Aneta Skuza
"Problemy współczesnej
resocjalizacji", red. Lesław Pytka i
Beata Maria Nowak, Warszawa 2010
: [recenzja]
Resocjalizacja Polska (Polish Journal of Social Rehabilitation) 2, 372-375
Część trzecia grom adzi opracow ania (niekiedy zupełnie nowe w stosunku do w ydania pierwszego) pośw ięcone rozm aitym kontekstom etyki (etosu) służb spo łecznych zorientow anych na pom oc, opiekę i szeroko pojm ow aną dobroczynność. M am y więc tutaj rozdziały o antropologicznych, etycznych, praw nych, politycz nych i religijnych podstaw ach pracy społecznej i efektywnej pom ocy społecznej. N a szczególną uwagę zasługują teksty W andy Kaczyńskiej, która podjęła się nie tylko redakcyjnego tru d u opracow ania całości wielow ątkow ego dzieła, ale sama jest autorką trzech poważnych i w artościow ych tekstów : „Etyczność wychow ania resocjalizującego”, „W poszukiw aniu aksjologicznych podstaw niesienia pom ocy...” oraz zaskakującego tek stu o w ydźw ięku filozoficznym „Pytanie o źródła m oralno ści”, podejm ow anego wszak już wiele razy na nieco wyższym poziom ie ogólności w etyce i filozofii człowieka.
Praca chociaż obszerna (ponad pół tysiąca stron) nie zniechęca do lektury, przeciw nie stanow i zachętę do wybiórczego choćby poznania sposobów myślenia przedstaw icieli rozm aitych dyscyplin naukow ych, dla których w spólną płaszczy zną dociekań stało się: poszukiw anie, odsłanianie i aplikacja w artości w świecie; aspekty kłopotliw e są wyrazistsze niż dobro, m iłosierdzie i dobroczynność, na którą powołują się autorzy poszczególnych rozdziałów , tego ze wszech m iar im ponują cego dzieła.
A n eta Skuza*
Recenzja pracy p od red ak cją Lesław a P y tk i i Beaty M a rii N ow ak
PR O B LEM Y W SPÓŁCZESNEJ RESOCJALIZACJI.
W arszawa, W yd aw n ictw o Pedagogium 20 1 0
P rofilaktyka społeczna oraz resocjalizacja jako w y o dręb niona subdyscypli- na naukow a rozw ijają się w Polsce już od kilku dziesięcioleci. D ysponują zatem usystem atyzow aną w iedzą dotyczącą aspektów teoretycznych, aksjologicznych i m etodycznych. N ie brakuje zatem litera tu ry pośw ięconej tym zagadnieniom , zważywszy na fakt, że obecnie m ożna zaobserw ow ać ogrom ne zainteresow anie „resocjalizacją”.
Również prezentow ana książka Problemy współczesnej resocjalizacji wpisuje się w ten n u rt. Pewne w alory pozwalają jednak na w yróżnienie jej z innych tego typu publikacji. M am tu na myśli zróżnicow anie podejm owanej problem atyki oraz
zaprezentow anie rozw ażań zarów no przez w ybitne osobowości polskiej resocjaliza cji, jak i przez m łodszych adeptów nauki.
N ie sposób nie w spom nieć o charyzm ie jej R edaktorów , dzięki którym prezen tow ana publikacja pozbaw iona została patetyczności, zyskując tym samym szer szy w ym iar. Książka jest bowiem w zam ierzeniu autorów swoistym „spotkaniem ” przedstaw icieli trzech pokoleń: rodziców - dzieci - w nuków , których łączy w spól na pasja „upraw iania n au k i”, pom im o zrozum iałych i zauważalnych różnic. Z a chwyca niebanalna okładk a oraz zw raca uwagę zam ieszczony na pierwszej stronie fragm ent Traktatu o niczyich psach Urszuli Kozioł (Kraków, Supliki 2005), który spraw ia, że innego znaczenia nabierają zam ieszczone w niej artykuły. Tym samym ta przem yślana „kom pozycja” skłania do refleksji nad sensem - a m oże bezsensem resocjalizacji?
Z aprezentow any w książce m ateriał podzielono na trzy części, który zobrazo w ano w następujący sposób:
1. Problemy polskiej resocjalizacji - m iędzy represją a budow ą potencjałów. 2. Psychospołeczne uw arunkow ania skutecznej readaptacji społecznej.
3. Resocjalizacja w środow isku o tw arty m - przesłanki teoretyczne i dośw iad czenia praktyczne.
W pierwszej części „Problemy polskiej resocjalizacji - m iędzy represją a budo wą potencjałów ” m ożna przeczytać rozpraw y autorów , którzy wyznaczają poziom resocjalizacji w Polsce.
Lesław P ytka (IPSiR UW, Pedagogium w W arszawie) w artykule „R eadapta cja jako elem ent polityki reintegracji społecznej” podjął się zadania wyjaśnienia i uporządkow ania term inów różniących się m iędzy sobą na płaszczyźnie językowej, posiadających różne konteksty znaczeniow e, nie mniej odnoszących się do pojęcia resocjalizacji (społeczna rehabilitacja, readaptacja, reintegracja społeczna).
B ronisław U rb an (U niw ersytet Jagielloński w Krakowie) w swym artykule wyjaśnia przyczyny zaburzeń w zachow aniu jednostki - osadzając je w teoriach tradycyjnych (organiczne, psychoanalityczne, behaw ioralne, socjologiczne), rozpa truje je także w ujęciu kultu row y m , ale przede wszystkim zw raca uwagę na fakt, iż w założeniach współczesnej pedagogiki resocjalizacyjnej zjawisko pow staw ania zachow ań dew iacyjnych, a tym samym m ożliwości im przeciw działania k o n centru ją się obecnie na założeniach psychologii kognityw nej. Tym samym zw raca uwagę na konieczność prow adzenia badań empirycznych na podstaw ie w spom nianych tez w celu opracow ania koncepcji i strategii profilaktycznych i resocjalizacyjnych.
Z kolei W iesław A m brozik (U niw ersytet im. Adam a M ickiew icza w Po znaniu) w artykule „O konieczności udziału społeczeństw a w procesie resocjali zacji przestępców ” przedstaw ia swoje stanow isko dotyczące k ieru n ku reform mających na celu przezwyciężenie kryzysu funkcjonujących w spółcześnie systemów resocjalizacyjnych, proponując jednocześnie koncepcję opierającą się na przesłan kach psychosocjologicznych.
W arto rów nież zapoznać się z pracą A ndrzeja B ałandynow icza - „Prawo so cjalne i praw o karne pozbaw ione sum ienia - ekskluzja społeczna jednostki” (Peda gogium - W arszawa). A utor dokonał analizy system u praw a socjalnego, karnego i penitencjarnego w celu określenie jego użyteczności i skuteczności, z której w y n i ka, iż nie spełnia on swojej roli, a w ręcz staje się źródłem m arginalizacji i w yklucze nia społecznego jednostki.
Iw ona N iew iadom ska (Katolicki U niw ersytet Lubelski) pisze na tem at znacze nia psychospołecznych zasobów w procesie resocjalizacji. Swoje rozw ażania opiera na założeniach teorii zachow ania zasobów H obfolla, pokazując jednocześnie m ożli wość jej w ykorzystania w oddziaływ aniach resocjalizacyjnych.
Praca autorstw a M ariu sza Jędrzejko (SGGW - W arszawa) zwraca naszą uwagę na nowe zjawisko społeczne, które w coraz większym stopniu w pływ a na postaw y oraz zachow ania ludzi, a zw iązane jest z funkcjonow aniem człowieka w cyberprze strzeni. Przedm iotem tej pracy są niektóre w nioski w ynikające z przeprow adzonych przez A utora badań.
W dalszej kolejności prezentują się „juniorzy”, a zatem m łodsze pokolenie, i to oni wyznaczają „styl” dalszej części książki. I tak: w ram ach pierwszej części swe rozw ażania przedstaw ia B eata M a ria N o w ak (Pedagogium - W arszawa) w rozpra wie „Spraw iedliw ość społeczna i resocjalizacja - w stronę m oralnej popraw y czło w ieka” oraz M o n ik a B adow ska-H odyr w raz ze stu den tką - A n ną M a rią Świerad (U niw ersytet Rzeszowski) w pracy „M oralna rehabilitacja jako elem ent spraw ie dliwości napraw czej”. Podejmując rozw ażania w obszarze idei spraw iedliw ości n a prawczej, A utorki poszukują praw a człowieka do własnej m oralnej rehabilitacji.
H u b e rt Kupiec (U niw ersytet Szczeciński) zw raca natom iast uwagę na form ę twórczej resocjalizacji, jaką stanow i aktyw ność fotograficzna. A utor czyni to p o przez um iejscow ienie jej w świetle teoretycznych założeń koncepcji twórczej re socjalizacji M ark a Konopczyńskiego; ukazuje terapeutyczne aspekty w arsztatów fotograficznych oraz ich funkcje dydaktyczne i wychowawczo-resocjalizacyjne.
W drugiej części zatytułow anej „Psychospołeczne uw arunkow ania skutecznej readaptacji społecznej” pojawiają się zagadnienia dotyczące m echanizm ów uzależ nienia, m ożliwości radzenia sobie z sytuacjam i trudn ym i, obecne są także o praco w ania podejm ujące tem atykę dotyczącą w ięziennictw a.
W tej części w arto zapoznać się z pracą A nny D ąbrow skiej, która w raz ze stu dentką K ingą L itaw ską (Pedagogium - W arszawa) przeprow adziła badania zw ią zane z analizą obrazu siebie i jego zw iązku z lękiem u m łodzieży korzystającej ze wsparcia placów ek socjoterapeutycznych.
D oniesienia z własnych badań przedstaw ia rów nież B eata M a ria N o w ak (Pe dagogium - W arszawa) w artykule „Problem y społeczne i patologie w środow i sku lokalnym - kom unikat z badań”. Ich celem jest próba opracow ania diagnozy w ybranych rodzajów patologii w pow iązaniu z działaniam i społeczności lokalnej, w zakresie organizacji w sparcia społecznego dla jednostek i grup nim i dotkniętych.
Jak zauważa we wstępie sama A utorka - E dyta M archel-K osiorek (Uniwersytet w Białymstoku) „o karze i karaniu zapisano już m nóstw o papieru”, i choć tem at wy daje się już „w yeksploatowany”, to jednak w arto przeczytać zamieszczone w książce rozw ażania A utorki na tem at jej istoty, dolegliwości, skutków oraz funkcji w w y m iarach: pedagogicznym , krym inalnym i religijnym.
W tej części w arto rów nież zapoznać się z artykułem „W arsztaty fotograficzne jako form a twórczej resocjalizacji w perspektyw ie studentów ” opracow anym przez studentki N atalię N akielską i Paulinę T h iel (Uniwersytet Szczeciński), tym bardziej że stanow i on ciekawe uzupełnienie pracy H u b erta Kupca.
Część trzecia prezentow anej publikacji „Resocjalizacja w środow isku otw artym - przesłanki teoretyczne i dośw iadczenia praktyczne” zdom inow ana została przez prace studentów - „dzieci”. I trzeba przyznać, że zamieszczone tu teksty zaskaku ją swą dojrzałością w ocenie prezentow anych poszukiw ań praktycznych oraz m e todycznych. Są to opracow ania przygotow ane bardzo starannie, stąd też stanow ią cenne uzupełnienie publikacji.
Bardzo tru d n o jest w zarysie przedstaw ić bogactw o prezentow anej książki. Zam ieszczone zostały w niej zarów no doniesienia z prow adzonych przez Autorów badań, jak i analizy teorii naukowych, dlatego stanow i ona w ażną pozycję w litera turze przedm iotu, a jej przygotow anie i opracow anie czyni z niej w ręcz w yróżniają cą na tle innych publikacji z zakresu profilaktyki i resocjalizacji.
Polecam ją zatem nie tylko studentom nauk społecznych, ale tym wszystkim , którym nieobce są problem y współczesnej resocjalizacji.
