej do stopnia ryzyka.

G. Objawy powikłań ciąży lub stany, które są wskazaniami do natychmiastowej konsultacji u lekarza.

H. Opracowanie planu opieki perinatalnej i planu porodu. I. Obowiązki położnej w opiece nad kobietą ciężarną i jej dzieckiem.

J. Dokumentowanie opieki położnej POZ nad kobietą ciężarną.

15

3. Opieka nad kobietą w ciąży o nieprawidłowym przebiegu:

(3 godz. + ćwiczenia 2 godz.)

A. Rola położnej rodzinnej w prowadzeniu opieki pielęgnacyjnej w przebiegu ciąży powikłanej.

-Ustalenie planu postępowania w zależności od stopnia ryzyka, chorób współistniejących, uwzględniając zakres świadczeń profilaktycznych i działań w zakresie promocji zdrowia oraz badań diagnostycznych i konsultacji medycznych

wykonywanych u kobiet w okresie ciąży, opiekę, przewidywaną częstość wizyt.

-Systematyczne kontrolowanie stanu ogólnego ciężarnej – zakres i częstotliwość kontroli.

-Przygotowanie ciężarnej do samoobserwacji swojego stanu.

Przygotowanie ciężarnej do systematycznych kontroli położniczych.

-Przygotowanie ciężarnej do dostosowania swojego stylu życia do stanu i okresu ciąży.

-Zorganizowanie i udzielanie pomocy w sytuacjach

zagrażających zdrowiu matki i dziecka (ćwiczenia 2 godz.). ¹⁶

4. Przygotowanie do porodu i

rodzicielstwa: (6 godz. + ćwiczenia 2 godz.)

A. Tryb i styl życia kobiety w okresie oczekiwania na dziecko:

-zasady zdrowego stylu życia, -praca zawodowa

-obowiązki domowe,

-aktywność seksualna kobiety w ciąży, -podróże,

-aktywność fizyczna.

17

CD. 4. PRZYGOTOWANIE DO PORODU I RODZICIELSTWA

B. Zagrożenia związane z ekspozycją podczas ciąży na szkodliwe czynniki środowiska zewnętrznego:

-pestycydy,

-metale (ołów, kadm, rtęć),

-leki (hormonalne, uspokajające, antybiotyki i inne chemioterapeutyki, witaminy),

-używki,

-szkodliwe czynniki fizyczne.

18

C. Fizjologia porodu:

• Przygotowanie kobiety/pary małżeńskiej do świadomego i aktywnego uczestnictwa w porodzie,

• objawy wskazujące na konieczność zgłoszenia się do szpitala,

• objawy zbliżającego się porodu pierwsze objawy porodu,

• przebieg porodu fizjologicznego,

• praktyczne porady i wskazówki dotyczące postępowania i zachowania się w poszczególnych okresach porodu, metody łagodzenia bólu porodowego,

• wybór miejsca i pozycji w poszczególnych okresach porodu,

• przygotowanie fizyczne kobiety – nauka technik

relaksacyjnych, wykonywanie ćwiczeń ogólnokondycyjnych (ćwiczenia 2 godz.)..

19

D. Fizjologia połogu:

• higiena połogu,

• tryb życia w okresie połogu,

• odżywianie się matki karmiącej,

• powrót płodności po porodzie

20

E. Karmienie piersią jako metoda

naturalnego i optymalnego odżywiania noworodka i niemowlęcia

• PROMOCJA KARMIENIA PIERSIĄ

• FAZY POKARMU

• ZMIENNOŚĆ POKARMU

• WSKAŹNIKI SKUTECZNEGO KARMIENIA

• WSPARCIE W PROBLEMACH W LAKTACJI

• PROBLEMY W LAKTACJI

• CZAS KARMIENIA

• MOMENTY KRYZYSOWE

• ZAKOŃCZENIA LAKTACJI

21

F. Przygotowanie rodziców do opieki nad noworodkiem poprzez:

• przekazanie wiadomości o noworodku (normy masy ciała, podstawowych czynnościach wykonywanych przy noworodku w sali porodowej i zasadach oceny jego stanu ogólnego za pomocą skali Apgar),

• przygotowanie do karmienia piersią (znaczenie, techniki karmienia, karmienie w wyjątkowych sytuacjach itp.),

• praktyczną naukę pielęgnacji noworodka (kąpiel, przewijanie, ubieranie),

• wskazówki dotyczące opieki nad noworodkiem i niemowlęciem w domu.

22

G. Powrót płodności po porodzie:

• hormonalne uwarunkowania niepłodności poporodowej,

• przebieg niepłodności poporodowej w przypadku karmienia piersią,

• metody diagnozowania powrotu cykli owulacyjnych.

23

H. Psychologiczne aspekty ciąży i porodu:

• charakterystyka stanów emocjonalnych kobiet w poszczególnych trymestrach ciąży,

• sytuacje obniżające stopień lęku u kobiet w ciąży,

• psychoprofilaktyka porodowa,

• zaburzenia emocjonalne po porodzie i sposoby radzenia sobie z nimi

24

I. Oddziaływanie na tworzenie się i umacnianie więzi emocjonalnej między rodzicami i

dzieckiem

• zapoznanie rodziców z rozwojem psychofizycznym dziecka,

• wyjaśnianie form i znaczenia stymulacji prenatalnej dla wspierania tego rozwoju,

• dialog rodziców z dzieckiem nienarodzonym,

• współdziałanie w czasie porodu celem dostatecznego dotlenienia dziecka.

25

J. Zagadnienia prawne:

• prawa i przywileje kobiet ciężarnych,

• elementy ustawodawstwa rodzinnego,

• prawa pacjenta

26

Zakres opieki przedporodowej

Opieka położnicza

Zakres:

- Ciągła ocena ryzyka

- Interwencja profilaktyczna i lecznicza - Promocja zdrowia

- Pierwsza wizyta dotycząca roli położnej

27

Organizacja Opieki Położniczej

• Badania profilaktyczne

• Wywiad położniczy

• Badanie położnicze

• Badania laboratoryjne

• Porady dla kobiet ciężarnych

• Tryb życia

• Najczęstsze dolegliwości występujące w ciąży

28

Znaczenie opieki prenatalnej w ciąży

• Wczesne wykrywanie wad genetycznych i rozwojowych płodu

• Wykrywanie zagrożeń dla matki i dziecka

29

Psychoprofilaktyka porodu

Rola i zadania POŁOŻNEJ w edukacji ciężarnych- Szkoła Rodzenia

• Ćwiczenia w ciąży

• Higiena i odżywianie

• Omówienie 1 i 2 okresu porodu

• Ćwiczenia oddechowe i parcia

• Masaż jako metoda łagodzenia bólu

• Ćwiczenia relaksacyjne- wizualizacja porodu

• Połóg

• Emocje w ciąży , w czasie porodu, i okresie połogowym

• Opieka nad noworodkiem, kąpiel i pielęgnacja

• Laktacja, odżywianie, wsparcie kobiet karmiących.

30

Zmiany w opiece okołoporodowej

• W ostatnich latach daje się wyraźnie zauważyć w Polsce zmiany w opiece nad kobietą ciężarną, rodząca i noworodkiem.

• Wpływ na ten stan ma:

- wydanie przez Ministra Zdrowia rozporządzenia z dnia 23 września 2010r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem

- uwzględnianiu przez decydentów i organizatorów opieki zaleceń WHO dot. opieki nad kobietą w okresie okołoporodowym - realizacja 7 celu operacyjnego Narodowego Programu Zdrowia

na lata 2007 – 2015 „Poprawa opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem”

- zmiana mentalności kobiet dot. własnej roli podczas ciąży i porodu

- uwzględnianie w krajowej polityce zdrowotnej światowych trendów w położnictwie i neonatologii

31

Efektem tych działań jest:

• Standaryzacja opieki okołoporodowej

• powolne odchodzenie od medykalizacji opieki okołoporodowej????TYLKO ZAŁOŻENIE

• uwzględnianie w szerszym zakresie przez położne , lekarzy oczekiwań i potrzeb kobiet

• prawo kobiet do wyboru miejsca i osoby prowadzącej poród, do wyboru pozycji porodowej, metody łagodzenia bólu, osoby towarzyszącej itd.

• uwzględnianie w opiece zaleceń WHO - zmiana sposobu postępowania podczas porodu

fizjologicznego, wprowadzanie nowych technik porodowych

• wyraźne określenie świadczeniodawcy usług okołoporodowych

• nadanie należnej rangi edukacji przedporodowej

32

Standardy medyczne dot. Opieki okołoporodowej.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 września 2010r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur

medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego, porodu, połogu oraz opieki

nad noworodkiem

(Dz. U. z dnia 7.10.2010 r. Nr 187, poz. 1259)

33

Co one wnoszą?

• Omawiane standardy uwzględniają wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia

• Podejmują problematykę, która dotychczas nie była regulowana prawnie – prawa pacjenta

• Odnoszą się do pomijanych często w praktyce zagadnień (np. edukacji przedporodowej, pozycji porodowych, laktacji, postępowania z noworodkiem )

• Wyznaczają jednoznaczne cele opieki okołoporodowej

34

• Standardy określają pewne minimalne wymagania, których kobiety mają prawo oczekiwać w związku z ciążą, porodem i połogiem.

• Wprowadzają nowe obowiązki dla osób sprawujących opiekę nad kobietą ciężarną, rodzącą, oraz położnicą i noworodkiem.

35

• Standardy „określają poszczególne elementy opieki medycznej”, to jest wyznaczają

obowiązującą procedurę postępowania w tym zakresie.

• Po wejściu w życie z dniem 8 kwietnia 2011 r., rozporządzenie stało się częścią sytemu powszechnie obowiązującego prawa.

36

Zmiany w opiece nad kobietą ciężarną – usankcjonowane prawnie

Zakres świadczeń profilaktycznych i działań w zakresie promocji zdrowia oraz badań diagnostycznych i konsultacji medycznych, wykonywanych u kobiet w okresie ciąży w tym:

1.świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji zdrowia

2. badania diagnostyczne i konsultacje medyczne

37

Świadczenia profilaktyczne wykonywane przez lekarza lub położną i działania w zakresie promocji

zdrowia

• Propagowanie zdrowego stylu życia, w tym zdrowia jamy ustnej

• Przekazanie informacji o możliwości wykonania badań w kierunku wad uwarunkowanych genetycznie

• Badanie gruczołów sutkowych

• Praktyczne i teoretyczne przygotowanie do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa w formie grupowej lub indywidualnej

• Bezwzględne skierowanie do hospitalizacji po 41 tyg. ciąży

38

Badania diagnostyczne i konsultacje medyczne

•

Przeciwciała odpornościowe

•

Badanie HIV i HCV

•

Badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG, IgM) i różyczki

•

Badanie cytologiczne

•

Posiew z przedsionka pochwy i okolic odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących

39

Zmiany w opiece nad kobietą ciężarną

• Osoba sprawująca opiekę ma obowiązek skierować kobietę w okresie pomiędzy 21-26 tyg. ciąży do położnej

podstawowej opieki zdrowotnej w celu objęcia jej opieką;

• Utworzenie nowej list czynników ryzyka identyfikowanych podczas ciąży, przed porodem, podczas porodu

wynikających z wywiadu i badań oraz czynników ryzyka dla płodu lub występujących u płodu lub noworodka

• Oceny występowania czynników ryzyka, o których mowa dokonuje osoba sprawująca opiekę (lekarz, położna).

40

Zmiany w zakresie opieki nad ciężarną

• W przypadku stwierdzenia występowania czynników ryzyka, ciężarna lub rodząca kierowana jest przez osobę sprawującą opiekę do oddziału położniczego o odpowiednim do jej stanu zdrowia poziomie referencyjnym zapewniającym opiekę perinatalną, z uwzględnieniem faktu, że:

I poziom opieki perinatalnej obejmuje opiekę nad fizjologicznie przebiegającą ciążą, porodem i połogiem oraz zdrowym noworodkiem, a także krótkotrwałą opiekę nad niespodziewanie występującą patologią,

II poziom opieki perinatalnej obejmuje opiekę nad patologią średniego stopnia,

III poziom opieki perinatalnej obejmuje opiekę nad najcięższą patologią.

• Zidentyfikowane czynniki ryzyka należy omówić z ciężarną, tak, aby mogła ona podjąć świadomą decyzję odnośnie miejsca porodu.

41

Zmiany w zakresie opieki nad ciężarną

• Podczas opieki prenatalnej osoba sprawująca opiekę oraz ciężarna ustalają plan opieki prenatalnej oraz plan porodu.

• Plan opieki prenatalnej obejmuje wszystkie procedury

medyczne związane z opieką prenatalną wraz z określeniem czasu ich wykonania.

• Plan porodu obejmuje wszystkie elementy postępowania medycznego podczas porodu i miejsce porodu.

• Zarówno plan opieki prenatalnej jak i plan porodu może być modyfikowany odpowiednio do sytuacji.

42

Plan porodu

• Plan porodu powinien powstawać pod koniec ciąży wespół z osobą sprawującą opiekę w czasie ciąży.

• Pacjentka powinna być przygotowana na to, ze plan może ulec zmianom podczas porodu, musi mieć też świadomość, że w momencie, kiedy przyjeżdża do porodu wszystko może być inaczej, niż sobie to zaplanowała i wyobrażała.

• Sale porodowe sporządzając własne plany ( kwestionariusze preferencji), powinny brać pod uwagę własne możliwości i zasoby.

Oferta powinna być realna, możliwa do spełnienia.

• Dobrze opracowany plan porodu z szeroką ofertą, jest najlepszą reklamą Sali Porodowej.

• Plan porodu jest nowym prawem kobiet w ciąży, powinien stać się narzędziem komunikacji między rodzącą a personelem medycznym.

• Plan porodu pozwala kobiecie w pewnym zakresie decydować o przebiegu porodu poprzez wyrażenie swoich potrzeb i oczekiwań.

Daje możliwość wyboru, poczucie pewności, bezpieczeństwa i wymusza na ciężarnych lepsze przygotowanie do porodu,

• Plan porodu powoduje, ze opieka zorientowana jest w szerszym zakresie na potrzeby rodzących co stanowi znaczący element dobrej praktyki położniczej.

43

Wybór miejsca porodu

• Porody szpitalne

• Porody poza szpitalne obecnie nie refundowane przez NFZ

Ciężarnej należy umożliwić wybór miejsca porodu (warunki szpitalne albo poza szpitalne).

Każda ciężarna powinna otrzymać wyczerpującą informację dotyczącą wybranego miejsca porodu obejmującą wskazania i przeciwwskazania.

44

Opieka nad rodzącą

1. Zachęcanie rodzącej do podejmowania decyzji związanych z porodem

osoba sprawująca opiekę powinna zapytać rodzącą o jej potrzeby i oczekiwania i wykorzystać tę informację do wspierania i kierowania rodzącą podczas porodu

45

Opieka nad rodzącą

2. Nawiązanie i podtrzymanie dobrego kontaktu z rodzącą

• osoba sprawująca opiekę wita osobiście rodzącą, przedstawia się i wyjaśnia swoją rolę w opiece

• prezentuje spokojną i wzbudzającą zaufanie postawę

• szanuje jej prywatność i poczucie intymności

• wspólnie czyta i omawia plan porodu

• omawia z rodzącą sposoby radzenia sobie z bólem

• każdorazowo uzyskuje zgodę rodzącej na wykonanie wszelkich zabiegów i badań

• udziela informacji na temat sposobów wzywania pomocy

• w sytuacji konieczności przekazania opieki nad rodzącą, informuje ją o tym fakcie.

46

Opieka nad rodzącą

3.Dostosowanie opieki nad rodzącą do jej indywidualnych potrzeb i aktualnej sytuacji zdrowotnej, z uwzględnieniem możliwości organizacyjnych zakładu opieki zdrowotnej,

• zachęcanie rodzącej do korzystania ze wsparcia wybranej przez nią osoby bliskiej

• zachęcanie rodzącej do aktywności fizycznej i pomaganie jej w znajdowaniu optymalnych dla niej pozycji podczas całego porodu

• zapewnienie rodzącej możliwości spożywania przejrzystych płynów, także podczas aktywnej fazy porodu.

47

Opieka nad rodzącą

4. Strategie uśmierzania bólu

• osoba sprawująca opiekę podczas porodu powinna przedstawić rodzącej pełną informację o

niefarmakologicznych

i farmakologicznych metodach łagodzenia bólów porodowych,

• wspierać rodzącą w jej własnym wyborze tych metod oraz respektować jej decyzje w tym

5.Monitorowanie stanu płodu za pomocą kardiotokografu należy prowadzić jedynie w medycznie uzasadnionych przypadkach

48

Opieka nad rodzącą w II okresie porodu

6. W przypadku stwierdzenia braku postępu II okresu porodu dalszą opiekę nad rodzącą obejmuje lekarz specjalista położnictwa i ginekologii.

7. Zachęcanie rodzącej do przyjmowania pozycji, którą uznaje za najwygodniejszą.

8. Poinformowanie, że w II okresie porodu rodząca powinna kierować się własną potrzebą parcia

49

Opieka nad matką i noworodkiem

1. Położenie noworodka bezpośrednio po porodzie na brzuchu matki, jeśli stan ogólny noworodka i matki pozwalają na to, oraz osuszenia i zabezpieczenia noworodka przed utratą ciepła.

2. Przystawienie noworodka do piersi, jeśli stan ogólny noworodka i matki na to pozwala.

3. Demonstracja karmienia piersią oraz przekazanie informacji na temat sposobu utrzymania laktacji

50

Opieka nad matką i noworodkiem

4. Bezpośrednio po urodzeniu umożliwienie dziecku nieprzerwany kontakt z matką „skóra do skóry”, który będzie trwał co najmniej dwie godziny po porodzie.

5 .Wstępna ocena stanu noworodka na podstawie skali APGAR, która może być dokonana na brzuchu matki, jeżeli nie występują przeciwwskazania zdrowotne.

51

Opieka nad matką i noworodkiem

6. W miejscu, gdzie rodzi się noworodek musi znajdować się co najmniej jedna osoba

posiadająca umiejętność resuscytacji i dysponująca niezbędnym sprzętem do resuscytacji.

7. Po pierwszym kontakcie z matką noworodek jest oceniany, jeżeli to możliwe w obecności matki .

52

Opieka nad matką i noworodkiem

8. Dokonywanie, w okresie pierwszych dni po urodzeniu, podczas karmienia bieżących obserwacji cech dobrego przystawienia i pozycji przy piersi oraz objawów

skutecznego i nieskutecznego karmienia, których wyniki są odnotowane w dokumentacji medycznej;

9. Nie podawanie noworodkom karmionym piersią do picia wody, roztworu glukozy lub nie dokarmianie ich sztucznym mlekiem początkowym, jeśli nie wynika to ze wskazań medycznych

10. Nie stosowanie, w okresie stabilizowania się laktacji, smoczków w celu uspokajania noworodka.

11. W okresie pierwszych 12 godzin życia noworodka lekarz neonatolog lub lekarz pediatra, w obecności matki, wykonuje poszerzone badanie kliniczne.

53

Opieka nad matką i noworodkiem

12. Zaleca się, aby u każdego noworodka wykonać przesiewowe badanie pulsoksymetryczne w celu wczesnego wykrycia bezobjawowych, krytycznych wad serca.

13. Zaleca się aby opiekę nad matką i noworodkiem w systemie roomin-in sprawowała jedna osoba.

54

Opieka sprawowana przez położną POZ

1. Opieka nad położnicą w domu powinna być realizowana według indywidualnego planu opieki, modyfikowanego stanem położnicy

i noworodka oraz sytuacją w środowisku domowym.

2. Zakład opieki zdrowotnej sprawujący opiekę nad kobietą w czasie porodu przekazuje w dniu wypisu zgłoszenie o porodzie położnej rodzinnej, wskazanej przez przedstawicieli ustawowych.

55

Opieka sprawowana przez położną POZ

3. Położna wykonuje nie mniej niż 4 -6 wizyt (pierwsza wizyta odbywa się nie później niż w ciągu 48 godzin od otrzymania przez położną zgłoszenia urodzenia dziecka).

4. Planując i realizując indywidualny plan opieki położna kieruje się dobrem położnicy i jej dziecka,

poszanowaniem ich podmiotowości i godności osobistej

56

Zadania dotyczące opieki okołoporodowej

1.Unowocześnienie programu trójstopniowej opieki perinatalnej

2. Poprawa opieki przedporodowej nad ciężarną 3. Zmniejszenie umieralności niemowląt

4. Wprowadzenie nowoczesnych badań

epidemiologicznych dotyczących opieki nad matką i dzieckiem.

57

USTAWA z dnia 6 listopada 2008 r.

o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z dnia 31 marca 2009r.)

1.Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych

Art. 6.

• 3. Pacjent ma prawo żądać, aby udzielający mu świadczeń zdrowotnych:

• 1) lekarz zasięgnął opinii innego lekarza lub zwołał konsylium lekarskie;

• 2) pielęgniarka (położna) zasięgnęła opinii innej pielęgniarki (położnej).

58

Prawo do świadczeń

• Art. 8. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych w warunkach odpowiadających określonym w odrębnych przepisach wymaganiom fachowym i sanitarnym. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych osoby wykonujące zawód medyczny kierują się zasadami etyki zawodowej określonymi przez właściwe samorządy zawodów medycznych.

• Art. 12. Pacjent ma prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych, w tym o profilaktycznych programach zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych, realizowanych przez ten podmiot. Przepisy art. 11 ust. 1 zdanie drugie i ust. 3 stosuje się odpowiednio

.

Prawo pacjenta do informacji

59

Narodowy Program Zdrowia

na lata 2007- 2015 wstępem do zmian opieki nad matką i dzieckiem

• U podstaw koncepcji Narodowego Programu Zdrowia leży zawarta w konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) definicja

ZDROWIE jako stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności oraz przyjęte międzynarodowe ustalenia, że: zdrowie jest podstawowym prawem każdego człowieka oraz

bogactwem społeczeństwa.

60

Podstawy koncepcji Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007 – 2015

Zdrowie człowieka zależy od wielu wzajemnie powiązanych czynników, wśród których wyróżnia się cztery główne grupy:

• styl życia (ok. 50% „udziału”),

• środowisko fizyczne (naturalne oraz stworzone przez człowieka) i społeczne życia, pracy, nauki (ok. 20%)

• czynniki genetyczne (ok. 20%),

• działania służby zdrowia (ok. 10%)

• Do ważnych przesłanek zachowania zdrowia należą warunki społeczno-ekonomiczne, natomiast największymi zagrożeniami są ubóstwo i niski poziom wykształcenia.

• W związku z powyższym, wyłączny punkt ciężkości przenosi się z działań służby zdrowia na wiele sektorów społeczno-

gospodarczych, a styl życia człowieka w największym stopniu

determinuje zachowanie zdrowia. ₆₁

Poprawa opieki zdrowotnej nad matką, noworodkiem i małym dzieckiem.

Nadrzędne cele opieki zdrowotnej nad kobietą ciężarną:

• zapewnienie prawidłowego przebiegu ciąży oraz jak

najwcześniejsza identyfikacja czynników ryzyka, umożliwiająca objęcie tych kobiet opieką odpowiednią do występujących potrzeb zdrowotnych. Jednak opieka profilaktyczna nad ciężarną, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży, jest na wielu terenach niezadowalająca.

• poprawa wczesnej zgłaszalności kobiet ciężarnych do lekarza i położnej

• poprawa dostępności do badań specjalistycznych.

• funkcjonowanie w pełni trójstopniowego systemu opieki perinatalnej

• poprawa stylu życia części kobiet ciężarnych, które nie

odpowiadają wymogom zdrowotnym 62

Zadania związane z realizacją NPZ

• Unowocześnienie i wprowadzenie całościowe w życie programu trójstopniowej opieki perinatalnej

• Poprawa opieki przedporodowej nad ciężarną

• Zmniejszenie umieralności niemowląt

• Wprowadzenie nowoczesnych badań epidemiologicznych dotyczących opieki nad matką i dzieckiem w tym kontynuacja programu EUROCAT (Polski Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych (PRWWR) został w 2001 roku włączony w sieć rejestrów

europejskich (EUROCAT), będąc tym samym częścią systemu monitorowania wad wrodzonych w Europie i na świecie.)

• Pełna realizacja świadczeń profilaktycznych mających na celu zapobieganie chorobom i wczesne wykrywanie zaburzeń i odchyleń w stanie zdrowia dzieci przez realizację programów

profilaktycznych, badań przesiewowych, bilansów zdrowia i obowiązkowych szczepień ochronnych

63

Zadania związane z realizacją NPZ

• Otoczenie szczególną opieką zdrowotną kobiet i dzieci ze środowisk specjalnego ryzyka o niskim statusie społeczno- ekonomicznym, rodzin wychowawczo niewydolnych bądź patologicznych,

• Stworzenie trwałego systemu monitorowania realizacji działań związanych ze zdrowiem matek i małych dzieci,

• Kształtowanie prozdrowotnych postaw i przeciwdziałanie antyzdrowotnym zachowaniom przyszłych rodziców w okresie przedkoncepcyjnym, w czasie ciąży i opieki nad niemowlęciem i małym dzieckiem,

• Propagowanie karmienia piersią, (co najmniej do 12 miesiąca życia),

• Polepszenie jakości perinatalnych świadczeń medycznych.

64

Oczekiwane korzyści zdrowotne

1.Poprawa stanu zdrowia noworodków urodzonych przedwcześnie,

2. Zmniejszenie zachorowalności dzieci,

3. Zmniejszenie liczby dzieci niepełnosprawnych, 4. Wyrównanie szans zdrowotnych dzieci w Polsce.

65

Oczekiwane korzyści zdrowotne

•

Pełna realizacja świadczeń profilaktycznych mających na celu zapobiegania chorobom i wczesne wykrywanie zaburzeń i odchyleń w stanie zdrowia dzieci przez realizację programów profilaktycznych, badań przesiewowych, bilansów zdrowia i obowiązkowych szczepień ochronnych,

•

Poprawa zaspokojenia potrzeb leczniczych dzieci, rozwój rehabilitacji dzieci przewlekle chorych oraz

niepełnosprawnych, w tym z niedorozwojem umysłowym,

•

Otoczenie szczególną opieką zdrowotną kobiet i dzieci ze środowisk specjalnego ryzyka o niskim statusie społeczno- ekonomicznym, rodzin wychowawczo niewydolnych bądź patologicznych

66