NR 486 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 24 2007
MARTA ST PIE!-S"ODKOWSKA KAROLINA NIEMY#KO
ANNA S"OWIK-GABRYELSKA
YWNO!" GENETYCZNIE MODYFIKOWANA W OPINII M#ODZIE Y
Food genetically modiÞ ed in the opinion of young people
S owa kluczowe: biotechnologia, $ywno%& GM Key words: biotechnology, GM food
1. Wst$p
Dla dalszego rozwoju biotechnologii du e znaczenie ma opinia publiczna.
Analiza odbioru spo!ecznego odgrywa istotn" rol# w prognozowaniu perspektyw tej dziedziny nauki, a tak e jej funkcji w gospodarce. Jako$% odbioru wi" e si#
z poziomem wiedzy spo!ecze&stwa na temat biotechnologii. Zdaniem Twardow- skiej [5], ocena wszelkich nowatorskich technologii jest zawsze zró nicowana w poszczególnych grupach spo!ecznych. Ró nice te spowodowane s" wieloma czynnikami. Jednym z nich, a zarazem najwa niejszym jest poziom wiedzy. In- formacje dotycz"ce danego problemu przewa aj"ca liczba osób uzyskuje ze $rod- ków masowego przekazu. Jednak ten sposób kszta!towania opinii rzadko opiera si# na wszechstronnej, merytorycznej i obiektywnej ocenie danych, cho% jest ona niezb#dna do zaj#cia stanowiska.
W ostatnich latach coraz wi#ksze zainteresowanie spo!eczne wzbudza yw- no$% genetycznie modyÞ kowana (GM) [7, 15]. Zgodnie z decyzj" Unii Europej- skiej, s" to artyku!y spo ywcze zawieraj"ce powy ej 1% genetycznie modyÞ -
kowanych komponentów (Regulation EC nr 258/97 [12]). Ustawa nak!ada obo- wi"zek znakowania takiej ywno$ci. Jednak z przeprowadzonych przez Kulp#
i wspó!pracowników [8] bada& z zastosowaniem metody PCR wynika, e nie wszystkie produkty posiadaj" tego typu oznakowanie, a przecie nie s" w pe!ni poznane pó'ne i odleg!e negatywne skutki konsumpcji takiej ywno$ci [2–5, 7, 10, 13, 14, 16–18].
Z tych te wzgl#dów, mimo wielu dobrodziejstw, ywno$% genetycznie modyÞ kowana budzi du o sprzeciwów [4, 9, 11, 15, 17]. Cz#sto nie jest ona wyra'nie oznakowana i konsument nie mo e decydowa% o wyborze produktów i podejmowaniu ryzyka. Kontrowersyjne pogl"dy spo!ecze&stwa uzasadniaj" in- tensyÞ kacj# bada& w tym zakresie i konieczno$% dzia!a& edukacyjnych.
Dlatego podj#to badania maj"ce na celu ustalenie opinii na temat ywno$ci genetycznie modyÞ kowanej w wybranej grupie m!odzie y.
2. Materia% i metody bada&
Materia! stanowi!y dane uzyskane metod" wywiadu ankietowego 213 osób w wieku 16–27 lat.
W badaniu wzi#!o udzia! 113 studentów biologii z Wydzia!u Nauk Przyrod- niczych Uniwersytetu Szczeci&skiego i 100 uczniów z liceum. W grupie studen- tów by!o 51% kobiet i 49% m# czyzn, w$ród uczniów – 39% dziewcz"t i 61%
ch!opców. 49% badanych studentów pochodzi!o z miasta, a 51% ze wsi. W$ród m!odzie y szkolnej 33% osób pochodzi!o z miasta, 67% ze wsi.
3. Wyniki bada& i dyskusja
Z przeprowadzonych bada& wynika, e 51% ankietowanych m!odych ludzi spo ywa!o ywno$% modyÞ kowan" genetycznie; 31% twierdzi!o, e nic o tym nie wie (rys. 1). Na uwag# zas!uguje fakt, e 18% badanych zdecydowanie zaprze- cza!o, by mia!o kontakt z t" ywno$ci". Jednak, przytaczaj"c badania Kulpy i in., mimo przepisów prawnych w$ród oferowanych na polskim rynku produktów znajduj" si# artyku!y pochodzenia transgenicznego, zarówno z obowi"zuj"cym oznaczeniem „produkt genetycznie zmodyÞ kowany”, jak i bez wymaganego oznaczenia [8].
Rys. 1. Odpowiedzi na pytanie: czy jad!e$ ywno$% modyÞ kowana genetycznie?
Nast#pne pytanie ankiety dotyczy!o gotowo$ci do konsumpcji ywno$ci GM. Ustalono, e ponad jedna trzecia (31%) badanych deklarowa!a ch#% jedze- nia jej w przysz!o$ci. Tyle samo osób (32%) twierdzi!o, e nie b#dzie spo ywa!o ywno$ci GM. Pozostali uczestnicy badania nie mieli wyrobionego pogl"du na ten temat (rys. 2).
Rys. 2. Odpowiedzi na pytanie: Czy b#dziesz jad! ywno$% genetycznie modyÞ kowan"?
Wed!ug Armache [1], m!odzi ludzie s" pozytywnie nastawieni do biotech- nologii, chocia zdaj" sobie spraw# z zagro e& mog"cych z niej wynika%. Ich zakres wiedzy z tej dziedziny przyczynia si# do $wiadomie zajmowanego sta- nowiska. Nie akceptuj" bezwarunkowo biotechnologii, ale te nie odrzucaj" jej, maj"c na wzgl#dzie korzy$ci wynikaj"ce z tej wszechstronnie rozwijaj"cej si#
dziedziny.
Entuzjazm ten mo e tak e wynika% z braku wiedzy o wyst#puj"cych obja- wach niepo "danych [2–5, 7, 10, 13–15, 17, 18], jak i g!#bokiej wiary w pot#g#
wiedzy, która potraÞ wyeliminowa% wszystkie zagro enia. Badania Twardowskiej i wspó!pracowników [16] potwierdzi!y, e m!odzi ludzie s" najbardziej pozytyw- nie nastawieni do produktów in ynierii genetycznej, w!"cznie z ywno$ci" GM.
Zdecydowana wi#kszo$% badanych – 69% – uwa a!a, e ywno$% modyÞ - kowana genetycznie mo e mie% dzia!anie niepo "dane. 14% ankietowanych za- przecza!o temu stwierdzeniu, a 17% nie zaj#!o w tej sprawie adnego stanowiska (rys. 3).
31%
18%
51%
tak nie nie wiem
31%
32%
37%
tak nie nie wiem
Rys. 3. Odpowiedzi na pytanie: Czy Twoim zdaniem ywno$% genetycznie modyÞ kowa- na mo e mie% dzia!anie niepo "dane dla zdrowia i ycia cz!owieka?
Podobne wyniki bada& ankietowych otrzyma!a Janik-Janiec i wsp. [6].
Oceniaj"c stosunek Polaków do biotechnologii wykaza!a, e 58% obywateli obawia si# wynikaj"cego z niej szeroko poj#tego zagro enia dla ludzi b"d' $ro- dowiska. Poparcie pogl"dów wi#kszo$ci Polaków zawarte zosta!o w Ramowym stanowisku Polski dotycz"cym organizmów genetycznie zmodyÞ kowanych z 03.04.2006 roku.
Ustawa – Prawo o organizmach genetycznie zmodyÞ kowanych okre$la prawne aspekty u ytkowania organizmów genetycznie modyÞ kowanych (GMO).
Mimo to zdecydowana wi#kszo$% badanych, tj. 80% twierdzi!o, e ywno$% GM w Polsce nie jest odpowiednio oznakowana. Tylko 5% respondentów uwa a!o oznakowanie za wystarczaj"ce (rys. 4).
Rys. 4. Odpowiedzi na pytanie: Czy Twoim zdaniem ywno$% genetycznie modyÞ kowa- na jest w Polsce odpowiednio oznakowana?
Konsekwencj" tego jest domaganie si# spo!ecze&stwa, aby ywno$% gene- tycznie modyÞ kowana posiada!a dodatkowe oznakowania, a tak e wprowadze- nia dodatkowych przepisów prawnych reguluj"cych obrót tego typu ywno$ci"
(rys. 5, 6).
69%
14%
17%
tak nie nie wiem
5%
80%
15%
tak nie nie wiem
Rys. 5. Odpowiedzi na pytanie: Czy Twoim zdaniem ywno$% genetycznie modyÞ kowa- na powinna by% dodatkowo oznakowana, np. charakterystycznym znakiem?
Rys. 6. Odpowiedzi na pytanie: Czy Twoim zdaniem obecne przepisy prawne s" wystarcza- j"ce, by chroni% ludzi przed ryzykiem zwi"zanym ze wspó!czesn" biotechnologi"?
Opinia Polaków, na temat oznaczania produktów GMO jest zgodna z pogl"- dami ankietowanych Europejczyków. Wi#kszo$% (75%–95%) z nich domaga!a si# oznakowania produktów rolnych lub ywno$ci wyprodukowanej z zastoso- waniem metod biotechnologii na ka dym etapie produkcji [7, 17, 18].
A 57% ankietowanych nie uwa a, i modyÞ kowanie metodami biologii molekularnej dziedzicznych cech ro$lin i zwierz"t jest lepsze ni tradycyjne me- tody hodowli (rys. 7).
Rys. 7. Odpowiedzi na pytanie: Czy Twoim zdaniem modyÞ kowanie przez biotechnologi#
dziedzicznych cech ro$lin i zwierz"t jest lepsze ni tradycyjne metody hodowli?
95%
3% 2%
tak nie nie wiem
13%
68%
19%
tak nie nie wiem
15%
57%
28%
tak nie nie wiem
Przeprowadzone badania sk!aniaj" jednak e do wniosków, e stosunek do ywno$ci genetycznie zmodyÞ kowanej b#dzie si# zmienia! w miar# pog!#biania wiedzy i zdobywania do$wiadczenia naukowego.
4. Wnioski
1. Nieznajomo$% zdrowotnych skutków konsumpcji ywno$ci GM zmniejsza zainteresowanie w!"czeniem jej do codziennego jad!ospisu.
2. Dla bezpiecze&stwa biologicznego Polaków organy administracyjne powinny bezwzgl#dnie egzekwowa% przestrzeganie przepisów prawnych w zakresie GMO.
BIBLIOGRAFIA
[1] Armache K.: Opinia )ódzkiej m)odzie$y licealnej o biotechnologii. „Biotechnologia”
2001, nr 4(55), s. 108–114.
[2] Catani A.: BeneÞ ts and concerns associated with biotechnology – derived foods: can additional research reduce children health risks? „Europ. Rev. Med. Pharmacol.
Sci.” 2006, 10: 4, s. 197–206.
[3] Celec P.: Biological and biomedical aspects of genetically modiÞ ed food.
„Biomedicine and Pharmacotherapy” 2005, 59: 10, s. 531–40.
[4] Finucane M.L.: Psychological and cultural factors affecting the precived of geneti- cally modiÞ ed food; an overviews of the literature. „Social. Sc. Med.” 2005, 60: 7, s. 1603–1612.
[5] Gaskell G.: GM foods and the mispreparations of risk perception. „Risk Anal.”
2004, 24: 1, s. 185–94.
[6] Janik-Janiec B., Twardowska A., Twardowski T.: Stosunek Polaków do biotechno- logii. „Biotechnologia” 2003, 3: 62, s. 241–259.
[7] Jia W.D.: Studies on BN rates model to determine the potential allergenity of proteins from genetically modiÞ ed foods. „World J. of Gasroenterology” 2005, 11: 34, s. 5381–5384.
[8] Kulpa D., Rzepka-Plevneš D., Barnyk A.: Przydatno%& metody PCR do wykrywa- nia modyÞ kacji genetycznych (GMO) w $ywno%ci. Jubileuszowa Sesja Naukowa AR „Nowe kierunki w naukach rolniczych”, Szczecin, 19.11.2004. Wydawnictwo Naukowe AR, Szczecin 2004.
[9] Lang J.T.: Who does the public trust? The case of genetically modiÞ ed (GM) in Britain. „Risk Anal.” 2005, 60: 5, s. 1241–1253.
[10] Lehrer S.B.: Risk of allergic reactions to proteins in foods: perception and reality.
„Allergy” 2005, 60: 5, s. 559–564.
[11] Lusk J.L.: Consumer acceptance of biotechnology and the role of second genera- tions technologies in the USA and Europe. „Trends in Biotechnology” 2005, 23: 8, s. 387–397.
[12] Regulation (EC) no. 258/97 of the European Parliament and of the council of 27 January 1997 concerning novel foods and novel food ingredients, OJL. 043: 1–7.
[13] Risher H.: Unintended effects in genetically modiÞ ed crops: revealed by metabolo- nics? „Trends Biotechnology” 2006, 24: 3, s. 102–104.
[14] Rodin B.E.: Food safety – who is responsible? „Foodborne Pathol. Dis.” 2006, 3: 2, s. 157–162.
[15] Spence A.: Examining consumer behaviour toward genetically modiÞ ed (GM) in Britain. „Risk. Anal.” 2006, 26: 3, s. 657–670.
[16] Twardowska-Pozorska A., Grajek W., Twardowski T.: Co Polacy wiedz+ o biotech- nologii w 2001 r. „Biotechnologia” 2001, 4: 55, s. 115–121.
[17] Wilson C.: Reactions to genetically modiÞ ed food crops and how perception of risk and beneÞ ts inß uences consumers’ information gathering. „Risk. Anal.” 2004, 24:
5, s. 1311–1321.
[18] Wu F.: Explaining public resistance to genetically modiÞ ed corn: an analysis of the distribution of beneÞ ts and risks. „Risk Anal.” 2004, 24: 3, s. 715–726.
FOOD GENETICALLY MODIFIED IN THE OPINION OF YOUNG PEOPLE
Summary
Upsurge usage genetic modiÞ ed organism has generated increase objection for GMO products in all countries. The opposition results mainly for lack from credible physical examinations above early and distant health effects of applying this food. Take into consideration primary GMO consumer in nearest years will young people, ones made poll selected group of pupil and student set to genetic modiÞ ed organism.
Destination of analysis was veriÞ cation opinion of GMO selected group to take education work.
Material for analysis was poll data of GM food from 213 persons 15 – 27 years old (113 students and 100 pupil of secondary school).
They stated, many of young people positively assessing abilities which made ge- netic modiÞ ed organism, and they willingly consumer it. Moreover they are declaring that in the perspective of the time still they will be applying it. Everyone examined empha- sized the necessity of good marking GM products and distributions concerning the close observance of rules of this food.
