Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 64 (8), 1059-1061, 2008

Medycyna Wet. 2008, 64 (8) 1059

Praca oryginalna Original paper

Morfologia zarodka pozwala zrozumieæ mechanizm kieruj¹cy jego rozwojem. Ró¿nice w rozwoju embrio-nalnym zauwa¿alne s¹ ju¿ w pocz¹tkowych fazach embriogenezy (19). Zale¿¹ od gatunku ptaków i war-toœci biologicznej jaj (1, 20), prowadzonej selekcji (2) wieku niosek (12, 18) i pory zniesienia jaja (17). Po-stêpowanie z jajami po wylêgu i technika inkubacji mog¹ wspomagaæ lub zaburzaæ rozwój embrionalny ptaków (5).

Ró¿na jakoœæ jaj w jednym cyklu nieœnym rzutuje na rozwój i ¿ywotnoœæ zarodków, a w konsekwencji na wyniki lêgu (8, 11, 16, 18). Z jaj o wiêkszym udzia-le bia³ka a mniejszym ¿ó³tka ¿ywotnoœæ zarodków jest gorsza (8, 15). Na podstawie wczeœniejszych badañ wiadomo, ¿e skorupa jaj odgrywa znacz¹c¹ rolê w em-briogenezie ptaków (3, 6, 9, 13). Jest magazynem sk³adników mineralnych niezbêdnych do rozwoju embrionalnego. Reguluje gospodarkê gazow¹ i

wod-n¹ zarodka (3, 9). Skorupa cienka, bez pigmentu jest przyczyn¹ zbyt du¿ego ubytku wody z jaja w pocz¹t-kowym okresie inkubacji (12, 13). W jajach o cienkiej skorupie stwierdza siê uszkodzenia naczyñ krwio-noœnych b³on p³odowych we wczesnych okresach roz-woju oraz morfologiczne odkszta³cenia zarodków (5, 9, 14, 15). Zgrubienia na skorupie zak³ócaj¹ tak¿e wczesny przebieg embriogenezy oraz w fazie œrod-kowej i koñcowej lêgu (11, 13). Dostêpna literatura nie okreœla szczegó³owo, które procesy embriogenezy indyków s¹ zak³ócane w jajach o nieprawid³owej sko-rupie.

O rozwoju embrionalnym decyduje tak¿e wiek nio-sek. Zarodki od starszych niosek maj¹ gorsz¹ ¿ywot-noœæ i wiêksze wymiary cia³a w pocz¹tkowym okresie wzrostu ni¿ od m³odych (18). Istot¹ badañ zwi¹zku miêdzy jakoœci¹ jaj a wzrostem i rozwojem zarodków jest poprawa wyników wylêgu indyków (3, 4, 6, 11, 13). Celem badañ by³a ocena rozwoju zarodków i wylê-gowoœci z jaj indyczych o ró¿nej budowie skorupy.

Analiza wzrostu zarodków indyczych

w jajach o ró¿nej jakoœci skorupy*

)

ANETA OR£OWSKA, EMILIA MRÓZ

Katedra Drobiarstwa Wydzia³u Bioin¿ynierii Zwierz¹t UWM, ul. Oczapowskiego 5, 10-719 Olsztyn Or³owska A., Mróz E.

Analysis of turkey embryo growth in eggs of differing shell quality Summary

The objective of the present study was to evaluate embryonic development and hatchability of turkey eggs differing in shell structure characteristics. The experiment was conducted between 4 and 17 weeks of the laying season, on three groups of hatching eggs of heavy-type broad-breasted white turkeys, i.e. eggs with good quality shells, rough-shelled eggs and eggs without shell surface pigmentation. Twenty-five embryos of each group of hatching eggs were analyzed in the 64th _{hour of incubation. Six incubation series were carried}

out, each time using 126 eggs of each group (a total of 2 268 eggs), and hatchability traits were determined. Eggs in particular experimental groups did not differ with respect to the size of the germinal disk, the length of the longitudinal axis and the diameter of the tail region of embryos. The widest diameter of the head region of embryos was recorded in rough-shelled eggs (p £ 0.05). There were no significant differences between the groups with regard to the average number of somites and brain vesicles in embryos, however it was the highest in eggs with normal quality shells. The hematopoietic system of embryos was more developed in eggs with rough shells and eggs without shell pigmentation. Fertilization rates, embryo viability to 26 days of incubation and hatchability were higher (p £ 0.05 and 0.01) in eggs with shells of good quality and in rough-shelled eggs compared to eggs without shell surface pigmentation. Hatchability was found to be very low in the group of eggs without shell pigmentation, reaching only 72.93%.

The results of the study indicate that in the 64th _{hour of incubation the embryos in all groups of eggs were at}

a similar stage of development, except for the fact that the head regions of embryos in rough-shelled eggs were wider in diameter. It may be concluded that eggs with rough shells and eggs without shell pigmentation are characterized by lower hatchability than eggs with good quality shells.

Keywords: turkey, eggshell, embryonic development, hatchability

*) _{Praca wykonana w ramach tematu badawczego UWM Olsztyn nr rej. 0104–}

Medycyna Wet. 2008, 64 (8) 1060

Materia³ i metody

Do badañ u¿yto jaj wylêgowych indyków bia³ych szero-kopierœnych typu ciê¿kiego miêdzy 4. a 17. tygodniem nieœ-noœci. Wybrano 3 grupy jaj ró¿ni¹ce siê barw¹ i roz³o¿e-niem pigmentu oraz struktur¹ powierzchni skorupy. Cha-rakterystyczne cechy powierzchni skorup badanych jaj przedstawia ryc. 1. Mikrostruktura i w³aœciwoœci funkcjo-nalne skorup badanych jaj zosta³y wczeœniej opisane (10, 11, 13). Rozwój zarodków w 64. godzinie inkubacji oce-niono na 25 zarodkach ¿ywych z ka¿dej grupy jaj (5 lêgów × 5 zarodków × 3 grupy jaj = 75 zarodków ³¹cznie). Przy-gotowanie zarodków do oceny wykonano metod¹ wczeœniej opracowan¹ (18). Po otwarciu skorupy okreœlono œrednicê tarczki zarodkowej (mm), d³ugoœæ osi pod³u¿nej zarodka (mm), szerokoœæ czêœci g³owowej i ogonowej w najszer-szym miejscu (mm). Okreœlono miejsce widocznych wy-sepek krwiotwórczych – przy czêœciach g³owowej,

œrod-kowej i ogonowej u ka¿dego badane-go zarodka. Obraz zarodka w 64. go-dzinie lêgu przed-stawia ryc. 2. Pod binokularem w po-wiêkszeniu 35-krot-nym okreœlono licz-bê par somitów i liczbê pêcherzy mózgowych. Wy-konano 6 lêgów, po 126 jaj dla ka¿dej grupy w aparatach Petersime. Inkuba-cji poddano ³¹cznie 2268 jaj, kontrolu-j¹c w procentach nastêpuj¹ce wskaŸ-niki wylêgowoœci: zap³odnienie, zarodki zamar³e do 10., miêdzy 11. a 26. dob¹ i w klujniku oraz wylêg z jaj zap³od-nionych.

Dane liczbowe dotycz¹ce budowy zarodków i wylê-gowoœci opracowano analiz¹ wariancji w uk³adach orto-gonalnych i porównano testem Duncana. Charakterystykê rozwoju uk³adu krwiotwórczego przedstawiono w procen-tach badanych zarodków.

Wyniki i omówienie

Nie stwierdzono istotnych ró¿nic wielkoœci tarczki zarodkowej (tab. 1). Wartoœci wspó³czynników zmien-noœci tej cechy wskazuj¹ na du¿¹ zmiennoœæ osobni-cz¹ szczególnie w grupie jaj o skorupie bez pigmentu. We wczeœniejszych badaniach (18) autorzy uzyskali podobne do prezentowanych wyników badañ

œredni-Ryc. 1. Jaja wylêgowe o skorupach: A – wzorcowej, B – ziarnistej, C – bez pigmentu

A B C

Czêœæ ogonowa zarodka Linia brze¿na tarczki

Czêœæ g³owowa zarodka Wysepki krwiotwórcze

Ryc. 2. Zarodek indyczy w 64. godzinie lêgu

y h c e C y p u r o k s j a z d o R a w o c r o z w izarnista _pigb_me_ez_ntu m m ,j e w o k d o r a z i k z c r a t a c i n d e r Œ 3₁4₅,_,4₃7_{9 1}3₁6,_,8₄₅6 3₃9₃,_,3₇9₁ m m ,j e n ¿ u ³ d o p i s o æ œ o g u ³ D ₂8₁,_,1₇3_{7 1}8₅,_,6₃7_{4 1}8₉,_,5₀0₆ m m ,j e w o w o ³ g i c œ ê z c æ œ o k o r e z S ₂3₂,8_,60₃b 4₁₅,5_,0₇₇a 4₁,₇2_,8₅a₂b m m ,j e w o n o g o i c œ ê z c æ œ o k o r e z S ₁2₈,_,2₆0_{4 2}2₀,_,4₉4_{0 2}2₅,2_,08₀ w ó ti m o s r a p a b z c i L 1₁2₈,_,0₃7_{9 1}1₆1,_,6₆₂7 1₁₃1,_,522₅ h c y w o g z ó m y z r e h c ê p a b z c i L ₂4₀,_,4₅7_{8 2}4₃,_,2₇2_{0 2}4₂,3_,43₀ % , e z c r ó w t o i w r k i k p e s y W a k d o r a z o g e ³ a c ³ ó k o w – a k d o r a z j e w o k d o r œ i c œ ê z c y z r p – 5473 6346 3691

Tab. 1. Niektóre cechy morfologiczne zarodków indyczych (x, V%) i uk³adu krwiotwórczego pozazarodkowego (x)

Objaœnienia: a, b – œrednie w wierszach oznaczone ró¿nymi lite-rami ró¿ni¹ siê przy p £ 0,05; A, B przy p £ 0,01

Medycyna Wet. 2008, 64 (8) 1061 ce tarczek zarodkowych indyków ciê¿kiego typu

(36,6--38,5 mm). Inni autorzy (7) u indyków œrednio ciê¿-kiego typu odnotowali bardzo zró¿nicowan¹ wielkoœæ tarczek (25-41 mm).

Du¿a zmiennoœæ budowy zarodków we wczesnych okresach rozwoju jest, zdaniem autorów, cech¹ typo-w¹ dla tego gatunku ptaków, mo¿e tak¿e wynikaæ z ró¿nej wartoœci biologicznej jaj (4, 5, 7). W koñco-wym okresie nieœnoœci, gdy wartoœæ biologiczna jaj obni¿a siê, œrednica tarczek zarodkowych jest wiêk-sza – 40,22 mm – ni¿ we wczeœniejszych okresach nieœ-noœci – 36,66 mm (18).

D³ugoœæ osi pod³u¿nej i szerokoœæ czêœci ogonowej embrionów nie ró¿ni³y siê w badanych grupach jaj (tab. 1). Najszersz¹ czêœæ g³owow¹ odnotowano u za-rodków z jaj o skorupie ziarnistej (p £ 0,05). Liczby par somitów i pêcherzy mózgowych nie ró¿ni³y siê istotnie w badanych grupach jaj, by³y jednak najwiêk-sze u zarodków z jaj o wzorcowej powierzchni skoru-py. Zmiennoœæ badanych cech zarodków by³a du¿a we wszystkich grupach jaj. Wczeœniejsze opracowania dotycz¹ce rozwoju embrionalnego indyków wskazuj¹ na zale¿noœæ badanych struktur embrionów od okresu nieœnoœci. D³ugoœæ zarodków indyków œrednio ciê¿-kiego typu w jajach z 5. tygodnia nieœnoœci wynosi³a od 6 do 11 mm (7). U indyków typu ciê¿kiego wiêk-sze wymiary osi pod³u¿nej i wiêk-szerokoœci g³owy zarod-ków odnotowano w 24. tygodniu nieœnoœci (10,7 mm i 6,0 mm) ni¿ w 16. tygodniu (9,11 mm i 4,7 mm). Liczba par somitów w 64. godzinie lêgu zwiêkszy³a siê z 10,77 w 16. tygodniu do 14,22 w 24. tygodniu nieœnoœci (18). W jajach o powierzchni ziarnistej i bez pigmentu zaobserwowano wiêcej zarodków z roz-winiêtymi wysepkami krwiotwórczymi wokó³ ca³ego zarodka ni¿ w pozosta³ych grupach jaj. Rozwój wy-sepek krwiotwórczych przy czêœci ogonowej by³ za-koñczony w 64. godzinie lêgu u zarodków wszystkich grup, co jest zgodne z wynikami wczeœniejszych ba-dañ (7).

W jajach o powierzchni wzorcowej i ziarnistej pro-cent zap³odnienia by³ wiêkszy, a œmiertelnoœæ zarod-ków do 26. doby lêgu mniejsza w porównaniu do jaj bez pigmentu na skorupie (p £ 0,05 i 0,01) (tab. 2). Wylêg z jaj o powierzchni ziarnistej i bez pigmentu by³ znacznie gorszy ni¿ z jaj o powierzchni wzorco-wej (p £ 0,01). Wylêgowoœæ z jaj o powierzchni bez pigmentu nie przekroczy³a 80%, co wyraŸnie potwier-dza nisk¹ wartoœæ biologiczn¹ tej grupy jaj. Podobnie jak w niniejszych badaniach, ni¿sz¹ zdolnoœæ wylêgo-w¹ jaj o powierzchniach ze zgrubieniami i bez porfi-ryny wykaza³o wielu autorów (8, 11, 13-15).

Uzyskane wyniki pozwalaj¹ na nastêpuj¹ce podsu-mowanie. Morfologia zarodków indyczych w 64. go-dzinie lêgu jest bardzo zró¿nicowana. W tym okresie zwiêksza siê istotnie szerokoœæ g³ów u zarodków po-chodz¹cych z jaj o skorupach ziarnistych. Najgorsz¹ zdolnoœci¹ wylêgow¹ charakteryzuj¹ siê jaja o skoru-pach bez pigmentu.

Piœmiennictwo

1.Bakst M. R., Gupta S. K., Akuffo I.: Comparative development of the turkey and chicken embryo from cleavage through hypoblast formation. Poultry Sci. 1997, 76, 83-90.

2.Bednarczyk M., Kie³czewski K.: Zwi¹zek rozwoju embrionalnego kaczek z niektórymi cechami jaj wylêgowych. Zesz. Nauk. Drob. 1988, 5, 83-101. 3.Borzemska W.: Embriopatologia drobiu. Mag. Drobiarstwo 1996, 4, 5-9. 4.Borzemska W.: Wa¿niejsze przyczyny zamierania zarodków indyczych.

Me-dycyna Wet. 1978, 34, 265-267.

5.Christensen V. L.: Factors associated with early embronic mortality. World’s Poultry Sci. J. 2001, 57, 359-372.

6.Christensen V. L., McCorkle F. M.: Characterization of incubational egg weight losses in three types of turkeys. Poultry Sci. 1982, 61, 848-854. 7.Dziaczkowska L., Faruga A.: Klucz do oznaczania wieku embrionów

indy-czych. Wydanie w³asne – COBRD, Poznañ 1983.

8.Faruga A., Pudyszak K., Puchajda H., Jankowski J., Koz³owski K.: Charak-terystyka jakoœci jaj w zale¿noœci od okresu nieœnoœci i pochodzenia indy-ków. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 1996, 24, 91-99.

9.Malec H.: Biologiczna wartoœæ kurzych jaj wylêgowych o ró¿nej zawartoœci porfiryny. Praca hab., Zesz. Nauk. Rozprawa nr 251, AR, Kraków 1999. 10.Michalak K., Mróz E.: Ultrastructure of the turkey hatching egg shell. Pol.

J. Natur. Sc. 2006, 21, 671-689.

11.Mróz E.: Studia nad zmiennoœci¹ cech powierzchni skorupy jaj indyczych i ich zwi¹zkiem z wylêgowoœci¹. Praca hab. Rozprawy i Monografie nr 4, ART, Olsztyn 1998.

12.Mróz E., £epek G.: A biological evaluation of hatches in different phase of goose egg production. Pol. J. Natur. Sc. 2003, 13, 115-123.

13.Mróz E., Michalak K., Or³owska A.: Hatchability of turkey eggs as depen-dent on shell ultrastructure. Pol. J. Natur. Sc. 2007, 22, 31-42.

14.Mróz E., Puchajda H., Michalak K., Pudyszak K.: Analiza biologiczna wylê-gowoœci jaj indyczych. Rocz. Nauk. Zoot., Supl. 2002b, 16, 61-66. 15.Mróz E., Puchajda H., Pudyszak K.: Structure and pigmentation of eggshell

and biological value of turkey hatching eggs. Pol. J. Natur. Sc. 2002a, 10, 141-152.

16.Mróz E., Pudyszak K.: Analiza wyników wylêgowoœci i jakoœci jednodnio-wych indycz¹t w zale¿noœci od wieku indyczek. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 1997, 32, 97-102.

17.Niespodziewañski M.: Zale¿noœæ pomiêdzy por¹ zniesienia jaja w ci¹gu dnia a wielkoœci¹ tarczki zarodkowej przed lêgiem i po 36 godzinach lêgu. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 1991, 2, 95-104.

18.Or³owska A., Mróz E., Franczak A.: Wykorzystanie wczesnych etapów roz-woju zarodkowego do analizy wartoœci wylêgowej jaj indyczych. Medycyna Wet. 2006, 62, 416-419.

19.Stêpiñska U., Olszañska B.: Cell multiplication and blastoderm development in relation to egg envelope formation during uterine development of quail (Coturnix coturnix japonica) embryo. J. Exp. Zool. 1983, 228, 505-510. 20.Tazawa H., Whittow G. C.: Incubation Physiology, [w:] Sturkie’s Avian

Phy-siology. Academic Press, San Diego 2000, 617-634.

Adres autora: mgr in¿. Aneta Or³owska, ul. M. Oczapowskiego 5/020, 10-719 Olsztyn; e mail; anetaorlowska1@wp.pl

Tab. 2. WskaŸniki wylêgowoœci jaj indyczych (x, V%)

Objaœnienia: jak w tab. 1

a k s W Ÿ inik y p u r o k s j a z d o R a w o c r o z w izarnista _pigb_me_ez_ntu .t z s , e n o ¿ o ³ a n a j a J 756 756 756 % , e n o i n d o ³ p a z a j a J 9₁7_,,₃3₄5a 9₂5_,,₀7₃5a 91₅,_,5₉₄3b % ,i k d o r a z e ³r a m a Z y b o d . 0 1 o d – 2₄,₇3_,1₁a₁ 4₅₄,2_,5₁a₈ 7₆,₅7_,4₇₂b ¹ b o d . 6 2 a . 1 1 y z d ê i m – 2₇₁,7_,60A₅ 5₃₆,6_,0₉₄A 1₃1₄,_,2₁6₄B i m a t ê l k s i p z e i n z c ¹ ³ , u k i n j u l k w – i m y b a ³ s i i m i k e l a k 625,,4354 751,,0578 583,,0377 % , h c y n o i n d o ³ p a z j a j z g ê l y W 92_4,,5₆₉4A 8₆5,_,0₄8₇B 7₁2₁,_,9₄3₆C