R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X IV , N R 1—2, W A R S Z A W A 1983
ST A N ISŁ A W K U C A B A
WPŁYW SKŁADU GATUNKOWEGO I ZAGĘSZCZENIA
PODROSTÓW LIŚCIASTYCH W DRZEWOSTANIE SOSNOWYM NA CECHY POZIOMÓW AKUMULACJI BIOLOGICZNEJ
CZĘŚĆ II. CHARAKTERYSTYKA GLEB ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W ŚCIÓŁCE I JEJ PODPOZIOMACH
In sty tu t P rzyrod n iczych P o d sta w L eśn ictw a i H od ow ali L asu SG G W AR w W arszaw ie
CEL B A D A Ń
Zasobność ściółki w składniki m ineralne oraz intensywność jej roz kładu decydują o szybkości przechodzenia składników pokarmowych w obieg biologiczny, wywierając znaczny w pływ na żyzność gleb leśnych [2, 4, 8, 9, 11, 13 i in.]. Na ilość nagromadzonej ściółki wpływ a też zwarcie koron drzew, regulując dopływ m asy roślinnej, wilgotność, w a runki termiczne i stosunki powietrzne w ściółce. Czynniki te bowiem w pływ ają na intensywność procesów zachodzących przy jej rozkładzie przy udziale fauny i mikroorganizmów [1, 2, 3, 5, 6, 7, 11, 13, 15 i in.].
Badania prowadzono pod okapem przerzedzonego drzewostanu sosno wego, pod który wprowadzono podrosty dębowe, grabowe, bukowe i li powe o różnym zagęszczeniu.
Przedmiotem badań były zmiany powstałe w glebie i właściwości chemiczne ściółki nagromadzonej pod tym i podrostami. Zagęszczenie pod rostów na badanej powierzchni wzrastało od wariantu 8 do 1.
Szczegółowa charakterystyka obiektu badań, podrostów i pozostałej szaty roślinnej na poszczególnych poletkach, jak również cechy morfo logiczne i właściwości fizyczne ściółek przedstawiono w I części pracy [8].
M ETO D Y K A B A D A Ń
W toku prac terenowych przeprowadzonych w latach 1969— 1972 do konano opisu morfologii ściółek i górnych części profilów glebowych oraz pobrano z w ystępujących poziomów i podpoziomów próbki do badań la boratoryjnych.
W pobranych próbkach gleb oznaczono skład granulometryczny m eto dą areometryczną (z wydzieleniem poszczególnych frakcji piasku na bi tach), niektóre właściwości fizyczne gleb z poziomów próchnicznych oraz ich podstawowe właściwości chemiczne: odczyn, kwasowość hydrolitycz- na, sumę kationów wym iennych o charakterze zasadowym i stopień na sycenia zasadami. Oznaczono również straty przy żarzeniu oraz procent węgla organicznego w niektórych próbkach z poziomu Ai, azot ogółem, stosunek С : N i zawartość K20 i P205 w formie rozpuszczalnej m etodą Egnera-Riehma.
Dla 'porównania szybkości rozkładu ściółek pod badanymi podrostami przy średnim ich zagęszczeniu (75 X 75 cm), to jest w wariancie 3, ozna czono w podpoziomie A L i A F procentową zawartość liści, igieł oraz m a teriału już rozłożonego. Ponadto w poszczególnych podpoziomach ściółki w tym wariancie oznaczono zawartość N, P, K, Ca i Mg. W celu pełniej szej charakterystyki rozkładu ściółki porównano zawartość składników pokarmowych w poszczególnych podpoziomach (AF : A L i Ah : A r).
C H A R A K T E R Y ST Y K A GLEB
Badania glebowe przeprowadzono w roku 1969 wykonując 5 odkry wek i szereg wierceń. Na podstawie badań i opisów morfologicznych profilów glebowych nie stwierdzono wyraźnych różnic w budowie ani w właściwościach gleb na badanej powierzchni. W związku z tym posta nowiono przedstawić opis morfologiczny jednego profilu wykonanego w środkowej części powierzchni, który można uważać za charakterystyczny. Teren równinny. Drzewostan sosnowy z podrostem bukowym. Pokry wa — martwa ściółka bukowa, runa brak.
A 0 około 5 cm — ściółka bukowa, ze wzrostem głębokości bardziej rozłożona oddziela się wyraźnie od poziomu Ai. Powstająca próchnica ma charakter but winy.
A t/A 2 około 5 cm — piasek gliniasty lekki pylasty w górnej części bar
w y ciemnoszarej, która jaśnieje ku dołowi przybie rając barwę jasnoszarą, świeży. Przejście poniżej stopniowe.
A 2 8— 45 cm — piasek słabo gliniasty barwy jasnokremowej, św ieży.
A 2/B 45— 84 cm — piasek jw. barwy kremowej, w dolnej części z do mieszką kamieni i gniazdami piasku bardziej zw ię złego barwy rdzawej.
В 84— 134 cm — piasek gliniasty lekki rdzawobrązowy zbity, z do m ieszką drobnych kamieni. W poziomie tym w y stępują również gniazda piasku luźnego różno ziar nistego barwy jasnoszarej. Poziom ten odcina się
Г fl 1) fl X El 1 Sk ład m ech an iczn y g le b - M ec h a n ic al c o m p o sitio n o f s o l l e
'■Variant i g łę b o kość p o b ra n ia p ró b ek V a r ia n ts and sajo p lln g d e p th s P ro cen to w a z a w a rto ś ć c z ę ś c i z ie m is ty c h о 0 w mm
P in e e a r t h p e r c e n t , mm i n d i a ' Ogółem w p ro c e n ta o h T o t a l in p e r c e n t ïïazwa u tw oru /g a tu n e k ß l e b y / S o i l f o r m a tio n пагао 1 -0 ,5 - 0 ,2 50 , 5 - -0 ,10 ,2 5 - - 0 ,0 50 , 1 - óo ooГОЧ Л 1 0 ,0 2 --0 ,0 0 5 ioo oo oorovj i 1 < 0 ,0 0 2 p ia s o k sand p y ł s i l t c z ę ś c i e p ła w ia ln e c la y p a r t i c l e s Dąb 1 pod A.J Oak 1 u n d e r 5 35 40 7 6 4 0 3 80 13 7 p ia s e k o ła b o g l i n i a s t y w onkly loamy sand Dąb 4 pod A.j
Oak 4 u n d e r A^
6 33 35 11 9 3 0 3 74 20 6 p ia s a k o ła b o g l i n i a s t y w eakly loamy sand Dąb 8 pod A^ Oak 8 u n d e r A^ 6 34 40 10 8 2 0 0 80 18 2 p ia s e k lu ź n y lo o s e sand Grab 3 pod A^ Hornbeam 3 u n d e r A* 6 33 38 13 3 3 3 1 77 16 7 p ia s e k s ła b o g l i n i a s t y w eakly loamy sand 1
Grab 6 pod A1 Hornbeam 6 un d er
A„
6 34 38 8 8 3 1 2 78 16 6 p ia s e k s ła b o g l i n i a s t y w eakly loamy sand 1 Grab 8 pod A1 Hornbeam 8 un d er A„ 11 35 35 9 6 2 0 2 81 15 4 p ia s e k lu ź n y lo o s e sand 1 Buk 1 pod A^ Beech 1 u n d e r A1 5 33 36 11 8 3 0 4 74 19 7 p ia s e k s ła b o g l i n i a s t y w eakly loamy sand Buk 5 pod A.j
Beech 5 u n d e r A^ 6 38 37 9 7 1 0 2 81 16 3 p ia s e k lu ź n y lo o s e sand Buk 8 pod A^ Beoch 8 u n d e r A^ 6 38 32 11 8 2 1 2 76 19 5 p ia s e k lu ź n y lo o s e sand L ip a 3 pod A^ Lime 3 un d er A^ 3 33 37 11 10 2 1 3 73 21 6 p ia s e k s ła b o g l i n i a s t y w eakly loamy sand L ipa 5 pod A^ Lime 5 u n d e r A^ 6 36 36 11 7 2 0 2 78 18 4 p ia s e k lu ź n y lo o s e sand L ip a 7 /3 pod A1 Lime 7 /3 u n d e r A^ - J 6 I _________ 33 37 12 11 1 0 0 76 23 1 p ia s e k lu ź n y lo o s e sand W p ły w na si e d lis k o p od ro stó w li śc ia st y c h w so śn ic a ch 21 1
wyraźnie od niżej leżącej warstw y (10 cm) utworu ilastego, zbitego, barwy rdzawokremowej, zawiera jącego C aC 03.
D 134— 165 cm — piasek luźny drobnoziarnisty barwy szarej, prze-w arstprze-w iony (co 10— 15 cm prze-warsteprze-wkam i o miąższo ści około 3 cm) piaskiem zbitym barwy rdzawobrą- zowej, lekko wilgotny.
Korzenie występują do głębokości 50 cm, a pojedyncze — do 150 cm. Ogólna charakterystyka: gleba niejednorodna, słabo zbielicowana, w y tworzona z piasku gliniastego lekkiego, zalegającego głęboko na piasku luźnym drobnoziarnistym pochodzenia wodno-lodowcowego.
W YNIK I B A D A Ń
Przeprowadzone badania w górnej części profilów glebowych na kil kunastu działkach pod poszczególnymi gatunkami drzew nie wykazały dużych różnic w składzie mechanicznym gleb. W próbkach pobranych pod poziomem próchnicznym występował przeważnie piasek luźny bądź słabo gliniasty (tab. 1).
Podstawowe właściwości fizyczne poziomów próchnicznych gleb (śred nia z trzech pomiarów) ustalono w wariancie 3, gdzie więźba drzew w ynosi 75 X 75 cm (tab. 2). ï a o e l a 2 W ła śc iw o śc i f iz y c z n e g le b y - P h y s i c a l p r o p e r t i e s o f s o i l G atunek drzew a Tree k in d G ę sto ś ć w ła śc iw a S p e c i f i c g r a v i t y g/om ^ G ę sto ś ć o b ję to ś c io w a B u l k 'd e n s i t y g/cm'* P o ro w a to ść o g ö ln a T o t a l p o r o s i t y % Dąb « Oak 2 ,3 7 T,26 4 5 ,9 9 G rab - Hornbeam 2 ,3 4 1,28 4 5 ,3 0 Buk. - B eech 2 ,4 6 1 ,4 6 4 0 ,6 5 L ip a - Lime 2 ,3 7 1,31 4 4 ,7 3 S K Ł A D G A T U N K O W Y Ś C I 0 Ł E K
Podział na liście i igły przeprowadzono głównie w podpoziomach ściół ki A l i A f . Tylko w nich bowiem można było dokonać takiego podziału na podstawie cech m orfologicznych (tab. 3). W podpoziomie A L stosunko wo najwięcej jest liści buka, następnie grabu, dębu, a najmniej lipy. Natomiast w podpoziomie A F układ ten jest nieco zmieniony: po liściach buka, których jest najwięcej, następują kolejno: lipa, dąb i grab (tab. 3). Igieł sosny jest najwięcej w podpoziomie A L w ściółce s o s n owo-lipowej,
Podstawowe w ła śc iw o ś c i o ra z z a w a rto ś ć pro cen to w a l i ś c i i g i e ł i m a t e r i a ł u ro z ło ż o n e g o w p o d p o z io n a ch A, i Ap ś c i ó ł k i n a p o le tk u 3 pod p o d ro stem dębowym, grabowym, bukowym i lipowym
B a s ic p r o p e r t i e s and p e r c e n t o f l e a v e s , n e e d l e s and decom posed m a t e r i a l i n th e At and A- s u b h o riz o n s on the p l o t 3 u n d e r th e o a k , hornbeam , beech and lim e u n d e rg ro w th
G atunek T ree s p e c ie s Podpoziom ś c i ó ł k i L i t t e r su b h o riz o n M iąższo ść T h ic k n e s s cm G ę sto ść o b ję to ś c io w a Bulk d e n s i t y g/cra^ pH S t r n t y p rz y ż a r z e n iu I n c a n d e s c en ce l o s s e s % Z aw arto ść w p r o c e n ta c h masy C o n to n t in p e r c e n t o f m ass Stos4 зипек Ap do Ат ?jAl r a x i o K20 KC1 l i ś c i e le a v e s i g ł y n e e d l e s m a t e r i a ł n i e r o z poznany u n i d e n t i f i e d m a t e r i a l l i ś c i e le a v e s i g ł y n e e d l e s m a t e r i a ł n i e r o z poznany u n i d e n t i f i e d m a t e r i a l Dąb <^l 2 ,0 0 ,0 8 5 ,4 4 ,5 9 1 ,1 4 43,38 30 ,1 2 26 ,5 0 . Oak 50 55 232 4 2 ,0 0 ,1 3 5 ,0 4 ,3 5 3 ,7 6 21,75 16,7 2 6 1 ,5 3 AH 1 .0 0 ,5 5 4 ,6 3 ,6 2 3 ,6 3 - - -Grab AT 0 ,3 0 ,1 0 4 ,4 3 ,8 90,11 44 ,5 0 2 7 ,5 5 27 ,9 5 Hornbeam h 46 86 200 af 0 .7 0 ,2 2 4 ,4 3 ,5 6 2 ,0 5 20 ,3 2 2 3 ,6 8 56,0 0 AH 1 .0 0 ,4 0 4 ,8 3 ,4 3 3,48 - “ -Buk al 0 ,7 0 ,1 0 4 ,7 4 ,3 8 8 ,3 0 51 ,7 5 19 ,1 7 2 9,08 Beech h 68 95 159 1 .3 0,16 4 ,2 3 ,7 7 8 ,0 7 35,37 18,38 4 6 ,2 5 AH 1 .0 0 ,3 4 3 ,9 3,1 34,27 - - -L ip a al 0 ,7 0 ,1 2 3 ,8 3 ,3 7 0 ,7 6 2 6 ,3 0 3 9 ,3 2 34,38 Lime 63 45 190 af 0 ,5 0 ,2 8 4 ,7 3 ,9 37,85 1 6,67 17,95 65 ,3 8 af/h 0 ,3 0 ,5 0 4 ,7 3 ,7 2 2 ,1 4 - - -W p ły w na si e d lis k o p od ro stó w li śc ia st y c h w so śn ic a c h 21 3
bo naw et więcej niż liści. Najmniej igieł rozłożyło się pod bukiem i gra bem, a stosunkowo najwięcej pod lipą. Odpowiednio układa się wielkość materiału nie rozłożonego. Stosunkowo największa miąższość ściółki w y stępowała pod dębem (5 cm), a najmniejsza pod lipą (1,5 cm). Prawie we wszystkich przypadkach udział m asy podpoziomów A F jest większy od A l . W yjątek stanowi wariant 1 pod bukiem, na którym stwierdzono w iększy udział podpoziomu Al (tab. 4). Mimo przewagi m asy Ap jest ona różna przy różnym zagęszczeniu drzew i ich składzie gatunkowym.
T a b e l a 4 U d z ia ł w ś c i ó ł c e т а з у podpoziomów i Ap w yrażony w p ro c e n ta c h
P e rc e n ta g e o f th e m ass o f and Ap s u b h o riz o n s i n l i t t e r Nr p o le tk a
i podpoziom P l o t No. and
e u b h o riz o n
G a tu n k i p o d ro sto w e
U n d ergrow th s p e c i e s P ro cen to w y s to s u n e k A-, t ApjA^ r a t i o al dąb
oak hornbeamg ra b b e ec hbuk l i p alim e dąboak hornbeamg ra b b eechbuk l i p alim e
1 al 21 25 53 26 316 312 87 284 f ? 79 75 47 74 2 Al 18 27 16 45 455 270 525 120 f p 82 73 84 55 5 alXj 26 16 13 14 284 525 669 614 h 74 84 87 86 8 AL 32 28 24 21 212 257 316 376 68 72 76 79 W Ł A Ś C IW O Ś C I C H E M IC Z N E
Kwasowość poszczególnych podpoziomów ściółek oraz gleby w pozio mie A± i bezpośrednio pod nim nie jest jednakowa. Różnice te w ystę pują w zależności od składu gatunkowego ściółki oraz przy różnym zwar ciu podrostów. Wyższą kwasowość stwierdzono na działkach o zagęszcze niu podrostów w wariantach 1 i 3, a niższą w wariantach 5 i 8. Znaczne zróżnicowanie kwasowości m iędzy poszczególnymi podpoziomami ściółki wystąpiło pod bukiem. Różnice te dochodziły średnio do 1,2 przy рНнго i 1,4 przy pHKci* Stosunkowo najsilniejszą kwasowość stwierdzono naj częściej w podpoziomach A F lub A H, a najmniejszą w A L i w glebie pod poziomem A t (rys. 1). W yniki badań kwasowości hydrolitycznej (Hh) w części mineralnej gleby wykazały największą jej wartość w poziomie
A 1 w wariancie 3. Najmniejszą Hh stwierdzono w różnych wariantach
pod dębem. Pod poziomem próchnicznym zróżnicowanie kwasowości h y drolitycznej było znacznie mniejsze.
R ys. 1. Odczyn pod p oziom ów śció łek oraz gleb y m in eraln ej na n iek tó ry ch p oletk ach badanego obiektu
1, 3 , .. . — n u m e r y p o l e t e k , a — d ą b , b — g r a b , с — b u k , d — lipa
The reaotion of p articu lar subhorizons of litters and of m in eral soil on som e plots of th e ob eject under stu d y
I , 2, ... — p l o t N o s. a — o a k . b — h o r n b e a m , с — b e e c h , d — l i m e tsD V -L СЛ W p ły w na si e d lis k o po d ro stó w li śc ia st y c h w s o ś n ic a c h
Z aw arto ść ro x p u e a c z a ln e g e f o s f o r u i p o ta e u , m etodą Sgnera-R lehm a w poeiem ie A1 na p e e z c se g ó ln y c h d z ia łk a c h ’
T a b • 1 The s o lu b le p h o .p h o r u . wid p o ta .e iu m c . n t e n t d e te r m in a tio n a f t e r S gner-R iew n
l a th e A1 h o riz o n o f p a r t i c u l a r p lo t« G atune к Nrp e l e t k a Piet No. pH P 2°5 k2o G atune к Nr p e l e t k a pH P2°5 *2° S p e c ie » h2o KC1 m g /100 g g le b y mg/100 g • f « O il S p e c ie e Piet Ne. H? 0 KC1 m g /100 g g le b y m g /100 g ef « o i l Dąb Oak 1 3 4 .6 4 .4 3 ,5 3 ,3 4 »7 5 ,4 6 .4 6 .4 Buk Beech 1 3 4 .7 4 ,1 4 ,3 3 ,7 3 ,3 6 ,7 3 .3 6 ,0 5 4 .5 3 .5 4 ,0 4 ,1 5 4 ,4 3 ,6 3 ,6 3 ,2 8 4 .2 3 .4 5 ,2 8 ,4 8 4 ,6 3 ,6 4 ,2 5 ,4 Grab Hornbeam 1 3 4 .4 4 .2 3 ,5 3,1 5 ,9 3 ,8 6 ,0 4 ,6 L ip a Lime 1 3 4 ,9 4 ,7 3 ,9 3 ,7 7 ,0 5 ,6 6 ,4 11,6 6 4 .6 3 ,4 5 ,7 3,8 5 4 ,4 3,6 1 ,6 3 ,6 8 4 .9 3,8 5 ,0 5 ,4 8 4 ,6 3,5 3 ,6 2 ,5 T a b e l a 6 Z a w a rto ść w ęgla o rg a n ic z n e g o i o g ó ln a a z o tu w podpoziom ach ś c i ó ł k i
1 poziom ie A,j /1 9 6 9 r . / O rg a n ie m a t t e r and t o t a l n i t r o g e n c o n te n t i n th e l i t t e r s u b h o riz o n s and i n th e h o r iz o n /1 ^ 6 ^ /' G atu n ek , d z i a ł k a , podpozlom S p e c ie e , p l o t and s u b h o riz o n С % If % C/N G atu n ek , d z i a ł k a , podpozlom S p e c ie s , p l o t and s u b h o rlz o n С % IT % С/If Dąb Oak 1 al Ai 4 0 ,3 2 3 0 ,7 8 1 .82 1 ,6 9 4 1 ,6 4 4 0 ,1 6 7 2 3 ,8 0 1 8 ,7 2 10,90 Buk AT B eech h 1 A* A1 3 9 ,4 2 30,7 5 2 ,2 9 1, боб 1 ,047 0 ,1 5 2 2 4 ,5 4 2 9 ,3 6 15 ,0 6 Dąb *L 4 0 ,0 0 1,7 8 2 2 2 ,4 5 Buk JU 37 ,9 0 1,408 2 6 ,9 2 Oak B eech b 3 a f 2 1 ,1 2 1,228 1 7,1 9 3 Ap 18,81 0 ,6 8 5 2 7 ,4 5 AH 2 ,4 0 1 ,1 6 5 14,55 A1 2 ,4 4 0 ,1 6 7 14,61 Dab AL 3 4 ,8 3 1 ,5 5 7 2 2 ,3 7 Buk A, 38,4 5 1,4 9 4 2 5 ,7 3 Oak Beech 8 Ap 2 1 ,4 7 1,3 5 3 15 ,8 7 8 Ap 28 ,1 0 1,207 2 3 .2 8 AH 4 ,3 3 0 ,1 2 6 34 ,3 6 A1 2 ,0 3 0 ,1 9 6 10,3 5 Grab al 4 0 ,5 0 1 ,1 4 0 3 5 ,5 3 L ip a Ab 38,84 1 ,5 8 4 2 4 ,5 2 Hornbeam Limę * 1 af 2 5 ,9 8 1 ,1 5 2 2 2 ,5 5 1 Ap 1 2 ,8 3 0 ,7 0 2 18,28 a i 2 ,0 2 0 ,0 9 8 20,61 2 ,4 3 0 ,1 7 8 13.65 Grab al 3 6,75 1 ,4 7 4 2 4 ,9 3 L ip a A, 3 3 ,4 6 1 ,8 2 7 18,31 Hornbeam Limę h 3 Ap 2 3.8 1 1,058 2 2 ,5 6 3 Ap 1 4 ,0 3 0 ,9 5 6 1 4 ,6 7 A1 2 ,8 0 0 ,2 0 1 1 3 ,9 3 Ai 3,25 0 ,2 2 5 1 4 ,4 4 G rab AL 3 0 ,4 7 1 ,1 8 7 2 5 ,6 7 L ip a AT 34 ,9 9 1,386 2 5 ,2 4 Hornbeam Lime ь 8 Ap 2 0 ,4 0 1 ,0 0 5 2 0 ,2 9 8 Ap 2 2 ,7 4 0 ,7 9 7 2 8 ,5 3 A1 1,56 0 ,1 9 6 7 ,9 6 A1 2,01 0 ,1 4 9 13 ,4 9
W pływ na siedlisko podrostów liściastych w sośnicach 217
Zawartość rozpuszczalnego fosforu i potasu w poziomie próchnicznym na badanych wariantach (1, 3, 5) była dość zróżnicowna (tab. 5). Stosun kowo najwięcej fosforu w p o z i o m i e występowało w wariancie 1 pod grabem i lipą oraz w wariancie 3 pod dębem i bukiem. Potasu stw ier dzono najwięcej w wariancie 1 pod dębem i w wariancie 3 pod lipą. Najmniej fosforu w tym poziomie stwierdzono w wariancie 1 pod
bu-T a b e l a 7
Z a w a rto ść i z a p a s p ie rw ia stk ó w b i o f i l n y c h w podpoziom ach p ró c h n ic y n a d k ła d o w e j / p o l e t k o n r 3 / w z a l e ż n o ś c i od g a tu n k u p o d ro s tu w d rz e w o s ta n ie sosnowym /1 971 r . /
C o n te n t and r e s e r v e o f b io p h i l o u s e le m e n ts i n raw humus s u b h o riz o n s / p l o t N o .3 / d e p en d in g on th e u n d e rg ro w th k in d i n a p in e s ta n d / 1 9 7 1 / G atune к S p e c ie s P o d p o z io a ś c i ó ł k i L i t t e r s u b h o riz o n s Zawa ( rJ;ość w C o n ten t Pi p ro c e n t masy i n d ry ix c e n t ;ach s u c h e j m a t t e r Z apas sk ład n ik ó w w p r z e l i c z e n i u k g /h a R ese rv e o f e le m e n ts i n c o n v e r s io n t o k g /h a
CaO P 2°5 *2° MgO N CaO P2°5 k2o MgO V Dąb Oak al 2 ,9 9 1 ,5 4 1 ,2 2 0 ,2 9 0 ,2 2 0 ,1 5 0 ,1 9 0 ,1 4 0 ,0 9 0 ,5 3 0 ,4 9 0 ,3 8 1 ,7 4 1,26 0 ,6 9 5 0 8 ,3 5 6 9 ,8 6 7 1 ,0 4 9 .3 8 1 .4 8 2 .5 31 ,9 5 3 ,6 4 8 ,4 9 0 ,6 183.1 2 1 1 .2 29 5 ,8 4 6 7 ,3 381,1 G rab Hornbeam AL 4 AH 1,85 1,08 0 ,8 5 0 ,2 8 0 ,2 3 0 ,1 4 0 ,2 1 0 ,1 5 0 ,1 0 0 ,6 8 0 ,5 3 0 ,4 0 1,86 1,66 0 ,8 3 5 8 ,3 166,0 3 4 0 ,0 8 ,8 3 5 ,4 5 6 ,0 6 ,6 2 2 ,8 4 0 ,4 2 1 .5 8 1 .6 1 5 9 ,2 5 3 ,7 25 6 ,1 33 2 ,0 Buk B eech al AH 1,6 9 1 ,2 3 1,0 7 0 ,2 7 0 ,2 5 0 ,1 0 0 ,2 0 0 ,1 4 0 ,0 9 0 ,4 9 0 ,4 7 0 ,3 2 1 ,6 5 1,5 5 0 ,6 8 11 8 ,0 2 5 5 .8 3 6 3 .8 1 8,9 5 2 ,0 34 ,0 13 ,9 2 9 .5 3 0 .6 3 4 ,6 9 8 ,2 1 0 7 ,4 1 1 8 ,9 3 2 3 ,2 23 0 ,5 L ip a Lime alАр V h 1 ,6 3 1 ,25 0 ,8 7 0 ,2 3 0 ,1 8 0 ,1 5 0,16 0 ,1 2 0 ,1 0 0 ,5 2 0 ,4 7 0 ,3 1 1,46 1,0 2 0 ,6 4 1 3 6 ,9 1 7 5 ,0 1 3 1 ,8 1 9 ,3 2 5 ,2 2 2 ,7 1 3 .3 1 6 ,7 1 5 .3 4 3 ,7 6 5 .2 4 7 .2 12 2 ,9 14 2 ,2 9 6 ,5
kiem i w 5 pod lipą; najmniej potasu było w wariancie 5 pod grabem i bukiem. W badaniach tych nie uwzględnio wiariantu 8, na którym przeważała pokrywa trawiasta.
Oznaczenie zawartości węgla organicznego i azotu ogółem przepro wadzono w próbkach pobranych w roku 1972 na trzech wariantach róż niących się wyraźnie zagęszczeniem podrostów: największym (wariant 1), średnim (wariant 3) i najm niejszym (wariant 8). Zawartość obu w ym ie nionych pierwiastków zmniejszała się ze wzrostem głębokości w pod poziomach ściółki i poziomie (tab. 6). Podobnie przedstawiał się sto sunek С : N, choć w niektórych przypadkach w ystępow ały pewne od chylenia. Dotyczy to głównie podpotiomu A F pod bukiem (warianty 1 i 3) i lipą (wariant 8) oraz poziomu A 1 pod dębem (wariant 8), w których wartości С : N przewyższały znacznie dane te dla A L (rys . 2).
Procentowa zawartość składników popielnych w poszczególnych pod poziomach ściółki wykazywała pewną zależność od stopnia jej rozkładu (tab. 7). W iększe różnice w zawartości składników w ystępow ały w
za-The С : N ratio in particular subhorizons of litter on som e plots of the object under study 8 S . K u c a b a
W pływ na siedlisko podrostów liściastych w sośnicach 219
leżności od składu gatunkowego ściółki. Najwięcej azotu, potasu i m a gnezu stwierdzono w poziomie A L pod podrostem grabowym, a wapnia i fosforu pod dębowym. Należy przy tym zaznaczyć, że zawartość fosforu w Al pod badanymi gatunkami była bardzo zbliżona. Najmniej w ym ie nionych składników stwierdzono w ściółce nie rozłożonej pod podrostem lipowym, z wyjątkiem magnezu, którego najmniejsze ilości w ystępow ały pod bukiem. W podpoziomie Ah, przy znacznie mniejszej zawartości tych
składników, występowało również pewne ich zróżnicowanie w zależno ści od składu gatunkowego podostu. Pod grabem więcej było w Au azo tu i magnezu, pod dębem wapnia, a pod grabem i lipą potasu, natomiast zawartość fosforu w tym podpoziomie pod badanymi gatunkami jest pra wie jednakowa. W yjątek stanowi buk, pod którym tego składnika jest nieco mniej. W podpoziomie A H stwierdzono również najmniej azotu i magnezu pod podrostem lipowym, fosforu pod bukowym, potasu pod dębowym, a wapnia pod grabowym. Z przytoczonych danych widać, iż ze wzrostem rozkładu ściółki występuje większe zróżnicowanie zawarto ści tych składników w podpoziomie Au niż w A L.
Z A P A S S K Ł A D N I K Ó W P O K A R M O W Y C H W Ś C IÓ Ł C E
Badania przeprowadzono na wariancie 3 (średnie zagęszczenie pod rostów 75 X 75 cm), uwzględniając zawartość procentową składników pokarmowych w poszczególnych podpoziomach ściółki, ich miąższość i gęstość objętościową (tab. 7). Zawartość niektórych składników pokar m owych wyraźnie wzrastała wraz ze wzrostem rozkładu ściółki, a ich kumulacja następuje w podpoziomie A F. N ajwiększy zapas składników pokarmowych stwierdzono w ściółce (A0) (pod podrostem dębowym, a naj m niejszy pod lipowym. Oczywiście było ich więcej w podpoziomie A f lub A H niż w A l . Widoczna jest wyraźna kumulacja wszystkich skład ników w podpoziomie Ац pod podrostem grabowym oraz wapnia i mag nezu pod dębem i bukiem. W ściółce pod lipą najwięcej składników po karmowych występuje w podpoziomie A F. Z przytoczonych danych w yni ka, iż największy zapas składników pokarmowych występuje w ściółce pod podrostem dębowym, a najm niejszy pod lipowym . Na tej podsta wie można by wnioskować o korzystniejszym w pływ ie fitomelioracyjnym dębu niż pozostałych gatunków na badanej powierzchni. Zapas składni ków odżywczych w ściółce w tym przypadku zależy od ogólnej miąż szości ściółki, której najwięcej jest pod podrostem dębowym, a najmniej pod lipowym. Naturalnie rola fitomelioracyjna drzew liściastych zależy w dużym stopniu od szybkości rozkładu ich ściółki i jej mineralizacji, z czym wiąże się przyspieszenie przechodzenia składników do obiegu biologicznego.
W celu obiektywnej oceny w yników badań porównano zapasy skład ników pokarmowych zawarte w badanych ściółkach w przeliczeniu na
T a b e l a 3.
Zapae sk ład n ik ó w m in e ra ln y c h / k g / h a / w p r z e l i c z e n i u na poziom ś c i ó ł k i A o m ią ż s z o ś c i 1 cm ° B ese rv e o f m in e r a l e le m e n ts / k g / h a / i n c o n v e r s io n t o th e 1 cm t h i c k A l i t t e r h o riz o n S k ła d n ik i m in e ra ln e C h em ical c o n s t i t u e n t s S k ła d g a tu n - kowy p o d ro s tu S p e c ie s co m p o si- 1 t i o n o f u n d e rg ro w th CaO P2°5 k2° MgO N Dąb - Oak 3 4 9 ,8 2 4 2 ,6 4 2 6 ,8 0 9 6 ,9 9 2 2 8 ,8 5 Grab - Hornbeam 2 8 2 ,1 3 6 7 ,8 3 3 4 ,9 0 1 31,15 3 2 3 ,3 9 Buk - Beech 245 ,8 8 34,96 2 4 ,6 6 8 0 ,0 9 2 2 4 ,2 0 L ip a - Lime 2 9 5 ,8 0 4 4 ,8 2 3 0 ,1 4 1 0 4 ,1 2 2 4 1 ,0 8
1 cm miąższości (tab. 8). W tym ujęciu najszybciej w wyni-ku rozkładu i mineralizacji do obiegu biologicznego przechodzą składniki pokarmo we ze ściółki pod podrostem lipowym, następnie grabowym, dębowym, a na końcu pod bukowym. Buk wydaje się stwarzać również mniej ko rzystne właściwości fizyczne gleby, zwiększa się bowiem jej gęstość obję tościowa, a zmniejsza porowatość w poziomie A t pod jego podrostem w porównaniu z pozostałymi gatunkami (tab. 2).
U W A L N IA N IE S K Ł A D N I K Ó W M IN E R A L N Y C H P R Z Y R O Z K Ł A D Z I E Ś C IÓ Ł K I
W roku 1969 wykonano próbę przedstawienia intensywności rozkładu ściółki bukowej w ciągu okresu wegetacyjnego na podstawie zmian sto sunku С do N między poszczególnymi podpoziomami ściółki. W obecnych badaniach porównano pod badanymi gatunkami przy średnim ich zagę szczeniu procentową zawartość składników pokarmowych między poszcze gólnymi podpoziomami ściółki. Stwierdzono, iż w pierwszym stadium rozkładu ściółki (AF : A L) uwalnia się więcej wapnia pod podrostem dę bowym, grabowym i bukowym, a mniej pod lipowym. Przy dalszym, jej rozkładzie (AH : A F) stosunki układają się odwrotnie. Uwalnianie fos foru jest dość zróżnicowane pod poszczególnymi gatunkami. Pod podro stem dębowym zarówno przy początkowym, jak i zaawansowanym roz kładzie ściółki rozpuszczają się jednakowe ilości fosforu. Mniej natomiast uwalnia się tego składnika w pierwszym stadium rozkładu pod grabem i bardzo mało pod bukiem (tab. 9). Pod lipą przechodzi do gleby więcej fosforu w początkowym stadium rozkładu niż przy jej zaawansowanym rozkładzie. Nieco m niejsze ilości potasu niż fosforu uwalniane są w cało ści ze ściółki pod podrostem dębowym. Mniejsze ilości tego składnika przechodzą do gleby w początkowym etapie rozkładu ściółki niż przy jej dalszym rozkładzie pod grabem i bukiem, a nieco większe pod lipą.
Wpływ na siedlisko podrostów liściastych w sośnicach 2 2 1
Pod podrostem grabowym uwalniane są zbliżone ilości magnezu w oby dwu stadiach rozkładu ściółki, natomiast pod pozostałymi gatunkami w pierwszym etapie rozkładu ścióhd uwalnia się znacznie mniej tego skład nika niż przy jej dalszym rozkładzie. Również pod badanymi gatunkami
T a b e l a 9 P ro cen to w e s t r a t y sk ład n ik ó w pokarmowych, w z a l e ż n o ś c i od s t o p n i a
r o z k ła d u / m i n e r a l i z a c j i / ś c i ó ł k i L o sses o f n u t r i e n t s d e p en d in g on th e d e c o m p o sitio n d e g re e / m i n e r a l i s a t i o n / on l i t t e r /% / G atunek i s to s u n e k podpoziomów S p e c ie s and r a t i o o f s u b h o riz o n s S k ł a d n i k i m in e ra ln e - M in e ra l e le m e n ts CaO P2°5 K20 MgO Я Dąb - Oak ! 50 33 25 10 28 Ah * Ay 25 33 25 25 50 Gxtb - Hornbeam « AL 40 1в 28 22 11 AH * Ap 22 39 33 24 50 Б ек - B eech b * al 27 7 30 4 6 Àjj * Ap 13 60 35 32 56 x ip e - Liflw 4 23 22 25 9 30 Ah * Ap 30 16 16 34 37
w początkowym stadium rozkładu ściółki uwalnia się znacznie mniej azo tu niż w stadium następnym, z tym że największe różnice w ilości uw al niania tego składnika występują w ściółce pod bukiem, następnie grabem i dębem, a najmniejsze pod lipą.
OMÓW IENIE W Y NIK Ó W B A D A Ń I W N IO SK I
Przeprowadzone badania pozwoliły na stwierdzenie zmian we w łaści wościach ściółek w wyniku ich rozkładu pod różnymi podrostami liścia stymi, w przerzedzonym drzewostanie sosnowym.
Przy średnim zwarciu 27-letnich podrostów badania wykazały, iż ze wzrostem stopnia rozkładu ściółek dębowej i bukowej występuje wyraź ne ich zakwaszenie. Mniej widoczne jest to pod podrostem grabowym, natomiast odwrotnie jest pod lipowym; ze wzrostem stopnia rozkładu ściółki zakwaszenie się zmniejsza. Przy rozkładzie ściółek poszczegól nych gatunków występują wahania pH: największe w ściółce bukowej, najmniejsze w lipowej. Kwasowość poziomu próchnicznego pod podro stami zmienia się w pewnym stopniu również ze wzrostem ich przerze dzenia. Wzrost zakwaszenia najwyraźniej występuje pod podrostem
li-powym w poziomie A lt Do takiego odczynu poziomu próchnicznego przy czynia się szczególnie udział i rozkład igieł sosny. Badania R a n f t a [10], przeprowadzone pod świerczynam i różnego pochodzenia, zagęszczenia i wieku, wykazały, iż stosunkowo najmniejsze wahania pH występują w podpoziomie А и pod młodnikiem. Zakwaszenie w nim wyraźnie wzra sta wraz z zagęszczeniem drzew oraz w starszym drzewostanie. Widocz ny jest również w pływ składu gatunkowego ściółki na szybkość jej roz kładu.
Przy wydzielaniu materiału rozłożonego w podpoziomach A L i A F stwierdzono, iż stosunkowo najmniej materiału rozłożonego w A L w y stępuje w ściółce dębowej, a najwięcej w ściółce lipowej (tab. 3). Nato miast w podpoziomie A F najmniej materiału rozłożonego zawierała ściół ka bukowa, a najwięcej lipowa. Przejawia się to również dość wyraźnie w zróżnicowaniu stosunku A F : A L, zwłaszcza przy dużym zagęszczenia badanych gatunków (tab. 6, działka 1). Potwierdza to w pewnym stop niu spadek zawartości węgla przy znacznym przerzedzeniu podrostu dę bowego, grabowego i lipowego w poziomie A L. Pod podrostem bukowym zawartość С w A L prawie się nie zmienia, niezależnie od stopnia zagę szczenia (zagęszczenie podrostów wzrasta w kolejności działek: 8, 3, 1). W podpoziomie A F najwięcej С stwierdzono pod podrostem dębowym, grabowym i bukowym przy więźbie najgęstszej, a pod lipowym przy najrzadszej. Azotu natomiast jest stosunkowo najwięcej przy średnim zwarciu pod podrostem dębowym, grabowym i lipowym (działka 3) oraz przy największym zagęszczeniu pod bukiem. W A f najwięcej azotu stwierdzono przy więźbie najgęstszej pod dębem i grabem, przy średnim pod lipą, a przy dużym rozrzedzeniu pod bukiem. Najszerszy stosunek С : N w Al w ystępuje pod podrostem grabowym przy największym za gęszczeniu ( > 35 : 1). Pod pozostałymi gatunkami niezależnie od zagę szczenia oraz pod grabem na działce o średnim i słabym zagęszczeniu stosunek С : N jest zbliżony i waha się około 25 : 1. Najwęższy -stosunek С : N w ściółce nie rozłożonej występuje pod podrostem lipowym przy średnim zagęszczeniu. Ogólnie można stwierdzić, iż ze wzrostem rozło żenia ściółki badanych gatunków stosunek С : N się zmniejsza.
Uszeregowanie składników m ineralnych pod względem ilościowym w poszczególnych podpoziomach ściółki na poletkach, przy średnim zagę szczeniu podrostów, z dębem, lipą i częściowo bukiem nie wykazuje za sadniczych różnic. W każdym podpoziomie ściółki jest stosunkowo naj więcej wapnia, następnie azotu, magnezu, fosforu i potasu. Jedynie n
Af pod bukiem jest więcej azotu niż wapnia. Ma to m iejsce w A L i Л/- pod grabem. Ogólnie szereg ten pod względem malejącej zawartości składników m ineralnych w ściółce (A0) pod podrostem dębowym, buko wym i lipowym przedstawia się następująco: CaO > N > MgO > Pż>03 > K20 , natomiast pod grabem: N > CaO > MgO > Р 20 5Ж 20 . Dane te nie są zgodne w pełni z wynikam i obliczeń innych autorów [4, 9].
W pływ na siedlisko podrostów liściastych w sośnicach 223
Przyczyną tego może być różny pod względem ilościowym skład gatun kowy ściółki i stopień jej zmieszania, co pewnie wpływ a na intensywność mineralizacji resztek organicznych. Zapas składników m ineralnych w ściółce, oprócz jej składu gatunkowego, zależy w znacznym stopniu od jej miąższości, co potwierdziły przeprowadzone badania.
Na podstawie przeprowadzonych badań można wysnuć następujące wnioski.
1. Gruba warstwa wolno rozkładającej się ściółki bukowej powoduje nie tylko zahamowanie obiegu biologicznego składników mineralnych, lecz wpływa ujemnie na właściwości fizyczne gleby zmniejszając jej porowatość.
2. Na intensywność rozkładu ściółki mieszanej wywiera w pływ stosu nek resztek roślinnych rozkładających się wolno do łatwo ulegających rozkładowi. Znaczny udział resztek organicznych bardzo łatwo rozkłada jących się przyspiesza rozkład ściółki.
3. W procesie rozkładu ściółki największe wahania pH między po szczególnymi jej podpoziomami (AL, A F, Ац) występują pod bukiem, a najmniejsze pod lipą.
4. Ze wzrostem rozkładu ściółki, niezależnie od jej składu gatunko wego, zmniejsza się zawartość węgla organicznego i azotu oraz stosunek С : N. Zmniejsza się również zawartość składników popielnych w jej podpoziomach.
5. Ilość i intensywność uwalniania poszczególnych składników m ine ralnych w procesie rozkładu ściółki jest dość zróżnicowana i zależy od wielu czynników, w tym też od ilości jej składu gatunkowego i stopnia zmieszania.
LIT ER A TU R A
[1] F i e d l e r H. J. i in .: A u sw ertu n g ein es S treu n u tzu n g v ersu ch es v o n H. V a ter aus dem Jahre 1912. A rch iv für F o r stw e se n 1962, z. 1.
[2] G o ł ą b Z.: Z m ian y ch em iczn e zachodzące w liścia ch b u k ow ych i grab ow ych podczas ich rozkładu w n a tu ra ln y ch w a ru n k ach . R ocz. glebozn. 29, 1978, 2.
[3] G r u n d a B.: Ä n d eru n g en der M enge und Z u sam m en setzu n g v o n H um us in der A b h ä n g ig k eit v o n E in w irk u n g der M ikroflora des W aldbodens A cta U n iv A gr. Fac. S ilv. 39, 1970, 3.
[4] K a r k a n i s M.: R ozkład śció łk i p ochodzącej z różnych gatu n k ó w drzew li ścia sty ch i jej w p ły w na środ ow isk o gleb ow e. F ragm . F lorist, et G eobotanica
21, 1975, 1.
[5] K a w a d a H.: S tu d ies on th e hum us of fo rest soil. IV. H um us form of the dry and w e t podzols, d a rk red soil, p e a ty so il and peat. B u lle tin of th e Gov. F orest E xperim . S ta tio n No. 284, T okyo, A u g u st 1976.
[6] K r ó l i k o w s k i L. i in.: W p ływ trzeb ieży na rozkład śció łek i próchnic g leb leśn y ch oraz przyrost d rzew ostan ów so sn o w y ch i św ierk o w y ch . P race IB L 1973, nr 417.
[7] K u c a b a S.: Z m iany zaw artości w ęg la , azotu ogólnego i stcxsunku C : N w ściółk ach w o k resie w eg eta cy jn y m . Zesz. nauk. SGG W , L eśn. 1968, nr 11.
[8] K u c a b a S.: W p ły w sk ład u g a tu n k o w eg o i zagęszczen ia podrostów liśc ia stych w d rzew ostan ie so sn o w y m na cech y poziom u ak u m u lacji b iologiczn ej. Rocz. glebozn. 30, 1979, 1.
19] P r u s i n к i e w i с z Z. i in.: Z w rot do g leb y p ierw ia stk ó w -b io g en ó w z opa dem roślin n ym w le sie liścia sty m i m ieszan ym na lu źn ych gleb ach p ia szczy stych. Rocz. glebozn. 25, 1974, 3.
[10] R a n f t H.: M orphologische und ch em isch e H u m u su n tersu ch u n g en im sä ch sisch en E rzgebirgsraum in A b h ä n g ig k eit v o n Stan d ort und W ald A ufbau form .
A rch iv für F o rstw esen 1966, z. 1.
[11] T u s z y ń s k i M.: W ła ściw o ści ch em iczn e śció łek leśn y ch n iek tórych ty p ó w i rodzajów . P race IB L 1972, nr 415.
[12] W i t t i c h W.: U n tersu ch u n g en über den V erla u f der S treu zersetzu n g auf ein em B oden m it M u llzu stan d . F o rsta rch iv 1943.
[13] W i t t i c h W.: D ie B ed eu tu n g der H u m u sform fü r die E rnährung des W aldes und die E n tw ick lu n g sein er B oden. A llgem . F orstzeitsch r. 19, 1964, 3.
C. К У Ц А БА ВЛИЯНИЕ ВИДОВОГО СОСТАВА И ГУСТОТЫ ЛИСТВЕННЫХ ПОДРОСТОВ В СОСНОВОМ ДРЕВОСТОЕ НА СВОЙСТВА ГОРИЗОНТОВ БИОЛОГИЧЕСКОЙ АККУМ УЛЯЦИИ ЧАСТЬ 2-Я. ХАРАКТИРИСТИКА ПОЧВ И СОДЕРЖАНИЕ МИНЕ РАЛЬНЫХ ЭЛЕМЕНТОВ В ПОДСТИЛКЕ И ЕЕ ПОДГОРИЗОНТАХ. Институт естественных основ лесоводства и разведения леса, Варшавская сельскохозяй ственная академия. Р е з ю м е Настоящая статья является продолжением ранее опубликованных исследований (Еже- годниик почвоведения т. 30, вып. 1) .Содержит она результаты изучения химических свойств лесной подстилки иод подростами дуба, граба, бука и липы с разной их г)стотой в про реженном сосновом древостое. Описана морфология и физические свойства почв в верхней части профиля под покровом названных видов, подан тоже видовой состав подстилки и сте пень се разложения в подгоризогтах. В подстилке определено pH отдельных подгоризонтов, содержание С, N и соотношение C:N при различной густоте подростов. Обсуждено содержа ние минеральных элементов в отдельных подгориюнтах подстилки при средней густоте под ростов. На этом основании вычислены ресурсы минеральных элементов на 1 га подстилки под исследованными видами. В заключении констатируется: а) отрицательное влияние мед ленно разлагаяющейся буковой подстилки на физические свойства почвы, б) зависим ость интенсивности разложения смешанной подстилки от участия в ней медленно или быстро разлогающегося растительного вещества, в) дифференциация колебаний pH между отдель ными подгоризонтами подстилки в зависимости от ее видового состава, г) изменение содер жания минеральных элементов в зависимости от степени разложения подстилки.
W pływ na siedlisko podrostów liściastych w sośnicach 225
S. K U C A B A
EFFECT OF SPEC IES C O M PO SITIO N A N D D EC ID U O U S U ND ERGROW TH D E N SIT Y IN A P IN E S T A N D ON P R O PE R T IE S O F BIO LO G IC AL
A C C U M U LA TIO N HORIZO N
PA R T II. SO IL C H A R A C T E R IST IC S A N D THE CONTENT OF M IN ERA L COM PO N EN TS IN LITTER A N D IT S SU B H O R IZ O N S
D ep artm en t of B asic N atu ral S cien ce in F orestry and S ilv ic u ltu r e , A g ricu ltu ra l U n iv e r sity of W arsaw
n u m m a r y
The p resen t w ork is a con tin u ation of th e in v estig a tio n s described in the P art I (R oczniki G lebozn. No. 1, v ol. 30). In it th e resu lts of in v e stig a tio n s on ch em ical properties of litter s under th e oak, hornbeam , b eech and liime u n d ergrow th of d ifferen t den sity, grow in g under the lo o sen ed pin e stand, are presen ted . A lso th e m orp h o lo g y and p h y sica l p rop erties of so il p ro file under th e sp ecies ex a m in ed as w e ll as the sp eceis com p osition of litter and its d ecom p osition a d v a n ce in
su b h orizon s are described. In litter s pH of p articu lar subhorizons and horizons
as w e ll a s the sp ecies com p osition o f litter and its d ecom p osition ad van ce in w e r e d eterm ined. T he con ten t of m in eral elem en ts in p articu lar subhorizons of litter at m edium d en sity of u n d ergrow th s, is p resen ted . On th is b asis th e reserv e of m in era l elem en ts in litter under th e sp ecies e x a m in ed w a s calcu lated . C on clu sion s concern: a) n e g a tiv e e ff e c t of th e s lo w ly d ecom p osin g b eech litter on p h y si cal p rop erties o f so ils, b) d ep en d en ce of th e d ecom p osition in te n sity of m ix ed litters on th e q u ick ly and slo w ly d ecom posing p la n t m a teria l p ercen ta g e in them , c) pH d ifferen tia tio n b e tw e e n p articu lar subhorizons of litter d ep en d in g on its sp ecies com p osition , d) ch an ge of th e con ten t of m in era l elem en ts d ep en d in g on the litte r d ecom p osition degree.
D o c . d r S t a n i s l a w K u c a b a I n s t y t u t P r z y r o d n i c z y c h P o d s t a w L e ś n i c t w a i H o d o w l i L a s u A R W a r s z a w a , u l. R a k o w i e c k a 26
