Zasady oceniania rozwiązań zadań

(1)

Rodzaj dokumentu:

Zasady oceniania rozwiązań

zadań

Egzamin:

Egzamin maturalny

Test diagnostyczny

Przedmiot:

Wiedza o społeczeństwie

Poziom:

Poziom rozszerzony

Formy arkusza:

EWOP-R0-100, EWOP-R0-200, EWOP-R0-300,

EWOP-R0-400, EWOP-R0-700, EWOP-R0-Q00.

Termin egzaminu:

Marzec 2021 r.

Data publikacji

dokumentu:

12 marca 2021 r.

(2)

Uwaga: Akceptowane są wszystkie odpowiedzi merytorycznie poprawne i spełniające warunki zadania.

Zadanie 1. (0–1)

Wymagania egzaminacyjne 2021¹

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe

I. Wykorzystanie i tworzenie informacji.

1. Życie zbiorowe i jego reguły. Zdający:

1) charakteryzuje wybrane zbiorowości, społeczności, wspólnoty, społeczeństwa, ze względu na obowiązujące w nich reguły […];

2) podaje przykłady […] instytucji społecznych; charakteryzuje ich funkcje w życiu społecznym.

Zasady oceniania

1 pkt – podanie poprawnej nazwy postawy.

0 pkt – inna odpowiedź lub brak odpowiedzi.

Poprawna odpowiedź

konformizm / postawa konformistyczna

Zadanie 2. (0–1)

Wymagania egzaminacyjne 2021

Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie

i tworzenie informacji.

II. Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów.

1. Życie zbiorowe i jego reguły. Zdający:

4) omawia na przykładach źródła i mechanizmy konfliktów społecznych oraz sposoby ich rozwiązywania.

(III etap) 1. Podstawowe umiejętności życia w grupie. Zdający:

3) przedstawia i stosuje podstawowe sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i między grupami.

1 pkt – przyporządkowanie dwóch poprawnych nazw.

Poprawna odpowiedź 1. negocjacje

2. arbitraż

1Załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. poz. 493, z późn. zm.).

(3)

Zadanie 3. (0–2)

3.1.

14. Środki masowego przekazu. Zdający:

6) ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacyjnej; świadomie i krytycznie odbiera zawarte w nich treści.

1 pkt – wskazanie poprawnej nazwy kategorii.

Poprawna odpowiedź 65 lat i więcej

3.2.

II. Rozpoznawanie i rozwiązywanie problemów.

4. Struktura społeczna. Zdający:

5) charakteryzuje wybrane problemy życia społecznego w Polsce (w tym sytuację młodych ludzi); rozważa możliwości ich

rozwiązania.

37. Ochrona praw człowieka w Polsce. Zdający:

2) rozważa dylematy związane z prawami socjalnymi i sposobem ich realizacji przez państwo.

1 pkt – podanie dwóch poprawnych skutków społecznych.

Przykładowa odpowiedź

– Większy odsetek ludności w wieku emerytalnym może powodować problemy z funkcjonowaniem systemu emerytalnego.

– Zmniejszający się udział osób w wieku produkcyjnym przekłada się na zmniejszenie bezrobocia.

(4)

Zadanie 4. (0–2)

6. Naród, ojczyzna i mniejszości narodowe. Zdający:

4) charakteryzuje mniejszości narodowe, etniczne i grupy imigrantów żyjące w Polsce (liczebność, historia, kultura, religia itp.) […].

4.1.

1 pkt – wskazanie poprawnego dokończenia zdania.

Poprawna odpowiedź B.

4.2.

1 pkt – podanie poprawnej nazwy religii.

Poprawna odpowiedź islam / religia muzułmańska

Zadanie 5. (0–1)

4. Struktura społeczna. Zdający:

1) opisuje strukturę klasowo-warstwową polskiego społeczeństwa […].

1 pkt – wskazanie poprawnej nazwy kategorii i podanie poprawnego uzasadnienia.

Przykładowa odpowiedź Nazwa kategorii – robotnicy

Uzasadnienie – Tylko robotnicy spełniają kryterium: jednakowy stosunek do własności środków produkcji (są najemnymi pracownikami). Pozostałe kategorie społeczne są wyróżniane na podstawie kryteriów innych niż wskazane w tekście (np. pobierania nauki w szkole wyższej – studenci).

(5)

Zadanie 6. (0–1)

5. Zmiana społeczna. Zdający:

3) analizuje sposoby adaptacji do zmiany społecznej na podstawie […] tekstów kultury.

(III etap) 29. Wybór szkoły i zawodu. Zdający:

1) wskazuje główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce; ocenia jego skutki.

1 pkt – podanie poprawnego podobieństwa oraz poprawnej różnicy.

Podobieństwo – W obu akapitach mamy poczucie bezradności na początku okresu bezrobocia.

Różnica – W opinii obiegowej poczucie bezradności trwa, bezradność staje się wyuczona, tymczasem badania autora wskazują, że bezrobotni aktywizują się, ale w działaniach niezwiązanych z głównym nurtem systemu (np. sprzedaż złomu, praca w biedaszybach).

Zadanie 7. (0–2)

7.1.

(III etap) VI.

Rozumienie zasad gospodarki

rynkowej.

(III etap) 28. Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza. Zdający:

2) […] wyjaśnia, czemu służą ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

1 pkt – podanie poprawnego wyjaśnienia.

Wysokość emerytury z ZUS-u jest całkowicie uzależniona od tego, jaka suma pieniędzy była odprowadzana tytułem składek na ubezpieczenie społeczne na nasze konto emerytalne.

Składka ta jest określona procentowo, zatem im więcej zarabiamy, tym więcej pieniędzy gromadzone jest na naszym koncie.

(6)

7.2.

13. Opinia publiczna. Zdający:

3) odczytuje i interpretuje tabele […] prezentujące wyniki badania opinii publicznej.

1 pkt – wskazanie trzech poprawnych ocen.

Poprawna odpowiedź 1. P

2. F 3. P

Zadanie 8. (0–1)

(III etap) VI.

Rozumienie zasad gospodarki

rynkowej.

(III etap) 28. Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza. Zdający:

1) wyjaśnia, na czym polega prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej.

Poprawna odpowiedź B.

(7)

Zadanie 9. (0–1)

IV. Znajomość zasad i procedur demokracji.

12. Społeczeństwo obywatelskie. Zdający:

3) opisuje formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na poziomie globalnym […].

(III etap) 5. Udział obywateli w życiu publicznym. Zdający:

4) wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie […] europejskim […].

Partycypacja niekonwencjonalna w postaci petycji i zgromadzeń skutecznie wpłynęła na władze UE – Parlament nie wydał zgody, by ACTA obowiązywała na terenie UE.

Zadanie 10. (0–1)

15. Demokracja – zasady i procedury. Zdający:

1) opisuje wartości będące fundamentem współczesnej

demokracji; podaje różne sposoby rozumienia wolności, równości i sprawiedliwości.

16. Polityka, ideologie, doktryny i programy polityczne. Zdający:

2) analizuje wybrane konflikty wartości i interesów ujawniające się w debacie publicznej w Polsce.

Elity szafują hasłami o równości i braterstwie (napis na sztandarze), same jednak nie realizują tych zasad (lektyka noszona przez innych ludzi).

(8)

Zadanie 11. (0–1)

V. Znajomość podstaw ustroju Rzeczypospolitej Polskiej.

45. Polska w Unii Europejskiej. Zdający:

2) opisuje prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej […].

(IV z.p.) 1. Młody obywatel w urzędzie. Zdający:

3) podaje formalne warunki, jakie spełnić musi obywatel, by wziąć udział w wyborach.

1 pkt – poprawne rozstrzygnięcie i podanie poprawnego uzasadnienia.

Przykładowa odpowiedź Rozstrzygnięcie – Tak.

Uzasadnienie – Radnym może zostać każda osoba, której przysługuje czynne prawo wyborcze do rady gminy, a że posiada je również obywatel UE stale zamieszkujący na obszarze danej gminy, to Jan Azbucki spełnia te warunki.

Zadanie 12. (0–2)

12.1.

17. Systemy partyjne. Zdający:

1) charakteryzuje system […] dwupartyjny i wielopartyjny;

4) opisuje podstawowe zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej w powiązaniu z systemem dwupartyjnym i wielopartyjnym.

Prawicy nie reprezentuje jedna partia – Koalicja to sojusz kilku partii, a zatem blok. Dodatkowo, w ostatnich ukazanych wyborach żadna z dwóch głównych sił w parlamencie nie miała większości.

(9)

12.2.

17. Systemy partyjne. Zdający:

4) opisuje podstawowe zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej w powiązaniu z systemem dwupartyjnym i wielopartyjnym.

1 pkt – wskazanie poprawnego dokończenia zdania – odpowiedzi i jej uzasadnienia.

Poprawna odpowiedź B.1.

Zadanie 13. (0–2)

25. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Zdający:

2) wyjaśnia różnice między ordynacjami wyborów parlamentarnych i prezydenckich w Polsce.

(III etap) 12. System wyborczy i partyjny. Zdający:

1) wymienia partie polityczne obecne w Sejmie; wskazuje te, które należą do koalicji rządzącej, i te, które pozostają w opozycji.

Zasady oceniania 2 pkt –

1 pkt –

poprawne rozstrzygnięcie i podanie dwóch poprawnych argumentów.

poprawne rozstrzygnięcie i podanie jednego poprawnego argumentu lub podanie dwóch poprawnych argumentów.

Uzasadnienie:

– Wybory odbyły się w 2015 roku, gdyż PiS zdecydowanie je wygrało (uzyskało blisko 40%

wynik, co przełożyło się – w związku z nieprzekroczeniem progu wyborczego przez formacje:

ZL, KORWiN i Razem – na ponad 50% miejsc w Sejmie RP).

– Wybory odbyły się w 2015 roku, gdyż z obu materiałów wynika, że mandaty uzyskała Nowoczesna i Kukiz’15.

(10)

Zadanie 14. (0–2)

7) rozpoznaje przejawy łamania zasad i procedur demokratycznych w życiu publicznym […].

(III etap) 10. Państwo i władza demokratyczna. Zdający:

2) wskazuje różnice w sytuacji obywatela w ustroju demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym;

7) rozważa i ilustruje przykładami zalety i słabości demokracji.

1 pkt –

poprawne rozstrzygnięcie i podanie dwóch poprawnych argumentów.

poprawne rozstrzygnięcie i podanie jednego poprawnego argumentu lub podanie dwóch poprawnych argumentów.

Uzasadnienie:

– Referendum służy osłabieniu wpływów opozycji politycznej, która jest elementem systemu demokratycznego.

– Referendum służy legitymizowaniu niedemokratycznej polityki prezydenckiej i umacnianiu pozycji ustrojowej prezydenta.

Zadanie 15. (0–1)

21. Władza wykonawcza w państwie demokratycznym. Zdający:

2) charakteryzuje kompetencje rządu w państwie demokratycznym i relacje między rządem a głową państwa.

1) określa główne kompetencje prezydenta w relacjach z parlamentem, rządem […].

1 pkt – podanie poprawnej różnicy.

Kontrasygnaty w Polsce udziela wyłącznie Prezes Rady Ministrów RP, a w tekście – ministrowie.

lub

Nie wszystkie akty urzędowe Prezydenta RP – jak w tekście – muszą uzyskać kontrasygnatę.

(11)

Zadanie 16. (0–2)

19. Modele ustrojowe państw demokratycznych. Zdający:

1) podaje cechy charakterystyczne różnych modeli ustrojowych państw demokratycznych […];

2) charakteryzuje krótko ustroje polityczne Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii, Włoch i Rosji […].

21. Władza wykonawcza w państwie demokratycznym. Zdający:

1) wyjaśnia, jaką rolę we współczesnych państwach może pełnić głowa państwa; podaje przykłady urzędujących głów państw (monarchów i prezydentów).

1 pkt –

podanie trzech poprawnych nazw państw i przyporządkowanie do nich poprawnych numerów.

podanie trzech poprawnych nazw państw lub podanie dwóch poprawnych nazw państw i przyporządkowanie do nich poprawnych numerów.

A. Federacja Rosyjska / Rosja, 6 B. Republika Włoska / Włochy, 5

C. Zjednoczone Królestwo (Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej) / Wielka Brytania, 1

Zadanie 17. (0–2)

24. Parlament Rzeczypospolitej Polskiej. Zdający:

1) wymienia kompetencje Sejmu […] w systemie władz Rzeczypospolitej Polskiej.

26. Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej. Zdający:

1) przedstawia konstytucyjne procedury powoływania i odwoływania rządu […].

(IV z.p.) 2. Prawo i sądy. Zdający:

3) […] interpretuje proste przepisy prawne.

1 pkt –

podanie czterech poprawnych nazw.

podanie dwóch lub trzech poprawnych nazw.

(12)

Poprawna odpowiedź 1. Sejm RP

2. wotum zaufania

3. (konstruktywne) wotum nieufności 4. absolutorium

Zadanie 18. (0–1)

1) określa główne kompetencje prezydenta w relacjach z parlamentem, rządem […].

1 pkt – podanie poprawnej nazwy organu.

Poprawna odpowiedź Rada Gabinetowa (RP)

Zadanie 19. (0–1)

28. Samorząd terytorialny w Polsce. Zdający:

3) wyjaśnia, jakie są źródła dochodów samorządów […];

4) opisuje uprawnienia nadzorcze premiera i wojewody wobec samorządów terytorialnych.

1 pkt – podanie poprawnej różnicy.

Obecnie organami nadzoru są Prezes Rady Ministrów RP i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych – regionalne izby obrachunkowe, a nie – jak w przedstawionym przepisie – wydziały samorządu wyższego stopnia.

(13)

Zadanie 20. (0–1)

23. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Zdający:

4) przedstawia procedurę zmiany Konstytucji.

1) przedstawia prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wymienia środki i mechanizmy ich ochrony w Polsce.

(III etap) 11. Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Zdający:

1) wyjaśnia, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej.

(III etap) 13. Władza ustawodawcza w Polsce. Zdający:

1) przedstawia zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu, w tym sposób tworzenia ustaw.

1 pkt – wskazanie trzech poprawnych ocen.

Poprawna odpowiedź 1. P

2. P 3. F

Zadanie 21. (0–2)

1) wymienia kompetencje Sejmu […] w systemie władz Rzeczypospolitej Polskiej.

1) określa główne kompetencje prezydenta w relacjach z parlamentem, rządem, władzą sądowniczą […].

31. Sądy i Trybunały. Zdający:

1) przedstawia sposób powoływania i zadania Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu.

1 pkt –

podanie trzech poprawnych nazw organów.

podanie dwóch poprawnych nazw organów.

(14)

Poprawna odpowiedź 1. Prezydent RP 2. Sejm RP

3. I / Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego (RP)

Zadanie 22. (0–1)

34. Prawo administracyjne. Zdający:

1) odróżnia akty administracyjne od innego rodzaju dokumentów;

rozpoznaje, kiedy akt administracyjny jest ważny;

3) wyjaśnia, jak odwołać się od decyzji i postanowień organów administracyjnych (odwołanie, zażalenie, skarga do

wojewódzkiego sądu administracyjnego, skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego).

3) […] interpretuje proste przepisy prawne.

Poprawna odpowiedź C.

Zadanie 23. (0–2)

30. System prawny Rzeczypospolitej Polskiej. Zdający:

3) wskazuje gałęzie prawa i kodeksy, w których szukać należy odpowiednich przepisów.

4) wyjaśnia różnice między prawem cywilnym, karnym

i administracyjnym; wskazuje, w jakim kodeksie można znaleźć przepisy dotyczące konkretnej sprawy.

1 pkt –

podanie trzech poprawnych nazw kodeksów.

podanie dwóch poprawnych nazw kodeksów.

Poprawna odpowiedź 1. Kodeks karny

2. Kodeks rodzinny i opiekuńczy 3. Kodeks pracy

(15)

Zadanie 24. (0–2)

III. Współdziałanie w sprawach publicznych.

31. Sądy i Trybunały. Zdający:

3) przedstawia strukturę sądownictwa w Polsce […].

32. Prawo cywilne i rodzinne. Zdający:

1) rozpoznaje sprawy regulowane przez prawo cywilne: rzeczowe, zobowiązań, rodzinne, spadkowe i handlowe;

3) opisuje podstawowe zasady postępowania cywilnego (rozpoznawczego: procesowego oraz nieprocesowego i egzekucyjnego) oraz sposoby zaskarżania orzeczeń.

(III etap) 15. Władza sądownicza. Zdający:

1) przedstawia organy władzy sądowniczej, zasady, wedle których działają sądy (niezawisłość, dwuinstancyjność) i przykłady spraw, którymi się zajmują.

1 pkt –

podanie trzech poprawnych nazw.

podanie dwóch poprawnych nazw.

Poprawna odpowiedź 1. cywilny

2. wniosku 3. sąd okręgowy

Zadanie 25. (0–2) 25.1.

(IV z.p.) VI.

Znajomość praw człowieka i sposobów ich ochrony.

38. Światowy i europejski system ochrony praw człowieka.

Zdający:

1) opisuje system ochrony praw człowieka funkcjonujący na mocy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych.

Poprawna odpowiedź D.

(16)

25.2.

(IV z.p.) VI.

Znajomość praw człowieka i sposobów ich ochrony.

36. Prawa człowieka. Zdający:

3) rozróżnia prawa i wolności osobiste, polityczne oraz

ekonomiczne, społeczne i kulturalne; wskazuje, do której generacji należą poszczególne prawa.

2) rozważa dylematy związane z prawami socjalnymi i sposobem ich realizacji przez państwo.

1 pkt – podanie poprawnego uzasadnienia.

Prawa negatywne wymagają tego, aby państwo powstrzymało się od określonych działań, tu zaś mamy do czynienia z prawami pozytywnymi – państwo ma podjąć kroki w celu realizacji tych praw.

Zadanie 26. (0–1)

13. Opinia publiczna. Zdający:

3) odczytuje i interpretuje […] wykresy prezentujące wyniki badania opinii publicznej.

1 pkt – podanie poprawnej zależności.

Im większe poczucie zagrożenia terroryzmem, tym bardziej sceptyczna ocena stopnia przygotowania polskich władz do zapobiegania takim atakom.

lub

Im mniejsze poczucie zagrożenia terroryzmem, tym bardziej pozytywna ocena stopnia przygotowania polskich władz do zapobiegania takim atakom.

(17)

Zadanie 27. (0–2)

27.1.

(III etap) 6. Środki masowego przekazu. Zdający:

3) […] wskazuje różnice między przekazami i odróżnia informacje od komentarzy […].

1 pkt – wskazanie dwóch poprawnych zdań.

Poprawna odpowiedź 1., 3.

27.2.

(IV z.r.) VI.

Dostrzeganie współzależności we współczesnym świecie.

42. Systemy bezpieczeństwa i współpracy. Zdający:

3) charakteryzuje krótko działanie następujących organizacji: WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) […].

1 pkt – podanie poprawnej nazwy organizacji.

Światowa Organizacja Zdrowia

(18)

Zadanie 28. (0–2) 28.1.

(IV z.r.) VI.

43. Integracja europejska. Zdający:

1) omawia genezę i przebieg integracji europejskiej (cele, główne dokumenty i […] fazy integracji);

3) […] wymienia najważniejsze postanowienia traktatów obowiązujących w Unii Europejskiej.

(III etap) 20. Integracja europejska. Zdający:

1) przedstawia cele i etapy integracji europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z Maastricht, Nicei, Lizbony).

Poprawna odpowiedź D.

28.2.

(IV z.r.) VI.

(III etap) 16. Samorządy i ich znaczenie. Zdający:

2) wyjaśnia, na czym polegają zasady decentralizacji

i pomocniczości; odnosi je do przykładów z życia własnego regionu i miejscowości.

(III etap) 20. Integracja europejska. Zdający:

2) wyjaśnia, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności.

1 pkt – podanie poprawnej nazwy zasady.

zasada pomocniczości lub zasada subsydiarności

(19)

Zadanie 29. (0–2)

(IV z.r.) VI.

42. Systemy bezpieczeństwa i współpracy. Zdający:

1) charakteryzuje przemiany, jakie nastąpiły w Europie i na świecie po upadku komunizmu;

5) wymienia regionalne systemy bezpieczeństwa i współpracy w Euroazji […].

(III etap) 19. Relacje Polski z innymi państwami. Zdający:

1) przedstawia najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i […] relacje z sąsiadami).

1 pkt –

podanie trzech poprawnych nazw.

podanie dwóch poprawnych nazw.

Poprawna odpowiedź 1. Grupa Wyszehradzka / V4

2. Czechosłowacja / Czecho-Słowacja / Czeska i Słowacka Republika Federacyjna 3. Węgry

Zadanie 30. (0–2)

(IV z.r.) VI.

39. Polska polityka zagraniczna. Zdający:

1) charakteryzuje główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. i sposoby jej prowadzenia […].

(III etap) 19. Relacje Polski z innymi państwami. Zdający:

2) charakteryzuje politykę obronną Polski; członkostwo w NATO […].

1 pkt –

podanie poprawnego roku i dwóch poprawnych nazw.

podanie dwóch poprawnych nazw lub podanie poprawnego roku i jednej poprawnej nazwy.

Poprawna odpowiedź 1. 1999

2. Stany Zjednoczone (Ameryki) / USA

3. (Organizacji) Traktatu / Paktu Północnoatlantyckiego

(20)

Zadanie 31. (0–2)

(IV z.r.) VI.

40. Stosunki międzynarodowe w wymiarze globalnym. Zdający:

2) charakteryzuje na przykładach najczęściej stosowane metody rozwiązywania sporów między państwami;

5) wskazuje i wyjaśnia przyczyny konfliktów zbrojnych we współczesnym świecie.

(III etap) 22. Współpraca i konflikty międzynarodowe. Zdający:

1) wskazuje na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych.

1 pkt –

podanie dwóch poprawnych nazw państw i przyporządkowanie do nich poprawnych numerów.

podanie dwóch poprawnych nazw państw lub podanie jednej poprawnej nazwy państwa i przyporządkowanie do niej poprawnego numeru.

A. Republika Azerbejdżanu / Azerbejdżan, 6 B. Bośnia i Hercegowina, 1

Zadanie 32. (0–12) Temat 1.

Organy stanowiące i wykonawcze samorządu województwa w Rzeczypospolitej Polskiej – scharakteryzuj tryb powołania i kompetencje oraz możliwości odwołania lub rozwiązania tych organów.

5) wyjaśnia, jak są przeprowadzane i jaką rolę odgrywają wybory we współczesnej demokracji.

28. Samorząd terytorialny w Polsce. Zdający:

1) omawia formy demokracji przedstawicielskiej i bezpośredniej w samorządach terytorialnych; opisuje instytucję referendum lokalnego;

2) przedstawia zadania i kompetencje samorządu […]

wojewódzkiego;

3) wyjaśnia, jakie są źródła dochodów samorządów (dochody własne, dotacje, subwencje) […].

(III etap) 18. Samorząd powiatowy i wojewódzki. Zdający:

(21)

1) przedstawia sposób wybierania samorządu powiatowego i wojewódzkiego oraz ich przykładowe zadania;

2) porównuje – na wybranych przykładach – zakres działania samorządu wojewódzkiego z zakresem działania wojewody.

Poziom III – WARTOŚĆ MERYTORYCZNA 12 PKT

Zdający w pełni:

1) scharakteryzował tryb wyboru organów samorządu województwa:

– w przypadku organu stanowiącego (sejmiku województwa) wybory powszechne, bezpośrednie, równe, w głosowaniu tajnym, proporcjonalne z głosowaniem na listy i progiem wyborczym 5%, ważność wyborów stwierdza właściwy sąd okręgowy;

– powołanie 5-osobowego zarządu województwa przez sejmik – marszałek wybierany bezwzględną większością ustawowego składu, a inni członkowie zarządu – na wniosek marszałka większością zwykłą przy quorum 1/2 (w ciągu 3 miesięcy od ogłoszenia wyników wyborów);

2) scharakteryzował kompetencje sejmiku województwa:

– stanowienie aktów prawa miejscowego (na ogół uchwał), w tym statutu województwa; uchwalanie strategii rozwoju województwa i „Priorytetów współpracy zagranicznej województwa”; uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego; uchwalanie przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu województwa;

– uchwalanie budżetu województwa i rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu województwa, sprawozdań finansowych województwa oraz sprawozdań z wykonywania wieloletnich programów województwa, a także podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu województwa;

uchwalanie, w granicach określonych ustawami, przepisów dotyczących podatków i opłat lokalnych; podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych województwa;

– wybór i odwołanie zarządu województwa i skarbnika województwa oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu województwa;

3) scharakteryzował kompetencje zarządu województwa:

– wykonywanie uchwał sejmiku województwa; uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego;

– gospodarowanie mieniem województwa oraz wykonywanie budżetu województwa, planów i programów; przygotowywanie projektu budżetu oraz projektów strategii rozwoju województwa i innych strategii rozwoju, a także innych programów i planów;

POPRAWNOŚĆ MERYTORYCZNA

Zdający nie popełnił żadnego błędu merytorycznego.

SELEKCJA INFORMACJI

Zdający przeprowadził poprawną selekcję i hierarchizację

informacji (nie zamieścił w pracy fragmentów niezwiązanych z tematem).

JĘZYK, STYL IKOMPOZYCJA

Zdający zaprezentował wywód w pełni spójny, harmonijny i logiczny.

(22)

– organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych państwach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi;

– kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności

wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym zatrudnianie i zwalnianie kierowników tych jednostek;

– szczególna rola marszałka jako: organizującego pracę zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego, kierującego bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentującego województwo na zewnątrz, kierownika urzędu marszałkowskiego, zwierzchnika służbowego pracowników tego urzędu i kierowników

wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych;

4) scharakteryzował kwestie możliwości odwołania organów samorządowych województwa:

– odwołanie marszałka województwa (a co za tym idzie – całego zarządu) następuje większością co najmniej 3/5 głosów

ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym (niemożliwe bez opinii komisji rewizyjnej);

– sejmik województwa może na uzasadniony wniosek marszałka województwa odwołać poszczególnych członków zarządu

większością zwykłą przy quorum 1/2;

– rozwiązanie sejmiku z mocy prawa, jeśli nie wyłoni zarządu w ciągu 3 miesięcy od wyników wyborów;

– możliwość odwołania sejmiku w drodze referendum lokalnego;

– w razie powtarzającego się naruszenia przez sejmik

województwa Konstytucji RP lub ustaw Sejm RP, na wniosek Prezesa Rady Ministrów RP, może w drodze uchwały rozwiązać sejmik województwa, a co za tym idzie i zarząd, a jeśli dopuszcza się tego zarząd województwa, wojewoda wzywa sejmik

województwa do zastosowania niezbędnych środków, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku – za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej – występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów RP o rozwiązanie zarządu województwa; w takiej sytuacji można na maks. 2 lata powołać zarząd komisaryczny.

5) Zdający wykorzystał znajomość i rozumienie różnych aspektów danego problemu do jego opisu w szerszym kontekście

interpretacyjnym, wykazał się znajomością licznych pojęć związanych z tematem.

W przypadku aspektów 2., 3. i 4. dany aspekt uznaje się za wypełniony w sposób pełny wówczas, gdy zdający zrealizował min. 75% wskazanych w nim treści.

(23)

Poziom II–WARTOŚĆ MERYTORYCZNA 8 PKT Zdający:

– w pełni scharakteryzował trzy istotne aspekty zagadnienia (spośród zagadnień 1–4 wskazanych dla poziomu III) lub

– w pełni scharakteryzował dwa istotne aspekty zagadnienia i częściowo scharakteryzował dwa istotne aspekty zagadnienia (spośród zagadnień 1–4 wskazanych dla poziomu III).

5) Zdający wykorzystał znajomość i rozumienie wybranych aspektów analizowanego tematu; wykazał się znajomością wybranych pojęć związanych z tematem.

Zdający popełnił jeden lub dwa błędy

merytoryczne.

SELEKCJA INFORMACJI

Zdający przeprowadził niekonsekwentną selekcję informacji i ich hierarchizację (umieścił w pracy nieliczne fragmenty niezwiązane z tematem).

JĘZYK, STYL I KOMPOZYCJA

Zdający zaprezentował wywód nie w pełni uporządkowany.

Poziom I – WARTOŚĆ MERYTORYCZNA 4 PKT

Zdający:

– w pełni scharakteryzował jeden istotny aspekt oraz częściowo scharakteryzował jeden istotny aspekt zagadnienia (spośród zagadnień 1–4 wskazanych dla poziomu III)

lub

– częściowo scharakteryzował trzy istotne aspekty zagadnienia (spośród zagadnień 1–4 wskazanych dla poziomu III).

5) Zdający wykazał się znajomością jedynie nielicznych pojęć związanych z tematem.

Zdający popełnił trzy lub cztery błędy merytoryczne.

SELEKCJA INFORMACJI Zdający przeprowadził w niewystarczającym stopniu selekcję informacji i ich

hierarchizację (napisał pracę, której znaczną część stanowią

fragmenty niezwiązane z tematem).

Zdający zaprezentował wywód w sposób chaotyczny i nielogiczny.

Zdający popełnił co najmniej pięć błędów merytorycznych.

SELEKCJA INFORMACJI

(24)

Ponad połowę pracy stanowią fragmenty niezwiązane

z tematem.

Wywód jest niekomunikatywny.

0 PKT

Zdający nie zrozumiał tematu– nie wypełnił wymagań dla poziomu I.

5) Zdający nie wykazał się znajomością pojęć związanych z tematem.

Przy pracy o wartości merytorycznej 0 pkt, nie przyznaje się punktów za pozostałe elementy.

Egzaminator, klasyfikując wartość merytoryczną pracy na jeden z trzech poziomów (I–III), może ocenić ją wyłącznie na 12, 8 lub 4 punkty. Ostateczna liczba punktów uzyskanych przez zdającego jest zależna także od poziomu realizacji trzech pozostałych kryteriów, tj. poprawności merytorycznej, selekcji informacji oraz języka, stylu i kompozycji pracy. Za zrealizowanie danego kryterium na poziomie wyższym / niższym od poziomu wartości merytorycznej pracy, zdający uzyskuje jeden punkt więcej / mniej. Egzaminator może także ocenić pracę na 0 punktów.

Temat 2.

Scharakteryzuj tryb powoływania i kompetencje Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

1) wymienia kompetencje Sejmu i Senatu w […] systemie władz Rzeczypospolitej Polskiej.

1) określa główne kompetencje prezydenta […].

27. Organy kontroli państwowej, ochrony prawa i zaufania publicznego. Zdający:

1) omawia kompetencje Najwyższej Izby Kontroli i ocenia jej znaczenie dla funkcjonowania instytucji publicznych;

2) przedstawia uprawnienia i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich;

5) wymienia podstawowe zadania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji […].

(IV z.p.) 6. Ochrona praw i wolności. Zdający:

1) przedstawia główne środki ochrony praw i wolności w Polsce;

2) opisuje sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich […].

(25)

Zdający w pełni:

1) przedstawił tryb powoływania prezesa NIK, RPO oraz składu i KRRiT:

– prezesa NIK powołuje Sejm RP na 6-letnią kadencję i może ponownie wybrać go tylko raz;

– RPO powołuje Sejm RP za zgodą Senatu RP na okres 5 lat;

– członków KRRiT powołują: 2 – Sejm RP, 1 – Senat RP i 2 – Prezydent RP na okres 6 lat; Rada ze swojego grona powołuje przewodniczącego;

2) scharakteryzował kompetencje NIK:

– kontrolowanie działalności organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności;

– możliwość kontrolowania działalności organów samorządu terytorialnego i komunalnych osób prawnych i innych tego typu jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności;

– możliwość kontrolowania działalności innych jednostek

organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe oraz wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa, z punktu widzenia legalności i gospodarności;

– przedkładanie Sejmowi RP analizy wykonania budżetu państwa i opinii w przedmiocie absolutorium Rady Ministrów i corocznego sprawozdania ze swojej działalności;

3) scharakteryzował kompetencje RPO:

– badanie, czy na skutek działania lub zaniechania organów, organizacji lub instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji wolności i praw człowieka i obywatela, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej;

– kierowanie do właściwych organów wystąpienia problemowego wówczas, gdy rozpatrywane sprawy indywidualne wskazywały na utrwalającą się po stronie organów i instytucji praktykę

stosowania prawa w sposób, który narusza prawa lub wolności, a także wówczas, gdy rozpoznawane przez Rzecznika sprawy wskazywały, iż źródłem naruszeń praw jednostki jest nie wadliwe stosowanie prawa, lecz wadliwość samego prawa;

– zastosowanie środka o charakterze procesowym w postaci wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie

niezgodności aktów normatywnych z przepisami wyższego rzędu lub Konstytucją RP oraz możliwość przystąpienia do

SELEKCJA INFORMACJI

(26)

postępowania przed Trybunałem wszczętego w wyniku złożenia skargi konstytucyjnej;

– podejmowanie działań, których celem jest zapewnienie jednolitości orzecznictwa sądowego – w związku z ujawnionymi rozbieżnościami w orzecznictwie sądów powszechnych

możliwość skierowania pytania prawnego do Sądu Najwyższego;

– możliwość wnoszenia skarg kasacyjnych od prawomocnych orzeczeń sądów niższych instancji do Sądu Najwyższego z postanowieniem w nich zarzutu naruszenia przepisów proceduralnych lub przepisów prawa materialnego oraz wnoszenia skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego i skarg do wojewódzkich sądów administracyjnych;

– przystępowanie do postępowań przed sądami powszechnymi i administracyjnymi;

– monitorowanie wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych;

– informowanie corocznie Sejmu RP i Senat RP o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela;

– działanie na wniosek obywatela lub z własnej inicjatywy;

4) scharakteryzował kompetencje KRRiT:

– projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów RP kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji;

– określanie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności przez nadawców;

– podejmowanie, w zakresie przewidzianym ustawą, rozstrzygnięć w sprawach koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów;

– uznawanie za nadawcę społecznego lub odbieranie tego przymiotu, na warunkach określonych ustawą;

– sprawowanie w granicach określonych ustawą kontroli działalności nadawców;

– organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;

– ustalanie wysokości opłat za udzielenie koncesji, wpis do rejestru oraz wysokości opłat abonamentowych na zasadach określonych w ustawie o opłatach abonamentowych;

– opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;

– inicjowanie postępu naukowo-technicznego i kształcenia kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji;

– organizowanie i inicjowanie współpracy z zagranicą w dziedzinie radiofonii i telewizji;

– współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami

w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw

(27)

producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych.

W przypadku aspektów 3. i 4. dany aspekt uznaje się za wypełniony w sposób pełny wówczas, gdy zdający zrealizował min. 75% wskazanych w nim treści.

merytoryczne.

SELEKCJA INFORMACJI

Zdający:

lub

(28)

SELEKCJA INFORMACJI

z tematem.

0 PKT

Temat 3.

Przedstaw kwestię legitymizacji instytucji unijnych, odnosząc się do opinii z tekstu oraz charakteryzując tryb powołania lub wyboru, kompetencje i odpowiedzialność instytucji wskazanych w tym tekście.

(IV z.r.) VI.

Dostrzeganie

18. Instytucja państwa. Zdający:

2) charakteryzuje zjawisko legitymizacji władzy, odnosząc teorię Maxa Webera do historycznych i współczesnych przykładów.

43. Integracja europejska. Zdający:

(29)

współzależności we współczesnym świecie.

1) omawia genezę i przebieg integracji europejskiej (cele, główne dokumenty i instytucje, politycy, fazy integracji);

2) charakteryzuje sposób powoływania, działania i najważniejsze kompetencje instytucji Unii Europejskiej (Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska, Rada Europejska, Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny);

3) wyjaśnia, jak tworzone jest prawo unijne, oraz wymienia najważniejsze postanowienia traktatów obowiązujących w Unii Europejskiej.

(III etap) 5. Udział obywateli w życiu publicznym. Zdający:

4) wyjaśnia, podając przykłady, jak obywatele mogą wpływać na decyzje władz na poziomie […] europejskim […].

Zdający w pełni:

1) zajął stanowisko, sformułował argumenty i kontrargumenty w kwestii każdej z instytucji, np.

– wzmocnienie roli Parlamentu, ale dalej nie jest samodzielnym organem prawodawczym, a w procedurze konsultacji i zgody rola Parlamentu jest znacznie mniejsza niż w tzw. zwykłej procedurze ustawodawczej;

– Komisja jako organ wykonawczy co prawda z możliwością odwołania przez Parlament, ale możliwość ta nigdy nie stała się realnością, a wymagana większość (2/3) jest znaczna, nie dotyczy też jej prac jawność, dodatkowo jest jedyną instytucją z prawem bezpośredniej inicjatywy ustawodawczej;

– Rada jako organ o kompetencjach prawodawczych i wykonawczych z faktyczną kontrolą większą w państwach członkowskich niż w instytucjach UE;

2) scharakteryzował Parlament:

– przedstawienie sposobu wyboru deputowanych: wybory powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne i w głosowaniu tajnym, kadencja 5-letnia;

– przedstawienie prawodawczej funkcji Parlamentu (np. znacząca rola w zwykłej procedurze ustawodawczej);

– przedstawienie kontrolnej funkcji Parlamentu (poprzez komisje oraz pytania eurodeputowanych, wotum nieufności wobec Komisji);

– przedstawienie kreacyjnej funkcji Parlamentu (np. powołanie Rzecznika, zatwierdzenie nominacji przewodniczącego

i członków Komisji);

– przedstawienie pluralizmu politycznego w Parlamencie – frakcje a nie reprezentacje krajowe;

SELEKCJA INFORMACJI

(30)

3) scharakteryzował Radę:

– przedstawienie sposobu powołania członków Rady: z urzędu wchodzą ministrowie państw członkowskich, a zatem powołanie i odpowiedzialność (która nie jest solidarna) występuje w krajach członkowskich;

– wskazanie na warianty głosowania w Radzie (większość zwykła, większość kwalifikowana – wg kryterium członków i ludnościowego, jednomyślność);

– przedstawienie funkcji prawodawczej Rady (główny organ prawodawczy)

– przedstawienie funkcji kreacyjnej Rady (mianowanie członków Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Regionów, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego);

4) scharakteryzował Komisję:

– przedstawienie sposobu powołania członków Komisji:

nominacja przewodniczącego Komisji przez Radę Europejską i jego wybór przez Parlament, nominacja członków Komisji za wspólnym porozumieniem przez Radę i ich kolegialne

zatwierdzenie przez Parlament; mianowanie Komisji przez Radę Europejską;

– przedstawienie funkcji koordynacyjnej, zarządzającej i wykonawczej Komisji jako strażnika traktatów i instytucji wspierającej ogólny interes UE;

– przedstawienie odpowiedzialności Komisji: prawnej członka Komisji (odwołanie przez Trybunał Sprawiedliwości na wniosek Rady lub Komisji) i politycznej – solidarna przed Parlamentem (wotum nieufności 2/3 głosów).

merytoryczne.

SELEKCJA INFORMACJI

(31)

Zdający:

lub

SELEKCJA INFORMACJI

z tematem.

0 PKT

(32)