Znamiona typu czynu zabronionego 1

Znamiona typu czynu zabronionego 1

dr Dagmara Gruszecka

Pojęcie i znaczenie zespołu znamion

 2 znaczenia zespołu znamion: (znamiona określające warunki przestępności każdego czynu i znamion określające poszczególne typy czynów zabronionych)

Typ czynu zabronionego służyć ma wyodrębnieniu zachowań zabronionych pod groźbą kary od innych czynów naruszających normę sankcjonowaną oraz od zachowań, które nie są sprzeczne z normą (Zoll)

Ustawowe znamiona wyznaczają zespół charakterystycznych cech tworzących zarys typu przestępstwa. Zarys ten zamieszczony w dyspozycji przepisu części szczególnej KK i dopełniających

przepisów części ogólnej, obejmuje znamiona, które łącznie określają przestępstwo, a które muszą być udowodnione w

postępowaniu karnym, aby mogło nastąpić prawidłowe skazanie

(Dębski)

Pojęcie i znaczenie zespołu znamion

Funkcje zespołu znamion:

1) wskazują samą istotę czynu bezprawnego w strukturze

przestępstwa, tj. wskazuje na bezprawność choć jej jeszcze nie przesądza

2) Stanowią ważny element gwarancyjny przesądzony

koniecznością ustawowego określenia typu i warunków karalności zgodnie z zasadą nullum crimen sine lege

W literaturze wskazuje się, że zespół znamion typu pełni funkcje:

o Fundamentalną o Selekcyjną

o Ostrzegawczą i informacyjną o Indywidualizacyjną typ

o Dowodową i gwarancyjną

Pojęcie i znaczenie zespołu znamion

Znamiona tworzące typ przestępstwa znajdują się:



przede wszystkim w dyspozycji przepisu części szczególnej KK,



ponadto należy także uwzględnić przepisy części ogólnej KK dopełniające określenie strony podmiotowej, podmiotu oraz form stadialnych i

zjawiskowych danego przestępstwa



tzw. znamiona pozaustwowe (niepisane), tj. nie wyrażone wprost, językowo w ustawie

Podziały znamion:

Podziały logiczne znamion:

znamiona tworzące typ podstawowy i zmodyfikowany przestępstwa opisowe (deskryptywne) – np. „człowiek, matka, śmierć, zabija,

zawiadamia, zabiera” i ocenne (wartościujące) np. „treści pornograficzne, istotne zeszpecenie, szczególne okrucieństwo, znieważa”

znamiona normatywne – tj. odnoszące się do pojęć języka prawnego np.

„małżeństwo, funkcjonariusz publiczny, groźba bezprawna, wierzyciel,

upadłość”

Pojęcie i znaczenie zespołu znamion

Znamiona odsyłające w postaci tzw. klauzul normatywnych Znamiona ostre i nieostre – znamiona opisowe mają

najczęściej charakter ostry, zaś znamiona ocenne – nieostry znamiona pozytywne i negatywne

strukturalny podział znamion Tzw. czwórpodział znamion:

Najczęściej przyjmowanym podziałem znamion, jest wskazanie, że znamiona każdego typu przestępstwa muszą dotyczyć:

1. Podmiotu przestępstwa

2. Przedmiotu przestępstwa

3. Strony przedmiotowej

4. Strony podmiotowej

Znamiona przestępstwa

STRAFFRÄTTEN

Podmiot przestępstwa

Znamiona podmiotu przestępstwa informują o tym, kto jest adresatem statuującej typ czynu zabronionego normy

 sprawcą przestępstwa może być tylko człowiek.

por. jednak ustawę z dnia 28.10.2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary

Ze względu na podmiot możemy dzialić przestępstwa na:

Powszechne i indywidualne właściwe oraz indywidualne niewłaściwe

 ustawa karna wprowadza też 2 dalsze warunki związane ze zdolnością do zawinienia sprawcy, czyli warunek wieku i stanu psychicznego:

Nieletni – obejmuje w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji – osoby, które nie ukończyły lat 18, postępowania w sprawach o czyny

karalne – osoby w wieku 13–17 lat, wykonywania środków

wychowawczych lub poprawczych – osoby nawet do 21. roku życia.

Młodociany - Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia

czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej

instancji 24 lat. (art. 115 § 10)

Podmiot przestępstwa

 Zgodnie z art. 1 ustawy o postepowaniu w sprawach nieletnich osoba do 17. roku życia, która popełni czyn karalny – w tym

wyczerpujący ustawowe znamiona przestępstwa – jest uznana za nieletniego i nie ponosi odpowiedzialności karnej, gdyż nie można jej przypisać winy.

 Podlega ona szczególnemu traktowaniu ze strony prawa, nakierowanemu na wychowanie i poprawę.

 Nie stosuje się wobec niej kar, lecz jedynie środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze.

 Wyjątek pozwalający orzec karę nadzwyczajnie złagodzoną, gdy

nieletni, wobec którego orzeczono umieszczenie w zakładzie

poprawczym, ukończył lat 18 przed rozpoczęciem wykonania

orzeczenia, a sąd uznał, że należy odstąpić od wykonania tego

środka (art. 94 NielU).

Podmiot przestępstwa

Granica wiekowa odpowiedzialności karnej art. 10 KK

- W art. 10 § 1 KK została ściśle określona granica wiekowa, od której – co do zasady – rozpoczyna się odpowiedzialność karna osoby, która popełniła przestępstwo. Ukończenie 17. roku życia stanowi dolną granicę wieku tzw. dojrzałości karnej. Sprawca czynu zabronionego od dnia ukończenia 17. roku życia, jeżeli można mu przypisać winę, ponosi odpowiedzialność karną za przestępstwo na zasadach określonych w KK.

- granica 15 lat – tylko w przypadku czynów wymienionych enumeratywnie w art. 10 § 2 KK i po spełnieniu przewidzianych tam przesłanek

- przedział od 17 do 18 lat - sąd może zamiast kary zastosować środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają. 10 § 4 KK

- Modyfikacje wymiaru kary związane z wiekiem sprawcy!

Podmiot przestępstwa

„Sprawcy można przypisać zawinienie w popełnieniu określonego przestępstwa jeśli nie ma wątpliwości co do jego rozwoju intelektualnego wynikającego z jego dojrzałości (art. 10 KK) oraz poczytalności (art. 31 KK), a przy tym jest on w stanie rozpoznać że jego zachowanie jest bezprawne (art. 30 KK) lub też ma on możliwość rozpoznania, że nie zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność albo winę (art. 29 KK). Są to okoliczności istotne w chwili dopuszczenia się przestępstwa, których wystąpienie pozwala na przypisanie sprawcy winy, a w konsekwencji także kary. Nie mają one jednak znaczenia na dalszym etapie rozstrzygania, jakim jest wymierzenie kary łącznej (art. 85 KK), bo jest ona wymierzana dopiero wtedy, gdy nie ma wątpliwości, co do zawinienia sprawcy.”

(wyr. SA we Wrocławiu z 29.1.2014 r., II AKA 426/13, Legalis)

 Podmiotem czynu zabronionego jest jednak także osoba

nieletnia oraz osoba niepoczytalna

Przedmiot przestępstwa



funkcja dobra prawnego jako kryterium uzasadnionej kryminalizacji (paradygmat ochrony dóbr prawnych we współczesnym prawie karnym, tzw. ogólny przedmiot ochrony) i jako znamienia typu czynu zabronionego (określanego też wtedy przedmiotem zamachu)



dobro prawne przedstawia sobą tę szczególnie społecznie istotna i pozytywnie wartościowaną kategorię, której ochrona przed

ewentualnymi zamachami staje się racją wprowadzenia zakazów karnych.

Dobra prawne mogą mieć zróżnicowaną naturę:



dobra indywidualne i kolektywne (społeczne)



dobra systemowo immanentne i systemowo krytyczne



dobra tzw. uduchowione (odmaterializowane)

W literaturze spotkać możne też podział dóbr prawnych ujmowanych od strony przedmiotu zamachu:

Rodzajowy przedmiot zamachu

Indywidualny przedmiot zamachu

bliższy i dalszy przedmiot zamachu

Przedmiot przestępstwa

Ze względu na rodzaj zamachu na dobro prawne dzielimy przestępstwa na:

 przestępstwa z naruszenia dobra prawnego

 przestępstwa z narażenia dobra prawnego na niebezpieczeństwo

 Przestępstwa z narażenia konkretnego

 Przestępstwa z narażenia abstrakcyjnego

 inne rodzaje przestępstw z narażenia

Jako powód wprowadzenia tego rodzaju kryminalizacji

wskazuje się przede wszystkim względy prewencyjne,

ułatwienia dowodowe lub brak konstrukcji usiłowania

nieumyślnego.

Strona przedmiotowa przestępstwa

Znamiona strony przedmiotowej wskazują:

• jakiego rodzaju czynnością można popełnić czyn zabroniony (wskazujące na to, jakiego rodzaju czynność jest czynnością zakazująco unormowaną przez prawnokarną normę

sankcjonowaną – tzw. opis czynności wykonawczej)

• w jakich okolicznościach (czasie, miejscu, sytuacji) podmiot może się tego czynu dopuścić (znamiona opisujące

okoliczności modalne typu czynu zabronionego, a więc wskazujące na to, w jakich okolicznościach przekroczenie prawnokarnej normy sankcjonowanej jest możliwe)

• możliwy przedmiot czynności wykonawczej

• ewentualny skutek, którego spowodowanie jest zakazane

jakiego rodzaju związek o charakterze przyczynowym musi

zachodzić, abyśmy mogli w sposób prawnie istotny powiązać

zachowanie z wywołaniem zakazanego skutku, czyli mówić o

spowodowaniu skutku (znamiona związku przyczynowego)

Strona przedmiotowa przestępstwa

Znamię czynnościowe

- Stanowi podstawową charakterystykę zachowania sprawcy

poprzez użycie czasownika opisującego czynność wykonawczą

Rodzaj użytego czasownika może wskazywać na skutkowy lub

bezskutkowy charakter przekroczenia normy sankcjonowanej, w

więc to, czy ustawodawca zabrania określonych zachowań jako

takich czy też zabrania wywołania nimi ujemnie ocenianego

rezultatu.

Strona przedmiotowa przestępstwa

Znamię skutku

Skutek stanowi zmianę w świecie zewnętrznym wobec sprawcy, stanowiącą wynik podjętej przez niego czynności, różną od

samej czynności

"Skutkiem przestępnym może być jakaś zmiana materialna (np.

zniszczenie lub uszkodzenie cudzego mienia), funkcjonalna (np.

uczynienie jakiegoś przedmiotu niezdatnym do użytku, przez jego namagnetyzowanie), fizjologiczna czy biologiczna (np.

śmierć człowieka, rozstrój zdrowia), psychiczna (np. obawa

spełnienia groźby), sytuacyjna (np. niebezpieczeństwo), w

układzie stosunku społecznego (np. zawarcie bigamicznego

małżeństwa)" (W. Wolter)

Strona przedmiotowa przestępstwa

Podział na przestępstwa materialne i formalne

ustawodawca ma do dyspozycji dwa podstawowe sposoby

typizacji, a mianowicie opisanie samego zachowania sprawcy lub włączenie skutku w obręb zespołu znamion.

 ujemna ocena stanu rzeczy, która jest kwalifikowana

karnoprawnie musi wynikać z opisu zachowania w przypadku przestępstw formalnych

 W przypadku przestępstw materialnych zaś przede wszystkim ze skutku, tj. o zgodności z typem czynu zabronionego decyduje wystąpienie skutku!

Skutkiem może być zarówno naruszenie dobra prawnego, jak i jego narażenie na niebezpieczeństwo.

Wyróżnia się też tzw. skutek dalszy czyli następstwo

Mamy do czynienia też bowiem z tzw. typami kwalifikowanymi

przez następstwo – por. 207 § 1 i 207 § 3 KK czy 173 § 4 KK

Strona przedmiotowa przestępstwa

Problematyka powiązania zachowania ze skutkiem 2 płaszczyzny oceny relacji sprawstwa skutku:

- Ontologiczna (związana z przyczynowością) - Normatywna (związana z przypisywalnością)

• Relacja sprawstwa :

I. bezprawne zachowanie się potencjalnego sprawcy;

II. związek przyczynowy lub quasi-przyczynowy w przypadku zaniechania;

III. związek normatywny zachowania się potencjalnego sprawcy z negatywnym skutkiem stanowiącym znamię typu

zabronionego.

Strona przedmiotowa przestępstwa

Problematyka powiązania zachowania ze skutkiem

Koncepcje związku przyczynowego 1)

Teoria ekwiwalencji



Najbardziej rozpowszechniona w orzecznictwie teoria związku przyczynowego (teoria warunku sine qua non lub równowartości warunków sięga do koncepcji J. S. Milla.



dane zachowanie się człowieka, w określonym układzie przyczyn

stanowiło warunek konieczny nastąpienia skutku, jeżeli nie da się tego zachowania wyeliminować bez eliminacji samego skutku.



test warunku sine qua non oparty na eliminacji



związku przyczynowego nie przerywa również włączenie się innej osoby nawet wtedy, gdy działanie innej osoby jest działaniem bezprawnym albo jest działaniem ofiary w postaci jej własnego czynu



problem z przyczynowością hipotetyczną



problem z przyczynowością alternatywną



problem regresu ad infinitum

Strona przedmiotowa przestępstwa

Problematyka powiązania zachowania ze skutkiem

2) Teoria adekwatnego związku przyczynowego

 bazuje na koncepcji Johannesa von Kriesa i jest też nazywana teorią związku normalnego lub typowego

przyjmuje za punkt wyjścia test warunku koniecznego, ale koryguje jego wynik poprzez ustalanie czy skutek (którego przyczyny poszukujemy) może być oceniony jako "typowe", "normalne", "przeciętne" następstwo

wyodrębnionego wcześniej zachowania.

Ocena owej typowości może następować z trzech możliwych punktów widzenia: oceny obiektywnej (kiedy ocena "normalności" skutku

dokonywana jest z punktu obiektywnego obserwatora), oceny

subiektywnej (kiedy to o "normalności" rozstrzyga przekonanie sprawcy) i mieszanej.

 ponadto pojawia się problem punktu czasowego oceny i w związku z tym

dostępnej wiedzy

 problem czy jest to teoria przyczynowości czy teoria ograniczania

odpowiedzialności.

Strona przedmiotowa przestępstwa

Problematyka powiązania zachowania ze skutkiem

2) Teoria relewantnego związku przyczynowego

 jej sedno stanowi twierdzenie, że o tylko takie zachowania mogą być uznane za przyczynowo powiązane ze skutkiem, które są

istotne (relewantne) z punktu widzenia prawa karnego

 W pierwszym etapie dokonuje się wartościowania zachowania w oparciu o jego bezprawność (może to być bezprawność

formalna czyli niezgodność z zakazem karnym, albo bezprawność materialną (szkodliwość społeczna) Następnie zachowanie

zostaje w dalszej kolejności poddane testowi conditio sine qua non i jeśli otrzymamy wynik pozytywny – może być ono uznane za prawnie "relewantną" przyczynę wywołania skutku

 teorii tej również zarzuca się, że nie jest ona właściwie teorią

przyczynowości

Strona przedmiotowa przestępstwa

Problematyka powiązania zachowania ze skutkiem

2) Teoria warunku właściwego

 Korekta formuły conditio sine qua non

 opiera się na ustaleniu praw przyczynowych. Jeśli według nich w danej dziedzinie zachodzi pewna prawidłowość, że po jednym zdarzeniu następuje inne, określonego rodzaju, możemy to pierwsze uznać za przyczynę tego ostatniego.

 Musimy zatem znać 1) warunki skutku, 2) ogólne prawa empiryczne, oraz ustalić, że z konkretnych zdarzeń oraz ww. ogólnych praw wynika logicznie opis rozpatrywanego zdarzenia

 Innymi słowy, sprawdzamy, czy w konkretnej sytuacji spełniony został

dostateczny kompleks warunków, który - zgodnie z dostępną wiedzą – jest wystarczający do wyjaśnienia kauzalnego zdarzenia ujmowanego jako skutek.

Wówczas, gdy stwierdzimy, że wyłączenie zachowania sprawcy oznacza – stosownie do wiedzy wynikającej z ustalonego w pierwszym etapie

rozumowania prawa przyczynowego – brak możliwości sprowadzenia skutku, należy uznać, że zachodzi relacja ontologiczna między zachowaniem się

sprawcy a skutkiem.

Strona przedmiotowa przestępstwa

RODZAJE PRZYCZYNOWOŚCI:

przyczynowość alternatywna

A B

Przyczynowość kumulatywna

A B A i B

Przyczynowość hipotetyczna A

B

przyczynowość przerwana A

B

Strona przedmiotowa przestępstwa

Problematyka powiązania zachowania ze skutkiem Koncepcje normatywnego przypisania:

oddzielenia od siebie dwóch kwestii:

1) przyczynienia się do wywołania skutku oraz

2) przypisania na płaszczyźnie normatywnej skutku zachowaniu się określonego podmiotu.

Nauka o obiektywnym przypisaniu skutku

Przypisywalny jest tylko ten stan rzeczy, który został przez dany podmiot spowodowany w wyniku sprowadzenia

niedozowolonego niebezpieczeństwa (ryzyka) jego powstania

lub istotnego zwiększenia ryzyka już istniejącego

Strona przedmiotowa przestępstwa

Nauka o obiektywnym przypisaniu skutku

I. Działający podmiot musi naruszyć tę regułę postępowania, która miała zapobiec nastąpieniu skutku właśnie na tej drodze, na której on

rzeczywiście nastąpił

II. Naruszenie reguły postepowania z dobrem musi zwiększać w sposób istotny zagrożenie dla dobra w porównaniu ze stanem, w którym nie doszłoby do naruszenia reguły postępowania

„Spowodowanie skutku może być tylko wtedy obiektywnie przypisane sprawcy (co stwarza podstawę wyjściową do ustalenia realizacji ustawowych znamion czynu zabronionego (…)gdy urzeczywistnia się w nim niebezpieczeństwo,

któremu zapobiec miałoby przestrzeganie naruszonego obowiązku ostrożności.”

(wyr. SN z 8.3.2000 r., III KKN 231/98, OSNKW 2000, z. 5–6, poz. 45 )

Nie ponosi odpowiedzialności karnej za dokonanie przestępstwa skutkowego osoba, której zachowanie nie stwarzało albo w sposób znaczący nie zwiększało niebezpieczeństwa dla dobra chronionego prawem" (wyr. SN z 1.12.2000 r., IV KKN 509/98, OSNKW 2001, Nr 5–6, poz. 45)

Strona przedmiotowa przestępstwa

- IV KKN 509/98, OSNKW 2001, nr 5/6, poz. 45: „Otóż, zgodnie z wymaganiami współczesnej doktryny prawa karnego, istotne jest niezachowanie przez sprawcę ostrożności. Spowodowanie przez sprawcę skutku jako element strony przedmiotowej

czynu zabronionego musi być następstwem naruszenia zasad ostrożności. Nie każde jednak naruszenie reguł ostrożności pozwala na przypisanie sprawcy tego naruszenia popełnienia przezeń czynu zabronionego, a zwłaszcza spowodowanie

określonego w ustawie skutku. W takich wypadkach pomocne są kryteria koncepcji obiektywnego przypisania, która stanowi ważną kategorię, służącą do ustalenia i uzasadnienia (a

jednocześnie racjonalnego ograniczenia) zakresu

odpowiedzialności karnej sprawcy. Samo ustalenie związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy a skutkiem przestępnym nie jest wystarczającym warunkiem

obiektywnego przypisania tego skutku danemu sprawcy”.

Strona przedmiotowa przestępstwa

Nauka o obiektywnym przypisaniu skutku

„stworzenie prawnie nieakceptowanego niebezpieczeństwa, które urzeczywistniło się w skutku przestępnym”

(po pierwsze czy w ogóle zachowanie potencjalnego sprawcy może być w sensie czysto kauzalnym określane jako przyczyna skutku)

po drugie zaś czy potencjalny sprawca zachował się w sposób społecznie

nieadekwatny, a w razie odpowiedzi pozytywnej - czy do zaistnienia skutku w jego konkretnej, rzeczywistej postaci, doszło właśnie w wyniku realizacji tego stworzonego przez potencjalnego sprawcę nadmiernego ryzyka.

1. Kryteria związane z oceną zachowania prowadzącego do powstania skutku w jego konkretnym kształcie

2. Kryteria związane z relacją tego zachowania do zachowań innych osób 3. Kryteria dotyczące związku tego zachowania ze skutkiem bezprawność

zachowania się sprawcy i cel ochronny normy (J. Giezek)

Strona przedmiotowa przestępstwa

Nauka o obiektywnym przypisaniu skutku

I. Działający podmiot musi naruszyć tę regułę postępowania, która miała

zapobiec nastąpieniu skutku właśnie na tej drodze, na której on rzeczywiście nastąpił

II. Naruszenie reguły postepowania z dobrem musi zwiększać w sposób istotny zagrożenie dla dobra w porównaniu ze stanem, w którym nie doszłoby do naruszenia reguły postępowania

„Spowodowanie skutku może być tylko wtedy obiektywnie przypisane sprawcy (co stwarza podstawę wyjściową do ustalenia realizacji ustawowych znamion czynu zabronionego (…)gdy urzeczywistnia się w nim niebezpieczeństwo, któremu

zapobiec miałoby przestrzeganie naruszonego obowiązku ostrożności.” (wyr. SN z 8.3.2000 r., III KKN 231/98, OSNKW 2000, z. 5–6, poz. 45 )

Nie ponosi odpowiedzialności karnej za dokonanie przestępstwa skutkowego osoba, której zachowanie nie stwarzało albo w sposób znaczący nie zwiększało niebezpieczeństwa dla dobra chronionego prawem" (wyr. SN z 1.12.2000 r., IV KKN 509/98, OSNKW 2001, Nr 5–6, poz. 45)

Strona przedmiotowa przestępstwa

Nauka o obiektywnym przypisaniu skutku (wariant z podziałem na pozytywne i negatywne kryteria)

1. Konieczność ustalenia tzw. kryteriów (warunków) pozytywnych obiektywnego przypisania. Pierwsze z nich umożliwiają normatywne powiązanie skutku z zachowaniem sprawcy, obowiązujących jako ogólny standard dla zgeneralizowanych przypadków)

 bezprawność zachowania się sprawcy i cel ochronny normy

 naruszenie reguł ostrożności

Przy ustalaniu spowodowania lub istotne zwiększenie ryzyka musimy odnieść się do konstrukcji tzw. zgodnego z prawem zachowania alternatywnego i

możliwości uniknięcia na jego drodze skutku

Jeśli zachowanie nieostrożnie nie prowadzi do zwiększenia

prawdopodobieństwa wystąpienia skutku w porównaniu ze zgodnym z

prawem zachowaniem alternatywnym, przypisanie nie jest możliwe - sama

nieostrożność zachowania nie może być bowiem wystarczającą podstawą do

prawnokarnego przypisania skutku.

Strona przedmiotowa przestępstwa

Nauka o obiektywnym przypisaniu skutku (wariant z podziałem na pozytywne i negatywne kryteria)

2. Ewentualna korekta przy wykorzystaniu tzw. kryteriów

negatywnych. obiektywnego przypisania. Uwzględnienie przesłanek negatywnych ma miejsce przede wszystkim wówczas, gdy wysoce prawdopodobne jest to, że skutek wystąpił w związku z zachowaniem się pokrzywdzonego, lub gdy ze względu na włączenie się osób

trzecich wystąpił dalej idący skutek niż ten, gdyby jedynie podmiot, którego odpowiedzialność jest badana, swoim bezprawnym

zachowaniem zwiększył ryzyko wystąpienia szkody.

 autonomia ofiary (samonarażającego się)

 interwenient (włączenie się osoby trzeciej)

 kolizja odpowiedzialności za skutek

Strona przedmiotowa przestępstwa

Kazus rowerzysty

Strona przedmiotowa przestępstwa

• Kazus 3 rowerzystów

A B

C

Strona przedmiotowa przestępstwa

Kazus „płonącego anioła”

Strona przedmiotowa przestępstwa

Nauka o obiektywnym przypisaniu skutku

• „Dla przyjęcia karygodnego charakteru przyczynienia się do

powstania skutku, zwłaszcza przy przestępstwach nieumyślnych, konieczne jest ustalenie, że sprawca - niezależnie od innych

warunków obiektywnego przypisania skutku - zachowaniem swoim w sposób znaczący zwiększył ryzyko wystąpienia skutku

stanowiącego znamię typu czynu zabronionego.

• 2. Ustalenie stopnia zwiększenia ryzyka wystąpienia skutku w realiach konkretnej sprawy należy do sfery ocen faktycznych i pozostaje pod ochroną art. 7 KPK.

• 3. Samo naruszenie reguł ostrożności nie wystarczy dla przypisania sprawcy odpowiedzialności za skutek, o ile rezultatem tego

naruszenia nie jest istotne zwiększenie ryzyka wystąpienia skutku.”

(II KK 193/11 - postanowienie SN - Izba Karna z dnia 15-02-2012)

Strona przedmiotowa przestępstwa

Powiązanie zachowania ze skutkiem w przypadku zaniechania Zaniechanie charakteryzuje się brakiem aktywności w kierunku

nakazanym przez normę sankcjonowaną

 Właściwe i niewłaściwe przestępstwa z zaniechania

Art. 2 KK Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.

 pojęcie gwaranta i przestępstwo indywidualne

Strona przedmiotowa przestępstwa

Powiązanie zachowania ze skutkiem w przypadku zaniechania

Problem przyczynowości zaniechania? - czy wiązanie skutku z zaniechaniem wymaganego prawem działania jest wiązaniem opartym na zasadzie

przyczynowości zaniechania czy wiązaniem dokonującym się jedynie

poprzez aplikację wypracowanych w karnistyce warunków normatywnych?

z realizacją znamion niewłaściwego przestępstwa z zaniechania mamy do czynienia tylko wtedy, gdy łącznie zostaną spełnione następujące warunki:

• 1) ten, który nie zapobiegł skutkowi był gwarantem jego nienastąpienia,

• 2) skutek ten można było przewidzieć,

• 3) gwarant nienastąpienia skutku mógł przewidzieć wystąpienie skutku,

• 4) gwarant nienastąpienia skutku mógł temu skutkowi zapobiec,

• 5) niezapobiegnięcie skutkowi było zachowaniem społecznie

nieakceptowanym.

Strona przedmiotowa przestępstwa

Powiązanie zachowania ze skutkiem w przypadku zaniechania

„Prawny, szczególny obowiązek, o którym mowa w art. 2 KK, nie może być utożsamiany z kierowanym wobec określonej osoby, czy przez nią samą wobec siebie,

oczekiwaniem postąpienia pożądanego w danej sytuacji w myśl ogólnych -

moralnych, życiowych czy też obyczajowych zasad; obowiązek ten musi wynikać z reguł prawnych, których źródłem - w odniesieniu do określonej osoby - jest treść aktu normatywnego, orzeczenie sądu, umowa, czy też skonkretyzowana sytuacja faktyczna, w której w sposób jednoznaczny urzeczywistnia się powstanie po stronie tej osoby wymagania zapobieżenia powstaniu skutku stanowiącego znamię

określonego czynu zabronionego.” (IV KK 32/15 - wyrok SN - Izba Karna z dnia 04- 03-2015)

„Art. 2 KK uzależnia odpowiedzialność za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie od szczególnego obowiązku prawnego ciążącego na sprawcy

niedopuszczenia do tego skutku. Oznacza to, że za przestępstwo skutkowe z

zaniechania nie może odpowiadać każdy, jak to zachodzi przy działaniu, ale tylko ten, kto pełni funkcje gwaranta ochrony danego dobra, kogo obciąża obowiązek prawny, a nie tylko obowiązek społeczny czy moralno-obyczajowy, więc ten kto ma pozycję

gwaranta zapobiegnięcia skutkowi. Omawiane przestępstwo jest przestępstwem indywidualnym. „ (II AKa 48/12 - wyrok SA Kraków z dnia 10-05-2012)

Strona przedmiotowa przestępstwa

Powiązanie zachowania ze skutkiem w przypadku zaniechania

„I. Kauzalną podstawą przypisania przestępstwa skutkowego popełnionego przez zaniechanie (a takie zostało zarzucone oskarżonym) jest wyjaśnienie przyczynowe prawnie relewantnego skutku.

Wymaga to udzielenia odpowiedzi na pytanie, dlaczego doszło do wystąpienia skutku, jaka była tego kauzalna przyczyna. Dopiero wtedy, gdy kwestia ta zostanie prawidłowo rozwiązana, jest możliwe przejście na płaszczyznę normatywną i udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy sprawca, który wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi zaniechał określonego działania, mógł zapobiec powstaniu skutku.

II. Znając przyczynę wystąpienia skutku, należy rozważyć, czy działanie, które zostało zaniechane, wyeliminowałoby ten skutek. Ustalić zatem należy, czy w razie wykonania przez obu oskarżonych zaniechanego działania, skutek w postaci zerwania przewodu i gwałtownego wyzwolenia energii elektrycznej wystąpiłby. Innymi słowy, czy zachowanie, którego oskarżeni zaniechali,

wyeliminowałoby ten skutek.

III. Od oskarżonych można domagać się tylko takiego zachowania, które są w stanie zrealizować, aby zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

IV. Treścią obowiązku gwaranta jest podjęcie niezbędnych czynności, prowadzących zgodnie z posiadaną wiedzą i doświadczeniem życiowym do zneutralizowania niebezpieczeństwa grożącego dobru prawnie chronionemu, a przynajmniej do jego istotnego zmniejszenia. Od gwaranta należy domagać się jedynie takiego zachowania, które znajduje się w jego sprawczym zasięgu, któremu jest on w stanie podołać, aby zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. „ (II AKa 67/16 - wyrok SA Wrocław z dnia 06-04-2016)

Strona przedmiotowa przestępstwa

Okoliczności modalne typu czynu zabronionego

 z reguły KK przewiduje karalność zachowań, które pozostają wysoce społecznie szkodliwe bez względu na okoliczności, w których są

podejmowane

 niekiedy ustawodawca wprowadza jednak do opisu znamiona precyzujące czas, miejsce lub sposób postępowania jako warunek karalności albo jej modyfikacji

Np. art. 136 § 1 KK „na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”

Art. 137 KK „publicznie”

Art. 188 KK „na terenie objętym ochroną ze względów…”

Art. 125 KK „na obszarze okupowanym”

Art. 126 KK „w czasie działań zbrojnych”

Przedmiot czynności wykonawczej

Jest to przedmiot na który fizycznie oddziałuje sprawca – np. podrabiany lub przerabiany dokument (art. 270 KK), którego nie należy mylić z dobrem prawnym, czyli przedmiotem przestępstwa!!!

... jakieś pytania?