PRAWA RZECZOWE - POJĘCIE, CHARAKTER, PRZEDMIOT

PRAWA

RZECZOWE - POJĘCIE,

CHARAKTER,

PRZEDMIOT



w znaczeniu przedmiotowym - prawo rzeczowe oznacza zbiór przepisów regulujących formy

korzystania z rzeczy, przybierające postać podmiotowych praw rzeczowych; to zespół

norm, które regulują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych praw

rzeczowych,



podmiotowe prawo rzeczowe – to majątkowe prawo cywilne o charakterze bezwzględnym, mające za przedmiot rzecz

Prawo rzeczowe

Prawa podmioto

we

Prawa podmioto

we

bezwzględ bezwzględ ne

ne względne względne

Prawa podmiotowe bezwzględne

• skuteczne erga omnes

• dominujące przepisy typu ius cogens

• prawo nie

wyczerpuje się w roszczeniach

• zagrożenie/naruszenie prawa rodzi

roszczenie ochronne skierowane do

oznaczonej osoby,

zindywidualizowanego już podmiotu

• określone w

przepisach w ramach katalogu zamkniętego (numerus clausus),

tzn. o bezwzględności decyduje

ustawodawca

Prawa podmiotowe względne

• skuteczne inter partes

• dominujące przepisy typu ius dispositivi – ich zastosowanie

następuje wtedy, gdy strony nie uregulowały danego stosunku w

sposób odmienny, lub niekompletny

• roszczenie nie stanowi skutku naruszenia

prawa, ale jest jago istotą,

• prawo wyczerpuje się w roszczeniach

W polskim prawie cywilnym prawa rzeczowe zaliczamy

do kategorii praw

bezwzględnych

Przedmiot praw rzeczowych

 Ściśle przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy

 Wg art. 45 KC, rzeczami są wyłącznie przedmioty materialne

 Rzecz definiowana jest, jako materialna część

przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym mogąca stanowić samoistny przedmiot obrotu -> chodzi tutaj o element wyodrębnienia (w sposób naturalny bądź sztuczny)

 Przedmiotem praw rzeczowym mogą być tylko rzeczy istniejące i zindywidualizowane

(oznaczone co do tożsamości)

rzeczy

nieruchom ości

rzeczy ruchome

rzeczy

oznaczone co do

gatunku

oznaczone co do

tożsamośc

i



pojęcie nieruchomości zostało zdefiniowane przez ustawodawcę w Kodeksie cywilnym – na podstawie art. 46 § 1 nieruchomościami są

części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również

budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów

szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności



rzeczy ruchome to przedmioty materialne, które nie stanowią nieruchomości ani ich części

składowych

na mocy przepisów szczególnych, a więc wyjątkowo (np.

art. 235 KC) ,

nie można skutecznie ustanowić n. budynkowej przez czynność prawą, przy braku przepisu upoważniającego, natomiast n. lokalowej bez wymaganego prawnie,

konstytutywnego zdarzenia cywilnoprawnego

nieruchomości budynkowe i

lokalowe

Rzeczy oznaczone co do tożsamości i rzeczy oznaczone co do gatunku

 Rzeczy oznaczone co do tożsamości - oznaczenie przedmiotu wg jego indywidualnych cech,

właściwości; oznaczenie to może wynikać z racji unikalności danego przedmiotu, lub woli stron

dokonujących wyboru konkretnego egzemplarza z większej masy

 Rzeczy oznaczone co do gatunku – są rzeczami

zamiennymi, występują w obrocie w większej ilości,

 Konsekwencje podziału -> inny mechanizm przeniesienia własności! – art. 155 KC

Części składowe rzeczy a przynależność



kwestia związana z niejednorodnością rzeczy występujących w obrocie



skutkiem uznania danego elementu za część składową rzeczy jest to, że w myśl art. 47 § 1 KC nie może być on odrębnym przedmiotem

własności i innych praw rzeczowych (część

składowa dzieli los prawny rzeczy głównej od

chwili połączenia!), natomiast w przypadku

przynależności czynność prawna mająca za

przedmiot rzecz główną nie musi mieć skutku

względem przynależności (z woli stron lub na

mocy przepisów szczególnych a art. 52 KC)

Model własności w PRL

 W Konstytucji PRL zapewniono szczególną ochronę własności społecznej stanowiącej podstawę ustroju państwa (art. 11, a następnie art. 16 Konstytucji PRL), a specjalnej trosce państwa i obywateli

powierzono własność państwową (art. 8, a następnie 12 Konstytucji PRL). Własność

indywidualna podlegała ochronie na podstawie obowiązujących ustaw (art. 8 i 12, a następnie 12 i 17 Konstytucji PRL).

 Obowiązywała podmiotowa stratyfikacja własności i jej zróżnicowanie pod względem ochrony prawnej.

Model własności w PRL

 Art. 126 Własność społeczna jest albo socjalistyczną własnością ogólnonarodową (państwową), albo własnością spółdzielczą lub własnością innych organizacji społecznych ludu pracującego.

(skreślony w 1990 r.)

 Art. 127

 § 1. Ochrona własności społecznej przed grożącą jej szkodą jest obowiązkiem każdego obywatela.

 § 2. Obywatelowi, który chroniąc własność społeczną poniósł szkodę na osobie lub mieniu, należy się odszkodowanie. Jeżeli wskutek

ochrony własności społecznej obywatel ten utracił życie, osoby, względem których ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek

alimentacyjny, oraz inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, mogą żądać odpowiedniej renty.

 § 3. W wypadku gdy ochrona własności społecznej była zawodowym lub służbowym obowiązkiem poszkodowanego, należne

odszkodowanie określają odrębne przepisy.



Art. 128



§ 1. Socjalistyczna własność ogólnonarodowa (państwowa)

przysługuje niepodzielnie Państwu.



§ 2. W granicach zdolności prawnej

państwowe osoby prawne wykonywają w imieniu własnym względem

zarządzonych przez nie części mienia

ogólnonarodowego uprawnienia płynące

z własności państwowej.



Art. 129 Przy tłumaczeniu i stosowaniu

przepisów niniejszego kodeksu należy mieć na

względzie, że własność społeczna, jako podstawa ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,

pozostaje pod szczególną ochroną prawa.



Art. 130 Grunty, budynki i inne środki produkcji, które nie stanowią wyłącznego przedmiotu

własności społecznej, mogą być, na podstawie i w granicach ustaw, przedmiotem własności osób

fizycznych (własność indywidualna).

 Art. 131 Przy tłumaczeniu i stosowaniu przepisów niniejszego kodeksu należy mieć na względzie

opiekę, którą Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza indywidualne gospodarstwa rolne

pracujących chłopów. Od 82’ Art. 131 Przy

tłumaczeniu i stosowaniu przepisów niniejszego kodeksu należy mieć na względzie, że Polska

Rzeczpospolita Ludowa gwarantuje własność i całkowitą ochronę indywidualnych gospodarstw rolnych, stanowiących trwały i równoprawny

element społeczno-gospodarczego ustroju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.



Art. 132



§ 1. Własnością osobistą jest własność rzeczy przeznaczonych do zaspokajania osobistych potrzeb materialnych i

kulturalnych właściciela i jego bliskich.



§ 2. Za własność osobistą uważa się także własność drobnych środków produkcji, które służą do wytwarzania przedmiotów

przeznaczonych do zaspokajania osobistych

potrzeb właściciela i jego bliskich.

 Art. 133

 § 1. Przedmiotem własności osobistej mogą być w

szczególności: dom jednorodzinny lub lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość wraz z potrzebnymi do korzystania z nich zabudowaniami gospodarczymi, rzeczy należące do urządzenia i gospodarstwa

domowego, pojazdy mechaniczne.

 § 2. W rolniczych spółdzielniach produkcyjnych

przedmiotem własności osobistej są także, w granicach określonych statutem, budynki i urządzenia

gospodarcze, inwentarz, drób, narzędzia oraz inne rzeczy przeznaczone do prowadzenia gospodarstwa na działce przyzagrodowej.



Art. 139 Przy tłumaczeniu i stosowaniu

przepisów niniejszego kodeksu należy

mieć na względzie całkowitą ochronę,

którą Polska Rzeczpospolita Ludowa

poręcza własności osobistej.

Obecnie:



Własność prywatna – osobom

prywatnym oraz prawnym, innym niż SP i JST, (obejmuje wł. Indywidualną i

osobistą), własności docelowa, ale nie stanowi odrębnego modelu, bez

przywilejów ochronnych, do własności prywatnej zaliczamy własność

spółdzielczą,



Własność państwowa – wł. SP i innych państwowych osób prawnych,



Własność komunalna – JST