E U G E N IU S Z G O R L A C H , F L O R IA N G A M B U S
W PŁYW M IEDZI I CYNKU. NA PO B IER A N IE K, Na, Mg I Ca
PR ZEZ ŻYCICĘ W IELOK W IATOW Ą
(L O L I U M M U L T I F L O R U M
LAM.)
K a te d r a C h e m ii R o ln e j A k a d e m ii R o ln ic z e j w K ra k o w ie
Zanieczyszczenie gleb m etalam i ciężkim i, w ty m rów nież m iedzią
i cynkiem , nasiliło się znacznie w ostatn ich lata ch [1-3]. Może ono być
jedny m z istotny ch czynników deg rad ujący ch glebę i pow odujących za
b urzenia w odżyw ianiu się roślin. W pływ m etali ciężkich n a pobieranie
m akroelem entów przez ro ślin y nie był dotąd badany. W lite ra tu rz e spo
ty k a się ty lk o w zm ianki n a ten tem at i to przede w szystkim w odnie
sieniu do m iedzi [4]. W nin iejszej p rac y przedstaw iono n iek tó re w yniki
naszych badań n a d w pływ em w zrastający ch daw ek m iedzi i cynku n a
pobieranie K, Na, Mg i Ca przez życicę w ielokw iatow ą w w a ru n k a ch
dośw iadczenia wazonowego.
M A T E R IA Ł I M E T O D Y
Dośw iadczenie przeprow adzono w 1986 r. z życicą w ielokw iatow ą od
m ian y Szelejew ska w w azonach plastykow ych, n ap ełn ian y ch 2 kg gleby.
Do dośw iadczenia użyto g leby b ru n a tn e j w yługow anej o składzie g ra n u -
lom etrycznym p y łu ilastego, nie zanieczyszczonej m etalam i ciężkimi.
Z aw ierała ona 38% części spław ialn ych i 1,43% w ęgla organicznego. Je j
pojem ność
sorp cyjn a
(T),
oznaczona
m etodą
K appena,
w ynosiła
10,9 me/100 g gleby, a pH w KC1 = 4,8, pH w H 20 = 5,9.
Z każdym z badanych m etali ciężkich dośw iadczenie obejm ow ało
4 obiekty w 4 pow tórzeniach, w edług sch em atu podanego w tabelach 1
i 2. W szystkie w azony otrzy m ały jednakow e naw ożenie N PKM g po 0,6 g
N w form ie N H 4N 0 3, 0,12 g P w K H 2P 0 4, 0,36 g К w K H 2P 0 4 + KC1
i 0,12 g Mg w postaci M g S 0 4- 7 H 20 . N aw ozy zastosow ano w dawce po
dzielonej: 2/3 ilości p rzed siew em i 1/3 daw ki po I pokosie. M iedź zasto
sowano w form ie C u S 0 4 • 5 H 20 , a cynk w postaci Z n S 0 4 • 7 H 20 n a
1 dzień przed w ysiew em życicy (3 czerwca). Zebrano dwa pokosy życicy.
Zbiór pokosu I w ykonano 11 lipca, pokosu II — 10 sierpnia. W m ate
ria le ro ślin ny m po spopieleniu n a sucho oznaczono zaw artość K, Na i Ca
za pomocą sp e k tro fo to m etru płom ieniow ego oraz zaw artość Mg, Cu i Zn —■
m etodą atom ow ej spek tro fo to m etrii absorpcyjnej w płom ieniu acetyle-
now o-pow ietrznym .
T a b e la 1
Wpływ wzrastającej dawki miedzi na plon suchej masy i zawartość Cu, K , N a, Mg i Ca w życicy wielokwiatowej
Effect of increasing copper dose on the yield of dry mass and content of Cu, K, N a, Mg and Ca of Italian ryegrass D aw ka Cu mg/kg gleby D ose of Cu mg/kg soil Plon w g/wazon Yield in g/pot Cu mg/kg К N a Mg Ca о/ /о i o 1 a U I pokos — cut: 5,6 12,2 5,13 0,10 0,40 i 0,58 II pokos — cut: 9,8 9,1 2,23 0,16 0,52 0,72 korzenie — roots: 7,3 11,4 0,54 0,12 0,16 0,29 Cu - 7,5 I pokos — cut: 6,3 15,6 4,87 0,09 0,43 0,64 II pokos — cut: 9,7 12,2 2,51 0,17 0,52 0,67 korzenie — roots: 7,3 19,9 0,56 0,12 0,14 0,26 Cu - 30 j I pokos — cut: 5,6 19,5 4,91 0,09 0,40 0,63 jII pokos — cut: 10,5 15,2 2,45 0,16 0,49 0,67 ! korzenie — roots: 8,6 47,7 0,51 0,10 0,14 0,24 Cu - 120 1 I pokos — cut: 3,6 24,4 4,43 0,09 0,39 0,81 II pokos — cut: 9,6 23,8 3,05 0,14 0,50 0,80 korzenie — roots: 6,2 260,6 0,60 0,12 0,19 0,33 O M Ó W IE N IE W Y N IK Ó W I W N IO S K I
Pod w pływ em w zrastającej daw ki siarczanu m iedzi w y raźnie zw ięk
sza się zaw artość Cu w roślinach (tab. 1). W zrost ten jest znacznie w ięk
szy w korzeniach niż w częściach nadziem nych. I ta k gdy w w y n iku za
stosow ania m iedzi w ilości 120 m g/kg gleby zaw artość m iedzi w roślinach
pokosu I w zrosła 2 -krotnie w stosun k u do kontroli, to k o n cen tracja tego
m ikroelem en tu w korzeniach zw iększyła się ponad 20-krotnie.
D aw ki m iedzi w ynoszące 7,5 i 30,0 m g/kg gleby nie m iały w iększego
w pływ u na plonow anie życicy i absorpcję badanych m akroelem entów .
Dopiero daw ka m iedzi w ynosząca 120 m g/kg gleby w pły nęła u jem n ie na
rozw ój życicy. Jednakże spow odow ała ona jedynie w y ra ź n y spadek po
kosu I i w m niejszym stopniu m asy korzeniow ej. Z biegiem czasu to k
syczność zastosow anej daw ki m iedzi zm niejszyła się i plon pokosu II
kształtow ał się już n a podobnym poziomie jak na obiekcie ko ntrolnym .
w artości potasu, a w zrost k o n cen tracji w apnia w suchej m asie roślin.
Jeśli przy jąć zaw artość ty ch składników w suchej m asie pokosu I n a
k o n tro li za 100, to ich k o n c e n trac ja w roślinach pokosu I n a obiekcie
naw ożonym m iedzią w dawce 120 m g/kg gleby w y raża się liczbą 86 dla
potasu i 140 dla w apnia.
Również zaw artość cynku w roślinach zwiększa się rów nolegle ze
w zrostem jego daw ki (tab. 2). Jed nak że w zrost ten jest podobny w czę
ściach n adziem nych i korzeniach. Pod w pływ em daw ki cynku 320 m g/kg
gleby zaw artość cynku w roślinach pokosu I w zrosła w stosunk u do k o n
tro li 11,8-krotnie, w roślinach pokosu II — 8,8-krotnie, a w korzeniach
9,6-krotnie.
T a b e l a 2
Wpływ wzrastającej dawki cynku na plon suchej masy i zawartość Zn, K , N a, Mg i Ca w życicy wielokwiatowej
Effect of increasing zinc dose on the yield of dry mass and content of Zn, K, N a, Mg and Ca o f Italian ryegrass D awka Zn mg/kg gleby Dose of Zn mg/kg soil Plon w g/wazon Yield in g/pot Zn mg/kg К N a Mg Ca g N P 1 o I pokos -- cut: 5,6 101 5,13 0,10 0,40 0,58 II pokos — cut: 9,8 137 2,23 0,16 0,52 0,72 korzenie — roots: 7,3 257 0,54 0,12 0,16 0,29 Zn - 20 I pokos -- cut: 6,4 148 4,89 0,09 0,41 0,64 II pokos - cut: 9,8 134 2,20 0,16 0,51 0,73 korzenie — roots: 9,5 291 0,45 0,09 0,15 0,21 Zn - 80 I pokos -- cut: 6,6 345 4,48 0,09 0,38 0,58 II pokos — cut: 10,0 267 2,18 0,14 0,48 0,71 korzenie — roots: 9,3 676 0,50 0,10 0,15 0,26 Zn - 320 I pokos -- cut: 6,1 _ П 9 9 - 4,98 0,10 0,31 0,54 1Г pokos — cut: 9,2 1198 2,50 0,17 0,40 0,71 korzenie — roots: 6,4 2474 0,60 ! 0,14 0,16 j 0,26
Ż adna zestosow anych daw ek cynku nie spow odow ała spadku plono
w ania życicy w ielokw iatow ej. N atom iast cynk zastosow any w dawce
320 m g/kg gleby działał antagonistycznie na pobieranie m agnezu przez
rośliny zarów no pokosu I, jak i pokosu II. S kutkiem tego ogólne p obra
nie m agnezu n a ty m obiekcie zm niejszyło się o 23% w stosunku do po
b ran ia n a obiekcie kontrolnym .
Na podstaw ie przeprow adzonego dośw iadczenia m ożna w yciągnąć n a
stęp u jące wnioski:
1.
Zastosow ane daw ki siarczanu m iedzi pow odow ały znacznie w iększy
ato-m iast w zrost zaw artości Zn w roślinach pod w pływ eato-m siarczanu cynku,
w yrażony w liczbach w zględnych, był podobny w częściach nadziem nych
i korzeniach.
2. D aw ki m iedzi w ynoszące 7,5 i 30 m g/kg oraz daw ki cynku w yno
szące 20 i 80 m g/kg suchej m asy gleby nie oddziaływ ały ani n a plono
w anie życicy w ielokw iatow ej, ani n a pobieranie K, Na, Mg i Ca przez
rośliny.
3. W w a ru n k a ch przeprow adzonego dośw iadczenia dopiero daw ka m ie
dzi w ynosząca 120 mg i daw ka cynku w ynosząca 320 m g/kg suchej m asy
gleby w yw ołały pew ne zaburzenia w rozw oju roślin. W ynikiem ty ch za
b urzeń był spadek plonu I pokosu życicy, a także zm niejszenie w rośli
nach z tego pokosu zaw artości potasu, a zw iększenie zaw artości w apnia
pod w pływ em m iedzi oraz zm niejszenie absorpcji m agnezu pod w pływ em
cynku.
L IT E R A T U R A
[1] B a l u k A. O d d z ia ły w a n ie e m is ji H u ty M iedzi G ło g ó w n a k u lt u r y ro ln e . P r . N a u k . I n s ty tu tu O c h ro n y R o ślin . 1985, 27, 2, s. 51-91.
[2] F a b e r A. , N i e z g o d a J. Z a n ie c z y s z c z e n ie g le b y i ro ś lin u p r a w n y c h w p o b liż u h u ty c y n k u i o ło w iu . R ocz. G leb o zn . 1982, 32, 1/2 s. 93-120.
[3] R o s z y k E. Z a n ie c z y sz c z e n ie g le b i ro ś lin u p r a w n y c h P b , C u i Z n w r e jo n ie h u ty m ied zi. Zesz. P ro b l. P o st. N a u k R ol. 1978, 206 s. 65-67.
[4] R u s z k o w s k a M. F iz jo lo g ic z n a ro la m ie d z i w p lo n o w a n iu ow sa. V. W p ły w m ied zi n a p o b ie r a n ie s k ła d n ik ó w m in e ra ln y c h . P a m . P u ł. 1983, 80 s. 14-31.
E. ГОРЛЯХ, Ф. ГАМБУСЬ
В Л И Я Н И Е М Е Д И И Ц И Н К А Н А П О ГЛО Щ ЕН И Е К, N A , Mg И Са П ЛЕВЕЛ О М М Н О ГО Ц ВЕТКО ВЫ М (Lolium multiflorum Lam).
Кафедра агрохимии Сельскохозайственной академии в Кракове Р е з ю м е Вегетационный опыт был заложен на почве тяжелого механического состава, не загрязнен н о й т я ж е л ы м и м еталлам и. Применение дозы сернокислой меди привело к значительно боль шему повышению содержания Си в корнях чем в надземных частях (табл. 1). В тоже время соответственное увеличение содержания Zn в растениях под влиянием внесения сернокислого цинка было такое же в надземных частях и в корнях растений (табл. 2). Д озы меди составляю щ ие 7,5 и 30 м г и дозы цинка — 20 и 80 м г на кг сухого вещ ества почвы не оказали влияния так на урожай плевела многоцветкового, как и на потребление растениями К , N a , Mg и Ca. Только доза меди составляющ ие 120 м г и доза цинка — 320 мг/кг сухого вещества почвы вызвала некоторые нарушения в развитии растений. Результатом этих нарушений было уменьшение урожая 1 укоса, а также уменьшение в растениях этого укоса содержания калия и увеличение содержания кальция п од влиянием меди и уменьшение абсорбции магния под влиянием цинка.
E . G O R L A C H , F . G A M B U S C O P P E R A N D Z IN C E F F E C T ON T H E К , N a, M g, A N D C a U P T A K E BY IT A L IA N R Y E G R A S S (L O L I U M M U L T I F L O R U M LA M .) D e p a r tm e n t of A g r ic u ltu r a l C h e m is tr y A g r ic u ltu r a l U n iv e rs ity of C ra c o w S u m m a r y
T h e re s p e c tiv e in v e s tig a tio n s w e re c a r r ie d o u t on h e a v y soil n o t c o n ta m in a te d w ith h e a v y m e ta ls , u n d e r th e p o t e x p e r im e n t c o n d itio n s . T h e a p p lie d c o p p e r s u lp h a te doses re s u lte d in m u c h h ig h e r in c r e a s e of th e C u c o n te n t in ro o ts t h a n in o v e rg r o u n d (T a b le 1), w h e re a s a re la tiv e g r o w th of th e Z n c o n te n t i n p la n t s u n d e r th e zin c s u lp h a te e ffe c t w a s s im ila r in o v e rg r o u n d a n d ro o ts (T a b le 2).
T h e c o p p e r d o ses a m o u n tin g to 7.5 a n d 30 m g a n d zin c d o ses a m o u n tin g to 20 a n d 80 m g /k g of so il d r y m a t te r d id n o t a ff e c t th e y ie ld le v e ls of I t a l i a n r y e g r a s s , n o r t h e K , N a, M g a n d C a u p ta k e b y p la n ts . O n ly th e c o p p e r d o se of 120 m g a n d t h e zinc d ose o f 320 m g /k g of so il d ry m a t te r c a u se d so m e d is tu r b a n c e s in th e g r o w th of p la n ts , m a n ife s tin g th e m s e lv e s in a d e c re a s e of th e I- c u t y ie ld , a d e c re a s e in p la n ts of th is c u t of th e p o ta s s iu m a n d in c r e a s e of th e c a lc iu m c o n te n t u n d e r th e c o p p e r e ffe c t as w e ll as a d e c re a s e of th e m a g n e s iu m a b s o r p tio n u n d e r th e zin c effe c t.
P r o /, d r E. G o r l a c h W p ł y n ę ł o d o r e d a k c j i w k w i e t n i u 1987 r. K a t e d r a C h e m i i R o l n e j
A k a d e m i a R o l n i c z a w K r a k o w i e 31-120 K r a k ó w , A . M i c k i e w i c z a 21
