• Nie Znaleziono Wyników

Instrukcja Obsługi. Pompy ciepła. DHP-H, DHP-H Opti PRO DHP-L, DHP-L Opti DHP-C DHP-A, DHP-A Opti DHP-AL POMPY CIEPŁA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Instrukcja Obsługi. Pompy ciepła. DHP-H, DHP-H Opti PRO DHP-L, DHP-L Opti DHP-C DHP-A, DHP-A Opti DHP-AL POMPY CIEPŁA"

Copied!
54
0
0

Pełen tekst

(1)

Instrukcja Obsługi

Pompy ciepła

DHP-H, DHP-H Opti PRO DHP-L, DHP-L Opti DHP-C

DHP-A, DHP-A Opti

DHP-AL

(2)
(3)

Do poruszania się po menu sterownika służą:

Do zwiększania i zmniejszania ustawień służy:

Regulacja temperatury pomieszczenia: rozpocznij naciskając Wyświetlona wartość to ostatnio wybrana temperatura pomiesz- czenia.

Zwiększanie temperatury: naciśnij Obniżanie temperatury: naciśnij

Żądana temperatura zostanie natychmiast zapisana.

(Po około 10 sekundach zostanie ponownie wyświetlona zadana temperatura pomieszczenia oraz inne informacje.) Pompa ciepła rozpocznie pracę, aby osiągnąć nową temperaturę.

Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj instrukcję obsługi!

Niniejsza instrukcja dotyczy następujących modeli pomp ciepła firmy Danfoss:

DHP-H, DHP-C, DHP-L, DHP-A, DHP-AL.

Nieprzestrzeganie tych instrukcji podczas montażu, rozruchu, obsługi i serwisowania spowoduje unieważnienie gwarancji firmy Danfoss AS.

Firma Danfoss AS zastrzega sobie prawo do zmiany parametrów i danych technicznych bez uprzedzenia.

© 2008 Copyright Danfoss AS.

(4)

Spis treści

1 Ważne informacje . . . . 5

1.1 Instrukcje bezpieczeństwa . . . 5

1.2 Zabezpieczenia . . . 6

2 Podstawowe informacje o pompie ciepła . . . . 7

2.1 Zasada działania . . . 7

2.2 Komponenty . . . 8

2.3 Moduł zewnętrzny i funkcja odszraniacza, DHP-A, -AL . . . . 9

2.4 Podgrzewacze pomocnicze, DHP-H, DHP-L, DHP-C, 230V 1N DHP-A, -AL . . . . 10

2.5 Podgrzewacze pomocnicze, 400V 3N DHP-A, -AL . . . . 10

2.6 Zasobnik c.w.u., DHP-H, DHP-C . . . . 11

2.7 Zasobnik c.w.u., DHP-A, -AL . . . . 12

3 Podstawowe ustawienia i parametry . . . .13

4 Zasada działania instalacji . . . .19

4.1 DHP-H . . . 19

4.2 DHP-C . . . 20

4.3 DHP-L . . . 21

4.4 DHP-A . . . 22

4.5 DHP-AL . . . 23

5 Sterownik pompy ciepła . . . .24

5.1 Wyświetlacz . . . 25

5.2 Menu. . . 28

6 Regulacja instalacji grzewczej . . . .36

7 Obsługa sterownika pompy ciepła . . . .37

7.1 Wybór trybu pracy . . . 37

7.2 Ustawianie wartości POKÓJ . . . 37

7.3 Ustawianie wartości KRZYWA . . . 37

7.4 Modyfikacja określonego fragmentu krzywej grzewczej. . . 38

7.5 Regulacja wartości MAX i MIN . . . 38

7.6 Ustawianie wartości KONIEC OGRZEW . . . 38

7.7 Odczyt temperatur. . . 39

7.8 Obliczanie zużycia energii, DHP-H, DHP-L, DHP-C . . . . 39

7.9 Obliczanie zużycia energii, DHP-A, -AL . . . . 40

7.10 Ręczne odszranianie, DHP-A, -AL . . . . 41

8 Przeglądy okresowe . . . .42

8.1 Kontrola pracy . . . 42

8.2 Kontrola poziomu czynnika obiegu dolnego źródła . . . 42

8.3 Kontrola poziomu wody w instalacji grzewczej. . . 43

8.4 Kontrola zaworu bezpieczeństwa. . . 43

8.5 W razie wycieku. . . 44

8.6 Czyszczenie filtra siatkowego instalacji grzewczej . . . 44

8.7 Czyszczenie filtra siatkowego obiegu dolnego źródła . . . 45

9 Akcesoria . . . .46

9.1 Termostat pokojowy . . . 46

10 Postępowanie . . . .47

10.1 Alarm. . . 47

11 Terminologia i skróty . . . .49

12 Ustawienia domyślne sterownika pompy ciepła . . . .50

(5)

13 Wykonawcy . . . .51 13.1 Lista kontrolna. . . 51 13.2 Montaż wykonał: . . . 52

1 Ważne informacje

• Jeśli instalacja zostanie wyłączona na okres zimowy, należy ją opróżnić z wody, aby zapobiec uszkodzeniom spowodowanym przez mróz. (Wezwać autoryzowanego instalatora, patrz roz- dział „13 Wykonawcy”)

• Instalacja jest praktycznie bezobsługowa, lecz wymaga pewnego nadzoru (patrz „8 Przeglądy okresowe”).

• Przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian w ustawieniach należy sprawdzić, jakie będą ich konsekwencje.

• Przeglądy okresowe i czynności serwisowe powinny być wykonywane przez autoryzowanego partnera Danfoss.

Urządzenie nie powinno być obsługiwane przez osoby (w tym dzieci) o ograniczonej spraw- ności fizycznej, sensorycznej lub umysłowej, oraz nie mających doświadczenia i wiedzy na temat jego obsługi, chyba że są nadzorowane lub zostały poinstruowane w tym zakresie przez osobę odpowiedzialną za ich bezpieczeństwo.

Należy dopilnować, aby dzieci nie miały dostępu do urządzenia.

1 .1 Instrukcje bezpieczeństwa

Instalacja i konserwacja

• Instalacja, naprawa i konserwacja pompy ciepła powinny być wykonywane przez autoryzowa- nego instalatora. (Patrz rozdział „13 Wykonawcy”)

• Wszelkie zmiany w instalacji elektrycznej powinien wykonywać wykwalifikowany elektryk. (Patrz rozdział „13 Wykonawcy”)

ZAGROŻENIE DLA ŻYCIA! Prace serwisowe przy obiegu chłodniczym powinien wykonywać wykwalifikowany instalator. (Patrz rozdział „13 Wykonawcy”.)

Modyfikacja systemu

Poniższe elementy mogą być modyfikowane tylko przez wykwalifikowanego instalatora:

• Pompa ciepła

• Przewody czynnika chłodniczego, czynnika obiegu dolnego źródła, wody i zasilania

• Zabezpieczenia

Nie wolno wprowadzać żadnych zmian konstrukcyjnych w instalacji, które mogłyby wpłynąć na bezpieczeństwo pracy pompy ciepła.

(6)

Zawór bezpieczeństwa

W stosunku do zaworu bezpieczeństwa obiegu ciepłej wody i rury wznośnej bezpieczeństwa nale- ży przestrzegać następujących instrukcji bezpieczeństwa:

• Nigdy nie zamykać połączenia między zaworem bezpieczeństwa i rurą wznośną bezpieczeń- stwa.

• Podgrzana woda rozszerza się, w związku z czym jej część wypływa z systemu przez rurę wzno- śną bezpieczeństwa. Woda, która wypływa z zaworu bezpieczeństwa może być gorąca! Dlatego wylot rury wznośnej bezpieczeństwa powinien być wpuszczony w kratkę ściekową, aby nikt nie odniósł obrażeń.

1 .2 Zabezpieczenia

Zapobieganie korozji

Aby wyeliminować wszelkie ryzyko korozji, nie wolno używać w pobliżu pompy ciepła żadnych aerozoli. W szczególności należy unikać:

• rozpuszczalników

• środków czyszczących zawierających chlor

• farb

• klejów

(7)

2 Podstawowe informacje o pompie ciepła

2 .1 Zasada działania

Pompa ciepła wykorzystuje darmową energię słoneczną zmagazynowaną najbliższym otoczeniu – skałach, gruncie, wodach lub powietrzu. Pompę ciepła można porównać do chłodziarki o odwrot- nym działaniu. W chłodziarce ciepło jest przenoszone z jej wnętrza na zewnątrz. W pompie ciepła ciepło zmagazynowane w dolnym źródle ciepła jest przenoszone do budynku. Pompa ciepła wyko- rzystuje energię z dolnego źródła ciepła, oddając kilkakrotnie więcej energii cieplnej w stosunku do zużywanej energii elektrycznej. Dlatego pompa ciepła korzysta z odnawialnego źródła energii i jest najbardziej oszczędnym sposobem ogrzewania.

Aby pompa ciepła była w stanie pozyskać energię cieplną z dolnego źródła ciepła i przekazać ją do instalacji grzewczej budynku, wymagane są trzy oddzielne obiegi grzewcze.

Obieg, który pozyskuje energię cieplną z dolnego źródła ciepła jest nazywany obiegiem dolnego źródła ciepła i zawiera czynnik o tak niskiej temperaturze, aby można go było podgrzać przez dolne źródło ciepła.

Następny obieg jest nazywany obiegiem czynnika chłodniczego i jest to obieg zamknięty, który pozyskuje energię cieplną i przenosi ją do ostatniego obiegu – obiegu grzewczego.

Obieg grzewczy zawiera czynnik, który krąży w instalacji grzewczej budynku i w zasobniku c.w.u.

pompy ciepła.

Rysunek poniżej pokazuje, jak poszczególne obiegi współpracują przy przenoszeniu energii ciepl- nej.

Rysunek 1: Zasada działania pompy ciepła .

1 Przewód wypełniony czynnikiem niezamarzającym może być umieszczony w gruncie, skale, wodzie gruntowej, powierzchniowej lub może być omywany powietrzem atmosferycznym.

Czynnik odbiera energię ze źródła ciepła, w którym o kilka stopni wzrasta jego temperatura.

Przewód wypełniony niezamarzającym czynnikiem i znajdujący się w dolnym źródle ciepła jest również nazywany kolektorem.

2 Podgrzany czynnik niezamarzający jest podawany do parownika pompy ciepła, w którym oddaje ciepło czynnikowi chłodniczemu. Czynnik chłodniczy w parowniku zaczyna wrzeć i intensywnie parować z powodu panującego tu niskiego ciśnienia i ciepła dostarczanego Zawór rozprężny/

spadek ciśnienia

Czynnik chłodniczy

Sprężarka/

wzrost ciśnienia

Czynnik niezamarzający obiegu dolnego źródła

Skraplacz

Parownik

Obieg grzewczy – to obieg grzewczy zawierający wodę, która przenosi energię w postaci ciepła ze skraplacza pompy ciepła do instalacji grzewczej lub zasobnika c.w.u.

Obieg chłodniczy – to obieg w pompie ciepła, zawierają- cy czynnik chłodniczy bez chloru i freonu, który poprzez parowanie, sprężanie i kondensację, wchłania energię z obiegu dolnego źródła ciepła i uwalnia ją do obiegu grzewczego.

Obieg dolnego źródła ciepła – to obieg zawierający czynnik niezamarzający (glikol lub alkohol etylowy), który pozyskuje i przenosi energię ze źródła ciepła do pompy ciepła. Nazywany również kolektorem.

Skała, grunt lub wody gruntowe Instalacja grzewcza i zasobnik c.w.u.

(8)

1 4

3

5

2

Rysunek 2: Elementy pompy ciepła .

2 .2 Komponenty

Pompa ciepła to kompletne urządzenie do ogrzewania pomieszczeń i produkcji ciepłej wody. W jej skład wchodzi sprężarka spiralna (scroll) zaprojektowana specjalne do pomp ciepła. Posiada zinte- growany 180 l zasobnik c.w.u. i podgrzewacz pomocniczy. Zasobnik c.w.u. wykorzystuje nowocze- sną technologię warstwowego przygotowania c.w.u. (TWS), która umożliwia największą wydajność zasobnika c.w.u i optymalizację pracy pompy ciepła.

Pompa ciepła Danfoss jest wyposażona w sterownik obsługiwany za pomocą panelu sterowania.

Ciepło jest dostarczane do budynku poprzez niskotemperaturo- wą instalację grzewczą. Ciepło na potrzeby c.o. i c.w.u. przygo- towywane jest układzie pompy ciepła. Jeżeli zapotrzebowanie na ciepło przekracza jej wydajność, włączany jest podgrzewacz pomocniczy.

Pompa ciepła Danfoss składa się z pięciu głównych elementów:

1 Układ pompy ciepła

• Sprężarka spiralna

• Wymienniki ciepła ze stali nierdzewnej

• Pompy obiegowe dla obiegu dolnego źródła i wody grzew- czej

• Zawory i zabezpieczenia dla obiegu chłodniczego i jego osprzętu elektrycznego.

2 Zasobnik c .w .u .

• 180 l

• Wykonany ze stali nierdzewnej lub miedzi

• Zawiera anodę, która nie wymaga wymiany, co oznacza, że jest bezobsługowy

3 Trójdrogowy zawór rozdzielający

• Podgrzana woda kierowana jest w zależności od trybu pracy: do instalacji grzewczej lub przygotowania ciepłej wody użytkowej

przez czynnik obiegu dolnego źródła, a następnie zamienia się w gaz. Energia odzyskiwana jest z otoczenia dzięki podgrzewaniu zimnego czynnika w dolnym źródle ciepła.

3 Czynnik chłodniczy, zawierający pobraną energię z otoczenia, jest zasysany do sprężarki, która zwiększa jego temperaturę i ciśnienie.

4 Następnie czynnik chłodniczy trafia do skraplacza. Podczas skraplania czynnik chłodniczy oddaje energię w postaci ciepła do obiegu grzewczego. Temperatura czynnika chłodniczego spada i powraca on do stanu ciekłego.

5 Uwolniona energia w postaci ciepła jest przenoszona przez instalację grzewczą do zasobnika c.w.u. lub systemów c.o., np. ogrzewania podłogowego.

6 Następnie, czynnik chłodniczy przepływa przez zawór rozprężny, gdzie spada jego ciśnie- nie i temperatura, w wyniku czego jest on przygotowany do ponownego pobrania ciepła w parowniku.

(9)

4 Podgrzewacze pomocnicze

• Podgrzewacz pomocniczy 9 kW (DHP-A, -AL: podgrzewacz pomocniczy 15 kW)

• Trójstopniowa regulacja mocy (DHP-A, -AL: maksymalnie pięć stopni)

• Zamontowany na obiegu wody grzewczej

• Dostarcza dodatkowe ciepło w przypadku zwiększonego zapotrzebowania na ciepło, prze- kraczającego wydajność pompy ciepła

• Uruchamia się automatycznie, jeśli wybrano tryb pracy AUTO

5 Elementy sterowania

• Sterownik pompy ciepła z wyświetlaczem graficznym i obsługą w języku polskim

• Czujniki temperatury (zewnętrznej, zasilania, powrotu, czynnika w obiegu dolnego źródła i ciepłej wody użytkowej)

• Termostat pokojowy (opcjonalnie)

Sterownik kontroluje pracę elementów pompy ciepła (sprężarki, pomp obiegowych, podgrzewacza pomocniczego i 3-drogowego zaworu rozdzielającego). Na podstawie danych otrzymanych z czuj- ników, włącza lub wyłącza pompę i określa, czy ma być przygotowane ciepło na potrzeby c.o. lub c.w.u.

2 .3 Moduł zewnętrzny i funkcja odszraniacza, DHP-A, -AL

Pompy ciepła DHP-A i DHP-AL są wyposażone w moduł zewnętrzny, który wykorzystuje energię w powietrzu zewnętrznym jako źródło ciepła do -20°C. Zawiera również wentylator, który zwiększa przepływ powietrza przez wężownicę. Podczas pracy wêżownica jest chłodzona przez czynnik obiegu dolnego źródła, a zawarta w powietrzu wilgoæ zamienia siê w szron. Modele DHP-A, AL mają funkcję automatycznego odszraniania wężownicy za pomocą zgromadzonej energii cieplnej.

W razie potrzeby rozpoczyna siê odszranianie, które przebiega nastêpująco:

• Odszranianie rozpoczyna się, kiedy temperatura czynnika dolnego źródła osiąga parametr zada- ny dla odszraniania.

• Sprężarka zostaje zatrzymana, aby odszranianie niepotrzebnie jej nie obciążało. Z drugiej strony, sprężarka nie zostanie zatrzymana, kiedy przygotowuje ciepło na potrzeby c.w.u., ponieważ zasobnik c.w.u. jest schładzany podczas odszraniania. Wentylator w module zewnętrznym zosta- je zatrzymany podczas odszraniania, aby skrócić jego czas.

• Zawór trójdrogowy w pompie ciepła otwiera się, umożliwiając mieszanie gorącego czynnika obiegu dolnego źródła ze zbiornika odszraniania z zimnym czynnikiem obiegu dolnego źródła, płynącym do modułu zewnętrznego. Mieszanka ma temperaturę około 15°C.

• Podgrzany do piętnastu stopni czynnik obiegu dolnego źródła roztapia szron na powierzchni wężownicy modułu zewnętrznego, schładzając się jednocześnie.

• Kiedy temperatura czynnika nie spada poniżej 11°C, wężownica jest wystarczająco odszroniona.

• Zawór trójdrogowy odcina przepływ ciepłego czynnika obiegu dolnego źródła ze zbiornika odszraniania.

• Zostaje wznowiona zwykła praca pompy ciepła.

Instalacja DHP-A, -AL składa się z trzech głównych modułów:

1 Układ pompy ciepła

• Sprężarka spiralna

• Wymienniki ciepła ze stali nierdzewnej

• Pompy obiegowe dla obiegu dolnego źródła i wody grzewczej

• Zawory i zabezpieczenia dla obiegu chłodniczego i jego osprzętu elektrycznego.

(10)

2 Zasobnik c .w .u .

• 180 l

• Wykonany ze stali nierdzewnej lub miedzi

• Zawiera anodę, która nie wymaga wymiany, co ozna- cza, że jest bezobsługowy

• Zbiornik odszraniania zawierający podgrzany czynnik dolnego źródła do odszraniania modułu zewnętrznego 3 Moduł zewnętrzny

• Wymiennik ciepła

• Wentylator

Rysunek 3: Rysunek przedstawia pompę ciepła DHP-AL z oddzielnym

zasobnikiem c .w .u .

2 .4 Podgrzewacze pomocnicze, DHP-H, DHP-L, DHP-C, 230V 1N DHP-A, -AL

Jeśli zapotrzebowanie na ciepło przekracza wydajność pompy ciepła, następuje automatyczne załączenie podgrzewacza. Podgrzewacz pomocniczy składa się z dwóch grzałek elektrycznych PODGRZ POMOCN1 i PODGRZ POMOCN2, które umożliwiają uzyskanie trzech stopni pracy:

• Stopień 1 PODGRZ POMOCN1 = 3 kW

• Stopień 2 PODGRZ POMOCN2 = 6 kW

• Stopień 3 PODGRZ POMOCN1 + PODGRZ POMOCN2 = 9 kW

Aby obliczyć całkowite zużycie energii, patrz rozdział „7.8 - 7.9 Ustawienia - Obliczanie zużycia ener- gii”.

W razie alarmu, podgrzewacz pomocniczy włącza się automatycznie.

2 .5 Podgrzewacze pomocnicze, 400V 3N DHP-A, -AL

Podgrzewacz pomocniczy stanowią trzy grzałki elektryczne PODGRZ POMOCN1, PODGRZ POMOCN2 i PODGRZ POMOCN3, które umożliwiają 5 stopni pracy dla instalacji elektrycznych 3-fazowych:

• Stopień 1 PODGRZ POMOCN1 = 3 kW

• Stopień 2 PODGRZ POMOCN2 = 6 kW

• Stopień 3 PODGRZ POMOCN1 + PODGRZ POMOCN2 = 9 kW

• Stopień 4 PODGRZ POMOCN2 + PODGRZ POMOCN3 = 12 kW

• Stopień 5 = PODGRZ POMOCN1 + PODGRZ POMOCN2 + PODGRZ POMOCN3 = 15 kW

Aby obliczyć całkowite zużycie energii, patrz rozdział „7.8 - 7.9 Ustawienia - Obliczanie zużycia ener- gii”.

W razie alarmu, podgrzewacz pomocniczy włącza się automatycznie.

3 1

2

(11)

2 .6 Zasobnik c .w .u ., DHP-H, DHP-C

Pompy ciepła Danfoss DHP-H i DHP-C są dostarczane ze zintegrowanym zasobnikiem c.w.u.

o pojemności 180 l.

Rysunek 4: Zasobnik c .w .u . w pompach ciepła DHP-H i DHP-C .

Woda w zasobniku c.w.u. będzie regularnie podgrzewana do 60°C, jako zabezpieczenie przed bak- teriami (funkcja przeciw legionelli). Ustawiona fabrycznie częstotliwość to siedem dni.

Przygotowanie ciepła na potrzeby c.w.u. ma pierwszeństwo (priorytet) w stosunku do c.o., tj. w cza- sie zapotrzebowania na ciepłą wodę, c.o. jest wyłączone.

Temperatury ciepłej wody nie można regulować, ale można zmieniać wartość temperatury rozpo- częcia ładowania zasobnika – domyślnie 40°C. Przygotowanie c.w.u. nie zostaje przerwane przy określonej temperaturze, ale wtedy, kiedy wyłączy je presostat roboczy sprężarki, gdy osiągnięte jest maksymalne ciśnienie robocze, które odpowiada temperaturze ciepłej wody ok. 50-55°C.

W menu sterownika TEMPERATURA wyświetlane są zmierzone i obliczone temperatury c.w.u. i zasi- lania. Można sprawdzić bieżącą temperaturę c.w.u. i temperaturę zasilania podczas przygotowywa- nia ciepła na potrzeby c.o. i c.w.u. Temperatura zasilania często przekracza maksymalną dopuszczal- ną temperaturę c.w.u., choć zwykle podczas przygotowywania c.w.u.

1 7 8

2

3 4

6 5

Nr Nazwa

1 Rurociąg c.w.u.

2 Czujniki temperatury 3 Zasobnik c.w.u.

4 Wężownica TWS

5 Czujnik temperatury sterujący ładowaniem zasobnika

(12)

2 .7 Zasobnik c .w .u ., DHP-A, -AL

Pompa ciepła Danfoss DHP-H jest dostarczana ze zintegrowanym zasobnikiem c.w.u. o pojem- ności 180 l. Pompa ciepła Danfoss DHP-AL jest dostarczana z zewnętrznym, umieszczonym z obok zasobnikiem c.w.u. o pojemności 180 l. Obydwa zasobniki c.w.u. wymagają zewnętrznego zbiornika wyrównawczego na czynnik obiegu dolnego źródła, używany również do odszraniania modułu zewnętrznego. Od pozostałych modeli wyróżnia je tylko funkcja odszraniania modułu zewnêtrznego.

Rysunek 5: Zasobnik c .w .u . w pompach ciepła DHP-A, -AL .

Nr Nazwa

1 Rurociąg c.w.u.

2 Czujniki temperatury

3 Zbiornik wyrównawczy czynnika niezamarzającego obiegu dolnego źródła

4 Zasobnik c.w.u.

5 Wężownica TWS

1 6 7

2 8

3 4 5

(13)

3 Podstawowe ustawienia i parametry

Pogodowa regulacja temperatury zasilania instalacji grzewczej

Temperaturę pomieszczenia reguluje się poprzez zmianę krzywej grzewczej pompy ciepła, która jest funkcją sterownika pompy ciepła, służącą do obliczania wymaganej temperatury zasilania wody płynącej do instalacji grzewczej. Temperatura zasilania obliczana jest na podstawie tem- peratury powietrza zewnętrznego i dwóch wartości regulowanych: KRZYWA i POKÓJ. Im niższa temperatura na zewnątrz, tym wymagana jest wyższa temperatura zasilania. Temperatura wody podawanej do instalacji grzewczej wzrośnie odpowiednio do spadku temperatury powietrza zewnętrznego.

Krzywa grzewcza powinna być ustawiona podczas montażu. Później należy ją jednak wyregulo- wać, aby uzyskać komfortową temperaturę pomieszczenia w każdych warunkach pogodowych.

Prawidłowe ustawienie krzywej grzewczej ułatwia dalszą obsługę i przyczynia się do optymalizacji zużycia energii elektrycznej.

Ustawianie krzywej grzewczej

Sterownik pompy ciepła podaje ustawienie KRZYWA w formie wykresu na wyświetlaczu. Krzywą grzewczą można regulować, zmieniając wartość KRZYWA. Ustawienie KRZYWA wskazuje tempe- raturę zasilania wody płynącej do instalacji grzewczej przy temperaturze powietrza zewnętrznego 0°C.

Rysunek 6: Wykres pokazuje wartość zadaną 40 dla ustawienia KRZYWA .

Przy temperaturach zewnętrznych poniżej 0°C, temperatura zasilania instalacji c.o. przekracza 40°C, a przy temperaturach zewnętrznych powyżej 0°C - nie przekracza 40°C.

Wartość KRZYWA wynosi 40...

Temperatura powietrza zewnętrznego Temperatura zasilania

...dla temperatury powietrza zewnętrznego 0°

Maksymalna temperatura zasilania

(14)

Rysunek 7: Zwiększenie lub zmniejszenie ustawienia KRZYWA zmienia nachylenie krzywej Zwiększenie wartości KRZYWA spowoduje bardziej strome pochylenie krzywej grzewczej; zmniej- szenie wartości – bardziej łagodne.

Pompa ciepła pracuje najoszczędniej i najefektywniej poprzez ustawienie właściwej krzywej grzew- czej, przy której uzyskana jest stała temperatura w budynku. Do tymczasowego zwiększania lub zmniejszania temperatury w pomieszczeniu można zmieniać ustawienie POKÓJ.

POKÓJ

Aby zwiększyć lub zmniejszyć temperaturę pomieszczenia, należy zmienić ustawienie POKÓJ.

Ustawienia POKÓJ i KRZYWA wpływają na zmianę położenia krzywej grzewczej. Ustawienie KRZYWA wpływa na pochylenie krzywej grzewczej i powoduje, że staje się ona bardziej stroma lub bardziej płaska. Zmiana ustawienia POKÓJ powoduje przesunięcie całej krzywej: zmiana ustawienia POKÓJ o 1°C spowoduje przesunięcie krzywej grzewczej o 3°C. Przesunięcie krzywej o 3°C wynika z faktu, że zwiększenie temperatury pomieszczenia o 1°C wymaga podniesienia temperatury zasi- lania o około 3°C.

Rysunek 8: Zmiana ustawienia POKÓJ przesuwa krzywą grzewczą w dół lub w górę .

Stosunek temperatury zasilania do temperatury powietrza zewnętrznego nie ulega zmianie, a więc również pochylenie krzywej grzewczej. Temperatura zasilania wzrośnie lub spadnie o tę samą war-

Temperatura zasilania

Temperatura powietrza zewnętrznego Maksymalna temperatura zasilania Temperatura zasilania

Temperatura powietrza zewnętrznego Maksymalna temperatura zasilania

(15)

tość stopni na całej długości krzywej grzewczej, tj. cała krzywa grzewcza przesuwana jest w dół lub w górę, natomiast jej nachylenie nie ulega zmianie.

Ta metoda regulacji temperatur pomieszczenia jest zalecana tylko do zmian tymczasowych.

Przy temperaturach zewnętrznych od -5°C do 5°C, część krzywej grzewczej może wymagać mody- fikacji, jeśli zauważane są wahania temperatury wewnętrznej. Z tego względu, system sterowania zawiera funkcję regulacji krzywej przy trzech temperaturach powietrza na zewnątrz: -5°C, 0°C i +5°C. Jeśli np. temperatura zewnętrzna wynosi -5°C, temperatura zasilania będzie się stopniowo zmieniać między 0°C a -10°C, osiągając maksymalną wartość w punkcie -5°C. Poniższy rysunek przedstawia ustawioną wartość KRZYWA -5. Nastawa ma kształt wybrzuszenia na wykresie.

Rysunek 9: Krzywa ustawiona dla -5°C

Krzywą grzewczą można regulować indywidualnie przy trzech określonych temperaturach powie- trza zewnętrznego: -5°C, 0°C i +5°C. emperaturę zasilania można zmienić o +/- 5 stopni.

KONIEC OGRZEW

Funkcja KONIEC OGRZEW automatycznie przerywa przygotowanie wody grzewczej na potrzeby c.o., kiedy temperatura powietrza na zewnątrz jest równa lub wyższa od wartości wpisanej dla wyłączenia ogrzewania.

Po aktywacji funkcji wyłączenia ogrzewania, pompa obiegowa zostanie wyłączona – poza przy- padkami, kiedy będzie przygotowywana ciepła woda. Pompa będzie „uruchamiana” na 1 minutę dziennie. Zadana wartość fabryczna wyłączenia ogrzewania to temperatura zewnętrzna 17°C Jeśli funkcja wyłączenia ogrzewania jest aktywna, temperatura na zewnątrz musi spaść o 3°C poniżej ustawienia, zanim ogrzewanie zostanie ponownie włączone.

MIN i MAX

Wartości MIN i MAX to odpowiednio najniższa i najwyższa dopuszczalna wartość zadana tempera- tury zasilania.

Regulacja minimalnej i maksymalnej temperatury zasilania jest szczególnie ważna, jeśli w domu jest ogrzewanie podłogowe.

W przypadku ogrzewania podłogowego i pokrycia podłogi parkietem, temperatura zasilania nie powinna przekraczać zaleceń producenta podłogi. W przeciwnym razie podłoga może ulec uszkodzeniu. W przypadku ogrzewania podłogowego i ceramicznej powierzchni podłogi, stosując wartość MIN można podwyższyć komfort pomieszczeń ustawiając ją na poziomie 22-25°C. Należy także pamiętać, że trzeba podwyższyć wartość KONIEC OGRZEW dla utrzymania ogrzewania w okresie letnim. Zapewni to komfortową temperaturę podłogi.

Temperatura zasilania

Temperatura powietrza zewnętrznego Lokalna wyższa temperatura zasilania przy -5°

(16)

Jeśli w budynku jest piwnica, wartość MIN można ustawić również latem, aby zapewnić odpowied- nią temperaturę w piwnicy. Warunkiem dostarczenia ciepła do piwnicy latem jest wyposażenie wszystkich grzejników w termostaty odcinające ciepło w pozostałej części budynku. Ważne jest także, aby instalacja grzewcza budynku została prawidłowo wyregulowana. Więcej informacji zawiera rozdział „6 Regulacja instalacji grzewczej”. Należy także pamiętać, że trzeba podwyższyć wartość KONIEC OGRZEW dla utrzymania ogrzewania w okresie letnim.

TEMPERATURY

Pompa ciepła wyświetla wykres, który przedstawia historię temperatur z różnych czujników, umoż- liwiając przegląd zmian w okresie 100 punktów pomiarowych w czasie. Częstotliwość wykonywa- nia pomiarów i ich rejestrację można ustawić od jednej minuty do jednej godziny. Fabrycznie jest ustawiona jedna minuta.

Historia jest dostępna dla wszystkich czujników, lecz tylko wartość zadana jest widoczna na wyświetlaczu dla termostatu pokojowego. Wyświetlana zintegrowana wartość zapotrzebowania na ciepło INTEGRAL przedstawia bilans cieplny układu, obejmującego instalację c.o., pompę ciepła i otoczenie.

INTEGRAL

Poniższe informacje wyjaśniają zasadę działania pompy ciepła. Odbywa się to automatycznie, uwzględniając optymalizację zużycia energii, minimalizację ilości włączeń i nie wymaga regulacji.

Zapotrzebowanie budynku na ciepło zależy od pory roku oraz warunków pogodowych i nie jest stałe. Może ono być wyrażone jako odchyłka bieżącej temperatury zasilania od obliczonej tempera- tury zasilania wymaganej dla danej temperatury powietrza zewnętrznego, rejestrowana i sumowa- na w równych odstępach czasu co minutę, która daje zintegrowaną wartość zapotrzebowania na ciepło. Sterownik używa kilku parametrów, aby ją obliczyć.

Pompa ciepła włącza się, kiedy wystąpi zapotrzebowanie na ciepło. Przy wartości zintegrowanego zapotrzebowania A1 włączy się sprężarka, a przy wartości A2 podgrzewacz pomocniczy. Podczas pracy pompy niedobór ciepła jest zmniejszany, a po jej wyłączeniu, bezwładność układu powoduje niewielką nadwyżkę ciepła.

Mierząc powierzchnię pod osią czasu otrzymujemy zintegrowaną wartość wyrażoną w stopniomi- nutach. Poniższy rysunek przedstawia ustawienia fabryczne wartości zintegrowanego zapotrzebo- wania na ciepło. Kiedy wartość zintegrowana osiągnie wartość zadaną dla INTEGRAL A1, włączana jest sprężarka. Jeśli wartość zintegrowana nadal nie spadnie, lecz rośnie, uruchamia się podgrze- wacz pomocniczy, kiedy wartość zintegrowana osiągnie wartość zadaną dla INTEGRAL A2.

Rysunek 10: Włączanie i wyłączanie pompy ciepła dokonuje się w oparciu o wartości zintegrowane . Nadmiar ciepła

Integral

INTEGRAL A1

Nadmiar ciepła Niedobór ciepła

Sprężarka start (-60)

INTEGRAL A2

INTEGRAL A1 INTEGRAL A2

Podgrzewacz pomocniczy start (-660)

Sprężarka stop (≥0)

Wyłączenie podgrzewacza pomocniczego (najpóźniej przy -60) Podgrzewacz

pomocniczy Sprężarka

Wyłączona Wyłączona

Sprężarka start (-60)

Podgrzewacz pomocniczy start (-660)

Podgrzewacz pomocniczy Sprężarka

Czas

Praca pompy ciepła (Zintegrowane

zapotrzebowanie na ciepło)

(17)

Obliczanie wartości zintegrowanej zostaje przerwane podczas przygotowywania ciepła na potrze- by c.w.u. i przerwy w ogrzewaniu. Obliczanie wartości zintegrowanej zostaje wznowione po 2 minutach od zakończenia przygotowywania ciepła na potrzeby c.w.u., w celu ustabilizowania się temperatury.

HISTEREZA

Poniższe informacje wyjaśniają zasadę działania pompy ciepła. Odbywa się to automatycznie, uwzględniając optymalizację zużycia energii, minimalizację ilości włączeń i nie wymaga regulacji.

Aby wcześniej uruchomić lub wyłączyć ogrzewanie podczas nagłych zmian zapotrzebowania na ciepło, można wykorzystać ustawienie HISTEREZA, które odnosi się do różnicy między bieżącą temperaturą zasilania t1 i obliczoną temperaturą zasilania t2. Jeśli różnica jest równa lub większa od ustawionej wartości HISTEREZA (x), tj. pojawia się zapotrzebowanie na ciepło, lub zapotrzebo- wanie na ciepło znika szybciej, niż by to wynikało z funkcji INTEGRAL, wymuszona zostanie zmiana wartości zintegrowanej na startującą INTEGRAL A1, bądź wyłączającą 0 stopniominut.

Rysunek 11: Warunki wymuszenia zmiany wartości zintegrowanej przez wartość HISTEREZA .

KRZYWA ODSZR, krzywa odszraniania dla DHP-A, -AL

Podczas odszraniania modułu zewnętrznego pompy ciepła DHP-A, -AL, sterownik dokonuje obli- czeń w oparciu o kombinację temperatury wracającego z niego czynnika i temperatury powietrza zewnętrznego.

Obliczenia bazują na liniowej krzywej odszraniania, którą można tak ustawić, aby zapewnić optymalną pracę pompy ciepła i modułu zewnętrznego. Można regulować trzy różne wartości:

ZEWNETR STOP, KRZYWA ODSZR 0 i KRZYWA ODSZR [wartość ZEWNETR STOP ]. Odszranianie roz- poczyna się, kiedy temperatura doprowadzonego czynnika dolnego źródła osiąga temperaturę powietrza na zewnątrz w dowolnym punkcie ustawionej krzywej odszraniania. Sterownik przed- stawi wartości dla KRZYWA ODSZR 0 i KRZYWA ODSZR [wartość ZEWNETR STOP] w postaci wykresu na wyświetlaczu.

HISTEREZA (∆t) ≥ x

Uruchomienie sprężarki (-60)

Wyłączenie sprężarki (0)

t1 t2

HISTEREZA (∆t) ≥ x

INTEGRAL CZAS TEMP ZASIL

(18)

Rysunek 12: Wykres ustawionych wartości dla KRZYWA ODSZR 0 .

Ustawiona wartość ZEWNETR STOP oznacza, że moduł zewnętrzny nie jest już używany do przy- gotowywania ciepła na potrzeby c.o. i c.w.u., jeśli temperatura na zewnątrz jest równa lub niższa od tej wartości. Przygotowywanie ciepła na potrzeby c.o. i c.w.u. odbywa się wtedy za pomocą podgrzewacza pomocniczego.

Wartość dla KRZYWA ODSZR 0 to temperatura powrotu doprowadzonego czynnika obiegu dolne- go źródła, kiedy musi rozpocząć się odszranianie przy temperaturze na zewnątrz 0°C.

Analogicznie, wartość dla KRZYWA ODSZR [wartość ZEWNETR STOP] to temperatura powrotu doprowadzonego czynnika obiegu dolnego źródła, kiedy musi rozpocząć się odszranianie przy zadanej temperaturze na zewnątrz dla ZEWNETR STOP.

Rysunek 13: Wykres, który przedstawia, jak można ustawić wartość dla KRZYWA ODSZR 0 [ZEWNETR STOP] . Te trzy ustawienia tworzą wspólnie krzywą odszraniania i wszystkie trzy mają wpływ na rozpoczę- cie odszraniania.

Temperatura powrotu czynnika z obiegu dolnego źródła

Temperatura powietrza zewnętrznego Regulowany zakres dla temperatury doprowadzonego czynnika dolnego źródła przy temperaturze na zewnątrz 0°C wynosi -5°C do -15°C

Wartość zadana dla ZEWNETR STOP Wartość zadana dla KRZYWA

ODSZR [wartość ZEWNETR STOP]

Temperatura powrotu czynnika z obiegu dolnego źródła

Temperatura powietrza zewnętrznego Przy temperaturze zewnętrznej dla

ZEWNETR STOP, regulowany zakres dla KRZYWA ODSZR [wartość ZEWNETR STOP] wynosi -1°C do -8°C mniej, niż ZEWNETR STOP

Wartość zadana dla ZEWNETR STOP

Wartość zadana dla KRZYWA ODSZR 0

(19)

4 Zasada działania instalacji

4 .1 DHP-H

Ilustracja przedstawia podłączenia do instalacji.

Rysunek 14: Połączenia z instalacjami .

Rysunek 15: Połączenie z instalacją obiegu dolnego źródła .

Zawór bezpieczeństwa

Manometr Zawór do napełniania instalacji c.o.

CW = ciepła woda użytkowa ZW = zimna woda Rura wzbiorcza

CW Naczynie

wzbiorcze

Do kanalizacji Wyjście c.o. Powrót z c.o.

Zawór bezpieczeństwa, 9 bar zimna woda

ZW Rura wzbiorcza Zawór odcinający

z filtrem siatkowym

Węże elastyczne

Zawór bezpieczeństwa, 1,5 bar

Zbiornik wyrównawczy obiegu dolnego źródła

Zespół napełniania i odpowie- trzania obiegu dolnego źródła z filtrem siatkowym

Zawór odcinający Filtr siatkowy

Wejście obiegu dolnego źródła

Wyjście obiegu dolnego źródła

(20)

4 .2 DHP-C

Ilustracja przedstawia podłączenia do instalacji.

Rysunek 16: Połączenia z instalacjami .

Rysunek 17: Połączenie z instalacją obiegu dolnego źródła .

Zawór bezpieczeństwa

Manometr Zawór do napełniania instalacji c.o.

CW = ciepła woda użytkowa ZW = zimna woda Rura wzbiorcza

CW Naczynie

wzbiorcze

Do kanalizacji Wyjście c.o. Powrót z c.o.

Zawór bezpieczeństwa, 9 bar zimna woda

ZW Rura wzbiorcza Zawór odcinający

z filtrem siatkowym

Węże elastyczne

Zawór bezpieczeństwa, 1,5 bar

Zbiornik wyrównawczy obiegu dolnego źródła

Zespół napełniania i odpowie- trzania obiegu dolnego źródła z filtrem siatkowym

Zawór odcinający Filtr siatkowy

Wejście obiegu dolnego źródła

Wyjście obiegu dolnego źródła

(21)

4 .3 DHP-L

Ilustracja przedstawia podłączenia do instalacji.

Rysunek 18: Połączenia z instalacjami .

Rysunek 19: Połączenie z instalacją obiegu dolnego źródła . Wyjście c.o. Powrót z c.o.

Przyłącze zasobnika c.w.u. (DWH) Węże elastyczne

Zawór odcinający z filtrem siatkowym

Do kanalizacji Naczynie

wzbiorcze

Manometr

Zawór bezpieczeństwa

Zawór bezpieczeństwa, 1,5 bar

Zbiornik wyrównawczy obiegu dolnego źródła

Zespół napełniania i odpo- wietrzania obiegu dolnego źródła z filtrem siatkowym

Zawór odcinający Filtr siatkowy

Wejście obiegu dolnego źródła

Wyjście obiegu dolnego źródła

(22)

4 .4 DHP-A

Ilustracja przedstawia podłączenia do instalacji.

Rysunek 20: Połączenia z instalacjami .

Rysunek 21: Połączenie z instalacją obiegu dolnego źródła .

Położenie przeponowego naczynia wzbiorczego, manometru i zaworu bezpieczeństwa (1,5 bar) przy obie- gu dolnego źródła pod ciśnieniem, kiedy moduł zewnętrzny jest poło- żony wyżej, niż pompa ciepła.

Zawór bezpieczeństwa

Manometr Zawór do napełniania

instalacji c.o.

CW = ciepła woda użytkowa ZW = zimna woda Rura wzbiorcza Zamienne wyjście do obiegu dolnego źródła

CW Naczynie

wzbiorcze

Do kanalizacji Wyjście c.o.

Powrót z c.o.

Zawór bezpieczeństwa, 9 bar zimna woda

ZW Rura wzbiorcza Zawór odcinający

z filtrem siatkowym

Zamienne wyjście do obiegu dolnego źródła Węże elastyczne

Zawór bezpieczeństwa, 1,5 bar

Położenie zbiornika wyrównaw- czego obiegu dolnego źródła, kiedy moduł zewnętrzny jest położony na tym samym pozio- mie, co pompa ciepła, lub niżej.

UWAGA! Poziom płynu w zbior- niku musi znajdować się powyżej najwyższego punktu modułu zewnętrznego.

Zespół napełniania i odpowietrzania obie- gu dolnego źródła z filtrem siatkowym Zawór odcinający

Filtr siatkowy

Wejście obiegu dolnego źródła

Wyjście obiegu dolnego źródła

(23)

4 .5 DHP-AL

Ilustracja przedstawia podłączenia czynnika obiegu dolnego źródła.

Rysunek 22: Połączenie z instalacjami pompy DHP-AL . 1

2 3

4 6 5

87 9 10

11 12 13 14 Czujnik temperatury

zasilania, moduł zewnętrzny Zawór odpowietrzający

Zawór odpowie- trzający

Zawór odpowietrza- jący przy zasobniku c.w.u. ze stali nie- rdzewnej

Przepływ czynnika obiegu dolnego źródła podczas odszraniania

Zawór mieszający

Zawór odcinający

Zespół napełniania i odpowietrzania Zawór bezpieczeństwa,

1,5 bar

Zawór bezpieczeństwa

Zawór bezpieczeństwa, 9 bar Zawór bezpie- czeństwa, 1,5 bar Zespół napełniania

i odpowietrzania

Położenie naczynia wzbiorczego, kiedy moduł zewnętrzny znajduje się na tym samym poziomie, co pompa ciepła.

Położenie naczynia wzbiorczego, kiedy moduł zewnętrzny znajduje się powy- żej pompy ciepła.

(24)

5 Sterownik pompy ciepła

Sterownik pompy ciepła służy do automatycznego obliczania zintegrowanego zapotrzebowania na ciepło w budynku, gdzie zainstalowano pompę ciepła, włączania pompy ciepła, zoptymalizo- wanego przygotowania ciepła i przesyłania go do właściwych odbiorników. Istnieje wiele różnych parametrów, które wykorzystywane są podczas obliczania zapotrzebowania na ciepło. W sterow- niku możliwe jest ustawianie i zmiana pewnych wielkości, zgodnie z wymaganiami użytkownika i charakterystyką budynku.

Na panelu sterownika znajduje się wyświetlacz, symbole do nawigacji i wskaźnik świetlny.

Sterownik posiada proste menu, dostêpne w jêzyku polskim.

Rysunek 23: Wyświetlacz, symbole nawigacyjne do nawigacji i wskaźnik świetlny panelu sterownika pompy ciepła . Sterownik pompy obsługiwany jest przez prosty system menu, którego pozycje są wyœwietlane na ekranie wyœwietlacza panelu. Do poruszania się po menu oraz wyświetlenia lub zmiany wartości zadanych służą cztery symbole do nawigacji:

• Znak plus służy do przewijania w górę lub zwiększania wartości

• Znak minus służy do przewijania w dół lub zmniejszania wartości

• Strzałka w prawo służy do wyboru wartości lub menu

• Strzałka w lewo służy do anulowania wyboru lub opuszczania menu Wyświetlacz zawsze pokazuje wartość zadaną POKÓJ i stan pompy ciepła.

Menu, USTAWIENIA, otwiera się, naciskając lewy lub prawy przycisk. Można z niego przejœæ do dowolnego z czterech podmenu: TRYB PRACY; KRZYWA GRZEW; TEMPERATURA i CZAS PRACY.

Przykładowe symbole z wyświetlacza. Pewne symbole nie mogą być wyświetlane równocześnie.

POKÓJ

(20°C)20°C

BRAK ZAP CO TRYB PRACY AUTO VL

(25)

5 .1 Wyświetlacz

Wyświetlacz sterownika pompy ciepła podaje informacje o pracy, stanie i ewentualnych alarmach pompy ciepła w formie tekstu. Stan, zobrazowany przez symbole, jest także widoczny w dolnej części, gdzie wyświetlony jest aktywny proces pompy ciepła.

Tryb pracy

Komunikaty pojawiają się z symbolami, informując o stanie pracy pompy ciepła.

Tryb pracy Znaczenie

WYŁ Instalacja jest całkowicie wyłączona.

Jeśli ten tryb pracy będzie wybierany zimą przez dłuższy okres czasu, należy opróżniać instalację c .o . z wody, aby zapobiec uszkodzeniom spowodowanym jej zamarznięciem .

AUTO Praca automatyczna pompy ciepła i podgrzewacza pomocniczego. Jeśli podgrzewacz pomocniczy jest nieużywany, można wybrać tylko POMP CIEPŁ lub WYŁ jako tryb pracy.

POMP CIEPŁ Sterownik pompy ciepła zezwala tylko na pracę pompy ciepła (sprężarki).

UWAGA! Brak przegrzewu dezynfekcyjnego zasobnika c.w.u.

PODGRZ POMOCN Sterownik pompy ciepła zezwala tylko na pracę podgrzewacza pomocni- czego.

CWU Sterownik dopuszcza przygotowywanie ciepła na potrzeby c.w.u. przez pompę ciepła i podgrzewacz pomocniczy podczas przegrzewu dezynfek- cyjnego (funkcja przeciw legionelli). Ciepło nie trafia do instalacji c.o.

Symbole

Wyświetla stan pracy pompy ciepła za pomocą symboli.

Symbol Znaczenie

SPRĘŻARKA Wskazuje, że sprężarka jest włączona. Litera F obok symbolu oznacza, że zainstalowano czujnik przepływu.

BŁYSKAWICA Wskazuje, że podgrzewacz pomocniczy jest włączony. Cyfra oznacza stopień pracy podgrzewacza pomocniczego.

BUDYNEK Wskazuje, że zawór 3-drogowy jest w pozycji przepływu wody grzew- czej na potrzeby c.o.

ZAWÓR

CZERPALNY Wskazuje, że zawór 3-drogowy jest w pozycji przepływu wody grzew- czej na potrzeby c.o.

VL SYSTEM Wskazanie pracy w jednym z typów instalacji VL / D / VL+F / D+F (+F oznacza, że zainstalowano czujnik przepływu)

ZEGAR Wskazuje obniżenie temperatury POKÓJ za pomocą np. sterownika czasowego.

ZBIORNIK Wskazuje stan naładowania zasobnika c.w.u. Podczas ładowania woda w zasobniku jest podgrzewana, co rozpoczyna się przy ustawionej tem- peraturze początkowej. Symbol błyskawicy obok tego symbolu oznacza przegrzew dezynfekcyjny (funkcja przeciw legionelli).

PROSTOKĄT Wskazuje, że zadziałał presostat roboczy wysokiego ciśnienia, lub tempe- ratura gorącego gazu za sprężarką osiągnęła wartość maksymalną.

(26)

Komunikaty

Komunikaty pojawiają się z symbolami, informując o stanie pracy pompy ciepła.

Komunikat Znaczenie

POKÓJ --°C Pokazuje wartość zadaną POKÓJ. Ustawienie fabryczne: 20°C.

Jeśli zainstalowano dodatkowy termostat pokojowy, najpierw pokazuje temperaturę bieżącą pomieszczenia, a następnie temperaturę żądaną w nawiasach.

BŁĄD FAZY Komunikat wskazujący nieprawidłową kolejność faz zasilania sprężarki.

Wyświetlany tylko przez pierwsze 10 minut.

WYSOKI POWRÓT Wskazuje, że zbyt wysoka temperatura powrotu czynnika grzewczego blo- kuje pracę sprężarki.

START Wskazuje, że jest zapotrzebowanie na ogrzewanie bez opóźnienia urucho- mienia.

EVU STOP Wskazuje uruchomienie zdalnego sterowania pracą pompy ciepła. Oznacza, że sprężarka pompy ciepła, pompa obiegowa i podgrzewacz pomocniczy są wyłączone.

BRAK ZAP CO Wskazuje, że nie ma zapotrzebowania na przygotowanie ciepła na potrzeby c.o.

BŁĄD WYS CIŚN Komunikat wskazujący, że zadziałał presostat na przewodzie tłocznym za sprężarką.

BŁĄD NIS CIŚN Komunikat wskazujący, że zadziałał presostat na przewodzie ssawnym sprę- żarki.

BŁĄD SPRĘŻARKI Komunikat wskazujący, że zadziałało zabezpieczenie silnika.

BŁĄD DOLN

ŹRÓDŁA Wyświetlany, jeśli zainstalowano czujnik przepływu. Wskazuje zbyt niski przepływ w obiegu dolnego źródła.

CZUJNIK Komunikat wskazujący uszkodzenie czujnika.

Symbole typowe dla pompy ciepła DHP-C

Wyświetla stan pracy pompy ciepła za pomocą symboli.

Symbol Znaczenie

CHŁODZENIE PASYW

Wskazuje chłodzenie. AKTYW wskazuje chłodzenie aktywne.

Symbole typowe dla pomp ciepła DHP-A, -AL

Wyświetla stan pracy pompy ciepła za pomocą symboli.

Symbol Znaczenie

ODSZRANIANIE Wyświetlany, kiedy działa odszranianie.

WENTYLATOR Wyświetlany, kiedy jest aktywny wentylator. L=niska prędkość i H=wysoka prędkość.

(27)

Komunikat Znaczenie

START POM CIEP Wskazuje, że sprężarka uruchomi się w ciągu 30 sekund. Pompa czynnika obiegu dolnego źródła uruchomiła się.

POMP CIEP +

PODGRZ POM Wskazuje, że produkcja ciepła jest załączona z udziałem sprężarki i pod- grzewacza pomocniczego.

START --MIN Wskazuje, że istnieje zapotrzebowanie na ciepło na potrzeby c.o. i pompa ciepła uruchomi się po podanej liczbie minut.

PODGRZ

POMOCN Wskazuje, że jest zapotrzebowanie na pracę podgrzewacza pomocniczego.

Opisy dotyczące pomp ciepła DHP-A, -AL

Komunikaty pojawiają się z symbolami, informując o stanie pracy pompy ciepła.

Komunikat Znaczenie

ODSZRANIANIE Wskazuje temperaturę odszraniania.

(28)

5 .2 Menu

5 .2 .1 Menu główne USTAWIENIA

Menu główne sterownika pompy ciepła, USTAWIENIA, otwiera się, naciskając raz prawy lub lewy przycisk.

Rysunek 24: Menu główne USTAWIENIA dla DHP-H, DHP-C i DHP-L oraz podmenu .

Rysunek 25: Menu USTAWIENIA dla pomp ciepła DHP-A i DHP-AL oraz podmenu .

Wybrać żądane podmenu za pomocą przycisków góra / dół i otworzyć menu, naciskając prawy przycisk. Aby powrócić do początku menu głównego, należy raz nacisnąć lewy przycisk.

Podmenu Powrót

Kursor

DHP-H, DHP-C, DHP-L

TRYB PRACY KRZYWA GRZEW TEMPERATURA CZAS PRACY USTAWIENIA

Podmenu Powrót

Kursor

DHP-A, DHP-AL

TRYB PRACY KRZYWA GRZEW TEMPERATURA CZAS PRACY ODSZRANIANIE USTAWIENIA

Strzałka wskazuje, że można przejść do kolejnych podmenu

(29)

5 .2 .2 Podmenu TRYB PRACY

W menu TRYB PRACY można ustawić tryb pracy pompy ciepła.

Przy zmianie trybu pracy, należy potwierdzić swój wybór, naciskając raz prawy przycisk. Gwiazdka przesuwa się na żądany tryb pracy.

Więcej informacji podano w rozdziale „7.1 Wybór trybu pracy”.

Tekst menu Opis Regulacja:

WYŁ Instalacja jest całkowicie wyłączona.

Wszystkie aktywne alarmy zostają skaso- wane.

Jeśli ten tryb pracy będzie wybie- rany zimą przez dłuższy okres czasu, należy opróżniać instalację c .o . z wody, aby zapobiec uszko- dzeniom spowodowanym jej zamarznięciem .

Użytkownik, w razie potrzeby.

AUTO Praca automatyczna pompy ciepła i pod- grzewacza pomocniczego. Jeśli podgrze- wacz pomocniczy jest nieużywany, można wybrać tylko POMP CIEPŁ lub WYŁ jako tryb pracy.

Użytkownik, w razie potrzeby.

POMP CIEPŁ Sterownik pompy ciepła zezwala tylko na pracę pompy ciepła (sprężarki). UWAGA!

Brak przegrzewu dezynfekcyjnego zasob- nika c.w.u.

Użytkownik, w razie potrzeby.

PODGRZ POMOCN Sterownik pompy ciepła zezwala tylko na

pracę podgrzewacza pomocniczego. Użytkownik, w razie potrzeby.

CWU Sterownik dopuszcza przygotowywanie cie- pła na potrzeby c.w.u. przez pompę ciepła i podgrzewacz pomocniczy podczas prze- grzewu dezynfekcyjnego (funkcja przeciw legionelli). Ciepło nie trafia do instalacji c.o.

Użytkownik, w razie potrzeby.

AUTO *

POMP CIEPŁ PODGRZ POMOCN CWU

TRYB PRACY

(30)

5 .2 .3 Podmenu KRZYWA GRZEW

W menu KRZYWA GRZEW ustawia się parametry temperatury, które wpływają na temperaturę w budynku. Więcej informacji podano w rozdziale „2 Podstawowe informacje o pompie ciepła”.

Tekst menu Opis Regulacja:

KRZYWA Wartość ta wskazuje temperaturę zasilania instalacji grzewczej przy temperaturze powietrza zewnętrznego 0°C.

Użytkownik, w razie potrzeby.

MIN Ustawienie najniższej dopuszczalnej tempe- ratury zasilania.

Użytkownik, w razie potrzeby.

MAX Ustawienie najwyższej dopuszczalnej tem-

peratury zasilania. Użytkownik, w razie

potrzeby.

KRZYWA 5 Ustawienie krzywej grzewczej dla tempera-

tury powietrza na zewnątrz +5°C. Użytkownik, w razie potrzeby.

KRZYWA 0 Ustawienie krzywej grzewczej dla tempera-

tury powietrza zewnętrznego 0°C. Użytkownik, w razie potrzeby.

KRZYWA -5 Ustawienie krzywej grzewczej dla tempera-

tury powietrza zewnętrznego -5°C. Użytkownik, w razie potrzeby.

KONIEC OGRZEW Ta funkcja przerywa przygotowywanie ciepła, kiedy temperatura na zewnątrz jest równa lub przekracza wartość zadaną KONIEC OGRZEW.

Użytkownik, w razie potrzeby.

OBNIŻENIE Temperaturę można obniżyć za pomocą zewnętrznego programatora. Sterownik obniża temperaturę pomieszczenia za pomocą wartości zadanej.

Użytkownik, w razie potrzeby.

WSPÓŁCZ POKÓJ (Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano termostat pokojowy.)

Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano dodatkowy termostat pokojowy.

Określa, jak duży jest wpływ temperatury pomieszczenia przy obliczeniu temperatury zasilania. W przypadku ogrzewania podło- gowego, zalecane jest ustawienie między 1-3, a przy c.o. między 2-4.

Ustawienie fabryczne: 2 (zakres: 0 - 4)

(0 = brak wpływu, 4 = duży wypływ)

BASEN

(Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano moduł sterowania)

Temperatura w basenie jest regulowana przez oddzielny czujnik, niezależnie od instalacji grzewczej i c.w.u.

Użytkownik, w razie potrzeby.

HISTEREZA BASEN (Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano moduł sterowania)

Zakres temperatur między rozpoczęciem

i zakończeniem podgrzewania basenu. Autoryzowany instalator.

Regulacja indywidualna dla każdej instalacji.

KRZYWA MINMAX KRZYWA 5 KRZYWA 0 KRZYWA -5 KONIEC OGRZEW

40°C 22°C 70°C 0°C 0°C 0°C 17°C KRZYWA GRZEW

(31)

5 .2 .4 Podmenu KRZYWA GRZEW 2

Menu jest aktywne tylko, jeśli zainstalowano moduł stero- wania obiegiem z zaworem 3-drogowym i jest wyświetlane, jeśli podłączono i uruchomiono czujniki temperatury dla tego obiegu. Służy do zmiany ustawieñ krzywej grzewczej 2.

Tekst menu Opis Regulacja:

KRZYWA 2 Obliczona temperatura dla obiegu z zawo- rem 3-drogowym przy temperaturze na zewnątrz 0°C. Wyświetlany jest wykres, który podaje również wartości MIN i MAX.

Użytkownik, w razie potrzeby.

MIN Minimalna dopuszczalna temperatura dla obiegu z zaworem 3-drogowym, jeśli tem- peratura wyłączenia ogrzewania nie została osiągnięta.

Autoryzowany instalator.

Regulacja indywidualna dla każdej instalacji.

MAX Maksymalna dopuszczalna temperatura

zaworu 3-drogowego. Autoryzowany instalator.

Regulacja indywidualna dla każdej instalacji.

5 .2 .5 Podmenu TEMPERATURA

Podmenu TEMPERATURA pokazuje historię różnych tempe- ratur osiąganych przez instalację. Wszystkie temperatury są zapisywane przez ostatnie 100 minut (ustawienie fabryczne), aby można je było również wyświetlić w formie wykresów.

Tekst menu Opis Regulacja:

TEMP ZEW Pokazuje bieżącą temperaturę powietrza zewnętrznego.

POKÓJ Jeśli wartość POKÓJ wynosi 20°C, krzywa grzewcza nie jest zmieniana. Jeśli wartość POKÓJ jest wyższa lub niższa, oznacza to, że krzywa grzewcza zostaje przesunięta w górę lub w dół, w celu zmiany temperatury w budynku.

Użytkownik, w razie potrzeby.

TEMP ZASIL Pokazuje bieżącą temperaturę zasilania.

(Wartość obliczona według krzywej grzew- czej znajduje się w nawiasach.)

Więcej informacji można znaleźć w rozdziale

„3 Podstawowe ustawienia i parametry”.

(W trybie pracy PODGRZ POMOCN, tempe- ratura wyłączenia przygotowywania ciepła na potrzeby c.w.u. jest podawana w nawia- sach, zwiększona o 5°.)

Brak regulacji

(Temperaturę wymaganą do utrzymania temperatu- ry pomieszczenia oblicza sterownik pompy ciepła).

TEMP ZEW POKÓJ TEMP ZASIL TEMP POWRÓT CWUINTEGRAL WYJ DOL ŹRÓD

0°C 20°C 38(40)°C 34(48)°C 52°C -660-7°C TEMPERATURA

KRZYWA 2 MINMAX

40°C 10°C 55°C KRZYWA GRZEW 2

(32)

Tekst menu Opis Regulacja:

TEMP POWRÓT Pokazuje bieżącą temperaturę powrotu.

(Maksymalna dopuszczalna temperatura znajduje się w nawiasach.)

Autoryzowany instalator.

Regulacja indywidualna dla każdej instalacji.

CWU Pokazuje bieżącą temperaturę c.w.u. Brak regulacji INTEGRAL Regulacja przygotowania ciepła na pod-

stawie zintegrowanego zapotrzebowania, obliczanego automatycznie podczas pracy instalacji. Wartość zintegrowana przedsta- wia rzeczywiste zapotrzebowanie na ciepło instalacji grzewczej.

Więcej informacji można znaleźć w rozdziale

„3 Podstawowe ustawienia i parametry”.

Brak regulacji

WYJ DOL ŹRÓD Temperatura czynnika obiegu dolnego źró-

dła na wyjściu z pompy ciepła. Brak regulacji WEJ DOL ZRÓD Temperatura czynnika obiegu dolnego źró-

dła na wejściu do pompy ciepła.

Brak regulacji BASEN

(Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano moduł sterowania)

Pokazuje bieżącą temperaturę basenu.

Temperatura zadana basenu znajduje się w nawiasach.

Brak regulacji

ZAWÓR 3-DROG (Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano moduł sterowania)

Pokazuje bieżącą temperaturę zasilania.

Obliczona temperatura zasilania do zaworu 3-drogowego znajduje się w nawiasach.

Brak regulacji

CHŁODZENIE (Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano moduł sterowania)

Pokazuje bieżącą temperaturę zasilania.

Wartość zadana znajduje się w nawiasach. Brak regulacji

PRĄD

(Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano moduł sterowania)

Wyświetla bieżący pobór prądu. Wartość zadana dla MAX PRĄD znajduje się w nawiasach.

Brak regulacji

(33)

5 .2 .6 Podmenu CZAS PRACY, DHP-H, DHP-L, DHP-C

W menu CZAS PRACY można wyświetlić czas pracy pompy ciepła. Czasów pracy nie można wyzerować. Sterownik pompy ciepła oblicza czas pracy w minutach, lecz wyświetla tylko pełne godziny.

Tekst menu Opis Regulacja:

POMP CIEPŁ Łączny czas pracy pompy ciepła od monta- żu. Liczba godzin pracy obejmuje czas przy- gotowania wody grzewczej na potrzeby c.o.

i c.w.u.

Brak regulacji

PODGRZ POMOCN1 Łączny czas pracy podgrzewacza pomocni- czego (3 kW) od montażu.

Brak regulacji

PODGRZ POMOCN2 Łączny czas pracy podgrzewacza pomocni-

czego (6 kW) od montażu. Brak regulacji CWU Część czasu zawartego w wartości POMP

CIEPŁ. Liczba godzin przygotowania ciepła na potrzeby c.w.u.

Brak regulacji

CHŁODZENIE (Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano moduł sterowania)

Czas pracy, chłodzenie pasywne. Brak regulacji

CHŁODZENIE AKTYW (Wyświetlany tylko, jeśli zainstalowano moduł sterowania)

Czas pracy, chłodzenie aktywne. Brak regulacji

Podgrzewacz pomocniczy stanowią dwie grzałki elektryczne PODGRZ POMOCN1 i PODGRZ POMOCN2, które umożliwiają 3 stopnie pracy. W przypadku pomp ciepła zasilanych prądem trójfa- zowym 400 V są to następujące moce:

• Stopień 1 PODGRZ POMOCN1 = 3 kW

• Stopień 2 PODGRZ POMOCN2 = 6 kW

• Stopień 3 PODGRZ POMOCN1 + PODGRZ POMOCN2 = 9 kW

W przypadku pomp ciepła zasilanych prądem jednofazowym 230 V są to następujące moce:

• Stopień 1 PODGRZ POMOCN1 = 1,5 kW

• Stopień 2 PODGRZ POMOCN2 = 3 kW

• Stopień 3 PODGRZ POMOCN1 + PODGRZ POMOCN2 = 4,5 kW

POMP CIEPŁ PODGRZ POMOCN1 PODGRZ POMOCN2 CWU

0 godz.

0 godz.

0 godz.

0 godz.

CZAS PRACY

(34)

5 .2 .7 Podmenu CZAS PRACY, DHP-A, -AL

To menu jest typowe dla pomp ciepła DHP-A i DHP-AL.

W menu CZAS PRACY można wyświetlić czas pracy pompy ciepła. Czasów pracy nie można wyzerować. Sterownik pompy ciepła oblicza czas pracy w minutach, lecz wyświetla tylko pełne godziny.

Tekst menu Opis Regulacja:

POMP CIEPŁ Łączny czas pracy pompy ciepła od monta- żu. Liczba godzin pracy obejmuje czas przy- gotowania wody grzewczej na potrzeby c.o.

i c.w.u.

Brak regulacji

PODGRZ POMOCN1 Łączny czas pracy podgrzewacza pomocni-

czego (3 kW) od montażu. Brak regulacji PODGRZ POMOCN2 Łączny czas pracy podgrzewacza pomocni-

czego (6 kW) od montażu.

Brak regulacji

PODGRZ POMOCN3 Łączny czas pracy podgrzewacza pomocni-

czego (6 kW) od montażu. Brak regulacji CWU Część czasu zawartego w wartości POMP

CIEPŁ. Liczba godzin przygotowania ciepła na potrzeby c.w.u.

Brak regulacji

Podgrzewaczami pomocniczymi są trzy grzałki elektryczne PODGRZ POMOCN1 (3 kW), PODGRZ POMOCN2 (6 kW) i PODGRZ POMOCN3 (6 kW), które umożliwiają uzyskanie 5 stopni pracy:

W przypadku pomp ciepła zasilanych prądem trójfazowym 400 V są to następujące moce:

• Stopień 1 PODGRZ POMOCN1 = 3 kW

• Stopień 2 PODGRZ POMOCN2 = 6 kW

• Stopień 3 PODGRZ POMOCN1 + PODGRZ POMOCN2 = 9 kW

• Stopień 4 PODGRZ POMOCN2 + PODGRZ POMOCN3 = 12 kW

• Stopień 5 = PODGRZ POMOCN1 + PODGRZ POMOCN2 + PODGRZ POMOCN3 = 15 kW W przypadku pomp ciepła zasilanych prądem jednofazowym 230 V, podgrzewacz pracuje na następujących stopniach:

• Stopień 1 PODGRZ POMOCN1 = 1,5 kW

• Stopień 2 PODGRZ POMOCN2 = 3 kW

• Stopień 3 PODGRZ POMOCN1 + PODGRZ POMOCN2 = 4,5 kW

POMP CIEPŁ PODGRZ POMOCN1 PODGRZ POMOCN2 PODGRZ POMOCN3 CWU

0 godz.

0 godz.

0 godz.

0 godz.

0 godz.

CZAS PRACY

(35)

5 .2 .8 Podmenu ODSZRANIANIE, DHP-A, -AL

To menu jest typowe dla pomp ciepła DHP-A i DHP-AL.

W menu ODSZRANIANIE można przeglądać informacje o odszranianiu modułu zewnętrznego i wykonywać ustawie- nia.

Tekst menu Opis Regulacja:

ODSZRANIANIE Łączna liczba odszronień wykonanych od

montażu, tj. bez resetowania. Brak regulacji MIĘDZ. 2 ODSZR Czas pracy sprężarki między 2 ostatnimi

odszronieniami w minutach. Brak regulacji CZAS OD ODSZR Czas pracy sprężarki od ostatniego odszra-

niania w minutach. Wyzerować po zakoń- czeniu odszraniania.

Brak regulacji

ZMIANA PRĘD WENT Temperatura powietrza zewnętrznego, przy której następuje wyłączenie wysokiej i załą- czenie niskiej prędkości wentylatora.

Użytkownik, w razie potrzeby.

KRZYWA ODSZR Zmiana nachylenia krzywej odszraniania, używając prawego przycisku lub + lub -.

(Zmiana temperatury uruchomienia odszra- niania).

Użytkownik, w razie potrzeby.

ODSZR RĘCZNE Za pomocą prawego przycisku i przycisku + można ręcznie uruchomić odszranianie.

Podczas odszraniania, podgrzany czynnik obiegu dolnego źródła (+20°C) przepływa przez 10 minut do modułu zewnętrznego.

Użytkownik, w razie potrzeby.

ODSZRANIANIE MIĘDZ. 2 ODSZR CZAS OD ODSZR ZMIANA PRĘD WENT KRZYWA ODSZR ODSZR RĘCZNE

0S0M 120M°C 0 ODSZRANIANIE

(36)

6 Regulacja instalacji grzewczej

Instalacja grzewcza powinna być zrównoważona hydraulicznie i zasilana wodą grzewczą o właści- wej temperaturze, zapewniając stabilną i komfortową temperaturę we wszystkich pomieszczeniach w budynku. Regulację można przeprowadzić zgodnie z poniższym przykładem.

Aby uzyskać największą możliwą wydajność, regulację instalacji grzewczej należy wykonać zimą.

Regulację należy prowadzić przez kilka dni, ponieważ z powodu bezwładności instalacji grzewczej, zmiana temperatury pomieszczeń przebiega powoli.

1 Wybrać jedno pomieszczenie w budynku jako referencyjne dla temperatury w budynku, gdzie wymagana jest najwyższa temperatura, 20-21°C.

2 Umieścić w tym pomieszczeniu termometr.

3 Wykonać maksymalnie nastawy temperatury w termostatach wszystkich grzejników instalacji grzewczej.

4 Zostawić wartość POKÓJ pompy ciepła ustawioną na 20°C. Więcej informacji podano w roz- dziale „7.2 Ustawianie wartości POKÓJ” w Instrukcji obsługi.

5 Zanotować temperaturę w pomieszczeniu referencyjnym w różnych porach w okresie 24 godzin.

6 Ustawić wartość POKÓJ tak, aby pomieszczenie referencyjne osiągnęło żądaną temperaturę 20-21°C. Należy pamiętać, że w czasie regulacji temperatura w pozostałych pomieszczeniach będzie różna, lecz zostanie wyregulowana w dalszej kolejności.

7 Jeśli wartość POKÓJ wymaga korekty o ponad 3°C, zamiast niej należy ustawić wartość KRZYWA. Więcej informacji podano w rozdziale „7.3 Ustawianie wartości KRZYWA” w Instrukcji obsługi.

8 Jeśli temperatura pomieszczenia różni się o kilka stopni pomimo regulacji, określona część krzywej grzewczej może wymagać skorygowania. Sprawdzić, przy jakiej temperaturze na zewnątrz występuje największa różnica i zmienić krzywą dla odpowiedniej wartości tem- peratury (KRZYWA 5, KRZYWA 0, KRZYWA -5). Więcej informacji podano w rozdziale „7.4 Modyfikacja określonego fragmentu krzywej grzewczej” w Instrukcji obsługi.

9 Kiedy w pomieszczeniu referencyjnym będzie stała temperatura 20-21°C przez 24 godziny, można wyregulować termostaty grzejników w innych pomieszczeniach, aby obniżyć w nich temperaturę do wymaganego poziomu.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Wówczas możesz cieszyć się obrazem.”, “Proszę, steruj wyświetlaczem iPoda.” - Jeżeli podłączasz urządzenie do telewizora przy pomocy gniazda COMPONENT VIDEO OUT lub HDMI

na wejściu dla urządzenia W 2365 Moc na wejściu dla trybu czuwania / Pes W 27 Maksymalna objętość gorącej wody użytkowej.

Część hydrauliczna zawiera : elektroniczną pompę obiegową, przepływomierz wody grzewczej, styczniki grzałek, zespół grzałek o mocy 3-9 kW, magnetyczny separator

Jeżeli wymagana temperatura zasilania uzyskana jest tylko poprzez pracę pompy ciepła, podgrzany czynnik kierowany jest do ruro- ciągu zasilającego, omijając źródło szczytowe..

20) To urządzenie jest zgodne z normą IEC 61000-3-12, która zapewnia, że moc zwarcia Ssc jest większa bądź równa wartości xx (patrz tabelka dla wartości S, M, L oraz XL) w

albo przeznaczony specjalnie do instalacji ciepłej wody Gdy pragniemy wyposażyć układ z pompą ciepła w wydajny zasobnik ciepłej wody, idealnym dopełnieniem są geoSTOR VDH 300/2..

Aby temu przeciwdziałać DHP-A posiada automatyczny system odszraniania, który włączany jest na pod- stawie temperatury powrotu z obiegu dolnego źródła.. Do odszraniania

Wejście z dolnego źródła Wskazuje bieżącą temperaturę powrotu do pompy ciepła z obiegu dolnego źródła.. Wyjście do dolnego źródła Wskazuje bieżącą temperaturę wyjścia