ROZPRAW Y.
1.
DR. H E N R Y K PASZKIEW ICZ.
W spraw ie shołdow ania M azowsza przez
Kazimierza W ie lk ie g o A
Sprawa shołdowania Mazowsza przez króla Kazimierza mimo
jcennej dotychczasowej literatu ry w ty m przedmiocie daleką je st jesz
c z e od należytego wyświetlenia wielu nasuw ających wątpliwość
kw estyj.
Szczupła liczba dokumentów królewskich, czy książęcych, kil
ka ubogich w swojej treści wzmianek rocznikarskich — oto cały do
robek źródłowy, jakim rozporządza badacz owych czasów, z niego
m a wskrzesić i odtworzyć nanowo zamierzchłe wypadki.
W h isto rjo g rafji naszej, zwłaszcza dawniejszej Ά, panował po
gląd, iż shołdowanie c a ł e g o : Mazowsza należy datować dopiero od
r. 1355. Ostatnio przy bliższem opracowaniu źródeł dawał się zauwa
żyć wśród uczonych w yraźny zwrot w kierunku przesunięcia hołdów
mazowieckich na nieco wcześniejsze lata.
Z a d a n i e n i n i e j s z e j p r a c y s p r o w a d z a s ii ę w y
ł ą c z n i e d o r o z p a t r z e n i a s t o s u n k ó w , ł ą c z ą c y c h
P o l s k ę z k s i ę s t w a m i m a z o w i e c k i e m ! w n a j b l i ż -
S z y m o k r e s i e p r z e d r. 1355.
b W yjaśn ienie skrótów , u ży ty ch w pracy:
Kod. maz. — K odeks m azowiecki; U lan. — U lan ow sk i B. D ok um enty kujaw skie i m azow ieckie przew ażnie z XIII w. (Arch. Kom. H ist. t. IV); D o g iel. — D o g iel C od ex diplom aticus Poloniae; KDP. — R zyszczew sk i i M uczkow ski K odeks d y p lo m atyczny Polski; KDMP. — K odeks d yp lo m a ty czn y M ałopolski; Kod. m og. — K o deks klasztoru m ogilskiego; KDMK. — K odeks d yp lo m a ty czn y m iasta Krakowa; KDMP. — Kodeks d yp lom atyczn y W ielkopolski; Hans. U B. — H ansisch es Urkun denbuch; Lites —. Lites ac res g e sta e inter P o lo n o s ordinem eque Cruciferorum; MP. B ielow sk i M onum P ol. Hist.; W ierzbow ski Summaria — Matricularum Regni P olon iae Summaria.
2) L u k a s P r z y łą c z e n ie M a z o w s z a d o k o ro n y p o ls k ie j. Przew . nauk. liter. 1875, 771, 8 4 4 —846. B a l z e r O n a s tę p s tw ie tro n u w P o ls ce . Rozpr. Ak. Urn. 1898, t. 36, 291, i 320 p. 2. P o g lą d y p o w y ższy c h u czo n y ch pod ziela S t a n i s ł a w K ę t r z y ń s k i Z a p is K a z im ie r z a W ie lk ie p o d la K a z im ie r z a B o p u s ła w o w ic z a . Przegl. hist. XIV. Odb. 3 0 — 32.
2 W sprawie shotdow ania M azow sza przez Kazimierza W ielkiego. 2
Dnia 27 grudnia 1355 r. odbył się w Kaliszu zjazd króla Ka
zimierza z Ziemowitem, synem Trojdena, po wygaśnięciu w o stat
nich dziesięciu latach linij wieki-ej, płockiej ; warszawskiej Piastów
mazowieckich — jedynym spadkobiercą i dziedzicem całego Mazowsza.
Kazimierz Wielki wobec niedawnej śmierci Kazimierza, księ
cia w arszaw skiego1), przyjm uje z powrotem „z pełni swego m aje
statu królewskiego“ pozostałą dzielnicę i nadaje ją w lernio bratu
zmarłego, obecnemu na zjeździe w Kaliszu, księciu Ziem owitowi-).
Równocześnie oddaje mu na trzy lata we władanie ziemie zakroczym
ską i w iską 3) .
Z zachowanych dokumentów zarówno Kazimierza Wielkiego, jak
i Ziemowita w ynika w sposób, wykluczający wszelkie wątpliwości,
fak t, iż o b a j T r o j d e n. o w i с z e b y l i h o ł d o w η, i k a m i
k r ó l a P o l s k i z e w s z y s t k i c h s w y c h z i e m j u ż p r z e d
r. 1355.
Król Polski w dokumencie swoim, w ystaw ianym wkrótce po
śmierci Kazimierza warszawskiego, wyraźnie mówi o hołdach, zło
żonych mu przez zmarłego księcia, i o prawach swoich, stąd powsta
łych,, do osieroconej dzielnicy4).
' Że Ziemowit również przed r. 1355 był już lennikiem a na zje
ździe w Kaliszu o d n o w i ł tylko h o ł d y z c a ł e j posiadanej do
tychczas dzielnicy, wynika niedwuznacznie z rozpatrywanego powy
żej dokumentu króla 5) .
- Stajem y wobec. pytania, kiedy Trojdenowieże uznali zwierzch
nictwo Polski ?
Dla rozwiązania tego zagadnienia należy zwrócić uwagę na ro-
sejm polsko-litewski, zaw arty we wrześniu r. 1352 °) między Kazi
1) Kazimierz T rojdenow icz, książę w arszaw ski, zmarł dn. 26 listopada r. 1355. Porów n. B a l z e r G e n e a lo g ia P ia s tó w 461— 463.
3) Kod. maz. 77. A n alogiczn y dokum ent Z iem ow ita. U lan. N. 38 p. 328. «) U lan. N. 37 p. 327.
4) Kazimierz W. stw ierdza, iż dzielnica księcia w arszaw sk iego pleno dom inio per mortern Ilhtstris princiois dom ini Kazimiri pie memorie filiastri nostri carissimi et f e u d a lis in c liti d u cis M a z o v ie racione. fe u d i, q u o d n o b is cum d ic tis f ir m ita tib u s
o r e s tite r a t su a in v it a a d nos... p e r tin e r e , ^ e p ozostałe ziem ie t. zn. w arszawska z N ow ogrodem i N ow odw orem , sochaczew ska z W iskitkami i ciechanow ska sta n o w iły
c a łą dzielnice Kazimierza, z której to z ło ż y ł hołd królow i, św iad czy dokum ent Z ie
m ow ita z t. r., w którym tenże podaje w szem do w iadom ości: ex cellen tissim o prin cipe dom ino Kazimiro... o m n es ter r a s ... quas... olim d u x K a z im ir u s pro memorie...
h a b u it et que ex morte iosiu s racione feodi, quod ipsi dom ino Regi prestiterat, iure
obvenerunt... Ulan N. 38 p. 328.
■'>) Kazimierz stw ierdza, iż Z iem ow it „de om n ib u s (terris) vid elicet Cirsko Rawa, G ostynin et ly w que in a n tea a n o b is h a b u it s im ilite r in fe iid u tn et nunc (t. j. w Kaliszu) iteratis vicibu s in feu d avit...“ Kod maz. 77. Potw ierdza to i książę m azow iecki w sw oim dokum encie: „In novam u s... fe o d u m per nos olim dom ino Regi factum cum nostris terris sive castris, v id elicet Cirsko, Rava, L yw et G ostyn in , que castra ob ipso dom ino Rege siv e terras in fe o d u m re c ep im u s...“ Ulan. N. 38 p. 328.
ß) Porówn.: H. P a s z k i e w i c z P o lity k a ru sk a K a z im ie r z a W. Rozpr. Hist. Tow. Nauk. Wars z. T. IV (w druku).
3 W spraw ie sh ołd ow an ia M azow sza przez Kazimierza W ielk iego. 3
mierzem Wielkim a Giedyminowiczami1 ), źródło przez historyków
Mazowsza przypadkowo pominięte a posiadające dla rozpatrywanej
przez nas kw estji pierwszorzędnej doniosłości znaczenie.
Jaw nutą, K iejstut i Lubart, Jerzy Narymuntowiez i Jerzy Kor ja
to wicz, poręczając za w. księcia Olgierda i braci1 jego Kor ja ta i P a
try k a, zaw ierają układ z „królem Kazimierzem polskim z i Z i e
m o w i t e m i z j e g o b r a t e m K a z i m i e r z e m m a z o w i e-
c к i m. i z jego (t. j. oczywiście, Kazimierza Wielkiego) zie
miami· krakow ską i sandomierską, sieradzką, kujawską, łęczycką,
dobrzyńską, p ł o c k ą , m a z o w i e c k ą , luibelśką, siecieehowską
i lwowską 2) .
Z fak tu powyższego sta je się dla nas oczy wistem, iż Ziemowit
i Kazimierz w ystępują w powyższym dokumencie, jako l e n n i c y
k r ó l a a dzielnice ich stanow ią już składową część państw a pol
skiego.
Zachodzi znowu pytanie, czy zachowany m aterjał źródłowy po
zwala na bliższe określenie, kiedy przed r. 1352 mogli być shołdo-
wani Trojdenowicze? I oto przychodzi obecnie z pomocą dokument
tychże książąt, oddawna drukowany, a dziwnym zbiegiem okolicz
ności znowu przez całą dotychczasową histo rjog rafję Mazowsza po
minięty. Dn. 19 m aja 1350 r. pod Sulejowem Ziemowit za zgodą
'hrata swego Kazimierza zamienia pewne dobra z tam tejszym klasz
torem Cystersów; czyni to—jak niedwuznacznie zaznacza·—favere ас
voluntate speciali domini n o s t r i Illustrissim i principis Kazi-
miri Regis Poloniae...3) . Qbiok pieczęci własnej i b ra ta przywiesza
również pieczęć królew ską4). Stwierdza, iż w dniu ty m odbywały się
jakieś niezwykle ważne n a r a d y 5), w których książęta mazowieccy
brali ud^ał. W dokumencie Ziemowita jako świadkowie obok ma-
zowieekch figu ru ją wybitni dygnitarze z całego państw a Kazimie
rzo wego ° ) .
Rozpatrywany przez, nas dokument Ziemowita je st najwcześniej-
szem zachowanem świadectwem źródłowem, .stwierdzającem zależ
ność lenną od Polski obu synów księcia Trojdena czerskiego ; innemi
mówiąc słowy, dochodzimy do wniosku, iż h o ł d y T r o j d e n o
-1) Faksim ile w P a le o g r . sn im kach ru sk ich g ra r n o t N. 46.
-) Jest to p ie r w s z a ty ta la c ja m a zo w iec k a Kazimierza W. Co do u życia jej
w następ nych latach — porówn.: St. K ę t r z y ń s k i Z a p is K a z im ie r z a W ielk.
d la K a z im ie r z a B o g u s la w o w ic z a . Przegl. hist. XIV. Odb., 60, przyp. 1 i 2. ;1) Kod maz. D od. N. 6, p. 341.
4) In quorum omnium testim onium et evidenciam pleniorem nostrorum et pre- dictorum dominorum et principum Kazimiri fratris nostri ducis de W arssow ia, ac Illu strissim i principis Kazimiri, R egis P olon ie sigiila presentibus duxim us appendenda. Ibid.
r>) A ctum et datum in Stacionibus circa predictum Monasterium S u leyow , in
c o llo q u io p e r dom in u m R e g e m p re d ic tu m c eleb ra to . Ibid.
e) Presentibus hijs testib u s. Spicim iro C astellano crac. N icolao K alisiensi. Iohanne iura Sandom iriensi. V incencio C uiaviensi palatinis Iarando. R ospiciensi et Capitaneo Syradiensi. Mathia pincerna, N icolao de Cyrnsko. Petro Ravensi C astel la n is. Thoma vexillifero, Iohanne Succamerario ac a liis pluribus fide dignis. Ibid.
4 W sprawie sh ołd ow an ia M azow sza prżez Kazimierza W ielk iego. 4
f f i c z ó w n a l e ż y d a t o w a ć c o n a j p ó ź n i e j o d r. 1350.
W yjaśnienie ogólnej sytuacji politycznej w omawianym obecnie mo
mencie Ibyć może, iż pozwoli nam nieco dalsze wyprowadzić wnioski.
Nie ulega najm niejszej wątpliwości, iż »hołdowanie Mazowsza
m usiały przez szereg lat poprzedzać bliższe stosunki tej ziemi z pań
stwem Kazimierza.
Momentem, od którego zbliżenie da się zauważyć, je st — co
najpóźniej U -— rok 1340, tragiczna śmierć księcia Rusi halicko-
włodzimierskiej a rodzonego najstarszego b ra ta shołdowanych póź
nej Trojdenowiczów — Bolesława Jerzego. Jak wiadomo, Jerzy II
nie pozostawił męskiego potom stwa; na zasadzie więc przyjętego po
wszechnie praw a dziedziczenia Ruś winna· była przejść w posiadanie
Ziemowita. Praw a Trojdenowiczów w rzeczywistości były nie do zre
alizowania. ze względu na pretensje do spuścizny po· Romanowiczach
tak wielkich, potęg, jak Tatarzy, Węgry, czy Litwa.
Bolesław Jerzy osiadł na tronie ruskim dzięki wyłącznie Ło
kietkowi a w przeczuciu — wobec ze wszech stron grożących mu
niebezpieczeństw — iż bez pomocy Polski nie utrzym a się na Rusi,
zawarł z wiedzą i zgodą swej najbliższej mazowieckiej rodziny 2)
układ z Kazimierzem Wielkim, uzyskując za wyznaczenie króla Pob
ski następcą swoim (w razie bezpotomnej śmierci) poparcie zbrojn?
! ) Z d an iem n a s z e m K a z im ie r z od s a m e g o p o c z ą tk u (sw oich r zą d ó w d ą ż y ł do n a w ią z a n ia ja k n a jś c iś le js z y c h z w ią z k ó w z k s ią ż ę ta m i m a z o w ie c k i m i. P o d c z a s r o k o w a ń r o z e jm o w y c h z K r z y ż a k a m i w n a jb liż s z y c h la ta c h po śm ie rc i o jc a w y s u n ą ł k r ó l p o lsk i p r o p o z y c ję, a b y z ie m ię b r z e s k ą — za n im p ok ój o s ta te c z n ie niei b ę d z ie z a w a r ty — o b ją ł w ty m c z a s o w e p o s ia d a n ie k s ią ż ę m a z o w ie c k i Z ie m o w it B o le s ła w o w ic z , p a n n a W iźn ie , R a w ie i S o c h a c z ew ie . ( B liż s z e r o z p a tr z e n ie p o w y ż s z e j k w d s tji: H . P a s z k i e w i c z , Z e s tu d jó w n a d p o lity k ą k r z y ż a c k ą K a z im ie r z a W ie lk ie g o ). P o z a te m u w a ż a m y za w s k a z a n e z w ró c ić u w a g ę n a in n y f a k t z la t ju ż p ó ź n ie jsz y c h , t. j. w y b ó r W a r s z a w y (d z ie ln ic a T r o jd en a c z e r s k ie g o ) n a m ie j sc e p r o c es u 1339 r. S ę d z io w ie p a p ie s c y w y r a ź n ie p r z ec ie ż z a z n a c z a ją , iż w y z n a c z y li W a r s z a w ę , p r e h a b ita m a tu r a d e lib e r a c io n e su p e r p e titio n ib u s , p r o
p o s i t is e t o b la tis p e r p r o c u r a to r e m s e r e n is s im i p r in c ip is dom in i... P o lo n ie r e g is illu s tr is . (L ite s . I, 8 7 ) . A r g u m e n t ze str o n y p o lsk ie j na p o p a rc ie p o w y ż s z e j p e ty c ji — że k s ią ż ę T ro jd en n a le ż y do ty c h w ła d c ó w , pod k tó r y c h r zą d a m i n ig d y s ię n ie s p r a w ie d liw o ś ć n ie d z ieje (...p redietuls d o m in u s... d u x om n ib u s ta m in c o lis q u am a d v e n is p a c em s e r v a t e t iu s tic ia m m in is t r a t e t n u l lum p e r m ittit sub d om in io su o in d e b ite m o le s ta r i. L ite s I, 8 7 ) , sło w a w y - sok iegoi u z n a n ia i ż y c z liw o ś c i — p o z w a la ją n a p r z y p u s z c z e n ie , ż e p o d ó w c za s ju ż stclsu n k i p o lsk o - m a z o w ie c k ie w k r a c z a ły n a d r o g ę ś c iś le j s z e g o p o r o z u m ien ia .
- ) Z d aje s ię , ż e r e z y g n a c ję z p r a w do R u si u z y s k a ł K a zim ier z W . od k s ią ż ą t m a z o w ie c k ich z a p e w n em w y n a g r o d z e n ie m p ie n ięż n e m . W te n s p o sób zd a n ie m n a s z y m n a le ż y in te r p r e to w a ć t. zw . a r ty k u ły m -z o w ie c k ie . M P. VT, 633. P o ró w n o H . P a s z k i e w i c z . P o lit, ru s. K a z. \ y . S t.. Z а к г z e w s к i.
5 W sprawie sh ołd ow an ia M azow sza, przez4 Kazimierza. .W ielkiego, 5
potężnego krewniaka 7) przy nieprzewidzianych na przyszłość ewen
tualnościach 2) .
Wspomniano ' już, że Mazowsze było zbyt słaibem, aby mogło
prowadzić samodzielną politykę na wschodzie, dodajmy jednak —
było zbyt silnem, by.'mogło pozostać biernym widzem rozgryw ają
cych się w biłiskiem sąsiedztwie wypadków. Opanowanie Rusi halic-
ko-włodzimierski-ej przez Giedyminowiczów oznaczało pośrednią klę
skę Trojdena i jego; krewniaków, jeśli uwzględnimy należycie wy
bitny а в t a g o n i z m ' T i t e w s к ,o - m a z o w i e с к i, w ystępujący
jaskraw o w omawianych obecnie łatach 3) .
W arto przypomnieć, iż w drugiej wyprawie Kazimierza Wiel
kiego na Ruś w r. 1340 uczestniczą i hufce mazowieckie4) .
Idźmy dalej. W r. 1343 Ziemowit wiski, Bolesław płocki i Zie
m ow it'czerski zrzekają sbę na życzenie Krzyżaków swych praw do
Pomorza.5), co świadczy, iż w oczach zakonu uchodzili wówczas już
za n a j ś с i ś 1 e j « z y c h a d h e r e n t ó w K a z i m i e r z a 0).
• Walki na wschodzie po r. 1341 na szereg la t nieco ustały, K a
zimierz jednak wobec nieuregulowanej sytuacji nie myślał rezygno
wać z planów podbicia całej Rusi halicko-włodzimierakiej. W r. 1349
przedsięwziął wielką wyprawę na Ruś, zakończoną—jak wiadomo—
nadspodziewanemi1 sukcesami'.
Okres 1348/49 świadczy o niezwykle starannych przygotow a
n ia c h 7) króla Polski do ciężkich bojów z L itw ą; trudno przypuścić,
by w takim momencie nie starał się Kazimierz uprzednio pozyskać
pomocy i poparcia Maizowsza. Z położenia geograficznego już tylko
biorąc, w s p ó l n a a k c j a o b u p a ń s t w p r z e c i w L i t w i e
j e s t w y s o c e p r a w d o p o d o b n ą .
! ) K a zim ier z W . i T rojd en c z e r s k i m ie li w s p ó ln e g o p ra d zia d a w K o n r a d z ie k u ja w sk o -m a z o w ie c k im . 2 ) B liż s z e r o z p a tr z e n ie i u z a sa d n ie n ie w s z y s tk ic h k w e s ty j, z w ią z a n y c h z e s p ra w a m i r u sk ie m i —- II. P a s z k i e w i c z P o l. ru sk. K a z. W. 3) W la ta c h 1336— 1340 L itw in i p o tr z y k r o ć p u s to s z ą M a zo w sze . S z c z e g ó ły u D łu g o s z a .
V
‘ 4 ) M P. II, 860. B) L ite s II N r . 11 p .378. 6) Z ak on ż ą d a ł . g w a r a n c ji cd p o s z c z e g ó ln y c h m ia s t W ielk o i M a ło p o lsk i, od d u ch o w ie ń stw a p o ls k ie g o , d y g n ita r z y p a ń s tw a , P ia s t ó w k u ja w sk ich . Z k s ią ż ą t K a z im ie r z o w i n ie p o d le g ły c h ż ą d a ł t y lk o od B o g u s ła w a pom or.skie- g-o, z ię c ia K a z im ie r z a , ś c iś le s p r z y m ie r z o n e g o z k r ó le m (p o r ó w n . O. H a 1 e с к i,K a z im ie r z W ielk i. E n c y k l. A k a d . U m . T. V. c z. I, 332— 3 3 3 ) ; podcibnie w ięc sp r z y m ie r z e n i m u s ie li b y ć -i P ia s to w ie m a z o w iec cy .. C h a r a k te r y s ty c z n e , że z a k on n ie d o m a g a się od p o w ied n ic h d o k u m e n tó w od k s ią ż ą t ślątekich. T o , . że ci p r a w ie rd szy scy h o łd o w a li C zech om , n ie r o z w ią z u je k w e s tji, b o w ie m B olk o p ło c k i, a cz h o łd o w n ik C zech ( D o b n e r M on. h ist. B oh., IV , ,306 N r . 1 5 8 ), jed n a k w y s t a w ił d o k u m en t. W id ać K r z y ża c y , u w a ż a li, iż z w ią z k i P o ls k i ze Ś lą sk ie m s ą c·. w ie le s ła b s z e , n iż p a ń s tw a K a z im ie r z o w e g o z M a zo w sze m . . .
7) A b y z a b e z p ie c z y ć s ta r a n n ie p o z o sta łe , g r a n ic e p a ń s tw a , z a w ie r a K a zim ier z z n a n y u k ła d z c e s a r z e m K a ro le m IV w N a m y s ło w ie w r. 1348, w la ta c h z a ś 1349/50 w y s ta w ia s z e r e g d o k u m e n tó w d la K rz y ż a k ó w , p o d k r eś la ją c w o b ec z a k o n u s w e p o k o jo w e, p r z y ja z n e te n d e n c je .
Wiadomo, iż wyprawa Kazimierza na Kuś m iała miejsce pod ko
niec r. 1349 !) a rozpatryw any przez nas1 dokument Ziemowita, w ysta
wiony pod Sulejowem, stwierdza, iż Mazowsze było już lennem ko
rony polskiej co najpóźniej od1 wiosny 1350 r. a więc odstęp czasu,
jak i pozostaje między temi dwoma faktam i, je st bardzo niewielki.
W odwecie za akcję Kazimierza z r. 1349 Litw ini przedsięwzięli
napad na początku m aja następnego roku n a rdzenne ziemie Polski:
łukowską, lubelską, radomską, sandomierską i łęczycką. Dla odpar
cia wroga Kazimierz nie hołduje dopiero Mazowszan, ale żąda już
w myśl obowiązku lennego należnej mu pomocy 2) . Że mu jej nie od
mówiono, świadczy udział książąt mazowieckich w naradach pod Sule
jowem 3) obok najwybitniejszych dygnitarzy duchownych i świeckich
z całej Polski.
Za udziałem Mazowsza w akcji ruskiej Kazimierza r. 1349 prze
mawia fakt, że Litwini z ziemi łęczyckiej przechodzą n a M a z o w
s z e , nie oszczędzając go mniej od innych ziem polskich.
Kazimierz obecnie postępuje za wrogiem, w k r a c z a n a M a-
z o w s z e , z obowiązku lennego4) nie zaprzestaje pościgu i pod So
chaczew em 5) gromi najeźdźców w sposób dotkliwy, decydując tym
jednym ciosem o· całej ich wyprawie.
Reasum ując dotychczasowe wywody, dochodzim do wniosku, iż
Trojdc-nowicze mazowieccy złożyli z wszystkich posiadanych swych
ziem hołd królowi Polski, jak to 'z całą pewnością stwierdzić można,
co n a j p ó ź n i e j w p i e r w s z y c h m i e s i ą c a c h r o k u 1350,
a istnieje wszelkie p r a w d o p o d o b i e ń s t w o , iż w r. 1349. Po
stawione przez nas daty nie przesądzają sprawy, iż lenno to można
1) ...et in f in e eiu sdem a n n i r e x K a zim iru s te r r a m R u ssie o b tin u it. M P. II, 885.
2 ) Że n a z a sa d z ie o b o w ią z k u le n n e g o M a zo w sze w in n o b y ło n ie ś ć p o m o c k r ó lo w i, ś w ia d c z y w y r a ź n ie d o k u m e n t Z iem o w ita z 1355 r., w k tó r y m k s ią ż ę p o w y ż s z y o b ie cu je „d om in u m n o s tr u m r e g e m P o lo n ie in o m n ib u s g u e i- r is , e x p e d icio n ib u s e t c o n tr o v e r sis h a b itis v e l h a b en d is q u ib u slib et, cu m o m n ib u s g e n tib u s , p a g a n is v e l c h r is tia n is , e t c o n tr a q u a ß lib et p e r so n a s R e g e s v e l p r in c ip es c u iu sc u m q u e s t a t u s v e l c o n d ic io n is e x is t a n t , fid e lit e r a d iu v a re e t ip s u m n o n deüserere in a d v e r s is “ . U la n . N r . 38 p. 328. Ż e Z ie m o w it p r z y o d n o w ie n iu h o łd u p r z y jm o w a ł z ie m ie n a t y c h sa m y c h , co p o p rzed n io w a r u n k a ch , ś w ia d c z ą n a s tę p u ją c e s ło w a K a z im ie r z a : k s ią ż ę M a z o w s z a o d n a w ia le n no z n im „que in a n te a a n o b is h a b u it s im ilite r in fe u d u m “ . K o d . m a z ., 77. 3) Ż e K a z im ie r z , p o s tę p u ją c z a L itw in a m i, z n a jd o w a ł s ię p o d ó w cza s pod S u le jo w e m z w ie lk ie m i w o js k a m i — p orów n . H . P a s z k i e w i c z , P o lit,
ru sk . R o zd z . III.
4 ) K a zim ier z z o b o w ią z y w a ł się. w s to s u n k u do M a z o w s z a : „...ra eio n e o m a g ii ip s u m d o m in iu m S e m o v ith u m ... e t te r r a s s u a s c o n tr a s u o s e m u lo s e t h o s te s q u o s lib e t om n i n o s tr o p o s s e u n a lite r d e fe n s a r e e t in n u llo d e se r er e s u is in a d v e r s is “ . D ok . k r ó la z 1355 r.
5) C a s im ir u s cum e x e r c itu v a lid o isequens in S u co v o M a zo v ie circa opid um S o h a cz o w iacentefm ( j e s t to n ie w ą tp liw ie w i e ś Ż u k ów , Ż uk ow o — na p ółn . za ch . od S o c h a c z e w a ), f e r ia 5 p o s t p e n te c o s te s f u g a v i t e t se c u r o s re·· p e r it, in q u o s ir r u it e t eo s g la d io in te r im it, m u lti ta m en in f lu v io d icto B z u r a su b m e rs i su n t. E t q u ia f u r e s fu e r u n t, id e o m a le p e r ie ru n t. M P. II I, 120.
7 W spraw ie sh ołd ow an ia M azow sza przez K azim ierza W ielk iego. 7
datować jeszcze wcześniej, o ile, oczywiście, przylhędą nowe argu
m enty źródłowe na korzyść tego rodzaju w yw odów 1).
Z kolei należy przystąpić do omówienia stosunków, łączących
i n n y c h k s i ą ż ą t m a z o w i e c k i c h (poza Trojdenowieżami)
z państwem Kazimierza.
W roku 1345 zmarł Ziemowit Bolesławowicz2) , pan: ziemi
1) Z d an iem n a s z e m n a z a s a d z ie z a ch o w a n y c h ź ró d eł s tw ie r d z ić jed n a k m o ż n a z c a łą p e w n o śc ią f a k t , iż j e s z c z e w 1343 M a z o w s z e n ie h o łd o w a ło P o ls ce . U p o w a ż n ia n a s do t e g o w n io s k u d o k u m e n t r e z y g n a c y jn y k s ią ż ą t t e j d z ie ln ic y , w y s t a w io n y w r. 1343 n a r z e c z Z ak on u w z w ią z k u z t r a k ta te m „ k a lis k im “ . W y s ta r c z y np. z a u w a ż y ć , ż e k s ią ż ę ta k u ja w s c y n a z y w a ją p o d ó w c z a s K a z im ie r z a —■ do m in u s e t f r a t e r n o s te r . L ite s II N r . 10 p. 376, g d y m a z o w ie c c y ty lk o — fr a te r n o s te r . L ite s I I N r . 11 p. 378.
2 ) P o w s z e c h n ie p r z y jm u je s ię d z iś w n a u ce, iż je d e n z e y n ó w B o le s ła w a II, Z iem o w it II z m a r ł w r. 1343, a po n im p a n o w a ł do r. 1345 s y n je g o — r ó w n ie ż Z iem o w it. B a lz e r (u e n e a l., 4 3 6 ) d w a w y s ta w ia a r g u m e n ty n a k o r z y ść p o w y ż s z e g o p r z y p u s z c z e n ia : 1) D łu g o s z n a p o d s ta w ie n ie z n a n e g o n am ź r ó d ła z a c h o w a ł pod r. 1343 w ia d o m o ś ć o śm ie r c i k s ię c ia s o c h a c z e w s k ie g o Z ie m o w ita , p o c z em pod r. 1345 (o b ie w ia d o m o ś ci b ez d a ty d z ie n n e j) p o d a ł śm ie rć Z iem o w ita , k s ię c ia z ie m i w is k ie j. Z n a k o m ity A u to r G e n e a lo g ji P ia s tó w p r z y j m u je , iż D łu g o s z m ia ł p rzed so b ą d w ie z a p is k i j a k ie g o ś z a g in io n e g o r o c z n i k a , d o n o sz ą c e o d w ó ch ró żn y ch fa k ta c h , tru d n o boiwiem p r z y ją ć, b y sa m D łu g o s z , r o z b iw s z y jed n ą z a p is k ę n a d w ie, d o p u ś c ił s ię w je d n e j z n ich s a m o w o l n ej ą r ó w n o c z e śn ie p r z y p a d k o w o tr a fn e j z m ia n y ty t u la c j i te g o ż k s ię c ia (a w ię c z a m ia s t k s. w is k i p o d a ł s o c h a e z e w s k i lub n a o d w r ó t). Z d an iem n a s z e m D łu g o s z d w a r a z y p o d a ł w i a d o m o ś ć o t y m s a m y m w ,y p a d к u, co m u s ię z r e s z tą zd a r za (p o r ó w n . A l. S e m k o w i c z K r y ty c z n y r o z b ió r d z ie jó w P o lsk ic h Jan a D łu g o s z a , 51— 5 2 ) . W ie lk i d z ie jo p is a r z m ia ł p r zed so b ą d w a r o c z
n ik i: w je d n y m z a n o to w a n a b y ła w ia d o m o ś ć o śm ie r c i k s ię c ia m a z o w ie c k ie g o Z ie m o w ita pc;d r. 1343, w d r u g im — pod r. 1345. Że o m y łk i c h r o n o lo g ic z n e w r o c z n ik a ch są n a p o rzą d k u d z ien n y m , o t e m w ie k a ż d y . W je d n y m r o cz n ik u Z ie m o w it n a z w a n y z o s t a ł k s ię c ie m so c h a c z e w s k im , w d r u g im ■— w isk im ; oba źró d ła m ia ły r a cję, ja k to b o w iem w y k a z a ł isam B a lz e r ( G e n e a l., 4 3 5 ) Z ie m o w it II, s y n B o le s ła w a II, b y ł p a n em z ie m z a ró w n o w is k ie j, ja k i r a w s k ie j i so ch a czew lsk iej. D łu g o s z , m a ją c te d w ie w ia d o m o ś ci, u w a ż a ł, ż e tu m o w a o d w óch ró żn y ch o so b is to ś c ia c h , m ia ł b o w iem r ó żn e d a ty śm ie r c i o ra z ró żn e z ie m ie ty c h k s ią ż ą t. D łu g o s z n ie w ie d z ia ł, ż e Z iem o w it, s y n B o le s ła w a , b y ł w ła d c ą z ie m i w is k ie j i r a w sk o -s o c h a c z e w s k ie j, p o n iew a ż / k s ią ż ę t e n t y t u ło w a ł isię z a w s z e (w y j ą t e k — d o k u m e n t Z iem o w ita z 1325 r. V o(i g t C od, d ip l. p r u s s . I I N r. 114) t y lk o d u x V is n e n s is , p r z y te m — co c h a r a k te r y s ty c z n e — z ie m ia w is k a p r z ed zielo n a b y ła od r a w sk ie j i so c h a c z e w s k ie j d z ieln ic a m i w a r s z a w s k o - c z e r s k ą i p ło c k ą . 2 ) W d o k u m e n c ie z 8 lis to p a d a 1343 r. z a w ie r a Z ie m o w it B o le s ła w o w ic z u m o w ę z K r z y ż a k a m i; z o b o w ią z u je do p r z e s tr z e g a n ia je j h e red es... e t su c c e s s o r e s n o s tr o s . S u c c e s s o r e s — tw ie r d z i B a lz e r — są to w o g ó le n a s tę p c y n a s to lc u k s ią ż ę c y m , a le pod w y r a z e m h e r e d es ro zu m ia n o z r e g u ły s y n ó w . „I w ty m w ię c u s tę p ie z n a jd u je s ię p o n iek ą d stw ie r d z e n ie , że m ia ł p o d ó w cza s (Z ie m o w it) s y n a “. N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, ż e a r g u m e n t A u to r a
,,G e n e a lo g ii“ n ie j e s t d o s ta te c z n ie u s p r a w ie d liw io n y . W y s ta r c z y p r z y p o m n ie ć, że K a z im ie r z W . ж r. 1343 r e z y g n u je z p e w n y ch z ie m n a r ze cz Z ak on u i o z n a j m ia , że c z y n i to „pro n o b is, h a e re d ib u s n o s tr is e t su c c e s s o r ib u s u n iv e r s is “ . D o g ie l IV , 6 8, a p r z ec ie ż K a z im ie r z n ie m ia ł m ę s k ie g o p o to m k a ! Że Z iem o w it B o le s ła w o w ic z z m a r ł b e z p o to m n ie — s in a p r o ie, n o n in v e n io h e red em — w s k a z u je c a ły s z e r e g ź ró d eł; c y tu je je Isam B a lz e r (G e n e a l., 4 3 4, p rzy p . U , 12 i 1 3 ). K w e s tję p r z es ą d z a n ie w ą tp liw ie d o k u m en t k s ię c ia c ie s z y ń s k io g o K a z im ie r z a ,
8 W sprawie sh ołd ow an ia M azow sza przez Kazimierza W ielk iego. 8
wiskiej, rawskiej i sochaczewskiej, nie pozostawiwszy męskiego po
to m k a 1).
m ę ż a È u fe m ji T r o jd e n ó w n y z r. 1355 (K od . m a z. N r . 7 6 ), w k tó r y c h j e s t m o w a , iż b racia ż o n y j e g o — T r o jd e n o w ic ze o d z ie d z ic z y li s p u ś c iz n ę po s t r y ja Z iem o w ic ie (p e r m o rtem p a tr u i ip so ru m d u cis S e m o v iti, Z ie m o w it B o le s ła - w o w ic z b y ł b r a te m T r o jd e n a ). S t a j e s ię w ię c sp r a w ą o c z y w is tą , ż e g d y b y Z iem o w it I I m ia ł s y n a (c h a r a k te r y s ty c z n e , ż e n ie z a c h o w a ł isię ż a d e n d o k u m en t z r zą d ó w te g o Z iem o w ita Z ie m o w ito w ic z a ), t o b y n a n ie g o , a n ie n a b r a ta n k ó w p r z e s z ła p o z o s ta ła sp u ś c iz n a . P o z o s t a je sp r a w a , k ie d y u m a r ł Z ie m o w it B o le s ła w o w ic z ? C zy w r. 1343, c z y 1 3 4 5 ? N a le ż y z a u w a ż y ć , ż e od li sto p a d a 1343 r. a ż do p a ź d z ier n ik a 1345 n ie m a ż a d n y c h d a n y ch w ''dokum en ta c h o Z iem o w ic ie, c z y te ż j e g o z ie m ia c h , obio d a ty s ą w ię c m o ż liw e . W y p o w ia d a m y s ię z a r o k ie m 1345 a to z n a s tę p u ją c y c h p o w o d ó w : K a len d a rz c z e r w iń sk i (M P . II, 9 4 6 ) z a c h o w a ł n a s tę p u ją c ą w ia d o m o ś ć: F eb r u a r ii 18. Sub a n n o D o m in i M C C C X L V o b itu s duefe S e m o v iti in W is k itk i. (W is k itk i — w z ie m i s o c h a c z e w s k ie j). D łu g o s z n ie z n a ł p o w y ż s z e g o ź ró d ła (b łę d n ie w ię c są d zi A l. S e m k o w i c z K r y ty c z n y ro zb ió r, 3 6 2 ), b o b y n a p ew n o p o d a ł d a tę d z ie n
n ą o ra z m ie js c e z g o n u . N a t o m ia s t D łu g o s z n a z a sa d z ie, in n e g o źró d ła w ie , że Z iem o w it b y ł k s ię c ie m w isk im i że p o c h o w a n y z o s t a ł w P ło c k u . R e a su m u ją c w y w o d y , d o ch o d zim y do w n io sk u , że z a r o k iem 1345 p r z em a w ia ro cz n ik , k tó r y z n a ł D łu g o s z a , o ra z k a le n d a rz c z e r w iń sk i, z w ła s z c z a z w r a c a m y u w a g ę n a to O statnie źró d ło , k tó r e d o k ła d n ie p o d a je d a tę d z ien n ą i m ie js c e w y p a d k u .
5) N a za sa d zie p rzy jęteg o p ow szechn ie praw a d zied ziczenia spadko b ie rc a m i do s p u ś c iz n y po z m a r ły m p o z o s ta w a li n a jb liż s i k r e w n ia c y , t. j.· b r a ta n k o w ie B o lk o W a ń k o w icz i T r o jd e n o w ic ze (Z ie m o w it i K a z im ie r z ). P o m ię d zy su k c e s o r a m i n a s t ą p ił p o d zia ł. B o lk o o tr z y m a ł z ie m ie so c h a c z e w s k ą i w isk à . r a w s k ą z a ś T r o jd e n o w ic ze . P o ró w n . O. H a l e c k i K a z im ie r z W., 344. Ż e z ie m ia so c h a o z e w sk a od r. 1345 n a le ż a ła do B o lk a p ło c k ie g o , ś w ia d c z ą n a s tę p u ją c e d a n e: D n. 9.X 1345 r. w y lsta w ia B o lk o d o k u m en t w S o c h a c z ew ie , a p r z y nim f ig ’u r u ja ja k o j e g o d y g n ita r z e — P resen tib u ls h iis n o s tr is e m e th o n ib u s — k a s z t e la n so c h a c z e w s k i i p o d c z a sz y so c h a c z e w s k i. K od. m a z; 67. W r. 1349 o ra z 1350 t e n ż e k a s z te la n św ia d k u je w d o k u m en ta ch B o lk a . K od. m a z . N r . 70 i 71. IV r. 1349 B o lk o w y s t a w ia d o k u m e n t w W isk itk a c h , op p id ó n o s tr o K od. m a z. N r. 70. D n. 16 p a ź d z ier n ik a — in d ie S a n c ti G alli c o n fe s s o r is — 1350 r. B olk o n a d a je w P ło c k u po w ie c z n e c z a s y d la W o jc ie ch a , p o d sto le g o so c h a c z e w s k ie g o . d ąb row ę G sso w a k a lin . D ok . n ie d ru k o w . S z c z e g ó ły W i e r z b o w s k i S u m m a ri
I V N r . 166 p. 352. D a n e co do z ie m i w is k ie j w d o k u m en ta ch B o lk a z 1-349 r., 1350 i 1351 — K od. m a z . N r . 70 i 171. U la n . N r . 33 p. 320 — f ig u r u j e m ięd zy św ia d k a m i — P r e s e n tib u s n o s tr is s a tr a p is — k a s z t e la n w isk i. Że do T ro jd en o w ic z ó w po śm ie rc i Z ie m o w ita n a le ż a ła z ie m ia r a w sk a , p o s ia d a m y n a s tę p u ją c e w s k a z ó w k i: 1 p a ź d z ier n ik a 1345 r. ty t u łu j ą s ię T r o jd e n o w ic ze d u ces M a zo v ie ас d o m in i Cirnentees e t R a v en se s. M ię d z y św ia d k a m i fig u r u j ą : sę d z ia r a w s k i i p o d sk a rb i r a w sk i. T e n ż e sa m sę d z ia w y s tę p u je w d o k u m en c ie p o w y ż s z y c h k s ią ż ą t z 16 sie r p n ia 1347 r . U la n . N r. 29 p. 314. W 1350 r. 22 lu te g o t y t u łu j e isitj Z ie m o w it: d u x M a zo v ie ас d o m in u s C zirnem sis e t R a v e n sis. W y s ta w ia d o k u m en t w R a w ie dla p o d sk a r b ie g o1 r a w s k ie g o 'M ik o ła j a . J a k o św ia d k o w ie f ig u r u j ą d y g n ita r z e r a w sc y . W d o k u m en c ie Z iem o w ita z 19 m a ja t. r. w y s tę p u je k a s z te la n r a w sk i. K od. m a z. D od . N r . 6. I p o d ob n ych d o w o d ó w m o ż n a b y w ię c e j o r z y to - c zy ć . In n e g o z d a n ia j e s t B a l z e r K r ó le s tw o P o ls k ie , III, 172— 180. U c z o n y
te n są d z i ,iż p o śm ie r c i Z iem o w ita K a z im ie r z W . o b ją ł w r. 1345 w s z y s t k ie je g o z ie m ie ; z c z e g o w is k ą i s o c h a c z e w s k ą z a c h o w a ł pod b e z p o śr e d n ią s w ą w ła d z ą , n a to m ia s t r a w sk ą , lic z ą c s ię z r o sz c z e n ia m i sp a d k o w e m i T r o jd e n o w ic zó w , n a d a ł im z a ra z w r. 1345. P r z y te j sp o so b n o śc i m o ż e za u s tą p io n ą śc:bie R a w ę Z iem o w it c z e r s k i i K a z im ier z w a r s z a w s k i p r z y ję li w o b ec k ró la p od w ładn oś'- len n ą n ie ty lk o z n o w o n a d a n ej z ie m i, a le ta k ż e i z c a łe j po T ro jd en ie o d z ied zic zo
-9 W sprawie shołdow an ia M azow sza przez Kazim ierza W ielk iego. 9
A więc w omawianych przez nas latach 1345— 1350 poza Trojdcno-
wiczami czerskimi pozostawała jeszcze tylko d z i e l n i c a p ł o c k a , ,
w której rządził od szeregu lat jedyny syn zmarłego W ańka i Elżbie
ty Giedyminówny, lennik króla czeskiego 4), Bolesław. .
Z dokumentu Kazimierza Wielkiego, wystawionego w Płocku
18 września 1351 r. a więc w niespełna miesiąc po śmierci Bolesła
wa ( t 20 sierpnia 1351 r . ) 2)' dowiadujemy się, iż Kazimierz p rzy j
m uje pod swą władzę księstwo płockie, j a k o n a l e ż n e d o К o-
r o n y p o l s k i e j 3).
Stajem y wobec zasadniczego p y tan ia: czy ostatni książę Płoc
ka przed swą tragiczną śmiercią był już lennikiem korony polskiej,
czy też n,ie?
Kazimierz w cytowanym powyżej dokumencie z 1351 r. stw ier
dza z całą stanowczością, iż hołdy płockie ,jaiko że składane były
Czechom pcd przymusem, nie m a ją i nie m-ogą mieć znaczenia; na
zasadzie tego argum entu mógł więc król Polski wpłynąć na Bolka,
by ten zerwał dotychczasowa swe związki z Luksemjblurgami.
Wprawdzie w p o w y ż s z y m d o k u m e n c i e n i e m a a n i
s ł o w e m w z m i a n k i o j a k i e j k o l w i e k d o t y c h c z a s o
w e j z a l e ż n o ś c i B o l k a o d P o l s k i 4) — zdaniem naszem,
fak t ten nie przesądza jeszcze sprawy, gdyż o. Trójdenowieżach (wia
n e j, d o tą d w o ln e j o jc o w izn y . W y w ó d p o w y ż s z y o p iera a u to r w y łą c z n ie ty lk o na d o k u m en cie K a z im ie r z a -W . z 1351 r., a w ła ś c iw ie na in te r p r e ta c ji te g o d o k u m en tu . F a k t, żę k ró l P o ls k i m a z ie m ię w isk ą w s w e m p o s ia d a n iu 18 w r z e ś n ia 1351 ■ r. n i c j e s z c z e n i e m ó w i o u z y s k a n i u t e j z i e m i p r z e z K a z i m i e r z a W . w r. 1345. Co w ię c e j K a zim ier z z a z n a c z a w y r a ź n ie yf ty m ż e dokum encie·: eu n d em d u ca tu m se u T erra m P lo c e n se m W y s n e n s e m e t Z a k ro cżi- m erse m ... pro n o b is e t n o s tr o d om in io a c c e p ta m u s — a w ię c p r z y jm u je pod sw ą w ła d z ę z ie m ię w is k ą 'r ó w n o c z e ś n i e z z i e m i ą p ł o c k ą i z a k r o c z y m - s к ą. Ż e w p o d o b n y s p o só b n a le ż y in te r p r e to w a ć p o w y ż s z y d o k u m en t, ś w ia d c zą n a s tę p u ją c e s ło w a k r ó le w s k ie : v a c a n te p er m o r te m c la r e m em ori e n o s tr i ć o n s a n g w in e i d u cis B o lk o n is p r e d icti d u ca tu te r r a se u d o m in o p lo c e n si v id e lic e t W y s n e n s i e t Z a k r o c z y m e n s i , c z y li, ż e z ie m ia w isk a z a c z ę ła „ w a k o w a ć “ d op iero od śm ie rc i B o lk a . Co do z ie m i so e h a c z e w s k ie j o g r a n ic z y m y się je d y n ie do s tw ie r d z e n ia fa k tu , ż e K a zim ier z ją w e w r z e śn iu 1354 r. n a d a je T r o jd en o w iczo m , a le zn o w u j e s z c z e n i c n i e m ó w i o t e m , ż e j ą m i a ł k r ó l — j a k c h c i e B a l z e r o d r. 1345.
1) D o k u m en t B o lk a z 30 w r z e ś n ia 1341 r. D o b n e r M on. h ist. B ohem . IV , 306, N r. 158.
2) B a l z e r G en ea l., 4 4 9,
3 ) K a zim ie r z p r z y jm u je pod s w ą w ła d z e k s ię s t w o p ło c k ie e x p le n itu d in e... R e g ie m a y e s t a t is , do k r ó la b o w iem ty lk o n a le ż y o rd in a tio e t d isp o sic io T e r r a rum d u ca tu u m e t d o m in io ru m ... in (r e g n o P o lo n ie ) con sistem ciu m . K od. m az. N r. 72.
4 ) K ie d y ty m c z a s e m d o k u m e n t k r ó lew sk i z 1355 r„ w y s ta w io n y w k ró tc e po śm ie rc i K a z im ie r z a w a rsza w tek ieg o , w y r a ź n ie św ia d c z y o z a le ż n o ś c i len n ej w ob ec k r ó la z m a r łe g o k s ię c ia .
10 W sprawie sh ołd ow an ia M azow sza przez Kazimierza W ielkiego. 10
domo, iż w r. 1351 byli lennikami Polski) wyraża się król w tym do
kumencie tak jak o niezależnych władcach M azow sza1).
Więcej niewątpliwie światła na całą sprawę rzuca dokument
królewski z 1355 r., w którym Kazimierz stw ierdza niedwuznacznie,
i'ż spuściznę po Bolku płockim odziedziczył z powodu d o n a c j i,
przez tegoż księcia na rzecz, króla uczynionej 2) .
Owa donacia, uczyniona przez. Bolka n a rzecz Kazimierza za
wiedzą i zgodą swych najbliższych 'krewniaków mazowieckich:i)
a niewątpliwie Wbrew woli L uksem burgów 4), stwierdza w sposób
wykluczający wszelkie wątpliwości fak t, iż przed r. 1351 istniało ści
słe po rozumienie między królem Polski a księciem na P ło ck u 5).
Skoro Bolko umrze w r. 1351, to zbliżenie polsko-płockie nale
ży przedewszystkiem kłaść na najbliższy okres przed r. 1351, t. j.
na lata 1349— 1350. Wiadomo, iż książę płocki był lennikiem Luksem
burgów a Kazimierzowi W. ze względu na silne zaangażowanie się
w sprawach ruskich (wojny polsko-litewskie 1349/1350 r.) zależa
ło podówczas wielce na utrzym aniu pokojowych stosunków z Czecha
mi ; nie dziw więc, że w całej tej sprawie działał Kazimierze nie
zwykle „delikatnie“ a ostrożnie.
A jednak są zdaniem naszem pewne dane, które pozwalają przy
4 ) ...,,ex r e s ig n a c io n e lib er a n e p o tu m n o s tr o r u m d om in oru m du cu m Se-m o v ith i e t K a z iSe-m iri p rin cip u Se-m M a zo v ie fr a tr u Se-m g e r Se-m a n o r u Se-m “— a w in n y ch Se-m ie j sca ch d o k u m en tu s ta le s ię o n ich w pod ob n y sp o só b o d z y w a . K od. m a z. N r. 72.
2) ...ra eio n e d o n a c io n is p er d u cem B o lk o n em n o b is fa c te . K od. m a z .
N r . 77.
3 ) K a z im ie r z w d o k u m en cie s w y m z 1351 r. s tw ie r d z a , iż u z y s k a ł k s ię s tw o p ło c k ie e x re sig n a c io n e lib e ra n e p o tu m n o s tro r u m d o m in o ru m du cu m S e - m o v ith i e t K a zim ir i p rin cip u m M a zo v ie fr a tr u m g e r m a n o r u m , a d q u o s ead em t e r r a d u ca tu s se u dom in iu m e x lin e a c o n s a n g w in e ita tis e t c o lla te r a li pertim ere n o s ce b a tu r. K od. m a z . N r. 72. N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, ż e i T ro jed en o w ie z e, s k ła d a ją c h o łd k r ó lo w i P o ls k i, u z y s k a li u p r z e d n io a n a lo g ic z n y k o n se n s B o lk a p ło c k ie g o .
4 ). P o tw ie r d z a ją p r z y p u s z c z e n ie n in ie js z e n a s tę p u ją c e f a k t y : m ą ż sio· s t r y B o lk a ( A n n y ) H en r y k , k s ią ż ę g ło g o w s k o -ż e g a ń s k i w y s t ą p ił z r o sz c z e n ia m i do k s ię s t w a p ło c k ie g o , k tó r e ja k o1 o p ró żn io n e len n o z n a jd o w a ło s ię p r a w n ie w e w ła s n o ś c i i d y s p o z y c ji k o r o n y c z e s k ie j i u z y s k a ł n a n ie od c e s a r z a K a ro la , ja k o k r ó la C zech, in w e s ty tu r ę ju ż 7 w r z e ś n ia t . r. (t. j. p r a w ie n a dwa' ty g o d n ie przed u r e g u lo w a n ie m s p r a w y p ło c k iej p r z ez K a z im ie r z a W .). S o m m e r s b e r g
S c rip t. P P . S ile s ia c , t. TI, а се. 3.
δ ) W s k a z y w a liś m y ju ż p o p rze d n io , iż d o k u m en t k s ią ż ą t m a z o w iec k ic h (m . in . i В o 1 к a p ł о с к i e g o ) z r. 1343 n a r z e c z Z ak on u w z w ią zk u z tr a k ta te m „ k a lis k im “ , ś w ia d c z y ł o p e w n y ch ś c iś le j s z y c h z w ią z k a c h te j d z ie ln ic y z p a ń stw e m K a z im ie r z a . P o z a te m z w r a c a m y u w a g ę na d o k u m en t B o lk a p ło c k ie g o z 1345 r., w k tó r y m ja k o św ia d k o w ie f ig u r u j ą p o m ię d z y d y g n ita r z a m i B olk a A n d r ze j, k a s z te la n w iś lic k i i C h ebda, k a s z t e la n b r z e s k i. (P r e s e n tib u s h iis
n o s tr is ( ! ) C m e th o n ib u s v id e lic e t d om in o P a u lo P a la tin o M a so v ie C om ite. A n d r ea W is lic ie n s i C asteliam o C o m ite. C heb ds B r ö s te n s i C a s te lla n o C o m ite. A n d r e a P lo c e n s i C a s tella n o C o m ite. A rn o ld o S o c h a c z o v ie n s i C a s te lla n o C om ite... i t. d .). K od. m a z. N r . 67.
11 W spraw ie shołdow ania M azow sza przez Kazimierza W ielkiego. 11
puszczać, iż Bolko w najbliższych latach przed swą śmiercią uzna
wał zwierzchnictwo króla Polski.
Oto zachował się nieuwzglę-dniony przez dotychczasową histo-
rjo g rafję Mazowsza dokument Kazimierza W., w którym król Polski
co najpóźniej w czerwcu 1350 r. 1 ) na prośbę Bolka płockiego·
zapew-! ) D o k u m e n t p o w y ż s z y na ż y c z e n ie k u p ie ctw a to r u ń s k ie g o tran su m uje- dn. 16 lu te g o 1352 r., n o ta r ju s z B e r to ld von W e r n ig e ro d e. D o k u m e n t K a z im ie rz a p o sia d a d a tę d z ien n ą : D a tu m C ra co v ie, f e r ia q u a rta a n te d iem b e a ti V iti. Z a c h o d zi p y ta n ie , do k tó r e g o rok u j ą o d n ieść n a le ż y . R o k 1351 u p a d a d la te g o , iż d zień św . W ita w t. r. w y p a d a w ła ś n ie w śr c d ę (f e r ia q u a r ta ). P o z o s ta ją s ię w ię c la ta : 1350— 1349 ( w c z e ś n ie js z e m n iej p r a w d o p o d o b n e ). K tó ry rok p r z y ją ć n a le ż y , r o z s tr z y g n ą ć ś c iś le n iep od ob n a. Itin e r a r ju m k r ó le w sk ie z obu la t n ie d a je n a m b liż s z y c h d a n y ch . D a ta , o z n a c zo n a w d o k u m en c ie, p r z y p a d a w r. 1350 na 9 c ze rw ca . K ról m u s ia łb y w te d y być w K ra k o w ie. Itin e r a r ju m K a z im ie r z a W. w in te r e s u ją c y m n a s o k r e sie p r z e d s ta w ia się , ja k n a s tę p u je : 26 m a j, K rak ów . K D M P . I, N r. 231, 13 c z e r w ie c — M ik u ło w ico . (D o k . n ied ru k .: In n o m in e m o rd in a cio n es e t c o n tr a c tu s robur n e q u ea n t p e r p e tu e f ir m it a t is o p tin e r e n isi t e s t i m on io lite ra r u m e t te s tiu m a u c to ro b o ren tu r. E a p r o p te r n o s K o sim ir u s dei g r a c ia R e x P o lo n ie R e co g n o sc im u s u n iv e r s is p r e se n tib u s e t fu t u r is p ro sen ciu m ... r is Q uod v e n ie n s ad n o s tr a m n o stro r u m q u e p r e se n c ia m B a ro n u m M nr-tiiu ss h e r e s de J a n in a non c o n p u lsu s n ec c o a c tu s s e ... ea v o lu n ta te ąanu s m e n te e t co rp o re R u b e ta ad ip sa m v illa m J a n in a p e r tin en cia cum p r a tis que- d o m in u s . . . . e p isc o p u s E c c ie s ie . G -neznensis m u ltis a n n is r e tr o a c tis in obli-g a c io n e te n u e r it a M artin o p r e n :r r a to cum o m n ib u s u tilita tib u s u s ib u s ... i— v e r s is q u e h a b u it v e l h a b er e p o tu e r it in fu tu r o N o b ili viro P r c c o s s io h ered i de B o g o r y a pro q u a tu o r d e c im ...a d r a g in ta octo g r o s s o s ad q u a m lib et m arca m eo n p u ta n d o a se e t a su is p ro p in q u is q u ib œ c u n q u e n icb il iu r is a u t ... » se r v a n d o v e n d id it lib ere q u e r e s ig n a v it eid em P r c c o s s io e t su is (su ccessorib u s in p er p e tu u m te n e n d a h ab en d a c o n ... о su a e t su o ru m p o ster o ru m v o lu n t a t e co n v e rte n d a nos ita q u e ea n d em v e n d ic io n e m e t r e s ig n a c io n e m r ite e t ra- c io n a b ilite r . . . . ipisam a d m itte n d o de m e ra c t s o lita n o s tr e R e g ie m a y e s ta tis c le m e n c ia ap p ro b a m u s r a tific a m u s e t g r a t u it e c o n fir m e m u s. In c u i...ei t e s t im o n iu m p r e s e n te s scrib i e t n o s tr i s ig illi m u n im in e iu ss im u s co n m u n iri. D a tu m e t A c tu m in M icu lo v iez d o m in ica die a n te fe s tu m b e a ti V iti. Su b a n n o d om in i M° CCCo q u in q u a g es im o p r e se n tib u s h y s. P e lk a tr ib u n o San dom irien-si N ic o la o de D a le v ic z P e tr o de S czek o cin , G rotcon e de O bich ow , P a c o s la o de p r e d ic ts -v illa M i c u lo v iez N ic o la o d icto L is de W id u ch o w a h ered ib u s e t a ly s q u am p lu rib u s fid e - d ig n is . In d orso: N a c z ę śc i w id o c zn ej po z ło ż e n iu d o k u m en tu p ism e m z końca X IV lub p o c z ą tk u X V w .; „ Item lite r a su p e r R u b e tis c irca W id u ch o w a “ : 1850 lic z b a m i a r a b sk ie m i. P o p r z e c z n ie , po le w e j str o m e p ism em z k o ń ca X V II lub p o c z ą tk u X V III w .: „ M a rtin u s H er es de J a n in a P ro c o p io H er ed i de B o g o ria R u b e ta ad J a n in a p e r tin en c ia v e n d it“ ; n iż ej p ism em c o k o lw iek p ó ź n ie jsz em · „In M icu lo w ice C oram C a sim iro R e g e . D o m in ic o a n té V iti 1350“ . M ięd zy te m i d w o m a n a p isa m i, z boku p ism em z p o c z ą tk u X I X w .: „ P e r tin e t ad J a n n a non J a n in a “. P o n iż e j ty c h tr z e c h n a p isó w , do n ich pod k ą te m p r o sty m , n ie c z y te ln e d o p isek w s p ó łc z e s n y . N a d r u g ie j w id o c z n e j po z ło ż e n iu s tr o n ie d o rsa , w s p ó ł c z e s n y (X I X w .) n a p is: „ K a zim ier za W ie lk ie g o J a n in a , p ie c z ą tk a o rd y n a cji’ p r z ew o r sk iej i s y g n a tu r a bibl. O sso lin e u m “ . O r y g in a ł na c ien k im p e r g a m in ie , o 20 cm . sz e r o k o śc i (z r o zło żo n ą p lik ą ) 30 i p ó l cm . d łu g o ś c i. 5 i p ó ł cm . s z e r. p lik i. P ie c z ę c i b ra k ; p o z o sta ło 1 p o d łu ż n e n a c ię c ie , p r z ec h o d zą ce i p^zr.z p lik ę i o tw o rk i do p r z e c ią g n ię c ia sz n u re c zk a , k tó r y m d o k u m en t b y ł o b w ią z a n y . O r y g in a ł bardzo u s zk o d z o n y ; z p r a w e i s tr o n y w y d a r ta d u ża c z ę ś ć te k s tu . O ry g . w B ib ljo tec e O sso liń sk ich w e L w o w ie . In w e n ta r z d y p lo m a tó w N r. 940. P o ró w n .: S t. K ę t r z y ń s k i . O elem en ta ch c h ro n o lo g ic zn yc h d o k u m en tó w K a z im ie r z a W ie lk ie g o
12 W spraw ie sh ołd ow an ia M azow sza przez Kazimierza W ielk iego. 12
nia kupcom toruńskim bezpiępzny przejazd przez całą dzielnicę wy
mienionego k się c ia 1)· Gdyby Kazimierz nie był podówczas już p a
nem Mazowsza płockiego 2) wystawienie powyższego dokumentu by
łoby całkiem niezrozum iałe3).
Również jako
s k u t e k
z o b o w i ą z a ń ,
p r z y j ę t y c h
p r z e z B o l k a w o b e c P o l s k i , należy zdaniem naszem in ter
pretować udział tegoż księcia, w wyprawie Polski i W ęgier przeciw
Litwie w r. 1351. Tragiczna śmierć Bolesława podczas nieznanych
nam w szczegółach walk .z Giedyminowiczami4) je st niewątpliwie
najjaskraw szem świadectwem braterstw a i pojednania dzielnic.m a
zowieckich z państw em Kazimierza.
Po śmierci Bolka Kazimierz z przysługującego mu lennego p ra
wa przyjm uje pod bezpośrednią władzę całą spuściznę, jak ą odzie
dziczył zmarły książę po· ojcu. Ziemie zaś, otrzym ane w spadku po
stry ju Boie.s’ława„ Ziemowicie, — wiską zatrzym uje narówni z ca
łą dzielnicą p ło c k ą5), sochaczewsiką zaś oddaje w lenno
Trojdeno-R ozp r. A k ad . U m ie j. T. 56, s tr . 136, p r zy p . 9. Za ła s k a w e sp o r z ą d z e n ie i p r z e s ła n ie m i o d p isu p o w y ż s z e g o d o k u m e n tu e k ła d a m n a te m m ie js c u n a js e r d e c z n ie j s z e p o d zię k o w a n ie P a n u P r o f. D r. J. P t a ś n ik o w i) . P o b y t w ię c p o d ó w c za s K a z im ie r z a w s t o lic y n a jz u p e łn ie j m o ż liw y . W r. 1349 f e r ia q u a rta a n te d iem b e a ti V iti w y p a d a 10 c ze rw ca . Itin e r a r ju m k r ó le w sk ie w ty m c z a s ie : 13 m aj — P o zn a ń . K D W P . II , N r . 1282. 14 c z e r w ie c — T r z ę sa c z . K D W P . II , N r . 1286. P o b y t w ię c k r ó la w K r a k o w ie 10.V I j e s t z u p e łn ie m o ż liw y . Jed yn ą, w ą tp liw o ś ć m o g ła b y n a s u w a ć zn a c z n a o d le g ło ś ć m ięd z y K ra k o w em a T r zę sa c ze m ( T r z ę s a c z — B y d g o s k ie , o 10 k m . od F o r d o n ia ), p r z eb y ta w c ią g u 4 -ch dni. W z ią w sz y je d n a k pod u w a g ę z n a c z n ą s z y b k o ś ć p o d ró ż y k r ó le w sk ic h (P o ró w n . S t. К ę- t r z у ń s к i O e le m en ta ch 121 — 1 2 5 ), f a k t w ię c p o w y ż s z y n ie j e s t n ie m o ż liw y .
! ) D o k u m en t te n b rzm i, ja k n a s tę p u je : K a z im ir u s dei g r a c ia r e x P o lo n ie h o n o ra b ilib u s e t d is c r e tis v ir is corjsu lib us e t to ti u n iv e r s ita ti c iv iu m in T horn s u e g r a c ie p le n itu d in em e t fa v o r is . N o tific a m u s v o b is, qu od a d p e tic io n e m 'fra
tr is n o s tr i d u c is B o le s la i P lo z c e n s is om n ib u s e t s in g u lis v e s tr is co n c iv ib u s e t
m e rc a to rib u s tra n s itu m p e r Plozc. e t d o m in ia e ju sd e m d u c is B o P s la y secu ru m
in d u lg e m u s. D a tu m C r a co v ie, f e r ia q u a r ta a n te diem b e a ti V iti, H a n s. U B .
I I I , 171.
2 ) Że B o lk o w p o w y ż s z y m d o k u m e n cie n a z w a n y j e s t ty lk o fr a te r n o s te r , s ło w e m niema, w ty t u la c j i ża d n e j w z m ia n k i o je g o z a le ż n o ś c i od k ró la , n ic z e g o j e s z c z e n ie d o w o d zi, g d y ż n p . w podobny' sp o só b K a zim ier z w r. 1355 m ów i o Z iem o w ic ie (c u m f r a t r e n o s tr o d om in o S e m o v ith o , d om in o S e m o v ith o d e i g r a c ia I llu s tr i d u ci M a zo v ie f r a tr i n o s tr o d ilecto i t. p. K od. m a z. 7 7 ) , c h o cia ż z tr e ś c i p o w y ż s z e g o d o k u m en tu s t a j e s ię o c z y w is te m , iż Z ie m o w it b y ł ju ż d aw n o h o łd o w n ik ie m P o ls k i.
3 ) R o z p a tr y w a n y p o w y ż e j d o k u m en t św ia d c z y w y r a ź n ie , iż B o lk o p ło c k i r ó w n o c ze śn ie lu b p r a w ie r ó w n o c z e śn ie z T rojd en o w ie ż a m i (1350 — 1349) u z n a ł z w ie r z c h n ic tw o K a z im ie r z a W ielk ie g o .
4 ) Ite m a n n o d om ini 1351 X I I k a le n d a s S e p te m b r is o b iit d u x B o lesla u s' P lo c e n s is filiu s W a n k o n is in e x p e d itio n e , q u ia p r o m ise r a t d u x K y e n s tu th b a p t i z a r i cum omraibus fr a tr ib u s s u is e t L ith u a n is C aru lo ( ! ) r.eg-i U n g a r o r u m e t C a zim iro r e g i P o lo n ie , qu od m in im e a d im p la v it, e t f u g a m te m p o r e n o c tis in iv it, e t r e g e s s u p r a d ic ti c o n fu s i r ed ie ru n t. M P. II I, 120.
») D o-kum ent K a z im ie r z a W ., w y s ta w io n y w P ło c k u 18 w r z e śn ia 1354 r. K od . m a z . N r. 72.
13 W sprawie sh ołd ow an ia м Ж о Ш й przez Kazimierza W ielkiego. 13
wieżom tytułem odszkodowania 4) ża rezygnację z praw do dzielni
cy Bolkowej.
Najbliższe lata po r. 1351 świadczą, wyraźnie, iż Mazowsze znaj
dowało się w jak najściślejszych związkach z wielką resztą państw a
K azim ierza-). W spólne. niebezpieczeństwa ze strony C zech8), Li
t w y 4), czy krzyżaków wpływały na to w znacznej ■
mierze. W r. 1352
Kazimierz zastawia Płock Trojdenowieżom 5) , co świadczy niewątpli
wie o dobrych wzajemnych stosunkach polsko-mazowieckich.
Dnia 26 listopada 1355 r. zmarł bezpotomnie Kazimierz Trojde-
nowicz warszawski. Dzielnicę po nim pozostałą oddał król w lenno
Ziemowitowi. Teń odnowi! przytem hołdy z posiadanych poprzednio
na prawdę lennem wszystkich swych ,ziem ; zwrócił Kazimierzowi W.
Płock prawdopodobnie za otrzym ane na 3 lata we władztwo ziemie
zakroczymską i w isk ą 0).
D Że z ie m ia s o c h a c z e w s k a b y ła 'w y n a g r o d z e n ie m d la T r o jd e n o w ic zó w z a u tr a tę n a r ze cz k róla c a łe j « p u ś c iz n y p o B o lk u , p a tr z p r z e k o n y w a ją c e w y w o d y B a l z e r a K r ó le s tw o P o ls k ie , II I, 174 p rz y p . 1.
2 ) B łęd n e j e s t w ię c p r z y p u s z c z e n ie L u k a sa , (1. c., 7 7 1 ), b y po śm ierci B o lk a w y n ik ły ja k ie ś s p o r y m ię d z y K a zim ier ze m a T r o jd e n o w ie za m i.
3) P r a w a z w ie r z c h n ic z e L u k se m b u rg ó w n ad k s ię s tw e m p ło c k iem g o d z iły z a ró w n o w in te r e s y K a z im ie r z a W . ja k i T r o jd e n o w ic zó w . O p r e te n sja c h H en ry k a , g ło g o w s k o -ż e g a ń s k ie g o do s p u ś c iz n y p ło c k ie j m ó w iliś m y p o w y że j. P o ró w n . S t. K ę t r z y ń s k i Z a p is K a z. W . Odb. 30 — 31.
4) O w s p ó ln e j p o lity c e lite w s k ie j M a z o w s z a i P o ls k i w t y c h la ta c h ś w ia d c z y w s p ó łu d z ia ł T ro jd e n o w ic zó w w z n a n y m a k c ie r o ze jm o w y m p o lsk o - lite w s k im 1352 r.
5) Że w la ta c h 1351 — 1355 K a z im ier z z a s t a w ił T r o jd e n o w ic zo m P ło c k z a 2 t y s ią c e g r z y w ie n ś w ia d c z y d o k u m en t Z iem o w ita z 1355 r. ...„ ca str u m P lo c z - sk o n o b is, n ecn o n f r a tr i n o s tr o b on e m e m o r ie · d u ci K a zim iro p rem o rtu o per eu n d em D c m in u m r e g e m in du ob u s m ilib u s m a r ca ru m P o lo n ic i p o n d eris e x s t it u it o b lig a tu m , ip su m ex n u n c a s o lu c io n e p e c u n ie so lu tu m p u re f e c im u s e t q u ietu m , id em c a str u m P lo c e n s e ad p o s s e s s io n e m ip s iu s D o m in i r e g is r e s ta u r a n t e s “ ... (U la n . N r . . 38 p. 3 2 8 ). B łęd n ie w ię c s ą d z i C a r o (G esch. P o l., II , 3 0 4 ), a z a n im N o w o w i e j s k i (P ło ck , 16), ja k o b y k ró l P o ls k i z a s t a w ił P ło c k ty lk o je d n e m u K a z im ie r z o w i w a r sz a w s k ie m u . Że w ro cz n ik a c h K a z im ie r z a T rojd en o- w ic z a n a z y w a n o p ło c k im (тар. K asim iru S d u x P lo c e n s is o b iit. M P. I l i , 1 2 0 ), n ie m o ż e to j e s z c z e p r z e s ą d z a ć sp r a w y . Z d an iem n a s z e m c a łą k w e s tję potsiadania P ło c k a 4 p rzez K a z im ie r z a W ie lk ie g o s łu s z n ie r o z s tr z y g n ą ł B a l z e r (K r ó P o ls k . II I, 178 p r zy p . 1 ) . S p ra w a z a s ta w u P ło c k a m ia ła m ie js c e n a jp ra w d o p o
d ob n iej w r. 1352. K a zim ie r z z a p o ż y c z a s ię w te d y u m ie s z c z a n k r a k o w sk ic h (K D M K . I, 2 7 ), s ię g a do s k a r b c a k a te d r y g n ie z n e ń s k ie j (K D W P . II I, 1 3 1 0 ), p o ż y c za p ra w d o p o d o b n ie p o d ó w cza s od lco llek to ra p a p ie s k ie g o A r n o ld a de C au- cin a (P t- a ś n i к M on. Vat. II, 9 7 ), u L u d w ik a w ę g ie r s k ie g o (D o g i e 1, I, 3 7 ) , z a s ta w ia K rz y ża k o m z ie m ię d o b rz y ń sk ą V o i g t Cd. d ip l. p r a s . .III, 75. P orów n . S ta n . K ę t r z y ń s k i Z a p is K a z im ie r z a W ie lk ie g o d la K a z im ie r z a B o g u s ła w o -
w ie ż a . Odb., 49 p r zy p . 3.
e ) K od. m az. 77. U la n . N r . N r . 37 p. 327 i N r. 38 p. 328. C iek a w e m je s t, w ja k i sp o só b d z ie lili s ię T r o jd e n o w ic z e o tr z y m a n e m i z ie m ia m i w r. 1345 c z5r 1351. Z iem ia r a w s k a po Z iem o w icie B o le s ła w o w ic z u p r z e s z ła n a Z iem o w ita c z e r sk ie g o . Za to w r. 1351 o tr z y m a n a w len n o od k ró la z ie m ia so c h a c z e w s k a d o s ta ła sie K a z im ie r z o w i w a r sz a w s k ie m u . N ie w y ja ś n io n ą j e s t d o ty c h c z a s sp ra w a ziem i g o s ty ń s k ie j. D o r. 1351 n a le ż a ła ona do k s ię s tw a p ło c k ie g o . (W d ok u m en cie
14 W spraw ie sh ołd ow an ia M azow sza przez Kazimierza W ielkiego. 14
Wiadomości Długosza o sporach, jakie miały podówczas (t. j.
ł"5 ó r.) wyniknąć między królem Polski a księciem na Czersku na
leżą niewątpliwie do bałam utnych kombinacyj dziejopisarza. Nie
ulega wątpliwości, że Ziemowit w omawianym momencie był jedy
nym spadkobiercą całego Mazowsza, że domagał się od króla uzy
skania dzielnicy po b ra c ie 1). W związku z roszczeniami Trojdeno-
wieza były niewątpliwie znaczne ustępstw a, jakie- król mu na zjeździe
w Kaliszu poczynił. Nie przesądza to sprawy, że Ziemowit, jeśli
idzie o politykę zewnętrzną Mazowsza, był jak najwierniejszym sprzy
mierzeńcem i doradcą króla. W s· p ó 1 n o ś ć i n t e r e s ó w między
obu Piastorwiczami była- zbyt głęboka, aby wygórowane ambicje Zie
mowita mogły ją rozdzielić.
W a ń k a z 1319 r. fu g u r u je , ja k o ś w ia d e k p o d k o m o rzy g o s ty ń s k i. K od. m a z . 51. J a n c z e r s k i p r z y jm u je w r. 1329 w len n o z ie m ie W a ń k a cu m C a s tris P lo tz k W is- se g r o d o e t G o stin in . K od. m a z. N r. 59. W d ok u m en cie B o lk a z 1345 r. f ig u r u j e j a r o ś w ia d e k k a s z te la n g o s ty ń s k i. K od. m a z . N r. 67. W r. 1349 B olk o n a d a je p ew n e w s ie w k a s z te la n ji g o s ty ń s k ie j. K od. m a z. N r. 70. W d o k u m en ta c h B olk a z la t 1350 — '1351 fig u r u ją ja k o św ia d k o w ie k a s z te la n g o s ty ń s k i, p od sk arb i i p od k o m o r z y g o s ty ń s k i. K od. m a z. N r. 71, U la n . N r. 33 p. 320. J a k w ia d o m o z d o k u m e n tó w 1-355 r. — z ie m ia g o s ty ń s k a n a le ż y do Z iem o w ita T ro jd en o w icza . S tw ie r d zić je d n a k m o żn a , że Z iem o w it m ia ł ja ju ż w r. 1353. (W d o k u m e n cie Z iem o w it a z 24.11 1353 r., w y s ta w io n y m w G o sty n in ie , f ig u r u j e ja k o św ia d e k p o d k o m o r z y g o s t y ń s k i K D P . .118. W d o k u m e n cie z 5 .V III 1353 rok u . Z ie m o w it t y t u łu je sie : du x M a zo v ie e t d o m in u s C y r n c n sis, R a v e n s is e t G ä stin en s is T e r r a rum . K D W P . III N r. 1 3 2 0 ). W id o c zn ie w ię c K a z im ier z W . w r. 1351 albo 1352 n a d a ł ją Z iem o w ito w i.
i ) K azim ierz W . nadaje w lenno Z iem ow itow i dzielnicę w a rszaw sk ą ad
