Pęsetka brązowa z cmentarzyska kultury oksywskiej w Wyczechowie, pow. kartuski

BULLETIN ARCHÉOLOGIQUE POLONAIS

WIADOMOŚCI

AR CHE OLO GICZ NE

PAŃSTWOWE MUZEUM ARCHEOLOGICZNE

w

Warszawie

WARSZAWA 2006 VARSOVIE

TOM (VOL.) LVIII

2006

r

WIADOMOSCI

ARCHEOLOGICZNE

Redaguj e _zespó? 1 Editorial staff:

mgr Jacek Andrzejowski (sekretarz redakcji 1 managing editor), dr Wojciech Brzezi?ski (redaktor naczelny 1 editor in chief),

prof. dr hab. Teresa _{D?browska (zast?pczyni} redaktora _naczelnego 1 _subeditor), mgr Gra?yna Orli?ska,

mgr Rados?aw Prochowicz, mgr Andrzej Jacek _Tomaszewski, doc. dr hab. Teresa _W?grzynowicz

T?umaczenia 1 Translations:

Anna _Kinecka, Marta _{Stasiak-Cyran, Andrzej} Jacek Tomaszewski

Jacek Andrzejowski

Sk?ad i ?amanie 1 _Layout:

]R]

Rycina na ok?adce: emaliowana _zapinka br?zowa

z _{Babiego Do?u-Borcza, pow. Kartuzy (rys.} L. _Kobyli?ska)

Cover picture: enamelled bronze disc brooch from Babi Dó?-Borcz, distr. _Kartuzy (drawn by L. _Kobyli?ska)

© Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} w _Warszawie, 2006

© _Autorzy, 2006

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne jest instytucj? kultury} finansowan? przez

Urz?d Marsza?kowski Województwa Mazowieckiego

Sprzeda? detaliczna _{publikacji Pa?stwowego} Muzeum _{Archeologicznego,} w _{tym egzemplarzy archiwalnych, prowadzona jest}

w salach _wystawowych muzeum, ul. D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa. P?atno?? _{gotówk?; wystawiamy} rachunki i _faktury. Ponadto nasze _ksi??ki i _czasopisma mo?na zamawia? w PMA, tel. +48 ₍₂₂₎ 831 3221-25/110 lub _pod adresem _internetowym

wydawnictwapma@pma.pl

Cennik _{wydawnictw, wykaz publikacji} i _{pe?en spis} zawarto?ci _czasopism PMA: _{http://www.pma@pma.pl/wydawnictwa}

Adres _redakcji 1 Editorial office: Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne}

ul. _D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa

,

WIADOMOSCI

ARCHEOLOGICZNE

Tom

_(VoI.)

LVIII

SPIS

TRE?CI

Contents

ROZPRAWY

El?bieta C i e_{p i} ele w s k a, Schy?kowopaleolityczne i mezolityczne materia?y krzemienne z bada? _{powierzchniowych}

w _{mi?dzyrzeczu Pilicy} i _Wis?y 3

Final Paleolithic and Mesolithic :flint materials from surface surveys between the Pilica and Vistula rivers

Barbara B a r_{g i}e _?, Kultura _strzy?owska w ?wietle znalezisk _grobowych

The Strzy?ów Culture in the light of burial finds

65

Jan S chu s te r, O pó?nych zapinkach kapturkowych (A 1141)

Late _spring-cover brooches _(A II ₄₁₎

101

MISCELLANEA

Anna D r z e w ic_{z, Niezdobiony naszyjnik br?zowy} z _{haczykowatym zapi?ciem} ze zbiorów _Pa?stwowego

Muzeum _{Archeologicznego} w Warszawie 121

Bronze _plain neck _ring with hooked terminal sfrom the collection of the State _{Archaeological} Museum in Warsaw

Anna St r o b in, P?setka br?zowa z _{cmentarzyska kultury oksywskiej} w _{Wyczechowie, pow.} kartuski

Bronze tweezers from Oksywie Culture cemetery at Wyczechowo, distr. _Kartuzy

127

Magdalena M ?c z _y

?

sk a, Agnieszka U rb a n i _{ak, Prowincj onalnorzymska zapinka} tarczowata z _cmentarzyska

kultury wielbarskiej w Babim _{Dole-Borczu, pow.} kartuski 145

Provincial Roman disc brooch from Wielbark Culture _cemetery at Babi Dó?

-Borcz, distr. _Kartuzy

Magdalena M ?c z _y

?

sk a, Uwagi o _{niektórych typach zapinek} II _grupy serii _wschodniej Oscara _Almgrena

On selected variants of Oscar _Almgren group II, eastem series, brooches

159

Jacek A ndr z_ej ow s _ki, ?ukasz _Maurycy S tan a s z _ek, Hanna Ma?k ow sk a- Pl i

s zk _{a, Mod?a, grób} 169

-pierwsza trepanacj a czaszki z okresu _{wp?ywów rzymskich} z ziem _polskich 185

Mod?a, grave 169

-first skull trepanation from the Roman Period at the territory of Poland

Aleksandra ? ó r a w sk a, Grób kultury wielbarskiej z _cmentarzyska z _{wczesnej epoki} ?elaza w _Tynwa?dzie

na _Pojezierzu I?awskim 201

AWielbark Culture grave from an _Early Iron _{Age cemetery} at _Tynwa?d in Ilawa Lake District

MATERIA?Y

Andrzej Jacek T o m as z e w s_{ki, Schy?kowopaleolityczne} i _{mezolityczne materia?y} krzemienne z _cmentarzyska

kultury grobów kloszowych w Wieliszewie 209

Final Paleolithic and Mesolithic :flint materials from a Cloche Grave Culture cemetery at Wieliszew

Teresa _{W ? g} r z_y n o wi c_{z, Cmentarzysko kultury grobów kloszowych} w _{Wieliszewie, pow. legionowski}

Cemetery of Cloche Grave Culture at Wieliszew, distr. _Legionowo

215

Rados?aw P r o c h o wi c_z, Osada z _m?odszego okresu _{przedrzymskiego} i okresu _rzymskiego w _Strzy?owie,

pow. hrubieszowski, w ?wietle bada? z lat 1935-1937 i 1939 265

Late Pre-Roman and Roman Period settelment from _Strzy?ów, distr. Hrubieszów. _Insights from _{investigation}

Andrzej Ma ci a?o w i c_{z, Cmentarzysko kultury przeworskiej} z _m?odszego okresu _{przedrzymskiego}

w _{Suchodole, pow.} sochaczewski 283

Przeworsk Culture _cemetery from Late Pre- Roman Period at Suchodó?, distr. Sochaczew

ODKRYCIA

Marek Z ale w s k _{i, Rogowy harpun} z rzeki _Wilgi

An antler _harpoon from the _Wilga river

371

Jerzy L ib e r _{a, Niecodzienny zabytek} z Polesia _Lubelskiego

An unusual artefact from Polesie Lubelskie

372

Jerzy L ib e r a, Barbara Ma tr a s z e_k, Znaleziska _{grobowe (?) kultury mierzanowickiej} na Mazowszu

Burial finds _(?) from the Mierzanowice Culture in Mazowsze

374

Tadeusz W i ?

n ie w s k i, Unikatowy zabytek spod Starachowic

A_uniqe find near Starachowice

375

Marek F lor e _k, Siekierka _br?zowa z _miej scowo?ci _{Senis?awice, pow.} kazimier ski

Bronze axe from Senis?awice, distr. Kazimierza Wielka

377

Miros?awa A ndr z _ej o w s k a, ?ukasz Maurycy St a n a s z e_{k, Groby} kloszowe na _{warszawskiej Sadybie}

Cloche graves from Sadyba in Warsaw

378

Rados?aw Pr o ch o w ic _{z, Szpila holszty?ska} ze stanowiska 4 w _{Tomaszach, pow. ostro??cki}

Holstein pin from Tomasze, distr. Ostro??ka, site 4

384

Zbigniew N o w ako w s k _i, Nowe znaleziska z _{Kamie?czyka, pow. wyszkowski}

New finds from _Kamie?czyk, distr. _Wyszków

388

Piotr ?u c z k i e w i c_{z, Perespa}

-kolejne cmentarzysko z okresu _rzymskiego ze _{wschodniej Lubelszczyzny?} 390

Perespa

-a_previously unknown Roman Period cemetery from the eastem Lublin Region?

Renata _{Madyda-Legutko, Judyta} Rodzi?ska-Nowak, Joanna _{Zagórska-Telega,} Prusiek,

pow. sanocki, stan. 25. Pierwsze _cmentarzysko ludno?ci _{kultury przeworskiej} w _{polskich Karpatach}

Prusiek, distr. Sanok, site 25. The first Przeworsk Culture _cemetery recorded in the Polish _Carpathians

394

Jacek An dr z _ej ow s_ki, ?ukasz _Maurycy St an a s z e_{k, Andrzej} Gr _zymkow s_ki, Nieznane _cmentarzyska

z okresu _{wp?ywów rzymskich} w

?mijewie

_Ko?cielnym i

_?mijewie

_Gajach, w _pow. m?awskim 401

New cemeteries from the Roman Period at _?mijewo Ko?cielne and _{?mijewo Gaje,} distr. M?awa

Aleksandra Rz e s z o ta r sk a -N

o w a k ie w ic_{z, Cezary} S o b c z a_k, A?urowa _zapinka ze wsi _Szczeberka,

pow. augustowski

-import czy na?ladownictwo? 407

Openwork brooch from Szczeberka, distr. _{Augustów: import} or imitation?

Marek F lor e _{k, Wczesno?redniowieczny pochówek szkieletowy} z Sandomierza

Early Medieval inhumation burial from Sandomierz

410

Wiadomo?ci _{Archeologiczne,} t. LVIIL 2006

ANNA STROBIN

P?SETKA

BR?ZOWA

Z CMENTARZYSKA KULTURY OKSYWSKIEJ

W

_WYCZECHOWIE,

POW. KARTUSKI

BRONZE TWEEZERS FROM OKSYWIE CULTURE CEMETERY AT _WYCZECHOWO, DISTR. KARTUZY

z

_ta?my

_br?zowej

_zgi?tej

w

_po?owie,

co nada?o

przyrz?-dowi

_spr??ysto?ci

i

_{elastyczno?ci}

_(por.

M. Gedl _1988,

s.

_2).

W

_jednym

ko?cu uformowano nieco _poszerzone na

zewn?trz uszko

_(por.

_ryc.

_2).

_Jego

_ozdobny

kszta?t

pod-kre?la?o

_profilowanie

oraz

_pojedyncze

linie _{ryte przy}

samych

kraw?dziach i _{trzy ryte} kreski

_po?rodku

ucha.

Poni?ej

znajdowa?

si? nit,

który

zamyka?

uszko i

wzmac-nia? mechanizm dzia?ania

_przyboru.

Ramiona _p?sety

rozszerza?y

si?

stopniowo

ku _do?owi, a ich ko?ce

zagi?-te

_zosta?y

do _{wewn?trz, tworz?c}

_dopasowane

do siebie

?apki.

Brzegi

ramion

_{szczypczyków}

_po obu stronach zdobione

_by?y

_wybijanymi

od _zewn?trz

_pojedynczymi

rz?dami

punktów.

Na

_wysoko?ci

oko?o Y3 od

_?apek

szczypczyków,

w

_?rodkowej

_cz??ci

_{rozszerzaj?cych}

_si?

ramion umieszczono zdobienie w

_postaci

_odciskanych

kó?ek z centralnie

_przebitymi

otworami.

_Szczypczyki

umieszczone

_zosta?y

na

_drucikowatym

_zaczepie

z

_br?zu,

wygi?tym

w kszta?cie

_zbli?onym

do

_odwróconej

_litery

Q. _Jego ko?ce ozdobnie dookolnie _naci?to, co w

rezul-tacie da?o efekt

_podwójnego

_{pere?kowania.}

_D?ugo??

szczypczyków

wynosi

5,5 cm

_(wraz

z _zawieszk? 7_,3

_cm),

szeroko?? uszka _{1 cm,} a szeroko??

_?apek

2 cm.

Stanowisko 9 w

_Wyczechowie

_po?o?one

_jest

na terenie

gminy

Somonino, w

_powiecie

_kartuskim, tu? _przy dro-dze

_prowadz?cej

od

_przysió?ku

_Tr?tkownica w kierunku

Borcza i

_Babiego

Do?u. Oddalone

_jest

ono oko?o 600 m

od

_nekropoli

z

_wczesnej

_epoki

?elaza i

_cmentarzyska

kultury

wielbarskiej

z kurhanami i

_kr?gami

_kamiennymi

w Babim Dole- _Borczu, stan. 2

_(M.

_M?czy?ska,

A. Dudek

2003

-tam starsza _literatura; A. Wi?niewska 2005 -tam starsza

_literatura)

oraz o oko?o 200 m od stanowiska 1 w

_Wyczechowie,

_gdzie

_znajduj?

_si?

_kurhany

_kultury

?u-?yckiej

datowane na IV

-V okresu

_epoki

_br?zu

_(Inf.Arch.

1981, s. _{94; 1982,} s.

_107).

Wroku 2004 w

_obrywie

_pia?nicy

_odkryto

_grób

popiel-nicowy

kultury

oksywskiej,

oznaczony

jako

obiekt

_21,

w niewielkim

_stopniu

_zniszczony

od _strony

_po?udniowej.

Pochówek z

_m?odszego

okresu

_{przedrzymskiego}

nakry-ty

by?

stel?

kamienn?, któr?

otacza?y

trzy

?redniej

wiel-ko?ci kamienie

_(Ryc.

_lA-C).

Jama

_grobowa

o

smolisto-czarnym

wype?nisku

mia?a

przypuszczalnie

kszta?t

owalny

i

_wymiary

1

_00(?)x90

cm. Po

_usuni?ciu

_kamieni,

na

_g??boko?ci

55 cm natrafiono na

_skupisko

_ceramiki,

b?d?ce

pozosta?o?ci?

silni e

_zniszczonej

_urny, oraz

przepa-lone ko?ci. _Wewn?trz

_popielnicy

_znajdowa?a

_si?

_zapinka

?elazna _typu I

_wed?ug

J.

_{Kostrzewskiego}

_(1919),

o nó?-ce

_zdobionej

_naci?ciami, a tak?e miniaturowe

_naczynie

dwusto?kowate oraz

_szczypczyki

_br?zowe

_(Ryc.

1:

_1-3).

Datowanie _tego

_zespo?u

_nale?y

_zamkn?? w ramach

m?odszego

odcinka

_fazy

_A2 lub nawet

_pocz?tków

_fazy

A3

(por.

R. Hachmann _1961, s. _{39, ryc. 12,} tabl. _2:17;

R.

_Wo??giewicz

1966, s. _{239; 1981a,} s. _136, tabl. _XX:16;

T.

_D?browska

2002, s. _{49, ryc.}

_13:16).

Z terenów

_zajmowanych

_przez osadnictwo

_kultury

oksywskiej

znanych

jest

jak

dot?d 60

_egzemplarzy

szczypczyków

(por.

katalog,

ryc.

3).

Przedmioty

te

wy-konywane

by?y

przede

wszystkim

z

?elaza,

_rzadziej

na-tomiast z

_br?zu.

Znaleziska z obszarów

_obecnych

kultur

oksywskiej

i

_przeworskiej

zestawi? _po raz

_pierwszy

l

Numerem l _{(wcze?niej: grób A) oznaczony} zosta? _{grób popielnicowy}

kultury wielbarskiej odkryty przypadkowo wroku 1999, w_{którym oprócz}

urny- bezuchego garnka typu IB _wed?ug R. _{Wo??giewicza (1993,}

s. ₁₂₎

-oraz _przepalonych ko?ci nie natrafiono na inne zabytki (M.

M?-czy?ska, A. Ur ba niak, w _druku).

Szczególnie

interesuj?cym

zabytkiemjest

?- -

-=----;rn?

?---?

A a D b D c D d (V e .& + _g -40 - _-:.-- -- -- -- -- .' .... ?:?.

?

F-§

- ---1 o 3cm B 1-3a o 3cm ----?====?----3b

,'\

2

\

-55 'I o -40 c o 1m 3a 3b

Ryc. 1. _Wy c z e cho w_{o, pow. Kartuzy,} obiekt 2. _{Plany (A, B), przekrój (C)} i_{wyposa?enie (1-3a.b)}

grobu. 1 -?elazo, 2 -glina, 3 -br?z; a -czarna ziemia, b -pomara?czowy piasek, c -brunatny piasek, d -?ó?ty piasek, e -kamienie, f -ceramika, g

-ko?ci. _Rys. A. _Strobin, fot. J. Strobin

Fig. 1. Wyczechowo, distr. _Kartuzy, feature 2. Plans _{(A, B),} cross-section _(C) and furniture _(1-3a.b)

of the grave. 1 -iron, 2 -clay, 3 -bronze; a -black soil, b -orange sand, c -brown sand, A d -yellow sand, e -stones, f -pottery, g

-bones. Drawn _by A. Strobin, photo J. Strobin

o J. Kostrzewski

_(1919,

s. _142-145, zest. _75,

_76),

_który

podzieli?

p?setki

na dwie _grupy. Pierwsza

_(I)

charakte-ryzuje

si? ramionami

_stopniowo

_{rozszerzaj?cymi}

_si? do

do?u, tak ?e

_?apki

_p?sety s?

zazwyczaj

dwu- anawet trzy-krotnie szersze od uszka. Obok krótkich i szerokich form

tego typu

wyst?puj?

cz?stsze od nich _{krótkie, w?skie}

egzemplarze

o

_d?ugo?ci

od 5 do 8 cm i szeroko?ci

_?apek

od _1,5 do 2 cm

_(J.

Kostrzewski _1919, zest.

_75),

a tak?e

pokrewne

im, d?u?sze

_(ponad

8

_cm)

_okazy

o nieco

szer-szych

(2-3

cm)

?apkach

(J.

Kostrzewski _1919, zest.

_76).

W

_grupie

II

_znalaz?y

_si?

nieliczne

_okazy

charakteryzuj?-ce _{si? w?skimi}

_(0,5-1

_cm),

krótkimi i

_{równobocznymi}

B

Ryc. 2. Schemat _budowy

p?setki: uszko (A),

ramiona _{(B), ?apki (C).}

Rys. wg: M. Pietrzak 1997

Fig. 2. Tweezers _{parts: loop (A),}

arms _{(B), pincers (C). Drawing}

ny w dzienniku bada?

_j

ako

_szczypczyki

_(E.

Bo-kinie c _2005, s. _37, tabL

_{LXIII/151:2).}

o 60 km

-

-W?ród

_?elaznych

_{szczypczyków}

najliczniej-sze s? p?sety grupy I,

czyli

te,

których

ramiona

stopniowo

rozszerzaj?

si? ku do?owi

_(Ryc.

_4,

_5).

Mo?na w?ród nich

_wyró?ni?,

co

_sugerowa?

_ju?

J. Kostrzewski

_(1919,

s.

_142-144),

_{trzy typy:}

lA

-krótkie i szerokie

_(Ryc.

4:

_1);

IB -krótkie,

ale _w?skie

_(Ryc.

_4:2-10),

o

_d?ugo?ci

_si?gaj?cej

8 cm i szeroko?ci

_?apek

oko?o 2-3 cm

_(por.

J.

Ko-strzewski _1919, zest.

_75);

IC

-d?ugie

i smuk?e

(Ryc.

5),

o

_d?ugo?ci

_ponad

8 cm i szeroko??

_?apek

równie? od 2 do 3 cm

_(por.

J. Kostrzewski _1919,

zest.

_76).

Rzadziej

spotykane

s? p?sety grupy II,

wyró?niaj?ce

si? w?skimi i krótkimi ramio-nami o szeroko?ci _0,5-1 cm i

_{równoleg?ych}

kraw?dziach, które

_dopiero

w cz??ci

_dolnej

rozszerzaj?

si?

trójk?tnie

(typ

IIA- _ryc.

_6:1-3)

lub

_prostok?tnie

_(typ

IIB

-ryc.

6:4).

Trzeci _typ

(lIC)

mog?

tworzy?

d?ugoramienne

p?sety typu

zarejestrowanego

przez J.

Kostrzewskiego

tylko

w

_jednym

_egzemplarzu

ze

?l?ska

_(1919,

s. _144,

przyp.

1),

których

nie odnotowano dot?d na

te-renach

_kultury

_oksywskiej.

o 60 km

B

-

-Do _typu lA mo?na

_zaliczy?

_egzemplarz

z

gro-bu B3 w

Grudzi?dzu-Rz?dzu'

oraz

_szczypczyki

z

_grobu

420 ze stan. 10 w Pruszczu Gda?skim

(Ryc.

4:

_1).

Ich

_d?ugo??

_wynosi

_odpowiednio

6

Ryc. 3. _P?setki ?elazne _(A) ibr?zowe (B) wkulturze _oksywskiej.

i 7 cm, a szeroko?? uszka

_(1,8-2

_cm)

_jest

dwukro-tnie

_mniejsza

od szeroko?ci

_?apek

_{(4 cm).}

Uszko

p?setki

pruszcza?skiej,

jedynego

okazu _{tego typu}

znanego z

_ilustracji,

_jest

s?abo

_wydzielone.

Podo-Numery odpowiadaj? numerom stanowisk zamieszczonych w_katalogu

Fig. 3. Iron _(A) and bronze _(B) tweezers in _Oksywie Culture.

Numbers refer to the _catalogue entries

ramionami,

dopiero

w

_dolnej

_partii

_{rozszerzaj?cymi}

_si?

trójk?tnie

lub

_{prostok?tnie.}

Do

_problemu

_p?setek

w

kul-turze

_oksywskiej

_po blisko dwudziestu latach

_powróci?

D. Bohnsack

_(1938,

s. _63-64, zest.

_40),

_uzupe?niaj?c

katalog

znalezisk o nowe

_materia?y,

m. in. z

Gdyni-Ok-sywia,

Pruszcz

_Gda?skiego,

stan. _{4, Gda?ska-Wrzeszcza,}

a tak?e Warszkowa. Podczas bada?

_powojennych

przed-mioty

takie

_odkryto

na

_{cmentarzyskach}

_kultury

oksyw-skiej

w _Rumi, Pruszczu _Gda?skim, stan. _{10, Podwiesku,}

a ostatnio równie? w

_{Wyczechowie",}

bny

do nich mo?e

_by?

_egzemplarz

z

_grobu

150 w

Warsz-kowie,

charakteryzuj?cy

si?,

wed?ug

opisu,

szerokim

kab??kiem.

Liczniej

odnotowywane

s?

p?setki

typu IB,

których

na terenie

_kultury

_oksywskiej

_{zarejestrowano}

17 sztuk:

Bystrzec,

grób

94

_(Ryc.

_4:2),

_Niemica,

_grób

45

_(Ryc.

4:3),

Nowe _Dobra,

_groby

11/1905

_(Ryc.

_4:4)

i 19/1905

(Ryc.

4:5)\

Podwiesk,

grób

124, Pruszcz _Gda?ski, stan. 4,

grób

62

_(Ryc.

_4:6),

Pruszcz _Gda?ski, stan.

_75,

znaL

lu?ne, Pruszcz _Gda?ski, stan. _10,

_grób

71A

_(Ryc.

_4:7),

Rumia,

grób

225, Rz?dz,

grób

G _3, Skowarcz,

groby

67

_(Ryc.

_4:8)

i 10

_(Ryc.

_4:9),

a tak?e dwa

_okazy

z _tego

Wi?kszo??

szczypczyków

z terenu

_kultury

_oksywskiej

to

_egzemplarze

odkute z

_ta?my

lub sztabki

_?elaznej

_(Ryc.

3A).

Dotychczas

zarejestrowano

47 sztuk

_p?setek

?ela-znych,

przy czym w

_niektórych

_wypadkach

okre?lenie surowca

_jest

_niepewne.

_Dotyczy to

_{szczypczyków}

z

gro-bu 94 w _Bystrzcu,

_wszystkich

_egzemplarzy

z

Gdyni--Oksywia

a tak?e

_p?setek

z

_cmentarzysk

w Runowie

i w Warszkowie.

_{Przypuszczalnie}

_wspomniane

_okazy

by?y

rzeczywi?cie

wykonane

z _?elaza, bowiem ani J.

Ko-strzewski

_(1919,

s.

_142-145),

ani D. Bohnsack

_(1938,

s.

63-64)

nie

_wymieniaj?

ich w?ród

_zdecydowanie

rzad-szych

okazów

_br?zowych.

_Kolejn?

_{?elazn?p?setk?}

mo?e

by?

?elazny

przedmiot

z

_grobu

151 z _Podwieska,

okre?lo-2

Z_tego stanowiska zbada? _{ratowniczych przeprowadzonych} wroku 2005

pochodz?jeszcze jedne, ?elazne szczypczyki.

3

Numeracj? grobów z_nekropoli w_{Grudzi?dzu-Rz?du podaj?} za R. Ha ch

-mannem _(1951).

4

Za mo?liwo?? _{zapoznania si?} i _{wykorzystania rysunków} z archiwum

C.-A. Moberga serdecznie dzi?kuj? Panu mgr. Jackowi Andrzejowskiemu

z_Pa?stwowego Muzeum _{Archeologicznego} w Warszawie.

5

Dzi?kuj? Panu dr. _Henrykowi Panerowi, dyrektorowi Muzeum

Archeo-logicznego w Gda?sku, za _{wyra?enie zgody} na _{zapoznanie si?} z

interesu-j?cymi mnie materia?ami. Gor?ce podzi?kowania kieruj? do mgr

Ma?-gorzaty Tuszy?skiej i mgr. Miros?awa Pietrzaka za _{udost?pnienie} i

mo-?liwo?? _{wykorzystania} w _{artykule niepublikowanych informacji} o

zespo-?ach zPruszcza _Gda?skiego, stan. 7, Ró?yn i _?ukczyna.

•

3 4b

2 4a

D-i

5 6 7 8 9

Ryc. 4. P?setki ?elazne typu lA _(l) iIB _(2-10)

Fig. 4. Iron tweezers _oftype lA _(1), and IB _(2-l0)

1

-Pruszc z Gda? ski 10, grób/grave 420,2

-Bys trz e_{c, grób/grave 94,3}

-N iemi c _{a, grób/grave 45,} 4a.b

-Nowe Dobra,

grób/grave 11/1905,5 - N

owe Dobra, grób/grave 19/1905,6 -Pruszcz Gda?ski 4, grób/grave 62, 7 -Pruszcz Gda?ski 10,

grób/grave 71A, 8

-Skowarcz, grób/grave 67,9

-Skowarcz, grób/grave 10, lO

-Warszkowo, grób/grave 203. Skala/scale ca?.

Wed?ug/After: D. Bohnsack 1938 (4b.9), W. _Heym 1961 (2), J. Kostrzewski 1919 (4a.8), W. La Baume 1934 (6), C.-A. Moberg, archiwum/files (5),

M. Pietrzak 1997 _(1.7), R. _Wo??giewicz 1965 _(3), 1966 _(lO)

I

li

\

'·0 3 2

i ?

, . ... _I I _l, ... . , . l. o .. ",.. ....-. 9 10 6 7 8

Ryc. 5. _P?setki ?elazne _typu IC.

Fig. 5. Iron tweezers of type IC.

1 - B ys trz _{ec, grób/grave 37,} 2 -Che?mno, grób/grave 1,3 - P odwi e_{sk, grób/grave 7,} 4 - P odwie sk, grób/grave 416,5 - P odwie s_k, grób/grave 417,6 - Rum ia, grób/grave 281,7 -Runowo, 8 -Grudzi ?dz-Rz?dz, grób/grave 151,9

-Skowarcz, znal. lu?ne,

10

-Wyczechowo, obiekt 4. Skalalscale ca?. _Wed?ug/A fter: S. _Anger 1890 _(8), D. Bohnsack 1938 _(9), E. Bokiniec 2005 _(3-5),

cmentarzyska

znalezione lu?no

_(d.

_zbiory

Westpreus-sisches Provinzial Museum w Gda?sku

_[dalej:

_WPM],

inw. 12540 i

_12597),

_Warszkowo,

_grób

203

_(Ryc.

_4:10),

?ukczyn,

grób

48, oraz

_{prawdopodobnie}

_Buczek,

_grób

40. _Zapewne

_?elazny,

_zdobiony

_egzemplarz

_{tego typu}

odkryto

w

_grobie

57 w

_{Gdyni-Oksywiu.}

Szeroko??

_?apek

by?a

najcz??ciej

dwukrotnie _wi?ksza od szeroko?ci uszka

(najcz??ciej

oko?o lub

_ponad

1

_cm)

i

_wynosi?a

_przewa?nie

2 lub

_ponad

2 cm. Uszko

_by?o

z

_regu?y

_wyra?nie

wyod-r?bnione i

_okr?g?e

w

_profilu.

, ,

2

?elaznych

szczypczyków

typu IC odnotowano 11

egzemplarzy:

Bystrzec,

grób

37

_(Ryc.

_5:1),

_Che?mno,

grób

1

_(Ryc.

_5:2)6,

_Podwiesk,

_groby

7

_(Ryc.

_5:3),

416

(Ryc.

5:4)

i 417

_(Ryc.

_5:5),

_Rumia,

_grób

281

_(Ryc.

_5:6),

Runowo

_(Ryc.

_5:7),

_Rz?dz,

_groby

137 i 151

_(Ryc.

_5:8),

Skowarcz, znaL lu?ne

_(WPM

12597

-ryc.

4:9)

i

praw-dopodobnie

Wyczechowo,

obiekt 4

_(Ryc.

_5:10).

_Kolejny,

zapewne

?elazny

okaz

pochodzi

z

_grobu

179 w

Gdyni--Oksywiu.

Cech?

wyró?niaj?c?

p?setki

tego typu

jest,

prócz

ich _smuk?o?ci,

_d?ugo??

_{przekraczaj?ca}

8 cm.

Szero-ko?? uszka

_mierzy

_zazwyczaj

od 1 do 2 _cm, a

_?apki

_s?

nieco _szersze, rzadko

_jednak

dwukrotnie _wi?ksze,

_jak

w

_wypadku

_typu IB7•

_{Zarejestrowane}

_okazy

_{tego typu}

maj?

uszka niestarannie ukszta?towane i s?abo

wyodr?-bnione, co

_?wiadczy

o _tym, ?e

_wykonywano

_je

_poprzez

zagi?cie

ta?my

?elaznej,

ale bez

_u?ycia

_{specjalistycznych}

narz?dzi, które

_pozwala?y

_uzyskiwa?

_regularne,

_okr?g?e

profile.

4 6

Ryc. 6. P?setki ?elazne typu IIA _(1-3), I1B ₍₄₎ i III _(5.6).

Fig. 6. Iron tweezers _oftype IIA _(1-3), IIB _(4), and III _(5.6).

l-Buczek, znal. lu?ne, 2

-Gda?sk- Wrzeszcz, grób/grave 21,

3- P

a r s_?c ko, grób/grave popielnicowy, 4 - P

a r s_?c ko, grób/grave

jamowy, 5-Podwiesk, grób/grave 33, 6-Podwiesk,

grób/grave 44. Skalalscale ca 'li.

Wed?ug/After: E. Bokiniec 2005 _(5.6), D. Bohnsack 1938 _(2),

H. J. _Eggers, P. F. _Stary 2001 (1.4), J. Kostrzewski 1919 (3)

odnotowano

_tylko

na kilku

_{egzemplarzach,}

_jednak

tak

niewielka liczba

_zdobionych

okazów _{po cz??ci}

_wynika?

mo?e ze

_{standardowych}

metod

_konserwacji

_przedmiotów

?elaznych.

Zdobienie w formie

_rytych

linii

_wykonywano

na uchu _b?d? ramionach

_{szczypczyków.}

_Przykraw?dne

ryte linie

_znajdowa?y

_si? na uszku

_p?setki

z

_grobu

10 ze

Skowarcza

_(Ryc.

_4:9),

a tak?e na

_unikatowym

okazie

z

_{grobujamowego}

z _Pars?cka

_(Ryc.

_6:4).

Zdobione

_by?y

tak?e _dwa,

_{przypuszczalnie}

_?elazne,

_egzemplarze

z

Gdy-ni-Oksywia,

groby

57 i 179.

_Zgodnie

ze _wzmiank?

D. Bohnsacka

_(1938,

s.

₆₄₎

_pierwszy

z nich mia? linie

ryte tu? _{przy kraw?dziach ramion,} za? uszko ozdobione

by?o

pó?kolistym,

?rodkowym

?eberkiem, a

_jego

_przej?cie

do ramion

_podkre?la?y

dwie _poprzeczne linie _ryte.

_Drugi

okaz mia? ornamentowane

_jedynie

_ramiona, w

_sposób

podobny

jak

poprzedni.

Do _grupy II zaliczono zaledwie kilka

_?elaznych

p?-setek. _Typ IIA

_reprezentuj?

_okazy

_wspomniane

_ju?

_przez J.

_{Kostrzewskiego}

_(1919,

s.

_143-144):

lu?no znalezione

szczypczyki

z Buczka

_(Ryc.

6:

₁₎

i

_p?setka

z

_grobu

popiel-nicowego

w _Pars?cku

_(Ryc.

_6:3).

Podobna do nich

mia-?a

_by?

zawieszona na

_?elaznym

kó?ku

_p?setka

z

Gda?ska--Oliwy,

zbli?on? form?

najprawdopodobniej

reprezentu-j?

tak?e

_okazy

z

_grobu

21 w Gda?sku-Wrzeszczu

_(Ryc.

6:2)

i z

_grobu

101 w Rumi. _W?skie ramiona o

równole-g?ych

kraw?dziach

mia?y

szeroko?? od _0,5 do 1 cm, szeroko??

_?apek

_wynosi?a

oko?o 3 cm, a

_d?ugo??

_p?setek

od 6

_(Pars?cko)

do

_ponad

8 cm

_(Buczek).

Brak _natomiast,

jak

do

_tej

_pory,

_dalszych

okazów

_{nawi?zuj?cych}

do

p?-setki

_znalezionej

w

_grobie

_jamowym

na

_cmentarzysku

w _Pars?cku

_(Ryc.

_6:4),

a

_zaliczonej

tu do _typu IIB.

_Najbardziej

efektowne i zró?nicowane zdobienie

widoczne

_jest

na

_?elaznej

_p?setce z

_Nowych

_Dóbr,

grób

11/1905

_(Ryc.

_4:4).

Delikatnie

_wyodr?bnione

uszko ozdobione zosta?o _{przy kraw?dzi}

_rytymi

_liniami,

Dodatkow?grup?

III mo?na

_wyró?ni?

dla szczypczy-ków tzw.

_{prostok?tnych,}

_których

_kraw?dzie

_przebiegaj?

wzgl?dem

siebie

_równolegle,

a

_których

_wyst?powanie

na obszarze

_kultury

_oksywskiej

_sugerowa?

_ju?

_wcze?niej

D. Bohnsack

_(1938,

s.

64)8.

_Formy takie odnotowano na

nekropoli

w Podwiesku

_(Ryc.

_6:5.6).

_Wyró?niaj?

_si? one

niewielkimi _rozmiarami, ich

_d?ugo??

_si?ga

_{6,2 cm,} a

sze-roko?? nie

_przekracza

l cm. Na

_{szczypczykach}

_{tego typu,}

pochodz?cych

z

_grobu

33 w _Podwiesku,

_znajdowa?

_si?

pier?cie?

blokuj?cy,

s?u??cy

do zwierania i otwierania ramion _p?sety.

6

Egzemplarz z Che?mna zosta? przez J. Ko s_{trzewskiego (1919)}

umieszczony w zestawieniu 75, czyli w?ród _{p?setek odpowiadaj?cych}

typowi IB, pomimo ?e _{jego d?ugo??} zdaniem W. _??g i (1938, s. ₁₂₎

przekracza 8cm.

7

Wyj?tkowo w?skie uszko (0,5 cm) ma _p?setka zobiektu 4w

Wyczecho-wie, ?apki s?za? _ponad cztery razy szersze, co nieco zbli?a ten _egzemplarz,

zachowany niestety fragmentarycznie, do _typu IIA.

8

P?setka z _grobu 16 w Buczku _{(Ryc. 7:1), opisana} i zilustrowana przez

J. Ko strzewsk ie_{go (1919,} s. 145 przyp. 2, ryc. 139), charakteryzuje

si? ramionami delikatnie rozszerzaj?cymi si? ku do?owi (por. M. Ged l

1988, s. _142, tabl. 7: _151), anie ramionami o _{równolegle przebiegaj?cych}

kraw?dziach, jak opisuje D. _{Bohnsack(1938,} s. _64).

Wkulturze

_oksywskiej

_p?setki

_wykonywane

z

?ela-za to

_przede

_wszystkim

_okazy

niezdobione. Ornament

a

_po?rodku

krótkimi

_pojedynczymi

i

_podwójnymi,

u?o-?onymi

w

_romby.

Na ramionach

_znajduje

_si? do?? du?e

wyci?cie

kszta?tu

_zbli?onego

do

_wyd?u?onego

_trójk?ta

o

zaokr?glonym

wierzcho?ku. Na

_{rozszerzaj?cych}

_si?

ra-mionach,

ju?

poni?ej

a?uru,

wybito

trzy kó?ka, z

_których

dwa

_znajdowa?y

_si? tu? _przy

_samych

_?apkach,

natomiast trzecie nad nimi i

_tylko

ono mia?o

_przebity

?rodek

_(por.

J. Kostrzewski _1919, s.

_144).

czone do

_jednego

_{typu ró?ni? si?}

_mi?dzy

_sob? cechami

indywidualnymi,

przede

wszystkim

zdobieniem. _Cz?sto

spotyka

si?

wyodr?bnione

uszka, poszerzone

prostok?t-nie na _zewn?trz. Takie nieznacznie

_wysuni?te

ucho mia?

egzemplarz

z

_Wyczechowa

_(Ryc.

1

_:3a.b),

a ucha

_mocniej

zaakcentowane

_p?setki

z Pruszcza

_Gda?skiego,

stan. _7,

grób

367 i stan. 10,

grób

243

_(Ryc.

_7:2),

_Ró?yn,

obiekt

34, Skowarcza,

grób

38

_(Ryc.

_7:3)

oraz z

?ukczyna,

znaL

lu?ne

_(Ryc.

_7:6).

_Wszystkie

one

_mia?y

uszka zdobione

pionowymi

liniami

_rytymi,

_{przy czym} uszko

egzempla-rza z

_Wyczechowa

_by?o

te?

_profilowane,

a na uszku

szczypczyków

z

?ukczyna

dwie _grupy

_potrójnych

_rytych

linii oddzielono od siebie

_prostok?tnym

_wyci?ciem.

Zdobione uszka odnotowano te? na

_{szczypczykach}

ze

Skowarcza:

_jedn?

_poziom?

i _odchodz?ce od

_niej

dwie

uko?ne linie _ryte na

_egzemplarzu

z

_zespo?u"

1913"

_(Ryc.

7:4),

oraz dwie _ryte linie _{przy kraw?dzi,} a

_pomi?dzy

nimi

trzy uko?ne

_krzy?e

na okazie z

_grobu

71

_(Ryc.

_7:5).

Na

p?setce z Buczka na uszku umieszczono _{??cznie cztery}

pionowe

linie _ryte, które od do?u

_podkre?lono

dwiema

poziomymi

kreskami

_(Ryc.

_7:1).

_Najpewniej

_podobne

zdobienie w

_postaci

linii

_rytych

_{przy kraw?dzi} i

_dalszych

trzech, ale

_{poprzecznych,}

_zamykaj?cych

_je

od _do?u,

wyst?pi?o

na uszku okazu z Che?mna

_(J.

Kostrzewski

1919, s.

_145).

Równie _cz?sto na

_p?setkach

_wykonanych

Rzadsze

_by?y

_szczypczyki

_wykonywane

z

_ta?my

br?-zowej,

których

zarejestrowano,

wraz z okazem z obiektu

2 w

_Wyczechowie,

13

_egzemplarzy

_(Ryc.

_3B).

_P?setki

br?zowe kszta?tem

_podobne

_s? do

_egzemplarzy

?elaz-nych.

Wszystkie

reprezentuj?grup?

I

_(Ryc.

_7),

_tj.

szczyp-czyki

o

_stopniowo

_{rozszerzaj?cych}

_si? do do?u _ramionach,

prawie

bez

_wyj?tku

krótkie i _w?skie

_okazy

_typu IB

_(Ryc.

7:

_1-6).

Ich

_d?ugo??

_wynosi

_zwykle

oko?o 5 cm

_(Pruszcz

Gda?ski, stan. _10,

_grób

243

-ryc. 7:2,

Ró?yny,

obiekt

34, Skowarcz,

grób

71

-ryc. 7:5,

Wyczechowo,

obiekt 2

-ryc. 1

:3a.b),

cho?

spotyka

si?

okazy

jeszcze

krótsze,

d?ugo?ci

oko?o _{4,5 cm,} i bardzo _w?skie,

_jakie

_zosta?y

odkryte

w

_grobie

424 w Pruszczu Gda?skim, stan. 7.

Kilkakrotnie

_{zarejestrowano}

_p?setki

nieco _d?u?sze, ale

nieprzekraczaj?ce

8 cm

_(Buczek,

_grób

16

-ryc. 7:1,

Skowarcz,

groby

38-ryc.

7:3, oraz

_,,1913"-ryc.

_7:4,

?ukczyn,

znaL lu?ne

-ryc.

7:69).

P?setki br?zowe

zali-z _br?zu ornamentowane s?

ra-miona:

_pojedynczymi

_(Pruszcz

Gda?ski, stan. _7,

_grób

_367, Wy-. ,

czechowo, obiekt

₂₎

i

podwój-nymi

(Ró?yny,

obiekt

₃₄₎

piono-wymi

rz?dami

punktów

wybi-tych

od _zewn?trz,

_biegn?cych

wzd?u? _{kraw?dzi ramion,} oraz

ci?g?ymi

liniami

_rytymi

_przy

kraw?dziach

(Buczek,

grób

16,

3 Pruszcz _Gda?ski, stan. _10,

_grób

243, Skowarcz,

grób

38,

?uk-czyn, znaL

lu?ne).

Z

regu?y

zdo-bienie ramion

_p?setek

nie

ograni-cza _si?

_jedynie

do

_partii

przykra-w?dnych,

ale obecne

_jest

tak?e

na

_?rodkowych

_cz??ciach

ra-mion.

_Najliczniej

odnotowywa-no

_jedno

_(Pruszcz

_Gda?ski, stan. 10,

grób

243,

Ró?yny,

obiekt

₃₄₎

lub dwa

_wybijane

kó?ka

(Wycze-chowo, obiekt _2, Pruszcz

Gda?-ski, stan. _7,

_grób

₃₆₇₎

z otworem

po?rodku.

Na _p?setce z Buczka

2

1c

...

7

_znajduje

_si? a?urowe

_wyci?cie

w kszta?cie dziurki do klucza.

Najbardziej

oryginalny

sposób

5a

4 5b 6a 6b

Ryc. 7. _{P?setki br?zowe typu} IB _(1-6) i IC (7).

Fig. 7. Bronze tweezers of _type m _(l-6), and IC _(7).

la-c - B

uczek, grób/grave 16,2 - Pruszc

z Gda? ski 10, grób/grave 243,3

-Skowa r cz,

grób/grave 38, 4

-S ko war c_{z, grób/grave ,,1913",} 5a.b

-S k o war c _{z, grób/grave 71,} 9_{D?ugo?? szczypczyków} ze Skowarcza

i_?ukczyna zosta?a wyliczona na

podsta-wie _{fotografii opublikowanych} w skali 12

(por. D. Bohnsac k 1938, tabl. _12:6.7).

6a.b - ?uk

c zy n, znal. lu?ne, 7- P

ru s z c z G da?sk i lO, grób/grave 93. Skalalscale ca 12.

Wed?ug/After: D. Bohnsack 1938 _(3.4.5b.6b), H. J. _Eggers, P. F. _Stary 2001 _(la),

zdobienia zaobserwowano na _p?setce z

_grobu

_,,1913" w _Skowarczu, która

_wykazuje

równie? _pewn?

odmien-no??

_pod

_wzgl?dem

_samego kszta?tu

_(Ryc.

_7:4).

Ramio-na, w

_{przeciwie?stwie}

do

_pozosta?ych

_{szczypczyków}

br?zowych,

nie

_rozszerzaj?

_{si? trapezowato,} ale

pó?ko-li?cie. Na nich od

_spodu,

a

_zatemjeszcze

_przed

ostatecz-nym uformowaniem

przedmiotu,

zosta?

wybity

ornament

i w rezultacie

_uzyskano

_wypuk?e

_(repusowane)

_punkty.

Uk?ada?y

si? one wzd?u? _{kraw?dzi ramion,} od

_których

kolejne

guzki

rozchodzi?y

si?

dalej

do ?rodka. Wefekcie

w

_dolnej

_partii

_{szczypczyków}

_utworzy?y

si? dwa wi?ksze

pó?kola,

w

_górnej

za? dwa

_mniej

sze. Zdobienie to

nawi?-zuje

do

_ornamentyki

_zawiaskowych

klamer

_?elaznych

odkrytych

na stanowiskach w _Bystrzcu

_(W.

_{Heym 1961,}

ryc.

7:10.16),

Rz?dzu

(S.

Anger

1890, tabl.

_15:11)

_czy

Podwiesku

_(E.

Bokiniec _2005, tabl. XLVIII/121

_:6).

podobny

egzemplarz

tego typu

móg?

pochodzi?

z

_grobu

150 w _Warszkowie, a

_jego

_wyposa?enie

stanowi? tzw.

grot

dzirytu.

Wed?ug

ustale? M. D. i R.

_{Wo??giewiczów}

(1964,

s.

_30-31)

zarówno _groty tzw.

_wycinane,

_jak

_i

gro-ty z zadziorami

_wyst?puj?

w

_ostatniej

fazie

_m?odszego

okresu

_{przedrzymskiego}

_(por.

tak?e R.

_Wo??giewicz

1981a, tabl.

_XX:45.46).

Jeszcze

_trudniej

okre?li? datowanie

_p?setek

_grupy II.

Typ IIA

_pochodzi

ze znalezisk

_lu?nych

_(Buczek,

Gda?sk--Oliwa)

b?d?

przynale?no??

szczypczyków

do

wyró?nio-nego typu nie

_jest

_pewna

_{(Gda?sk-Wrzeszcz,}

_grób

_21,

Rumia,

grób

101).

Grób

_popielnicowy

z _Pars?cka z

za-chowan?p?setk?,

zawiera?

_niestety

_tylko

_bli?ej

nieokre-?lon?

zapink?

?elazn?. Je?eli

_jednak

_przyj??,

?e

pincet-ki z Gda?ska-Wrzeszcza i Rumi

_reprezentuj?

_faktycznie

typ IIA, to

_chronologi?

_tych

_zespo?ów

na

_podstawie

wyposa?enia

(fibula

typu M, grot z zadziorami oraz

za-pinka

prawdopodobnie

typu

L)

mo?na

_by?oby

umie?ci?

w ko?cu

_fazy

_A2 i w fazie

_A3'

Niemo?liwe

_jest,

_niestety,

datowanie

_grobu

_jamowego

z _Pars?cka, w

_którym

natra-fiono na

_jedyny

_egzemplarz

_{szczypczyków}

_typu IIB.

W

_grobie

_tym

_znajdowa?a

_si?

_oprócz

nich

_tylko

klamra ?elazna

_bli?ej

_{nieokre?lonego}

_typu.

_Szczypczyki

ostat-niej,

III _{grupy reprezentowane}

_s?jedynie

na

_nekropoli

w Podwiesku i datowane na _{faz? A2}

_(grób

₄₄₎

i

_A3

_(grób

33).

Bardzo ciekawe

_szczypczyki

_br?zowe

_zosta?y

znale-zione w

_grobie

93 w Pruszczu _Gda?skim, stan. 10

_(Ryc.

7:7).

Typologicznie

reprezentuj?

one

_ju?

_{typ IC, przy}

czym

nale?y

podkre?li?,

?e technika ich

wykonania

jest

odmienna od

_wszystkich

_wcze?niej

_opisanych

_p?setek.

Okaz ten zosta?

_odlany,

a

_dopiero

_pó?niej,

_poprzez

roz-ci?cie i

_przekucie

odlewu uformowano _cz???

_pracuj?c?,

czyli

ramiona z

_?apkami.

Kulka umieszczona

_pod

kolis-tym uszkiem

przypomina

u?ywane we _wczesnym okresie

wp?ywów

rzymskich

okucia ko?ca _{pasa grupy} O

_wed?ug

K. _Raddatza, w

_{szczególno?ci}

_typu 02 i 03

_(K.

Raddatz

1957, s. _{85-86, ryc.}

_1),

_czy niektóre okucia _grupy I

_wed?ug

R.

_Madydy

_(1977,

s. _380-383, tabl.

_{VI:5.6.10-13).}

Szczypczyki

wykonane

z _br?zu

_wyst?puj

_?

_{naj cz??ciej}

w

_zespo?ach

z

_zapinkami

_{typu I, M,} a tak?e N oraz

ele-mentami

_uzbrojenia,

_przede

_wszystkim

umbami obu

odmian _{typu B.7,} imaczami J.3 i _J.2, a tak?e

_grotami

ró?nych

typów.

Ich

_chronologi?

mo?na zatem umie?ci?

ju?

w ko?cu

_fazy

_A2, a

_przede

_wszystkim

w fazie

_A3'

By?

mo?e

_wcze?niej

_nale?a?oby

datowa?

_br?zowy

eg-zemplarz

z

_grobu

o

_nieznanym

numerze z _Che?mna,

który

odkryto

wraz z _?elazn?

_{klamr?jednocz??ciow?.}

Ogólnie

klamry

tego typu datowane s?na

ca?y

m?odszy

okres

_{przedrzymski,}

cho?

_najliczniej

_wyst?puj?

w

zespo-?ach z

_fazy

_A2

_(R.

Hachmann 1961, s. _{29-30, ryc. 12,}

tabl. _{5:1.3.5.6.14;} R.

_Wo??giewicz

_1981a, s. _{162, ryc.}

XX:20.29; R. Wiloch _1995, s. _{12-17, ryc. 1a.b, 3,4;} E.

Bo-kiniec _2005, s.

_97).

Szczypczyki

wykonane

z ?elaza

_nale?y

_ogólnie

da-towa? na

_fazy

_A2

_iA3'

_Wydaje

_si?, ?e dla

_fazy

_A2najlepiej

potwierdzone

s?

formy

smuk?e i

_d?ugie

_(IC).

Na _dziesi??

zespo?ów

z _datownikami, w

_po?owie

_wyst?pi?a

_zapinka

typu K

_wed?ug

J.

_{Kostrzewskiego}

_(1919),

w dwóch

in-nych

analogiczna

forma

_zapinki,

ale

_ju?

z _a?urow?

po-chewk?. Na

_wyst?powanie

takich form

_p?setek

_jeszcze

w fazie

_A3

_wskazywa?

mo?e

_zespó?

179 z

Gdyni-Oksy-wia,

prawdopodobnie

zawieraj?cy

taki

_przybór,

a tak?e

umbo B.7

_wed?ug

D. Bohnsacka

₍₁₉₃₈₎

i _grot o

wycina-nym li?ciu. P?setki typu IB w

_zespo?ach

_znajdowane

by?y

wraz z

_zapinkami

_{typu K,}

_cz??ciej

_jednak

z

zapinka-mi _typu D/E oraz I

_wed?ug

J.

_{Kostrzewskiego,}

notowane tak?e

_by?y

z fibulami M i_N, odm. b

_wed?ug

Th.

_Vollinga

(1995),

a tak?e z

_uzbrojeniem,

_przede

_wszystkim

umba-mi _B.3--4,

_g?ównie

za? _B.7, imaczami J.3

_wed?ug

M.

Jah-na

₍₁₉₁₆₎

oraz

_grotami,

_g?ównie

_smuk?ymi

_typu II

we-d?ug

M. D. i R.

_{Wo??giewiczów}

_(1964).

_Wynika

z _tego,

?e

_szczypczyki

_w?skie i krótkie

_by?y

w

_u?yciu

w

_ci?gu

fazy

A2, przy czym

lepiej

potwierdzone

s? dla

j ej

pó?niej-szego odcinka, atak?e w fazie

_A3'

Trudno ustali?

chrono-logi?

bardzo rzadkich okazów _{typu lA,} bowiem

pocho-dz? one

_tylko

z dwóch

_zespo?ów.

W

_pierwszym

z nich

(Pruszcz

Gda?ski _10,

_grób

₄₂₀₎

_wyst?pi?a

_zapinka

_N, natomiast w

_grobie

3 B _zRz?dza nieznana

_bli?ej

fibula

i _grot o

_wycinanym

li?ciu. Datowanie obu

_tych

pochów-ków mo?na umie?ci? w ramach

_fazy

_A3'

Trzeci

prawdo-Znaleziska

_p?setek

_?elaznych

_koncentruj

_{? si?} na

Zie-mi

_Che?mi?skiej

i

_dalej

wzd?u?

_dolnej

_Wis?y,

_rzadziej

natomiast notowane s? na terenach Pobrze?a

S?owi?skie-go

(Ryc.

3A).

By?

mo?e niewielka liczba

_tych

przedmio-tów

_odkrywana

na zachód od

_?eby

mia?a _zwi?zek z

fun-kcjonowaniem

tam w

_ci?gu

_fazy

_A2 dwóch modeli

kul-turowych:

"oksywskiego"

i

_{.jastorfskiego"}

_(R.

Wo??gie-wicz _1979, s. _{47; 1981a,} s.

_143).

Ten _ostatni,

_preferuj?cy

wyposa?anie

grobów

g?ównie

w _cz??ci

_stroju,

tak?e

oz-doby,

wywiera?

wp?yw

na

_zwyczaje

_pogrzebowe

ludno?-ci

_kultury

_oksywskiej

_(R.

_Wo??giewicz

1981 _b, s.

192--195; H.

_Machajewski

_1999, s. _235,

_240-242).

Nie

mo?na tak?e

_wykluczy?,

?e nieliczne

_szczypczyki

na

zachodnich terenach

_kultury

_oksywskiej

_s?

odzwiercie-dleniem stanu bada?.

_Najwi?cej

_p?setek

_br?zowych