Katena gleb mułowo-madowych w okolicy Suraża w Dolinie Górnej Narwi

http://www.degruyter.com/view/j/ssa (Read content)

Vol. 64 No. 2/2013: 34–40

DOI: 10.2478/ssa-2013-0007

*e-mail: s. roj@pb.edu.pl

WSTÊP

W siedliskach przejœciowych, stanowi¹cych ogni-wa poœrednie miêdzy g³ównymi typami siedlisk, za-chodzi jednoczeœnie kilka procesów glebotwórczych, efektem czego jest powstawanie utworów niejedno-rodnych (Okruszko, 1977). Siedliska takie wci¹¿ nale¿¹ do s³abo rozpoznanych. Szczególnie dotyczy to siedlisk mu³owo-madowych, w których na proces mu³otwórczy nak³ada siê namulanie, zamulanie i ogle-jenie. Czêsto wystêpuj¹ one w mozaice z siedliskami madowymi i mu³owymi, na co wskazuj¹ badania prze-prowadzone w dolinie Narwi i Supraœli (Banaszuk, 1996, 2000, 2004; Rojewski, 2006, 2009; Roj-Rojewski, Banaszuk, 2004; Roj-Roj-Rojewski, Hrynie-wicka, 2009). Ze wzglêdu na brak odpowiednich jed-nostek w Systematyce Gleb Polski z roku 1989 (Ko-misja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 1989) wysuniêto propozycjê nazwania tych wierzch-nich utworów „mu³owatymi” (odpowiednik utworów torfiastych, zawieraj¹ 10–20% s.m. substancji orga-nicznej w postaci mu³u), a tworzonych przez nie gleb, mu³owato-glejowymi. Propozycje te nie zosta³y uwzglêdnione w obowi¹zuj¹cej systematyce gleb

kra-ju (Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 2011), st¹d takie utwory klasyfikuje siê jako torfiaste, zaœ gleby – jako torfiasto-glejowe. Klasyfi-kacja typologiczna wiêksz¹ wagê przyk³ada do mor-fologicznych skutków dzia³ania procesów glebowych ni¿ do ich genezy. Z tego punktu widzenia utwory „mu³owate” faktycznie wykazuj¹ niezbyt du¿e ró¿-nice w stosunku do utworów torfiastych, choæ two-rzy³y siê w innych warunkach.

Celem pracy by³o rozpoznanie budowy i podsta-wowych w³aœciwoœci fizycznych gleb siedlisk mu³o-wo-madowych oraz gleb tworz¹cych wraz z nimi ka-tenê w Dolinie Górnej Narwi w okolicy Sura¿a, a tak-¿e porastaj¹cych je zbiorowisk roœlinnych w nawi¹-zaniu do mikrorzeŸby tarasu zalewowego i warun-ków hydroekologicznych.

OBIEKT I METODYKA BADAÑ

Badania terenowe prowadzono w 2008 roku na przekroju glebowo-roœlinnym w dolinie Narwi w oko-licy Sura¿a (rys. 1). Przekrój ten reprezentuje gleby najczêœciej spotykane na obszarze pomiêdzy gr¹da-mi Berezowo i Grêdy. S¹ to g³ównie siedliska mado-S£AWOMIR ROJ-ROJEWSKI*, MAREK WALASEK

Politechnika Bia³ostocka, Katedra Ochrony i Kszta³towania Œrodowiska 15-245 Bia³ystok, ul. Wiejska 45A

Katena gleb mu³owo-madowych w okolicy Sura¿a

w Dolinie Górnej Narwi

Muddy-alluvial soils catena near Sura¿ in the Upper Narew Valley

Abstract: The aim of the study was the recognition of profile structure and main physical properties of humus-rich endogley soils,

which form muddy-alluvial habitats, and soils appearing together with them in a catena developed in the Upper Narew Valley near Sura¿. Plant communities growing on these soils were also recognized. Typological development of the analysed soils is clearly connected with microrelief of flood terrace, water conditions and vegetation cover. The most moisture positions taken by humus-rich endogley soils are overgrown by Glycerietum maximae community. Typic czernozemic alluvial and mucky-like soils with

Phalaride-tum arundinaceae community are found slightly higher. In the highest and the most dried parts of the analysed terrain mucky soils

overgrown by plant community with domination of Alopecurus pratensis appears. Due to lower ash content physical properties of humus-rich endogley soils and peaty-like deposits considerably distinguish from properties of the other soils and deposits founded on the study area.

S³owa kluczowe: katena, siedlisko mu³owo-madowe, utwory torfiaste, murszowate i murszaste, typologia gleb Keywords: catena, flood terrace, muddy-alluvial habitat, peaty-like, mucky-like and mucky deposits, soil typology

we (Banaszuk, 1996, 2000, 2004), ale tak¿e mu³owo-madowe i murszowate. Ze wzglêdu na utrudnienia terenowe (bogata mikrorzeŸba terenu) kierunek prze-kroju nieznacznie siê zmienia (rys. 2). Opisano 4 pro-file glebowe, wykonano pomiary niwelacyjne terenu i zdjêcia fitosocjologiczne zbiorowisk roœlinnych, a tak¿e podstawowe oznaczenia w³aœciwoœci fizycz-nych gleb – metodami stosowanymi powszechnie. Okreœlono: sk³ad granulometryczny, pH w wodzie (tylko wierzchnich utworów), popielnoœæ, gêstoœæ w³aœciw¹ i objêtoœciow¹, pojemnoœci wodne, kurcz-liwoœæ ca³kowit¹ oraz aktualn¹ zawartoœæ powietrza w glebie.

WYNIKI I DYSKUSJA

Na przekroju glebowo-roœlinnym o d³ugoœci 29 m za³o¿onym tu¿ przy korycie Narwi (naprzeciwko wyrobiska Popisana Góra) deniwelacja wynosi 170 cm (rys. 2). Zgodnie z aktualn¹ Systematyk¹ Gleb Polski (Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartogra-fii Gleb PTG, 2011) wyró¿niono tu: gleby torfiasto-glejowe (GWtfg – profil 1), mady czarnoziemne ty-powe (CFt – profil 2), gleby murszowate (CUme – profil 3) oraz gleby murszaste typowe (CUt – profil 4). Wykazuj¹ one œcis³y zwi¹zek z mikrorzeŸb¹ tere-nu, stosunkami wodnymi oraz szat¹ roœlinn¹.

Najbli¿ej koryta rzeki (tj. najni¿ej w terenie) wy-stêpuj¹ gleby przyporz¹dkowane do rzêdu glejoziem-nych, typu glejowych i podtypu torfiasto-glejowych (GWtfg). Wierzchnia ich warstwa (0–15 cm – poziom

A) jest zbudowana z utworu torfiastego z³o¿onego z piasku drobnego przesyconego mu³em (rys. 2). Utwór ten charakteryzuje siê œredni¹ popielnoœci¹ wynosz¹c¹ 80,9% s.m. (tab. 1), bêd¹c¹ najni¿sz¹ wartoœci¹ ze wszystkich analizowanych na przekroju jednostek glebowych oraz odczynem lekko kwaœnym (pH w wodzie 6,0). Zalega on na piasku s³abo gliniastym z niewielk¹ domieszk¹ mu³u (poziom AG), podœcielo-nym na g³êbokoœci 60 cm piaskiem luŸpodœcielo-nym (poziom G). Poziom wody gruntowej 28.07.2008 roku znaj-dowa³ siê na g³êbokoœci 25 cm. Na badanej glebie torfiasto-glejowej wystêpuje typowe zbiorowisko mu-³otwórcze, tj. szuwar manny mielec (Glycerietum

ma-ximae) (tab. 2).

Nieco wy¿ej w terenie usytuowane s¹ mady czar-noziemne typowe (CFt). Nale¿¹ one do rzêdu gleb czarnoziemnych oraz typu mad czarnoziemnych. Ich wierzchni¹ warstwê stanowi piasek gliniasty z do-mieszk¹ mu³u o mi¹¿szoœci 27 cm (poziom A). Ce-chuje siê najmniej kwaœnym odczynem ze wszyst-kich badanych utworów powierzchniowych (pH w wodzie 6,5). Jego popielnoœæ (œrednia 91,3% s.m.) jest bardzo niska jak na mady rzeczne, a jednocze-œnie bardzo zbli¿ona do dolnej granicy popielnoœci utworów torfiastych (90% s.m.). Jest podœcielony piaskiem luŸnym, czêœciowo oglejonym, w którym widoczne s¹ warstewki zapiaszczonego mu³u (poziom Ccg). Wystêpuj¹ tu liczne wytr¹cenia Fe w postaci plamek, które zanikaj¹ poni¿ej 40 cm (poziom C). Na g³êbokoœci 80 cm zalega piasek luŸny, pozbawio-ny warstwowania (poziom G). Woda gruntowa

wy-S£

AWOMIR ROJ-ROJEWSKI, MAREK

W

ALASEK

RYSUNEK 2. Przekrój glebowo-roœlinny na powierzchni badawczej w okolicy Sura¿a: 1 – profil glebowy, 2 – utwór torfiasty powsta³y z mu³u, 3 – piasek luŸny lub s³abo gliniasty z domieszk¹ mu³u, 4 – piasek gliniasty z domieszk¹ mu³u, 5 – piasek luŸny, 6 – utwór murszowaty, 7 – utwór murszasty, 8 – g³êbokoœæ zalegania materia³u fluvic, 9 – poziom wody gruntowej w dniu 28.07.2008 r.; gleby: CUt – murszasta typowa, CUme – murszowata, CFt – mada czarnoziemna typowa, GWtfg – torfiasto-glejowa

FIGURE 2. Soil-plant section on the study area near Sura¿: 1 – soil profile, 2 – humus-rich deposit formed from mud, 3 – loose or light loamy sand with admixture of mud, 4 – loamy sand with admixture of mud, 5 – loose sand, 6 – mucky-like deposit, 7 – mucky deposit, 8 – depth of fluvic material, 7 – ground water level on 28.07.2008 year; soils: CUt – typic mucky, CUme – mucky-like, CFt – typic czernozemic alluvial, GWtfg – humus-rich endogley

gleby przyporz¹dkowane do rzêdu czarnoziemnych i typu murszastych. Prawdopodob-nie wczeœPrawdopodob-niej, gdy poziom wód gruntowych na tym ob-szarze wystêpowa³ znacznie wy¿ej ni¿ obecnie, by³y to gle-by torfiasto-glejowe, które obecnie objête s¹ faz¹ decesji i podlegaj¹ procesom mursze-nia. W s¹siedztwie mad czar-noziemnych stwierdzono zale-ganie gleb murszowatych (CUme), których wierzchni¹ warstwê 0–15 cm buduje utwór murszowaty (poziom Au), sypki, bardzo suchy, o œredniej popielnoœci 89,5% i odczynie kwaœnym (pH w wodzie 5,8). Zalega na piasku luŸnym (poziom C). Na g³êbo-koœci 25–42 cm piasek prze-sycony jest w znacznym stop-niu mu³em (poziom Cg1), któ-ry wystêpuje równie¿ ni¿ej, ale w postaci kilkucentymetro-wych warstewek (poziom Cg2). Warstwowanie z udzia-³em mu³u zanika na g³êboko-œci 130 cm (poziom G). Gle-bê tê porasta szuwar mozgi trzcinowatej (Phalaridetum

arundinaceae) z du¿ym

udzia-³em gatunków ³¹kowych, a wiêc wyraŸnie przesuszony (tab. 2). Poziom wody grunto-wej zalega³ o 40 cm g³êbiej ni¿ na glebie torfiasto-glejowej, bo na 128 cm.

Wiêksze przesuszenie cha-rakterystyczne jest dla najwy-¿ej po³o¿onych w terenie gleb murszastych typowych (CUt), o czym œwiadczy woda grun-towa na g³êbokoœci 197 cm i zbiorowisko roœlinne z domi-nacj¹ wyczyñca ³¹kowego

elif or P e wo bel g lioS seli for p moi zo P ydow je wot nur g dn uor G le vel ret a w ] mc[ 80 02. 70. 82 moi zo P nozi ro H æœ ok ob ê³ G htpeD ] mc[ ap ur G -ol un arg anz cyrt e m erut xe T Hp HO2 æœ onl eip oP tn etn oc hs A ]. m.s %[ æœ ots ê G a woi cœ otêj bo ytis ne d klu B gM[ ×m 3–] æœ ots ê G a wic œa³ w cifi ce pS ytisned gM[ ×m 3–] æœ o wilz cru K ati wo k³a c latoT eg ak nir hs m[3×m 3–] æœ ont ogli W anl aut ka la utc A erut sio m m[3×m 3–] æœ on mej oP andow anr ali pa k yral lip a C retaw yti ca pa c m[3×m 3–] oP w m M w c m[ 1 gft W G 52A 51 –0* .o. n1 0,69 ,0 86 82, 03 09, 11 85, 03 18, 03 28, 09 06 G A0 6– 51s p. o.n8 ,5 96 02, 10 03, 2– 54 5,06 45, 01 06 G0 51 –0 6l p. o.n7 ,9 98 55, 12 55, 2– 32 3,09 23, 03 00 2 tFC 88A 72 –0g p8 4,63 ,1 96 68, 02 21, 23 71, 02 05, 09 06, 08 06 gc C0 4– 72l p. o.n6 ,9 90 05, 10 05, 2– 55 1,05 53, 05 00 g C0 8– 04l p. o.n2 ,8 99 82, 18 94, 2 ––––– G0 51 –0 8l p. o.n5 ,9 90 36, 11 35, 2– 86 4,00 84, 03 05 3 e m U C 82 1u A5 1– 0. o.n9 7,55 ,9 83 67, 01 52, 24 51, 00 23, 05 23, 08 08 C5 2– 51l p. o.n2 ,9 99 05, 17 64, 2– 15 1,03 06, 02 00 1g C2 4– 52l p. o.n6 ,6 91 02, 16 64, 2– 64 0,05 63, 02 06 2g C0 31 –2 4l p. o.n9 ,8 92 15, 11 25, 2– 54 3,02 25, 07 02 G0 51 –0 31l p. o.n4 ,9 94 05, 12 35, 2– 46 1,02 33, 02 08 4 tUC 79 1u A0 1– 0. o.n8 6,57 ,0 91 40, 18 42, 26 70, 06 13, 04 13, 04 08 C A0 2– 01l p. o.n9 ,7 96 32, 19 55, 2– 75 1,08 06, 08 01 g C5 31 –0 2l p. o.n8 ,8 91 44, 12 25, 2– 58 0,06 64, 05 09 TABELA 1 . W

ybrane w³aœciwoœci fizyczne badanych gleb (œrednie arytmetyczne z 3 próbek)

TABLE 1. Chosen physical properties of analysed soils (arithmetic means of 3 samples) Objaœnienie – Explanation: * nie oznaczono, not determined; gleby

, soils: CUt – murszasta typowa, typic mucky; CUme – murszowat

a, mucky-like; CFt – mada czarnoziemna typowa, typic czernozemic alluvial;

GWtfg – torfiasto-glejowa, humus-rich endogley

S£

AWOMIR ROJ-ROJEWSKI, MAREK

W

ALASEK

TABLE 2. Phytosociological relevés of plant communities on study soils (date 29.07.2008)

y w o b el g li f o r P el if o r p li o S 1GWftg 2CFt 3CUme 4CUt y n n il œ o r ³ ó p s e Z n o it ai c o s s a t n al P Glycerietummaxima Phalaridetumarundinacea Phalaridetumarundinaceae ZAbloiopreocwursiuksopzradtoemnisnsiacj¹ s é v el e r f o o N ai c ê j d z r N 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 c ³ ó i z y w t s r a w ei c y r k o P r e v o c c r e y al s b r e H 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 m [ ai c ê j d z ai n h c z r ei w o P 2_] m [ a e r a é v el e R 2_] 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 w ó k n u t a g a b z ci L s ei c e p s f o r e b m u N 10 4 9 3 6 3 4 8 4 6 10 9 11 10 10 10 7 10 10 10 e t e r e h t a n e h r r A -o i n il o M .l C Ranunsulusrepens a s o ti p s e c a i s p m a h c s e D a i r a m l u a l u d n e p il i F a s o t e c a x e m u R si s n e t a r p e n i m a d r a C si r t s u l a p s y h c a t S si r a g l u v a i h c a m y s y L a il o fi g n a l a c i n o r e V s n e p e r n o r y p o r g A si r t s u l a p a o P si s n e t a r p a c u t s e F si n e t a r p s u r u c e p o l A si r a ll i p a c si t s o r g A m u il o f e ll i m a e ll i h c A – – – – – + – – – – – – – – – – – – – + – – – – – – – – + – – – – 1 – – – – – – – – – – – – – + – – – – – – – – – – – – – + – – – – – – – – – – – – – – + – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – + – – – – + – – – + – – – – – – – – – – – – – + – – – – – – – – – – – – – + – – – – – + + – – – – + – – – – – – – + – – – – – – – – – – – – – + + – – + – – – + – – – – – + + – – – – + – – – – – – – + – + – – – + – – – – – – – – – + 1 – – + 2 1 2 3 1 – – – – 1 – – – + 1 1 2 4 2 – – + – + 1 – – – 1 1 1 3 1 + – – – 1 1 – – – + 1 2 2 2 1 – – – 1 + – – – + 2 1 2 2 1 e a s o n it u l G a e t e n l A .l C a e r e n i c x il a S a i r a m a c l u d m u n a l o S –– –+ –+ –– –– 1– –– –– –– –– 1– –+ –+ –– +– –– –– –– –– –– si r a g l u v a e t e i si m e t r A .l C si r a g l u v a i r a n i L a c i o i d a c it r U e s n e v r a m u i s ri C m u i p e s a i g e t s y l a C – – – – – – – – – – – + – – – – – – – – – + – + – + – – – – – + – – – 1 – – – 2 – + + 1 – + + + – + + + – + + + – + – + + + – – + + – – + – – – + – – – 1 + – – a e t e ti m g a r h P .l C a e c a n i d n i r a si r a l a h P a i b i h p m a a p p r r o R a m i x a m a i r e c y l G e li t a i v u lf m u t e si u q E si m r o fi t u c a x e r a C a t a r t s o r p x e l p i r t A – – 5 1 – – – – 5 + – – + – 5 1 – + – + 5 1 – – + + 5 + – + 5 + – + + + 5 + – – – – 5 – – + + + 5 – – – – – 5 – – – – 1 5 – – – + – 5 – – – 1 – 5 – – – 1 – 5 – – – 1 – 4 – – – 2 – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – e c ¹ z s y z r a w o T Accompanying s y r d e a m a h c a c i n o r e V e l a n i c if f o m u t y h p m y S m u i b i h p m a m u n o g y l o P – – – – – – – – – – – – – – – – – + – – + – – 1 – – – – – + – + – – – – – – – – – + – – + – – – – – – + – – + – – – – –

cm (poziom G).

Analizowane gleby torfiasto-glejowe oraz gleby murszowate i murszaste wykszta³ci³y siê na pod³o¿u uformowanym przez wody rzeki Narew w postaci mad rzecznych (materia³ fluvic, rys. 2). Dogodne warunki hydrologiczne sprawi³y, ¿e na obszar ten wkroczy³a roœlinnoœæ bagienna w postaci manny mielec

(Glyce-ria maxima) i mozgi trzcinowatej (Phalaris arundi-nacea), których szcz¹tki przesyci³y wierzchnie utwory

mineralne i zmieni³y dotychczasowy charakter sie-dliska. Dalsze przekszta³cenie nast¹pi³o na skutek obni¿enia poziomu wód gruntowych, które doprowa-dzi³o do zmurszenia masy mineralno-organicznej za-kumulowanej w wy¿szych partiach terenu. Na naj-wy¿szych stanowiskach przesuszenie by³o na tyle powa¿ne, ¿e spowodowa³o wkroczenie trawiastej ro-œlinnoœci ³¹kowej.

Gleby torfiasto-glejowe oraz buduj¹ce j¹ utwory torfiaste znacznie odró¿niaj¹ siê pod wzglêdem w³a-œciwoœci fizycznych od innych gleb i utworów wy-stêpuj¹cych na badanej powierzchni (tab. 1). Wyka-zuj¹ one podobieñstwo pod wzglêdem budowy pro-filowej do analogicznych gleb wykszta³conych w sie-dliskach mu³owo-madowych w dolinie Narwi w Ko-tlinie Biebrzy Dolnej oraz w dolinie Supraœli. Stwier-dzono jednak znaczne ró¿nice we w³aœciwoœciach fi-zycznych buduj¹cych te gleby utworów torfiastych, zwanych wczeœniej przez autora „mu³owatymi” (Roj-Rojewski, 2009; Roj-(Roj-Rojewski, Hryniewicka, 2009). Ni¿sza popielnoœæ badanych utworów torfiastych sprawia, ¿e pod wzglêdem w³aœciwoœci fizycznych s¹ bardziej zbli¿one do mu³ów z Kotliny Biebrzy Dolnej. Na badanej glebie torfiasto-glejowej wystê-puje szuwar manny mielec, z kolei tego typu gleby na innych ww. obszarach porasta szuwar mozgi trzci-nowatej (Roj-Rojewski, 2009; Roj-Rojewski, Hrynie-wicka, 2009).

Gleby, zawieraj¹ce w wierzchniej warstwie utwo-ry mu³owe lub mu³owate (torfiaste), nie s¹ wyró¿nia-ne jako oddzielna jednostka taksonomiczna w klasyfi-kacjach gleb funkcjonuj¹cych w innych krajach (Okruszko, Piaœcik, 1990). Podobnie jest z glebami objêtymi procesem murszenia. Zgodnie z Klasyfikacj¹ Zasobów Glebowych Œwiata WRB z 1994 r. (Marci-nek, 1997; FAO-ISSS-ISRIC-PTG, 2003; Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 2011)

najmniej 25 cm, zawieraj¹ce materia³ glebowy

flu-vic, zaczynaj¹cy siê w obrêbie 50 cm od powierzchni

gleby i siêgaj¹cy do g³êbokoœci co najmniej 50 cm od powierzchni. S¹ to m³ode gleby, które powstaj¹ podczas zalewów rzecznych i dlatego cechuje je war-stwowanie. Charakteryzuj¹ siê tak¿e s³abym zró¿ni-cowaniem poziomów glebowych, za wyj¹tkiem po-ziomu próchnicznego Ah oraz czêsto maj¹ cechy œwiadcz¹ce o zmiennych warunkach redox, co po-twierdzaj¹ wyniki badañ autora pracy (FAO, 2001; FAO-ISSS-ISRIC-PTG, 2003; IUSS Working Group WRB, 2006). Ze wzglêdu na oglejenie, gleby te czê-sto mylnie traktuje siê jako Gleysols. Fluvisols ró¿-ni¹ siê od Gleysols g³ównie wyraŸnym warstwowa-niem lub nieregularnym spadkiem zawartoœci mate-rii organicznej wraz z g³êbokoœci¹, ewentualnie obo-ma czynnikami na raz (Cook et al., 2009).

WNIOSKI

1. Na obszarze doliny Narwi w okolicy Sura¿a stwier-dzono czêste wystêpowanie w dolnych partiach te-renu siedlisk mu³owo-madowych, które buduj¹ gle-by torfiasto-glejowe. Wykszta³ci³y siê one z utwo-rów torfiastych w postaci piasków drobnych prze-syconych mu³em o przeciêtnej mi¹¿szoœci 15 cm, które podœcielaj¹ piaski s³abogliniaste lub luŸne. Rozpoznan¹ katenê dodatkowo tworz¹ gleby: mady czarnoziemne typowe, murszowate i murszaste typowe.

2. Wykszta³cenie typologiczne gleb wykazuje œcis³y zwi¹zek z mikrorzeŸb¹ terenu, stosunkami wod-nymi oraz szat¹ roœlinn¹. Najbardziej uwodnione stanowiska zajête przez gleby torfiasto-glejowe porasta zazwyczaj szuwar manny mielec. Na mniej uwilgotnionych madach czarnoziemnych typo-wych oraz glebach murszowatych wystêpuje szu-war mozgi trzcinowatej, zaœ na najbardziej prze-suszonych glebach murszastych typowych – zbio-rowisko z dominacj¹ wyczyñca ³¹kowego. 3. W³aœciwoœci fizyczne utworów buduj¹cych

bada-ne gleby s¹ zró¿nicowabada-ne. Najbardziej odró¿niaj¹ siê utwory torfiaste w postaci piasku drobnego przesyconego mu³em, które ze wzglêdu na naj-ni¿sz¹ popielnoœæ wykazuj¹ najnaj-ni¿sz¹ gêstoœæ oraz najwy¿sz¹ pojemnoœæ wodn¹ i kurczliwoœæ.

PODZIÊKOWANIA

Badania zosta³y sfinansowane w ramach pracy statutowej S/WBiIS/1/11.

LITERATURA

Banaszuk H., 1996. Paleogeografia. Naturalne i antropogenicz-ne przekszta³cenia Doliny Górantropogenicz-nej Narwi. Wyd. Ekonomia i Œrodowisko, Bia³ystok: 72–73.

Banaszuk H., 2000. Rozmieszczenie i budowa profilowa mad i gleb mu³owych w Dolinach Narwi i Biebrzy wykszta³conych na obszarze Kotliny Biebrzañskiej na tle geomorfologii tere-nu. UWM w Olsztynie, Biul. Nauk. 9: 181–193.

Banaszuk P., 2004. Gleby i siedliska glebotwórcze Narwiañskie-go Parku NarodoweNarwiañskie-go. [W:] Red. H. Banaszuk. Narwiañski Park Narodowy, Wyd. Ekonomia i Œrodowisko, Bia³ystok: 141–158.

Cook H.F., Bonnett S.A.F., Pons L.J., 2009. Wetland and Flood-plain Soils – Their Characteristics, Management and Future. [In:] Maltby E., Barker T. The Wetlands Handbook, John Wiley and Sons, Singapore: 405–406.

FAO, 2001. Lecture notes of the major soils of the world. World Soil Resources Report. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome, 94: 105–114.

FAO-ISSS-ISRIC-PTG, 2003. Klasyfikacja zasobów glebowych œwiata. T³um. i red. R. Bednarek, P. Charzyñski, U. Pokoj-ska. Wyd. UMK, Toruñ: 1–106.

IUSS Working Group WRB, 2006. World Reference Base for Soil Resources, first update 2007. World Soil Resources Re-ports, 103. FAO, Rome.

Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 1989. Systematyka Gleb Polski, wyd. 4. Rocz. Glebozn. 40(3/4): 1– 150.

Komisja V Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb PTG, 2011: Systematyka Gleb Polski, wyd. 5. Rocz. Glebozn. 62(3): 1– 193.

Marcinek J., 1997. Principles of the Polish Soil Classification System. [In:] Comparison of Polish and German Soil Classi-fication System. Polish Society of Soil Science, Szczecin: 227–305.

Okruszko H., 1977. Rodzaje hydrogenicznych siedlisk glebo-twórczych oraz powstaj¹cych w nich utworów glebowych.

Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 186: 15–35.

Okruszko H., Piaœcik H., 1990. Charakterystyka gleb hydroge-nicznych. Wydawnictwo ART, Olsztyn: 217–277.

Roj-Rojewski S., 2006. Budowa profilowa i w³aœciwoœci fizycz-no-chemiczne gleb mu³owych w Kotlinie Biebrzy Dolnej w aspekcie ochrony mu³owisk. Zesz. Nauk. Polit. Bia³ostockiej,

In¿. Œrod. 17: 25–40.

Roj-Rojewski S., 2009. Gleby mu³owate – nie wyró¿niane do-tychczas ogniwo w sekwencji gleb na mu³owiskach. Rocz.

Glebozn. 60(4): 79–84.

Roj-Rojewski S., Banaszuk H., 2004. Typologia i sekwencja gleb mu³owych i mad na tle mikrorzeŸby tarasów zalewowych Narwi i Biebrzy. Rocz. Glebozn. 55(4): 115–127.

Roj-Rojewski S., Hryniewicka I., 2009. Wykszta³cenie i w³aœci-woœci fizyczne gleb mu³owato-glejowych i madowych w do-linie Supraœli w okolicy Jurowiec. Rocz. Glebozn. 60(4): 85– 90.

Received: December 12, 2012 Accepted: July 2, 2013