100 lat Profesora Zdzisława Marciniaka
Zenon Kopacz
100th birthday of Professor Zdzisław Marciniak Zenon Kopacz
Wybitny naukowiec i twórczy inżynier Profesor dr hab. inż. Zdzisław Marciniak dr h.c., który w latach 1981–1991 był przewodniczącym Rady Nauko-wej Instytutu Obróbki Plastycznej, 10 kwietnia 2018 roku ukończył 100 lat.
Znając Profesora od 50 lat i ściśle z nim współ-pracując przez ponad 25, chciałbym przypomnieć Szanownego Jubilata czytelnikom „Obróbki Plas-tycznej Metali”. Od wczesnego dzieciństwa miał kontakt z techniką w Fabryce Żyrandoli Elektrycz-nych „A. MARCINIAK” (Antoniego Marciniaka – swojego ojca). Już w 1939 roku zaczął pracować jako konstruktor oprzyrządowania do pras, projektując w ciągu 17 lat ponad półtora tysiąca tłoczników – początkowo w zakładach ojca, a po ich nacjonalizacji w Centralnym Biurze Konstrukcyjnym Pras i Mło-tów (CBKPiM). Swoje doświadczenia z tego okresu zawarł w książce „Konstrukcja Wykrojników”, która nadal jest podstawowym podręcznikiem z tego zakresu. Zdzisław Marciniak pierwszą swoją pracę nau-kową złożył do zaopiniowania w 1946 roku w ów-czesnym Głównym Instytucie Mechaniki, którego kontynuatorem jest Instytut Mechaniki Precyzyjnej. Praca ta dotyczyła mechaniki odkształceń plastycz-nych i proponowała, przy założeniu stałej objętości materiału, proces odkształcania plastycznego przed-stawiać na płaszczyźnie. Instytut przesłał tę pracę do zaopiniowania Tadeuszowi Pełczyńskiemu, który po późniejszym objęciu Katedry Przeróbki Plastycznej na Politechnice Warszawskiej zatrudnił w niej mło-dego autora tej ważnej pracy naukowej. Niestety ze względu na tzw. „niewłaściwe pochodzenie” ówczesny mgr inż. Z. Marciniak miał zakaz prowadzenia wy-kładów i w konsekwencji został zatrudniony w Insty-tucie Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk.
Outstanding scientist and creative engineer, Pro-fessor Zdzisław Marciniak, Dr. H.C. was 100 years old on April 10, 2018. He was the chairman of the Scientific Council of the Metal Forming Institute in the period of 1981–1991.
Having known the Professor for over 50 years and closely collaborated with him for over 25 years, I would like to remind him to the readers of the “Metal Forming” periodical. From his early childhood, he had contact with technology in the Factory of Electric Chan-deliers, “A. MARCINIAK” (of Antoni Marciniak – his father). As early as 1939, he started working as a de-signer and, in a period of 17 years, designed over 1500 stamping dies – first, in his father’s enterprise, then, after its nationalization, in the Central Design Office of Presses and Hammers (CBKPiM). His experience of that period is contained in his book, “Design of blanking dies”, which is still a basic handbook in that scope.
Zdzisław Marciniak submitted his first scientific work to be opinionated in the Main Institute of Me-chanics in 1946 (the continuator of the Institute to-day is the Institute of Precision Mechanics). The work concerned the mechanics of plastic deformations and it proposed to present the process of plastic defortion on a plane, assuming constant volume of the ma-terial. The Institute has sent the work to Tadeusz Pełczyński who, having taken over the Department of Metal Forming of the Warsaw University of Tech-nology, employed the young author of that important scientific work. Unfortunately, due to the so called “improper origin”, Mr. Z. Marciniak, M.Sc. of that time was forbidden to lecture and, consequently, has been employed in the Institute of Fundamental Tech-nological Research of the Polish Academy of Sciences.
Preface
Po zmianach w Polsce w 1956 roku został po-nownie zatrudniony na Politechnice Warszawskiej, zdobywając kolejne stopnie naukowe: doktora – w 1958 roku, doktora habilitowanego – w 1961, profesora nadzwyczajnego – w 1968 i profesora zwyczajnego – w 1973. Na ówczesnym Wydziale Mechanicznym Technologicznym był prodziekanem, kierownikiem Katedry Przeróbki Plastycznej i dyrektorem Insty-tutu Technologii Bezwiórowych. Był członkiem Se-natu (w latach 1971–1978) i Prorektorem ds. Nauki Politechniki Warszawskiej (od 1981–1984).
W roku 1974 został członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a od roku 1986 – jej człon-kiem rzeczywistym. W PAN szczególną aktywnością wyróżniał się w Komitecie Naukowym Budowy Maszyn. W uznaniu całokształtu dorobku naukowego Profesor Zdzisław Marciniak został uhonorowany ty-tułem doktora honoris causa Politechniki Warszaw-skiej w 1995 roku.
W środowisku naukowym i przemysłowym miał opinię nie tylko wybitnego naukowca, ale również twórczego inżyniera. Często mówiono, że „jest nie tylko profesorem, ale również inżynierem”, co było wtedy wyrazem ogromnego uznania dla jego twór-czej działalności inżynierskiej.
Jego oryginalne metody plastycznego kształto-wania metali na zimno znalazły zastosowanie w prze-myśle i zostały dwukrotnie nagrodzone głównymi nagrodami Naczelnej Organizacji Technicznej i tytu-łami MISTRZ TECHNIKI (1970 i 1974) oraz Nagro-dami Państwowymi I stopnia (1976 i 1980). Obie nagrodzone metody oraz maszyny według nich pra-cujące wyróżniały przede wszystkim niekonwencjo-nalna kinetyka oraz niestosowany dotychczas kształt narzędzi. Znane one były jako:
− prasowanie wahającą matrycą (prasy PXW), − walcowanie profilowe narzędziami o wewnętrznej
powierzchni kształtującej (metoda i walcarki WPM – skrót od: Walcowania Profilowego Marciniaka – za granicą nazywanej też metodą INTERFORM). Zarówno te metody plastycznego kształtowa-nia metali, jak i maszyny według nich pracujące były chronione patentami krajowymi i zagranicznymi. Maszyny pomysłu profesora zostały wdrożone do przemysłu i spotkały się z uznaniem międzynarodo-wym (czego wyrazem były złote medale przyznane na targach w Lipsku i Poznaniu). Prasy PXW i wal-carki WPM były produkowane przez Fabrykę Pras Automatycznych PLASOMAT i wdrożone do eks-ploatacji w wielu zakładach produkcyjnych w kraju i za granicą. Rozwój tych nowych technologii był przedmiotem współpracy międzynarodowej z
firma-After the changes in Poland in 1956, he was re-employed in the Warsaw University of Technology and achieved successive scientific degrees: doctor in 1958, assistant professor in 1961, associate professor in 1968 and professor in 1973. In the Mechanical Technolo-gical Department of that time, he was a deputy dean, manager of the Department of Metal Forming and the Director of the Institute of Chipless Technologies. He was a member of the Senate (in the period of 1971– 1978) and a deputy rector for the issues of science of the Warsaw University of Technology (1981–1984).
In 1974, he became a corresponding member of the Polish Academy of Sciences (PAN) and, since 1986, it real member. In the PAN, he was particularly active in the Scientific Committee of Machine Construction. In respect of his scientific achievements, Professor Zdzisław Marciniak was awarded the title of doctor honoris causa of the Warsaw University of Technology in 1995.
In the scientific and industrial environment, he was known not only as an outstanding scientist but also as a creative engineer. He was often said to be “not only a professor, but also an engineer”, which was, at that time, an expression of high esteem for his creative engineering activity.
His original methods of cold plastic forming of metals have found application in industry and twice have won the main awards of the Chief Technical Organization (NOT) and the titles of THE MASTER OF TECHNOLOGY (1970 and 1974), as well as State Awards 1st degree (1976 and 1980). Both the awarded
methods and the machines working according to them were distinguished, first of all, by unconventional ki-netics and tool shape never applied so far. They were known as:
− rocking die pressing (PXW presses),
− profile rolling by tools with internal shaping sur-face (WPM method and cold rolling machines known abroad as the INTERFORM method).
Both those methods of plastic forming of metals and the machines working according to them were protected by domestic and foreign patents. Machines of the Professor’s design have been implemented in in-dustry and have found international acceptance (as expressed by the awards granted in the fairs in Leip-zig and in Poznań). PXW presses and WPM cold roll-ing machines have been produced by the Factory of Automatic Presses, PLASOMAT, and implemented in exploitation in many production enterprises in Poland and abroad. The development of those new techno-logies has been the object of international
coopera-walcowania i walcarek WPM – oraz ze Szwajcarii i Kanady – w zakresie prasowania wahającą matrycą i pras PXW.
Profesor Marciniak jest autorem następujących książek:
− „Mechanika procesów tłoczenia blach”, − „Konstrukcja wykrojników”,
− „Odkształcenia graniczne w procesach tłoczenia blach”,
− „Mechanics of Sheet Metal Forming”, − „Konstrukcja tłoczników”.
Jest również współautorem cenionej monografii pt. „Teoria plastyczności”, wydanej przez PWN.
Książki te są jednymi z pierwszych takich opra-cowań w światowej literaturze dotyczącej głównie obróbki plastycznej blach i stanowią do tej pory pod-stawowe podręczniki w tej dziedzinie. Natomiast opracowane nowe metody kształtowania dotyczą ob-róbki plastycznej materiałów objętościowych.
Profesor Z. Marciniak prowadził badania nad przydatnością dla hutnictwa blach i prętów do dal-szej obróbki plastycznej na zimno. Opracował inno-wacyjne techniki doświadczalne do wyznaczania niektórych plastycznych właściwości materiału. Za-prezentował nową postać związków konstytutywnych uwarunkowaną pojęciami parametrów wewnętrznych. W 1967 roku zaproponował nową obliczeniową me-todę procesu wyznaczania lokalizacji odkształceń w postaci bruzdy, powstającej na powierzchni rozciągnię-tych blach. Zaproponowane przez prof. Z. Marciniaka metody wprowadzono nie tylko w Polsce, ale rów-nież za granicą (Szwajcaria, Niemcy, Kanada, USA, Chiny, Japonia).
Poza pracą naukową i dydaktyczną na Poli-technice Warszawskiej przejawiał dużą aktywność w środowisku związanym z obróbką plastyczną, zarówno w kraju, jak i za granicą. Był członkiem wielu międzynarodowych stowarzyszeń naukowych, m.in. International Deep Drawing Research Group, International Institution for Production Engineering Research, International Cold Forging Group. W la-tach 1975–1979 był przewodniczącym Rady Progra-mowej czasopisma „MECHANIK”. W latach 1981– –1991 był przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Obróbki Plastycznej w Poznaniu. Był wieloletnim prze-wodniczącym Sekcji Obróbki Plastycznej w Stowa-rzyszeniu Inżynierów i Techników Polskich (SIMP).
Jako profesor wizytujący wykładał w Danii (Den-mark Technical University – Lyngby), w Chinach (Uniwersytet Tsinghua – Pekin i Harbin University of Technology – Harbin), w Japonii (Riken – Institute of Physical and Chemical Research – Tokio), w Ka-
in the scope of the rolling method and WPM cold roll-ing machines, as well as ones of Switzerland and Canada – in the scope of rocking die pressing and PXW presses. Professor Marciniak is the author of the follow-ing books:
− “Mechanics of sheet metal stamping processes”, − “Design of blanking dies”,
− “Deformation limits in the sheet metal stamping processes”,
− “Mechanics of Sheet Metal Forming”, − “Design of stamping dies”.
He is also a co-author of the monograph entitled “Theory of plasticity” published by the PWN Publish-ing House.
The books are one of the first such elaborations in the world literature concerning chiefly sheet metal forming and they are still the basic handbooks in the field. On the other hand, the elaborated new methods of forming concern plastic forming of volumetric materials. Professor Z. Marciniak has investigated the suita-bility of metal sheets and rods for further cold form-ing in metallurgy. He has elaborated innovative ex-perimental techniques for determionation of some plastic properties of materials. He has presented a new form of constitutive relationships conditioned by the notions of internal parameters. In 1967, he proposed a new computational method of the process of deter-mining the location of deformations in the form of a groove arising on the surface of stretched metal sheets. The methods proposed by Professor Marciniak have been introduced not only in Poland but also abroad (Switzerland, Germany, Canada, USA, China, Japan).
In addition to his scientific and didactic work in the Warsaw University of Technology, he has shown much activity in the environment related to metal forming, both in Poland and abroad. He was a mem-ber of many international scientific associations, among others, International Deep Drawing Research Group, International Institution for Production Engineering Research. International Cold Forging Group. He was the chairman of the Program Council of the “MECHA-NIK” periodical in the period of 1975–1979. In the period of 1981–1991, he was the chairman of the Scientific Council of the Metal Forming Institute in Poznań. For many years he has been the chairman of the Metal Forming Section of the Association of Po-lish Mechanical Engineers (SIMP).
As a visiting professor, he has lectured in Den-mark (DenDen-mark Technical University – Lyngby), in China (Tsinghua University – Peking and Harbin University of Technology – Harbin), in Japan (Riken – Institute of Physical and Chemical Research – Tokyo),
Preface
nadzie (Mc Master University – Hamilton) i w Wielkiej Brytanii (Manchester Metropolitan University).
Jako emeryt przez wiele lat nadal współpraco-wał z Instytutem Technologii Bezwiórowych Poli-techniki Warszawskiej, a także z Ośrodkiem Tech-nicznym „A. Marciniak” prowadzonym przez syna Andrzeja i nawiązującym do przemysłowej tradycji rodzinnej.
Na uroczystości Jubileuszu 100-lecia Urodzin było wiele oficjalnych i osobistych gratulacji oraz po-dziękowań za wybitne osiągnięcia naukowe i inży-nierskie, które na trwałe wpisały się w dorobek polskiej i światowej myśli technicznej w zakresie obróbki plastycznej metali.
Miałem też zaszczyt osobiście podziękować za wiele lat ścisłej współpracy, które były dla mnie naj-bardziej twórcze w całym moim życiu zawodowym. Jestem przekonany, że Profesor Zdzisław Marciniak może czuć się dumny ze swoich osiągnięć i mieć satysfakcję z wykorzystywania jego dorobku nauko-wego w kraju i za granicą przez swoich wychowan-ków i kolejne pokolenia inżynierów.
in Canada (Mc Master University – Hamilton) and in Great Britain (Manchester Metropolitan University). In his retirement, he has collaborated for many years with the Institute of Chipless Technology of the Warsaw University of Technology, as well as with the Technical Center, “A. Marciniak”, conducted by his son Andrew, referring to the industrial tradition of the family.
The celebration of his 100th Birthday, he has
re-ceived a lot of official and private congratulations, gratitudes for his outstanding scientific and engineer-ing achievements which have a permanent place in the achievements of Polish and worldwide technical conception in the field of plastic metal forming.
I, personally, also had the honour to thank him for the numerous years of close collaboration which have been the most creative period in all my profes-sional life. I am convinced that Professor Zdzisław Marciniak can feel proud of his achievements and satisfied with the utilization of his scientific achieve-ments in Poland and abroad by his pupils and the successive generations of engineers
Prasa z wahającą matrycą PXW 100A Walcarka do walcowania uzębień WPM 120/630 PXW 100A rocking die press WPM 120/630 cold rolling machine
Przestrzeń robocza walcarki WPM 120 – uzębienie walcowane narzędziami o wewnętrznej powierzchni kształtującej Working area of WPM 120 cold rolling machine – toothing rolled by tools with internal shaping surface
Prof. Leopold Berkowski
Zastępca Redaktora Naczelnego czasopisma „Obróbka Plastyczna Metali” Deputy Editor-in-Chief of the „Metal Forming” periodical
Panu Profesorowi Zdzisławowi Marciniakowi,
człowiekowi wielkiego umysłu, mistrzowi w doskonaleniu twórczości inżynierskiej pokoleń
technologów, autorowi imponującej liczby projektów oprzyrządowania i technologii obróbki
plastycznej metali, Członkowi Rzeczywistemu Polskiej Akademii Nauk i wielu znaczących towarzystw naukowych, a w latach 1981–1991
Przewodniczącemu Rady Naukowej Instytutu Obróbki Plastycznej,
z okazji setnej rocznicy urodzin,
w imieniu redakcji czasopisma „Obróbka Plastyczna Metali”,
z całego serca życzę siły, radości, pomyślności oraz uśmiechu
i pogody ducha na kolejne lata. Niech każda chwila będzie dla Pana Profesora źródłem szczęścia i upływa w dobrym zdrowiu i spokoju.
Prof. Leopold Berkowski
Professor Zdzisław Marciniak,
a man of brilliant mind, master of perfecting engineering creativity of process engineers’ generations, author of an impressive number of designs of instrumentation and technologies of metal forming, Member of the Polish Academy of Sciences and many important scientific societies,
Chairman of the Scientific Council of the Metal Forming Institute in the period of 1981–1991,
is herewith kindly requested,
on the occasion of his hundredth birthday,
to accept my
and “Metal Forming” Editorial Board’s wishes of strength, joy, smile,
good luck and high spirits in the coming years. May each while be for you a source of happiness and keep you
in good health and peace.
Wstęp Preface
