Jan Gromnicki
Szkolenie archeologów z PP PKZ w
zakresie ewidencji stanowisk
archeologicznych
Ochrona Zabytków 36/1-2 (140-141), 144-145
ponad 10 lat z w ią z a n y je st z r e w a lo ry za cją S ta reg o M iasta. W la tach 1970— 72 p o w sta ł b o w iem w ty m zesp ole p lan sz c zeg ó ło w y za gosp o d a ro w a n ia p rzestrzen n eg o re jonu S ta reg o M iasta w D u b lin ie, w ob ręb ie zb liżo n y m do d a w n eg o m ia sta w miuraeh o b ron n ych (po w ie r z c h n ia ok. 10 ha). D la potrzeb teg o p lan u w y k o n a n a zo sta ła w ó w czas p ełn a ' in w e n ta r y z a c ja oraz s t u dia w a r to śc i tech n iczn y ch i u ż y t k o w y c h , zilu str o w a n e o b szern ym z e sta w e m p lan sz p o g lą d o w y ch . P o n a d to do d y sp o zy cji p ro jek ta n tó w oddano .p rzygotow ane w p ra co w n i naulkow onhistorycznej tegoż O d d zia łu stu d iu m h isto ry czn e, w y k o r z y stu ją c e w sz e lk ie źródła p isan e, ik o n o g ra ficzn e i k a rto g ra ficzn e, k tóre m o g ły b y rzu to w a ć n a p ro jek to w a n ie . W su m ie p o z w o liło to na m o ż liw ie n a jp o p r a w n ie jsz e p o d ej m o w a n ie d ecy zji p la n isty c z n y c h . D od ać tu n a leży , że c h a r a k te r y s ty czne p o ło żen ie S ta r e g o M iasta w sto su n k u do reszty obszaru śró d m ie jsk ie g o i jego w y n ie s ie n ie p o n ad o ta cza ją cy teren d o lin y rzek i, p o zw o liło n a w y łą c z e n ie go z r u ch u k o ło w e g o i stw o rzy ło w a ru n k i w y k o n a n ia p lan u szczeg ó ło w eg o , pom im o braku ta k ieg o d la ca łeg o
Ś ró d m ieścia .
P o za tw ierd zen iu p lan u sz czeg ó ło w e g o ten sam zesp ó ł pod k ie r u n k iem m gr inż. arch. J a d w ig i J a m io łk o w sk iej op racow ał program r e
w a lo ry za cji S tarego M iasta, u sta la ją cy h arm onogram i kosztorys d a l szych stu d iów , p rojek tów i prac r e a liza cy jn y ch . P rogram rew a lo r y z a cji p rezen tow an y b y ł w ielo k ro tn ie na sesjach p rob lem ow ych i n au k o w y ch , a w 1979 r. na M ięd zyn aro d ow ych T argach B u d o w n ictw a w B olon ii. O pracow anie to u zn aw an e jest b o w iem za w zo rco w e, w d ra ża jące o p tym aln e m eto d y p ro jek to w a n ia k o n serw a to rsk ieg o i in sp ir u jące podobnego ty p u p la n y r e w a loryzacyjnie w in n y ch ośrod k ach z a b y tk o w y ch .
N a bardzo w y so k i, ogólnie d o cen ia n y poziom op racow ań p o w sta ją cych w ram ach P ra co w n i K o n ser w a c ji Z abytków , d ecy d u ją cy w p ły w m a in terd yscyp lin arn ość zesp o łó w w łączających się w cyk l prac k o m p lek so w y ch . N a k o ń co w y w y n ik prac p la n isty czn y ch obok w z m ia n k o w a n y ch już badań h isto ry cz n y ch i w n io sk ó w k o n serw a to rsk ich nieo d zo w n y ch w projek tow an iu , m ają w p ły w także badania arch eo lo g iczn e i arch itek ton iczne, badania p olich rom ii oraz w sz e lk ie g o rod za ju ek sp erty zy p rzew id zian e h a rm o nogram em program u rew a lo ry za cyjn ego, jak to b yło w przypadku S tarego M iasta w L ublinie. B ad a n ia i stu d ia p rzechodzą od k o n cep cji o b ejm u jących ca ło ścio w o obszar S tarego M iasta, do o p racow ań historyczn ych , b a d a w czych i p ro jek to w y ch p o szcze
góln ych b lo k ó w sta ro m iejsk ich , a n a stęp n ie p ojed yn czych k a m ien iczek . N a każdym z e ta p ó w ob ow iązu je p odobny ze sta w stu d ió w i badań. K oń cow ym efe k te m b ęd ą p race w y k o n a w cze.
P rzyszła rew a lo ry za cja k a m ien ic S ta reg o M iasta u w zg lęd n i za tem cały złożon y dorobek m y śli b a d a w czej i p ro jek to w ej. D o ich p ro gram u arch itek to n iczn eg o w łą czo n e zostają od k ryte in situ b e lk o w e stropy, ren esa n so w e i b a ro k o w e p o lich rom ie, za b y tk o w e detale. Ich b ogactw o n iejed n o k ro tn ie p r zech o dzi oczek iw a n ia h isto ry k ó w i p ro jek ta n tó w , każąc im p o szu k iw a ć n o w y ch fu n k cji i u ży tk o w n ik ó w , w k o lejn y m p rzyb liżen iu p o w ziętej ponad 10 la t tem u kon cep cji. P o d k reślan ą p rzez ju rorów zaletą p la nu lu b e lsk ie g o jest e la sty c z n o ść program u i k o n sek w en tn e p r o w a d zen ie c a łeg o cyk lu prac p rzed p ro jek to w y ch , poprzez p r o je k to w a n ie — do w y k o n a w stw a i jego n a d zorow an ia. W dużym stopniu jest to u w a ru n k o w a n e sta ły m sk ła d em zesp ołu a u torsk iego oraz fa k tem m ia n o w a n ia g łó w n eg o p rojek tan ta p lanu — G en eraln ym P ro jek ta n tem Z a b y tk o w eg o Z espołu M iasta, co je st d ecyzją ze w szech m iar k o rzy stn ą . Ju ro rzy p o d k reślili, że n a grodzona została k o n sek w en cja p rzep row ad zan ia p o w ziętej k o n c e p cji w za k resie p la n o w a n ia k o n se r w atorsk iego.
J a d w i g a C z e r e p i ń s k a
SZ K O LE N IE A RCHEOLOG ÓW Z P P P K Z W ZAK RESIE E W ID EN C JI ST A N O W ISK A RC H EO L O G IC ZN Y C H
W k w ie tn iu 1982 r., w o k resie gdy stan w e g e ta c ji ro ślin n o ści stw arza w a ru n k i d ogod n e dla ob serw acji teren o w y ch , Z arząd P P PK Z zorga n iz o w a ł w Z alesiu G órnym k /W ar sz a w y ty g o d n io w e szk o len ie dla arch eo lo g ó w z P K Z w za k resie e w id e n c ji sta n o w isk a rch eo lo g icz n y ch , m e to d ą tzw . A r c h e o lo g ic z n e go Z d jęcia P o lsk i. S zereg tego ro d zaju szk oleń zorgan izow ał p o p rze dnio O środek D ok u m en ta cji Z a b y t k ó w M in isterstw a K u ltu ry i S z tu ki, o b ejm u ją c n im i K o n serw a to ró w Z a b y tk ó w A rch eo lo g ic zn y ch i p ra- cow iników B iur D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w oraz a rch eo lo g ó w , r e a liz a torów e w id e n c ji sta n o w isk a rch eo lo g iczn y ch . S z k o len ie zo rg a n izo w a ne przez PK Z , ob jęło p ra co w n ik ó w P r a c o w n i A r c h e o lo g ic z n o -K o n se r w a to rsk ich PK Z z c a łeg o kraju, talk w ię c w za sa d zie rep rezen to w a li oni w s z y stk ie śro d o w isk a a r c h e o lo giczn e. M iało to s w o je zn a czen ie dla k o n fro n ta cji d o św ia d czeń oraz p o d ejścia do za g a d n ien ia , w y m a g a ją ceg o z za ło że n ia d alek o p o su n ię tej u n ifik a c ji m e to d y k i prac te r e n o w y ch , a sz czeg ó ln ie d o k u m en ta cji w ram ach sy s te m u w p ro w a d zo n ego in str u k c ją O środka D o k u m en ta cji Z ab ytk ów , a z a tw ierd zo n eg o przez G en era ln eg o K on serw atora Z a b y tk ó w w w y n ik u rek o m en d a cji
R ady N au k ow ej ds. A rch eologii przy M inistrze K u ltu ry i S ztu k i. Program szk olen ia ob ejm o w a ł p e ł n y zakres prac e w id en cy jn y ch , p o cząw szy od k w eren d y m uzealn ej i w literaturze, poprzez etap y prac teren o w y ch i op racow yw an ia d ok u m en tacji. P race teren o w e p ro w a dzone b y ły pod k ieru n k iem a rch eo lo g ó w m a ją cy ch d o św ia d czen ie w pracach e w id en cy jn y ch , a w ięc b a daniach p ow ierzch n iow ych m etod ą A rch eologiczn ego Z d jęcia P olsk i. Ich u d ział w szk olen iu a rch eo lo gów , k tórzy n ie p row ad zili prac ew id en cy jn y ch m iał zarów no ch a rakter in struktażu, jak też d osk o n a len ia w ła sn eg o w arsztatu . S zk o le n ie p od zielon o n a trzy e ta p y , tj. w y k ła d ó w teoretyczn ych , p row ad zo n y c h przez m gr. M arka K onopkę i m gr D an u tę Jask an is z Ośrodka D ok u m en ta cji Z ab ytk ów , w za k re sie ogólnych założeń, zagad n ień or g a n iza cy jn y ch i w y n ik ó w d o ty ch czasow ej realizacji ew id e n c ji sta n o w isk a rch eo lo g iczn y ch oraz dr. R yszarda M azurow skiego z PP PK Z w Poznaniu w zakresie zasad d o k u m en ta cji i m etod y badań te r e n o w ych .
Jako przedm iot prac w ybrano, w u zgod n ien iu z W ojew ód zk im K on serw atorem Z ab ytk ów w R adom iu i K o n serw atorem m . sto łeczn eg o
W arszaw y, jed en z obszarów A r ch eo lo g iczn eg o Z djęcia P o lsk i, o w ie lk o śc i ok. 37 km 2, leżą c y na p o graniczu obu w o jew ó d ztw , z za m iarem zew id en cjo n o w a n ia go w całości. W ram ach szk olen ia, u d a ło się sp en etro w a ć w p rzyb liżen iu p o ło w ę obszaru, położon ego w w o je w ó d z tw ie w a rsza w sk im , od k ład a jąc u zu p ełn ien ie na okres jesien n y . W tra k cie p en etra cji teren u (m eto dyka A Z P zakłada p ełn e p okrycie bad an iam i p o w ierzch n io w y m i w ram ach obszarów ), odkryto w zb a danej p a r tii obsziariu 37 n o w y c h , n ie znanych p oprzednio i n ie w y k a z a n ych w tra k cie k w eren d y , sta n o w isk a rch eologiczn ych , w ty m co n ajm n iej d w a o dużej w a rto ści n a u k o w ej; w y k o n a n o ich dokum eir- ta cję w p o sta ci k a rt teren o w y ch a u to rstw a dr. R. M azu row sk iego o raz k art ew id e n c y jn y c h w ed łu g w zoru O środka D ok u m en tacji Z a bytk ów . D ok u m en tacja została n a stęp n ie z w ery fik o w a n a w oparciu o p en etra cję teren ow ą; ok reślen ie za b y tk ó w ru ch om ych u zy sk a n y ch w czasie b ad ań p o w ierzch n io w y ch zw e r y fik o w a n o zesp ołow o z u d zia łem a rch eo lo g ó w różn ych sp e c ja l ności. D la w e r y fik a c ji zastosow an o m etod ę sem in a ry jn ą , p ozw alającą na p o d jęcie k rytyczn ej d ysk u sji,
zarówno nad
w y k o n a n ą dok u m en 144
tacją, jak ró w n ież m etodą oraz n ie którym i jej zasad am i, w y n ik a ją c y m i z in stru k cji. W yniki d y sk u sji w yk orzystan o dla opracow ania o sta tecznej w e r sji dok u m en tacji, zaś
n iek tóre k w e stie ogólne przek azan o do rozpatrzenia O środkow i D o k u m en tacji Z abytków . W ydaje się , że ten m od el szk olen ia m oże być z a p rop on ow an y jako p rzy d a tn y n ie
tyliko dla szk o len ia p o czą tk o w eg o lecz ró w n ież w ram ach d o sk o n a le nia u c z e stn ik ó w i rea liza to ró w AZP.
J a n G r o m n i c k i
PO W ST A N IE O D D Z IA Ł U W A R SZA W SK IEG O ST O W A R Z Y SZE N IA K O N SER W A T O R Ó W Z A B Y T K Ó W
W p ałacu w W ila n o w ie, 15 lip ca 1982 r. odbyło się in au gu racyjn e zebranie O ddziału W arszaw sk iego S to w a rzy szen ia K on serw atorów Z a bytk ów , p o św ięco n e organizacji Od działu, co n adało obradom szcze g ó ln ie u ro czy sty charakter. W z e b raniu u d zia ł w z ię ło liczn e grono członków S to w a rzy szen ia , rep rezen tu jących w sz y stk ie ośrodki i in s ty tu cje sk u p ia ją ce k o n serw a to ró w zab ytk ów . Z eb ran i w y ło n ili ze s w e
go grona w ta jn y m g ło so w a n iu w ła d ze O ddziału. D o Zarządu O d d ziału w eszli: dr inż. arch. K le m en s K oczorow sk i (prezes), dr inż. arch. A ndrzej M isio ro w sk i (w ic e prezes), m gr Jan G rom nicki (se kretarz), dr L ech K rzyżanow sk i (członek Zarządu), m gr A ndrzej M ich ałow sk i (skarbnik). W yłon ion o też K om isję R ew izy jn ą w składzie: dr inż. E lżb ieta B a n iu k iew icz
(p rzew odnicząca), m gr J erzy Ja- siuk i dr R yszard B ry k o w sk i. W d y sk u sji, która to w a rzy szy ła p ro ced urze w y b o rczej, u ja w n ił się ro z leg ły w a ch la rz p ro b lem ó w stojących przed n ow o w y b r a n y m Zarządem . P oru szon e p ro b lem y będą k an w ą dla tez p rzed sta w ia n y ch na za p o w ia d a n y m W aln ym Z jeźd zie S to w a rzyszenia.
A n d r z e j M i s io r o w s k i
n a r a d a Śr o d o w i s k o w a p r a c o w n i a r c h e o l o g i c z n o-k o n s e r w a t o r s k i c h p p p k z w Rz e s z o w i e
W dniach 17— 18 m aja 1982 r. w R zeszo w ie, w sied zib ie m iejsco w eg o O ddziału PK Z , od b yło się doroczne sp otk an ie śro d o w isk o w e a rch eo lo g ó w z P r a c o w n i A rch eo lo g ic zn o -K o n serw a to rsk ich P P P K Z z u d ziałem p r z e d sta w ic ie li słu żb y k o n serw a to rsk iej w o je w ó d z tw p ołu d n io w o -w sch o d n iej P o lsk i i zapro szon ych p ra co w n ik ó w n au k ow ych , w sp ó łp ra cu ją cy ch z rzeszow sk ą p racow n ią arch eologiczn ą, z ośrod k ó w K rak ow a, Ł odzi i W arszaw y. T em a ty k a o b ejm ow ała trzy gru p y p rob lem ów , k tó ry m p o św ięco n e b y ły odrębne części spotkania. W p row ad zen iem do p ierw szej b y ły refera ty : dr. K. Moislkwy, k ie r o w n i ka P ra co w n i A rch eo lo g iczn ej w P K Z w R zeszo w ie, p o św ięco n y d o św ia d czen io m P ra co w n i w zak resie rea liz a c ji e w id e n c ji sta n o w isk ar ch eo lo g iczn y ch m etod ą A Z P i w sp ó łp ra cy jej w y k o n a w c ó w ze słu żb ą k o n se r w a to r sk ą , m gr. M. P ro k sy , k tó ry p rzed sta w ił w y n ik i badań a rch eologiczn ych P ra co w n i
A rch eologiczn ej w R zeszo w ie w ob iek tach arch itek ton icznych oraz w y n ik a ją ce stąd p rob lem y w s p ó ł p racy z p ro jek ta n ta m i i in w e sto r a mi.
O żyw ion ą d y sk u sję w y w o ła ł refera t doc. dr. hab. J. Knulpipe, k tó r y p r z e d sta w ił stan i p otrzeby w zak resie p u b lik a cji m a so w y ch źródeł a r c h e ologiczn ych , g łó w n ie ceram iki. O g ó ln e sform u łow an ia tego w y stą p ie n ia poparte b y ły m ateriałam i p r z y g o to w a n y m i przez mjgr. T. D ęibow- sk iego i m gr. J. O k oń sk iego z P K Z w K rak ow ie, zaw ierającym i p rop o zycje sy n tety czn y ch , sk rócon ych sp osob ów p u b lik acji tego rodzaju źródeł w form ie tab el a n a lity c z n ych. S zczeg ó ln e za in tereso w a n ie zebranych w zb u d ził p rojek t te z a u rusa dla ceram iki śred n io w ieczn ej, a u to rstw a dr. E. G notltw ego z P K Z w S zczecin ie. W d ysk u sji p o d k re ślon o p otrzeb ę d alszych prac z m ie rzających do dosk on alen ia w a r sz ta tu arch eologiczn ego, szczeg ó ln ie w dążeniu do u lep szan ia w sp ó łp ra cy
z p rzed sta w iciela m i in n y ch d y s c y p lin b ad aw czych i k o n se r w a to r skich. U c z e stn ic y p o sied zen ia p o stu lo w a li p otrzeb ę u p o w szech n ien ia p rzed sta w ia n y ch prop ozycji, z w ła szcza p u b lik a cji w y n ik ó w badań a r ch eo lo g iczn o -k o n serw a to rsk ich p ro w adzonych w P K Z w fo r m ie op ra cow ań źród łow ych .
O statnia część sp o tk a n ia p o św ię c o na b yła z a g a d n ien io m o rg a n iz a c y j n ym P ra co w n i A rch eo lo g ic zn y ch w PKZ oraz p od su m o w a n iu szk o len ia arch eo lo g ó w w za k resie e w id e n c ji stan ow isk arch eo lo g iczn y ch . W n io s ki w y n ik a ją c e z w y stą p ie ń r e fe r e n tó w jak i d y sk u sji, p rzy jęto do rea liza cji w ram ach P P PK Z; p rzed staw ion o je ró w n ież O środko w i D o k u m en ta cji Z a b y tk ó w i Z a rządow i M u zeów i O chrony Z a b y t k ó w w M in iste r stw ie K u ltu ry i Sztuki.
Jan G r o m n i c k i
„O C H RO N A K R A JO B R A Z U K U LTU R O W EG O — M IĘD ZY D O K U M E N T A C JĄ A R E A L IZ A C JĄ ” — O G Ó L N O PO L SK IE SE M IN A R IU M K O N SE R W A T O R SK IE P P PK Z W N IE D Z IC Y
W d niach 2— 4 czerw ca 1982 r. od b y ło się w N ied zicy ogóln op olsk ie sem in a riu m k o n serw a to rsk ie, zor ga n izo w a n e przez O ddział K ra k o w sk i P P P K Z . B yło ono p o św ięco n e za g a d n ien io m e w id en cji, bad ań i p ra k ty czn y m rozw iązan iom p ro jek to w y m w z a k r e sie ochrony b u d o w n ic tw a lu d o w e g o i krajobrazu k u l tu ro w eg o , p rezen to w a n y m na p rzy k ład ach P od k arp acia, S p iszą i P o d - halla, w o p a rciu o dorobek P ra co w n i D o k u m en ta cji i E w id en cji K o n serw a to rsk iej P P PK Z w K ra k o w ie. .
U c z e stn ic y sp o tk a n ia m ieli m ożność zap ozn ać się w te r e n ie z w y b r a n y m i za b y tk a m i b u d o w n ictw a lu d o
w e g o region u i ich śro d o w isk iem podczas objazdu zorgan izow an ego na dw óch trasach: p ierw sza — K ra k ó w — W ieliczk a — D o b czy ce — K rościen k o — N ied zica, ze z w ie d z e n iem m iejsco w o ści: J an k ów k a, D ziek a n o w ice, W iniary, K u n ice, R a ciech o w ice, Skrzyd ln a, L ubom ierz, tj. teren y P odgórza W ielick ieg o o raz d olin R aby i D unajca; druga, na za k oń czen ie sem in ariu m — N ie d zica — Z akopane — C h och ołów — K raków , ze zw ied za n iem w a ż n ie j szych zesp o łó w w ie jsk ic h S p iszą i P odhala, a w ięc: K acw in a, F ryd m a- na, K rem pach, T rybsza, B iałki T a trzań sk iej i C hochołow a. P o ło w ę p ierw szeg o dnia p ośw ięcon o na
z w ied zen ie D ob czyc oraz sp otk an ie z p rzed sta w iciela m i W yd ziału K o n ser w a c ji Z a b y tk ó w U rzędu m. K ra k ow a, U rzędu M iasta i G m in y w D ob czycach oraz m iejsco w y ch sp o łeczn ych op iek u n ó w zab ytk ów . Z a pozn an o się z o p ra co w a n iem S t u d i u m z a g o s p o d a r o w a n ia s t r e f y k o n s e r w a t o r s k i e j „ A ” w D o b c z y c a c h . K o n c e p c ja r e w a l o r y z a c j i oraz b u d o w y s k a n s e n u a u torstw a m gr. Z b ig n ie w a J a g o d ziń sk ieg o i m gr. inż. arch. M ik ołaja K orn eck iego. Ł ączy ono cech y opracow ania stu d ia ln eg o opartego o e w id e n c ję z a b y tk ó w b u d o w n ictw a m ie jsk ie g o D obczyc i lu d o w eg o z ich okolic, k w eren d ę h i- story czn o -a rch eo lo g iczn ą , stu d iu m
