Styl strukturalny kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na niektórych obszarach Niżu Polskiego

(1)

Styl strukturalny .

. kompleksu cechsztyńsko-mezozoicżnego na niektórych obszarach Niżu . Polskiego

WSTĘP

Qpułblikowa.ne w ostatnicth latach synłeltycme qpraoowania terenów

Ndżu, do~ce zarÓWłnO !pionowegO -i poziomego podziału cechsztyńSko

-mezozoicznego kompleksu struJlcl1uralnego, jaJk. i gtmetyczooj klaSyfikacji elementów lokalnych m'iżsmgo il"Zędu (mJn. S.' Sdk:ołowski, J. ZnOSko 1009;

W. Pożary8lti, 1964; J. 2'mIoSko, 1966; J. SokołowSki, 19616), q>arte obyły

w przeważającej, mierze lIla odłlgerwowanych aktuallllie na povYIier.zc!h.ni pod!lrenozoiemej zarysach wycllodJn.i. po82'JC'Zeg6lnych ogniw mezozoilku. oraz na dbrazie hajmłodszych powieT'ZChni sbruIktuxalnycb (głównie granica ju-.

'J;y i kredy). Faikty ,te, jaikkolwie!k popa·l"te wynikami wdelu głębokich wier-

ceń, pozwoliłyina 8lllBIlilzę strullmlry .tetkto:ruicmej gł6vmie najpłytszych

ć.zęści 1k000000lclmu. .

iPoc.ząwszy jednak od 1961 rr.,kiedy

to

sejsmicy uzySkali po raz plerw';"

BZy IW centralnej części Nim, :na Kujawach, dobre ~aIIlie strullctum'lne

aż do CEChsztynu 1(5. Marek, 196'7), coraz liC'2lIliejsze są pTzekroje sejsmicz- ne . charakteryzujące w całości wewnętr2mą, struIktu,rę lIrompleksu cech-

sztyńSko-mezoroicmego. Łączna. długQŚć tych przekrojów,. wykonanych przewa2mde w ciągu ·trzech ostatnich lat, liczona' być może już w tysiącach

km. Prmdstawiane opracowanie st8lnowi próbę syntetycm.ego spojrzenia na te podstarwowe materiały z ceDltra1nej i zachodniej części Niżu Polskd.e- go (w wieloboku Koszalin!-WaTSzawa--RadomSko-Pozna~6w).

szczeg611nie pod kątem historiIi rozwoju .geologicmego -i podziału ,gen.etycz- lIlego:faIm str~a1mych, ze specja1lnym UW12ględlllien:iem :foml ikocsedy-

mentacyjnych. . . . .

PrezentowaJIly materiał ilustracyjny sta.lIlowią przekroje geologiczne, oparte prawie wyłącznie na. prz.elkrojach sejsmicmych o.brazujących tek-

tonikę całego kompleksu cechsztyńSko-merozoicznego, w miaTę możliwościJ nawiązujące do jak najwięlkszej licZJby otwor6w wiertniczych; Z przyczyn teclm.icznych nię dało się !przedstawić iIIlIter.pretacji lIla He lIefleksów sej- smicznych. PodziaŁkę pr.zekroj6w pozostawdano 'z pełnym. rozmysłem me

przewyżsZJcmą, nawet kosztem zataxcia pewnych szczegółów budowy gen-'

Kwutalon1k GeoloaJ.czny. Il·r· 3. 1989 1:.

(2)

544 ^RyszardDadle,z, Sylwester. .Muelk

lagiC1JIlej, a ·to w tym celu, aby nie żniEkształcać właściwych proporcji :form stru!kI~l!nych i aby utzmysłtow.i.ć ich tna ogół i'ba.Tdoo niewielką &IIl(pli- tudę. Również celowo pomilllli.ęto cał'kowilcie jn·terpretację goologicmą pod-

łoża cechsztynu, pondeważ sejsm:ilka. refleksyjna. 'Z nielicm.ymi wyjątkami

me daje po temu żadnycll maJteriałóy.r. . _

Mapa iPTQpOllowanego .podziału genetycm.ego elemenJt6w sti'Ulktura-l- nyeih. Ilrompl.ekSu qpiell'a się, oczywiście, 1y1lro częśC'ibwo lIla wspomm.aJJ.lym

materiałe, ponieważ mimo wszystko istnieją jeszcze rozległe obszary p«>-

.zbawione pe1nej C'ha'rakf;erystyki sejsmicznej. Na tych obsza:rach zasto-

SOWaD:loO metodę analogj'! ,z dbszarami dOibr2Je l.'I07lpOznany:rną., wykorzy8tując

mapy młdd.szyc:h powilerzclm.i struiktura1lnych 'ze8tlłlW'ian,e w r6Znycll dkresach dla całego !Niżu prrez dra Z. Sliwiń9kiego i jego zespół. Ponadlbo analizowano rozkład miąZs2lośCi w poszczególolycll :fo:rm.acjach koq:>leJksu.

. Autorzy wy,rażają SWiOją :wdzięc1JIl'9l§ć, !Kolegom Geotlogom 'Z różnych placówełkpr:remj7słu ilalf:towego za t.tpxżejme udostępniende' mal1;eriałów

rdzeniowych i kąrotażowycll z więlu wiercęI\, CIO ~łilw:iło jednolite ^W- dejście do zągadnień stratYgraficm~-l~cZnych ^lIUl Całym ^!rOZ- patrywanym terende. Nie spos6b by fu wymieniać :tych wszystk.i.dh geo- logów i geofizyków 'Z P!PG i PGm":"- aurtar6w źrocIłowych sprawo2Xiań ' sejsn'riCmyclJ., Ildórych praca jpO'LWOliła D;a poniższą analizę, dzi$.uję,ny Więc .~wszyStildm'ogó1nie. Doc. dl: J. 2'm.~.dzię'lrujemy ~~ei.za

,przejrzenie pracy i wyTatane łlla jej temat uwagi. "

' W arlyIlrule II'01plrtrzono jedynie !ldulCZOW'e' problemy dotyczące :btl'do-:-'

wy sbruktut'8lnejlromp'leksu. ' .

RiI!DlIUNALJN\E I LOKAIUNiE. .2lMI11A!NY MiLĄ7JSZOśCI " ' " . '

.ułÓWlOym c.zymnlldelll;· ~tóryspowodow6ł uksztaltowanie' aktuaJnej budowy s~rulk:tu:rall!nej ikomp1eksu ceclhsztyńSko-mezozaicznego lila Niżu, były pionowe ruclly wgłębnych blaków podłoża. podcechsztyń:Sldego. Ru- chy rt;ę by~ na ogół powolne i długotrwałe, a IW proporcji dl() powier2lCbni

Niżu m,iałystosuJrJko\vo riiemaczną, amplitudę. loh -oddzi.aływlllIllie byqo

,dwojakiego !l"OiCWaj'll. ' , '

. PO' pierwsze "- powooowały one 'róW'lll()ległe ·z ~edym.en.tacją·' zróżn.i

cowaniejej tempa i l"OCiu.ju,wytażające się zmianami. m:ią7szości i facji- oraz powstawamem powiend:mi erozyjnYch i luk sed.ymentacyjnycll.

Zmiany te mogą Ibyć stopniowe i rozkładać się na duże przestl'zenie, ale

mogą ' r6wnież na g:ramcach m$tórych bldków przebiegać stosunIkowo

rapt.ownde lDa !krótkich odcinkach. !Mogą one poza rtym mieć Skalę regio-

nalną, od'WlZOrowująeą ruchy dużycih blOków, alle rÓWlm'eż i ~a:1ną, w gra";

mcach małych blaków, w strefach szczególlnii.e rum1li.wycIh.. , Drug'i!m' wyra~ oddziaływania pionowycll ruch6WI 'bLolków wgłęb

. nych jest przebudowa st~. a więc meohaniezna. deformacja nad-

.ległego komplElksu osadowego. Jej tgłÓWlIlY impulsIPrzypada na· pograniczu kredy ti trzeclótzędu' i'poWOduje powstarJde ogólnie zmmej mezgodnośd między tnajstarszymi osada'mi tfrzeciorzędu a :różnymi ogniwami mezozoiku.

Na rozległym ołmaue, na 1k!t6rym powstały warI"!U71kidomobi1izacji'

~Ii ceohsztyńskdoh, !rUchy tych soli. 00.9ały maC2lllą rolę, 'ldka,lnie mo-

dulującą ;zarÓWl1'1JO warnnki sedymentacji, jalk i mechaarlczną defomJ.ację

ladlktladu. Zagadnieniom .specyf:itki tektontilld solnej ~ęcona jeSt łllie-'

(3)

zwykle boga,ta literatura, szczególnie niermooka, radzi edka i amerykańska.

W Polsce zagadnienia, rte '!poruszali ,ostatn,io mm. J. 'Pdborstki! (1900), A.

Raczyńska (1'96~), A. ToIkMSld {1963), J. 8akołowski' 1(1'966). DalekO" jest jednak lIla naszych terenach dOI talk dOkładnego iPrzedstatM.aIIlia przestrzen- nego i czaSOWEgo :rozwóju procesów telktcmilki sollDej w skald regionalnej,

jalk tego dokanano choćby na na~b~ nam pod względem' historlli rozW16ju terenie p.ółIIl.oo.nyoh Niemiec. IN a-' razie mo.ma w pierwszym rzę

dzie próbOwać skJlasyfilkować poszczegóLne typy struktwr saliJnamycJh. Dla precywwania historii ich rozwoju potrzebna będzie znaCl2lIl:iIe większa ilość materiału' faktycznego. Sądząc ·z doświadczeń niemieclkich isto1nlejsze ,zI1aczend.e mają tu dane ruez samych sbruIkitur, ,lecz z mecelk miebicych te

· strulkttury. Sedymentacja W llliookach rejestruje ibowiem tldkładJnie stadia

dŹW1igaJnia "się struIktur, 1lUl1iomiast w >obrębie tych '08taJbn.icll !(szczeg6lme wysadów) jsbn,ieje' 'ZSlWSze trudność ,w rozdzieleniu lokalnych p'OOCesów

· sedymentacyjnych od nałożOnych na 'nie .rówmież loka1lIlych, lecz pÓŹIliej- . szych !procesów t€fktcmicmych .

. ReglonalJne strefy stosu!nlkowo' nagłego przyroStu miąższJości osadów

niożJna dobr.ze !prześledZić llliaIWet na schematycznych mapach poszczegól- nych f()I'm.acji, llIP. IW .ostatnio wydanym atlasie IW Skali l: 2 000 000 (J.

Znosko d in., 1968). Są one wyramiJe widoczne zwłaszcza na mapach ty-

czących jury i Ik!redy~ JedJn.a: z tych stref ciągn;ie się 'Wzdłuż· 1m· Kosza'lin -ChO'jndce-Tuchola. Zesrezeg6łowych Ibadań sejsmicmych i wier:bni-

· czych wynika, że kcmtrast w pr~e miąrż,sza9c:i. jest tu jeszcze większy niż przedStaWiony na wsponmianycłi mapach ~ó1nych'. iMią'ŻSZXlŚĆ zespołu

cechsztyn - t:rias - jura . wzrasta

m w

lk!:ieruJniku 'z lNE !lru SW sbostmiko- wo nagle, :na pneStrzeni ~ednio 61--6 !km -od, 'wartości rrzęldiU

rWo.-+-

+1500 m do'wartości nędu 2400+2800· m, a więc około kl~rotniJ.e.

Tabela l I

I linia profilowa

I

^Ogniwostratygra&zne II linia ptofilowa '.

l

I ·

²

.

₃ ₄

_I

₅

3,9 8,0 kreda dolna 3,9 15,2

2,5 4,2 jura górna -0,2 9,1

3,1 65,5 jura środkowa i dolna 3,8 86,8·

.7,6 17,3 trias górny i środkowY 8,1 52,4

Kontrast, jaikd stallJOWIi przyrost miąższości w ~j .. strefie lIla. ogólnym tle regiOl'l8lllIl.ym, można rÓ\W1iEŻ przedstawić IW formie wskaźników liczbo- wych. Oznaczając mialIlowicle przez lDf :i IIloJ miąższość dainego ogniwa stratyw.adii.cznego

w

otworach (w m~, a. przez l odległ<xśćmiędzy' tymi

<Otworami

(wlkm), . moż1la uzySkać ~

⁼ .100(:t-;-m¹) • kt6ry wy-

raża w prooeo.taoh· przy'1'OSt mią7szości. p1"Zypadający lIla l bn odległ<JŚCi między otworami. Tabela 1. repreze:nltu:je takie wskaźndfk.i u'zyskane ina dwóch lilniach profilowych przecilnających strefę ohojnioką. Zestawieru.e

.wSkaimlik6w z obszaru łagodnego przyrostU miąższości na NE od' strefy

(4)

5.46 ^RyszardDadlez, Sylwester MarEk

(rulbrytlta 1 i 4) ze rwSkaźnik.am,i przyrostu w samej strefie (m.bryka 2 i 5)

mówi samo za· siebie. .

Podobne, choć słabiej '2lbad8lIle. wąskie regfo.na1ne strefy nagłego przyrostu miążs2lOŚci jury \(JPrzede wszystikim środlkowej i dolnej) oraz dolnej

klredy

można prześledzić 'W lIliecce warszawSkiej

na sw

od. linii PłońSk:

Zurormn ora·z 'W strefie granic mej ·z rwałem !kujawSkim; jak ,l"óW1Ilież '(iym ra:zem w Ilderupilru 'z SW Iku NIE) w niecce szc·zecilńskiej i mogileńSko

łódZkiej, róWill'ież w niewiellldej odległości od strony Skrzydłowej walu ku- jawsko-pomo.rskiegQ. W lkiredzi.e· górnej. strefy talkiesą nmiej wyraziste i wydają się być dalej ^odsuni~na zewnątrz od wału. .

Sądzimy, że te wszystikie strefy powstały p<ld 'Wipływem wzmoQŻOllej ruchliwości wiełk:fuh wgłębnych stretf mecią;głości tektabicm.ych. Miały

one bardzo istotne Zilacr.enie, tym bardziej że i w trBJkcie prz®udowy· striIlktura.1nej one właśnie wpływały na US2lel"egowanile dkreślOlllycl1 typów elementów8truk!tl,lral!nych drugioego -i trzeciego Il'zędu.

Tabela 2 Okolice Kołobrzegu

Ogniwo stratygraficzne Kr

I

^Dw

I

^Gr

miąższość w metrach

Retyk 203 398 25-

Kaj~r 324 509 299

WapieJi m~zlówY ,90 .86 9!1

. PStry piaskowiec· 1025 267 908

Uwala: odleclo~ Kr - Ów - 4,5 km; odlesło~ Dw -~. = 3,0 km

Tabela 3

O~wo

^{.ua _ _}

¹

Okolice Szczecinka W4

I

^\v..2^·

I

^Wl

nńąższość w mehach

Kreda dolna 58 77

l

¹⁴¹

lura górna 173 . 246 350

Jura środkowa 128 223 329

l

Jura dolna 361 .645 534

w tym: toars górny 28 119 213

reszta 333- 526 321

Uwall·a: odleałojć W4-wl - 4,7 km:.'odlesł~ W2 - WI = 2,2 lon

JaJko przykład: znacznego zróżnicowania sedymentacji wSkutek rudhów ni€Wielkicll blaków ^podłożaniech ^!PosłużąiProfile otworów z PomQ!l"za Za.-..

chOOniego połOŻ<mych w !pobliżu siebie, lecz oddzielonych ilrolDSE!d.ymełll!ta

cyjnymi strefami dySlo!kacyjnymd.. Ujęte są one ^'Wtrzech tabelkach (tab.

2,3,4). . . .

Tylko ci.ejk1tóre z tych różnic miąższości IllOŻln.a ·przypisać jedinoznacm.ie procesoJ;n erorzyjnego usunięcia częściosad6w. Na pr.zy'kład r6żmica w ju-.

·rze górnej między otworami BI i B2 jest prawie w·całościlkonsekwencją

(5)

usunięcia osadów portlaDcłu i prawie całego kinierydu w otworze iBl.I:rme.

r6żmdce są rezumartem ·nmiej lub więcej r6wlnomi.emego zr6żnioowa1l1ia

tempa sedymentacji. . . '

Z tabelek można odczytać jak prz.ebiegały w czasie ruchy pianowe

powodujące rte ·zr6żnioowa!nja~ W.idać na przyikład (taJb .. 3:), że blokWl był

"IN ciągu prawie 'całej dolnej jury (a zapeWlIle i w wyższym triasie, choć późniejsze ·zakłócenia teiktonicme .zaciemniają w 1ymprzypadlku jasrlJOlŚć

dbrazu) wyplę1IDmny w stosunku do blaku W2.' Dopiero począwsży od gór- nego 1ioaxsu zamacza się odwrócenie kiieru.nk6w i W7Jględ!ne obniżanIe bloku. Wlw.stosuInSw do blOku W2, które ,trwa aż do dolnej !kiredy. Podobnie

widać (tab. 2), że /blok Dw miał w do1Jnym .masie ,tendencje wypiętrzające

w stosu.nIlru do profilów

Kr

.i Gr, 1ld;6re w tym IPr.zypadiku reprezentują

warunlki regionalne. W wyższym masie :nastąpiło oovW-6cenie kierunk6w i na bloku Dw .gromadziły się'

.ma.cmne

gruJbsze serie osad6w. Wddać wr~zcie ·(ta,b. 4), że ana'logiczna .iJnrw:ersją. kierunlku ruchów nastąpi,ła

w przypa<Bru bl<llków BI i B2 w ciągu triasu dolnego.

Tilbela4 Okolice Przech1ewa Ogniwo stratygraficzne Dl

I

^D2

miąDząść W metrach

Kreda dolna 22 117

Jura

g6mA

168 306

Jura środkowa i dolna 118 202 Trias g6rny i środkowy 165 198

. Trias dolny 531 494

Cechsztyn 262 76

Uwala: od.1eało'ć Dl - Dl .;. 1,6 km

Tabela 5

,.

Okolice Płońska

. Ogniwo s~~e P4 .

I

^P2

I

^P6

miąższoŚć w metrach

Kreda dolna 103 189 84

Jura g6ma 547 676 538

Jura środkowa 76 142 i23

Jura dolna 352 331 nic prZebita

. Trias

g6rny i środkowy 420 430 nic osiągni;ty

Trias dolny 439 262 nie osiągnięty U.., a a a ocnealość IZUtowan& P4 - Pl ;., ok. 2,S km; P2 - P6 - ok. 3 km.

AlnalogiC'llIle przejawy ldkalnego zróżnicowania sedymentacji !ńwier

dzono w drugiej ruchlilwej strefie PłońSk-Zuromin.Obra·zuje je tabela 5 . . Powyższe zróżnicowania z całą peWlIloOŚCią Illie są wynikiem lP,rzepły-:

w6w soli c~yńSkich. Podane przykłady tPOCboc1tLą z obsza:rów najlepiej

(6)

548

RysiaxId Dadlez, Sylwester Marełk

. S W W{IrztJItlMI +

41 O .

.'IIitri.2 Wi.!rm'm1ll1 f

1000 200 3000 4000 5000 m

sw

m

W

eJ O . 1000

2000 3000

"'000 m

III

Qgorzl!lny . N

. ·1I.>t ClIOjnice 2

ett

O

1000

JH 2000

T,. 3000

~ooo

"I.

Fig. 1. a, Ib, c. iPneIk:Iroje gecllIoliO'JJne ipl'7lez rwybrane elementy !labllne w Polsce p6łn-ocn~zacbodnd.ej

Geologicall cross SeciJ.oo.s tbrouJgh the selected !locBll atruclur8J. elemeDlts in

North-West POland .

powlencJ:m1e OZDeeZOD8 azratu'l"lI - ważr11t!i1liPH . stref y Ullk0'1IlcJWe, PI - perm g6my, T - trias me t"~ony, Tl -: 'kdas dolIly, T,+s __ - u . Ih'odk-Oiwy 1 górny. Z - jura n1e ll'orJdzlEO.OIIla,Zj. - dU!l'a do1lla, Z, - jUl\Q 8IIOCIJlOWa, Zs - du.ra gór·na, X - kIr«!.a Ilde rozdzI.e1011Ul, KI - IkJreda doIIIoa. X. - :kreda l6rna, q+:t - ken.ozolk

marked. 1f1e1d. - mora ~atJ\; ta.ult

zmes,

^{PI -} Upper PermieD, T - lIQIl-

"1IUbd1vSded TrillllilSk:, Tl - iLower 'I'lri1!llll1fc., T,+. - 1M1ddLe IIlnd Upper Trilessłc, Z - 1MO-IIUbd1v1ded ZurllliQC, 3 1 _ - Lawer .J.ur8Sll1c, Z. - IMi!dtt.l.e J·W'8I!B1C, Z. - 'Oppei' Juras8k:, '11:. - oIlQ11-11Ubd1V11ded orełaeeoull, KI - Lower Oretaceous, iKt - Upper cretaceous, q+ł - catDOZlOlc

.?!badanych sejsmicżn.ie -i Wiertniczo, należy jed:nalkprzYiP'uszcza.ć,. że są

·.<JIle właściwe dla całego obszaru nie Oibjętego tElk!tanilką solną. Lickalne zmiany miąższości zWiązane z przepływamd soli cechsztyńskich nie będą

tu. omawiane; pani.ewa'ż są to tfallcty ibardziJej 'znane I(np. anaUza J. Soko-

łowSkiego, 196:6).

~KJW®NOJiE SmtJKTUJbA[;NE .ZMM!N MIĄ1JSZOSCl W~Ółza:leżność P1"OC€SÓW sedYment.acyj:nyclh li telkltonicznych, 1ld6rych

wsp6lJIlą przyczyną bYłY pionowe II'Jlchy blOków podłoża, jest bardzo

(7)

. kisła. Jej wyrazem pO aitatecznej' przebudowde striuIktuTalJnej są rMne B,peCylficzne zjawiska, które pdkrótce schaTalkteryzujemy. ,

Poprzeznało.żeIlie efetkttu tzmiBlDi miążS21OŚci. na efeklt ruchów piono- -wyoh powstają 1'ÓŻInego rodlZaju iPOWline f()(l'lllyt$t<miczne, które wyka-'

:zują romorodiność lk:.ształt4 na posrozeg6linyCh poiiIomach swego przekroju,

:różną wa.:t'I1;OOć, ą 'lDawet rÓ'.Żm.y ikierunek naChylenia 'Warstw w odrębnych

powierzehlIlliach strulktUlralnych. Jest to rezultat, zmian !kierunku i inte,n- sywlDoBoi ruchów !pianowych w ł"óżnych etapach rozwoju geologiemego . . Dla wypiętr.ronych elementów lOkalnych tego !typu autoI'ZY starują termin

,."pląka;ntylklina" w jego tnajszerszym maclBliu obejmującym rwszellkie Jó.rmy,lrlórych geneza lVYią'Że się 'Z lkonsedymelOtacytjlDymi zrnianamiroiąż

,szości, ale Ibez ^·udziałuIbektaniik,i sOlnej. Obejnlują <me zatem za,rÓWID.o po-

jęcile ręflected structures, jak i. ruperJicial structures 'W te.nmno1ogii amę- J:"yIkańSkiej(Ph. B. King; 1951). . .

5000

. 111

aj W

O 1000 2000 3000

4000 m

J,

T ..

T, P,

KalTina GIriwticzewo I' 1\ ^J,

~T ^{... },}

' ~ 'Ł^P,

-J' ¹¹

Gf7II;awo _~t E J, . lN

'T, P,

o

2000'

aooo

4000

III

' ...

Nf O

J, 1000

T, 2000

'P,

-

⁰⁴⁰⁰⁰^m

~ f~W~==========================~~===========r

1000

======================7=======~

!ilOO m

..Fl8. 2. a, ib, -c. lP\rzekroje gealogioeme 1Pl'ze:Z rwyIbrane elementy ilokallne w Polsce p6t1nocno-z&cbodndej

Gec4ogiea[ cross Secti.OllS ,tbrough Ithe ~ lloeaillrtruCtUM1 alemeD.'ts in lN<lIl"t'h-lWesi PdlaInd

ObJam1eo1a prą fI,I. IL .

~ . . IDJIJC.:IJ

(8)

550 . Ryszal.'lli Da.dlez, Sylwester Marelk'

. W cza:sie przebudowy pokredowej obserwuje się na ogół dąmość' do kompensacyjnego lP'rzyw.róceniia 'zachwianej TbwlllOWagi i dl() odwrócenia kierunik.u ruchów. Strefy lub bldld. przez dłuższy czas ·obniżane mają tendencj-ę do wypię'brzenia i odwrotnie. .

Przejrzymy teraz lIclJJk:a przylkładbw eleinanltów,teIk:tonic2lllych różnej r.amgi, rozpoczynając od !Il8jmniejszyoh.

Żuromin

1\ SW

a, o

^2/5(rzul} ^4(rzut)

^NE

1000

zoon

3000 4000

m

J, J2

T2~3

J3

Q+.

Kz

.T, p,.

f,

^J{ ^J\z

\J..

. I T<

1 TM Plońsk

"

^K^z.

q+r

Kz 1<,

l

I

'Pl ^T^z-s ^~

J, ;}z J,

Pz

o

1000 2000 . 3000 -41 000 m

l SW

b, O r----'I~

4 ~a{r2u~6(rzu~ HE

Q+

o

00 00 O O 1000

2000 3000 4000

KI J.

t---Tz-s.

-~- K, J2

I

.1t

?t

Kz "

J3 ^{~z ~,} ^!^~^{J. J.}

T2-'3

r,

Pz

"11

K_z _~1

-f!- -1i. 11

I _~ 20

' !

Pz '\T:z-_s ^\- ^-~ 300

. -4001

m SW ^Dębe^f NE m

c) O

1000 2000 3000

m

1<2 ^q+

..I, ~. J.ł .

TN

SW

K,

. .. ..

rf

P~

q+ Kz -r.-Kf;;:

-;1.-!"r-

_ s :--

-

""P;'

'Pz

^"/\

8ioIotJrz. ^~.

O 1000 2000 3000 m

1000·

2000 3000

d) o~;;~~q+~J~~~~~~~i~i

^~^~---J

^__

~_. -.Ii~3 ^~³ 2000 ^~^O .. To,

r---~~Pz-..:.-- 3800

4000 5000 m

F~g. 3.

o ^Ikm

.... --1.---1'

4000 5000

m

~, b, c, d. IPrzekIr.oje .geologiczne prze.z'WY'brane elementy 40ila1Jne IW iPoIsce

'c~adnej . . .

GeologieM cross sections !furoUJgth the selected 100Sll StruetlWail elements in . central Poland .

ObjaŚll1enJ.a pr.zy fig. 1. l!nterpretacja csęl1Glowo wapóln1e IZ W. PotaryE'ktm

Explanatlons 88 In Fig. l • .mterpretat.l.on macie iPartly in co-opera1l1on w4th W. Po-

tar;vęld . , .

(9)

stYll etr.uktuxailny lk'omPleksu ceohs7JtyńSko-mezozoicmu!lgo 551

!Na prz}7/kła.dzie podanym w taIb. 4 mo2lna w lllajbarn'Ziej jaskrawy spo- sób odczytać skuti, jakie loka·Jne .zmiany m.iąższ<lściwywolują w aktu- alnym ~e ~a'l!nym. iBłok B2 leży między dwoma ramionami widlasto to.zdJwojonegouSkdku ^I()głębdki.ch .założeniach (~g. 11b); jeden z tych usk~ów odgranicza blok B2 od blOlru B1.·Otóż w efekcie ruchów pokredowych powierzclmia struk.turama spągu kredy górnej lE!ży obecnie

IW otworze·OO o 155 m wyżej Illdż w otwm:z.e BoI. ·Bcmieważ poprzedln:ro !na

bloku B2. wskutek ruchliwości tego uSkoku !POwstałygrulbsze serie osadów w ciągu wyższego 1ll"iasu, jury li. dolnej !kredy, powierzchnia 8trulktu::ralna

~ągu wapienia muszlówego leży obecnie w otworze B2 o 194 m :niriej niż

w otworze Bl. mnyml słowy blok B2 IW utworach kredowych ma chank ...

'ber ·uębawo-a!D.tJIk'lina,1ny, w 'Litworach jury i wyższegO 1riaSU: - charalkter rowawo-synlkUlIlal!ny.. .

. .AlnaLogkznie ma się ~r.awa 'Ż otWlOrami wyszczegó1mooymi na tab.' 2.

Na bloku Dw spąg triasu dolnego leży wyżej, lIlatomiast spąg ItriJasu środ- . kowego li. jury - m.acmie niżej Illiż :poza OIboma uSk<ika·rili ograniCzającymi

ten IblOlk. od ,zam()du i wscihod'll (truig. 2a). .

Nielkiedy podobne elementy struIkturnme mają 'ZD.aCznie S7Jersze roz- . przestrzenienie. Np. ^~Ó\Wl,ypas anty1kliln w regionalnej strefie dysloka- cyjlIl€j Koszalilp. - Chojnłce powstał wSlrutek lkior:ąpensacyjtnJego d~ę-- . dla iPodłoża' c.ec:hsztynu ^lIlamiejscu poprzednio W9poIrmiaJnej s11reIfy silniej- szej subsydencji d IIlagloego prz~ miąższa9ciz

m

^ku

sw.

^Podłoże

cec'hsztynu leży' w zasamie głębięj pod antytklinam:i mż ;pod syniklinarni,

. ktoce przylegają dOlIlich od 'NlE (fig. la, c), a ampli!tuda mtylkl:iIn bądź to

w

całości, !bądź.też Vi znacznej ^częścispowooO'WaIIla jest ró2m.icami w ^miąż-

szości me7Jozollku. .

W strefie Zuromm - PłońSk...;... Dębe (w \Polsce centralnej) stwierdzo-

'nona odcinku diiesi.ąłtlków kiloinetrow istmienie wąskiego rowu o niewiel-

kiej ampUtudzie, ograrucw:nego Ironsedymeniacyjnymi uSkokami. W naj-

młodszych powierzchJh.iach stru!kturaJn,ych wylkSZ'tałoona jest ponad nim

,płaska forma plEilkan!tykldn.a1lIl:a (fig. 3, al-C) ..

Z podanych przy1kładów wynika a'lltomatycmie kolejlIla Ikoosekwe.ncja strukturalna. Strefy 1lSk:dlrowe dozi.elące ruchliwe blok·i, strefy, które były żywe przez długie okresy, mogą mieć. w swym obecnie' zarejestrowanym Stanie Illie tylko iróme a~itudy, ale i ró2morodne lkiertmki zrzutów w il'óżrlych lPowierzchlIliach struJkturamych.R6wndeż pozom.a melogic:zm.ość

na wielu przekrojach, IPO'I€igająca !na różnej miąższości danej serii pO Obu

stOOllacll strefy uskalrowej, przestaje obyć w Itycih. waru'Ilikadh nielogic'z-

IIlOŚCią. Interpretację IW tych odcinlkach lIlależy ~ rorumieć rw,'te!1 sposób, że mi.ąższości

w

tych strefach zmiend.ają się w spo6Ób płytnIIl.y, lecz - lIla tak kr6tikich odcin!kach,jjżilliie mieści się to w Skali '!"ySwnlk:u. Prżyfkłady

,poddbnycllllronsedym€ntacyjnych uSkoik,ów na terenach sąsi€dnich można znaleźć w !pracach R. Wieo:liP.olza (1'967) i T. SOl'Ig€lIllfreii(19616).

Stopniowe zmiąny miąższości w gram.icach jedn€!gO bldku mogą róW-

nież po :pa-ze!budowiestruiktu.railnej dQPTOWadzić do poWsta\[lia form pla-.

kantyklilna1:nych. PrzyIkładem. może tu być affiytklli!na Kołobrzegu (R. Dad- lez, 196(5). ~ła ona na blaku, w !którego granicach miał miejsce . macmy przyrost ^~ąmzościcechsztynu, rflrdasu li jury - ogólnie w ikie- runku ze wsc:bodu lIla zachód. Następnie IW rwym.iUru !przeikształcania struk- turalnego dźwiJglllięta została wzdłuż iletksury trzebiatowskiej zacihodnia

(10)

'552 . Rysza%ldi Dadlez, Sy'łw~er· .Marelk:

kIrawędź blOtku, a więc obszar' ^'Z najwiękazymi miążs7Jcściam.i .osadów.

W efekcie powstał element tekttaniczny /(!fig. '5b), w !którym naClhylenie

Sklrzydła wschodniego jest różne w 'l"6żnycl1 gł~cl1. a osie obniżeń

'syDklina:1Jnych

w

Ibrjasj,e •. ~u'1'ze iI: Ik:redzie. ograniczających to ~ od

wschodu, są względem siebie !pr.zesuniętę.W skrzydle tym w zasięgu pod- kenozoicznych wycbodnd. j'Ulry środIlrowej warstwy jurajSkie zapadają ku wschodowi. warstwy. niższego, ,triasu d. coohszJtym1Iu - IW lkierunlku 1P1"ze-

ciwnym, a)

o sw

o

^Ja

q+t

K_z

K, .

SIerpc1

rzut} HE

1

D-I-'"

1000 200 300

400 5000 6000

r

^Jt

I)

OOIJo

2000' 3IlOO

!ID m

oL---l;

^~

_-$

_f-4

~- .

m SW ^{LI/JIIO 1}rzut)

Nr

b)

o D- 100 2000 3000

4000 5000

·6000 m

... -

11>.

." , Q+

Kt·

_ J₃

J, J²

Jł-J

11 ... &

"' ^•

^I

^, ^,

^2km^I

-2

()

1000

000 3000 001) m

-'" -

'F.i.g, 4. a, b. Przekroje gedlagiczne przez wybr-ane ~ementy :t<lbDine w Polsce , ce:nu-.aInej

GeologiJcaJ. cross sectJ.ons through rthe seleeted

. oioo8l

8tructure!l elements :n Central POIland-

O~jeśn1enJJ8 pn:y fig. 11.. lIn'te11Pretacja ~lQwo ~6lnle Ił: IW .. lPOtai'ySk:1.m

EJq;1lanatiOłll!l lIS tu 'Fig; .1. trmerpretatllon made partly In .co-qperat1on wlth w. ^Po-

taQllld .

JedlntOOtiką tektoinic:mą I rzędu, która 1r6WlIliIeŻ 'zawdzięc·za sw6j o'beony zarys ;re.giana1lnemu wzrostoWi miąż8z<ś:i, jest ^wałIlrujawSlro-pomorSki.

Ogólnie wiadomo, co znalazłO swój wyt'az m.l1n. w pubJjjkowau:iyoh przekrojach geologłcmych (W. P<>Żaryski, 1964; J. '~oSko i

m.,

^1966),^że^jest

to

swego !l'ddzaju ,,JDalbrmJ.iend.e" koInpleksu mezoZOicznego, pOwBtaie na.

miejscu stretfy, ~óra pqprzedJriio odmaczała się na ogół Illajwiększymi

regional1n:ie ~ami tego kODljple'k9u. Ze względu na rozmiary i sto.-

:pień kOql'łikacj:il me jest

1iO,

oczywiście, lPOj:edync~ plakantyiklina. Nato- miast term..i:n, "wał" wydaje się jak m,jlbaTdziej właściwy, biorąc pod

uwagę cha!I'8kterystyczne cechy' tej jedlnostiki oraz na~ de:fdn.icje

(11)

terminologiczne (!!lp. A. ,A.:Bog!da;oow i ;in., 1963: ,,wał = wydłumna grupa plaka'lltylldin i Ilropli"), tym baxdz:i.ej, IŻe j'est ,to termi!ll, w 'literaturze polskiej zalkOil"zeniony i mający prawa p'ieI'lWSzeństwa (por. J; Znosko, 1ł9616~ ..

Pozostają do omówienia jeszcze dwie II:ronseikwIetncje · struktura,l!ne

zmian miąższości. . . .

Na

rtle

dotychczasowych uweg IOCZywiste jest, że WystEiluje niezgod-

ność form struktur.alJnych rejestrowanYch p!l"ZeZ podkenOzo:ic2lQ.e· wyohod-p

me mezozoiku: lUlb !przez sejsmikę w młodszych powierżdłm.iach strulktu- ralnych oz formami występującymi IW głębszych parli·ach Ilrompleksu C€Ch-

sztyń9ko-mezozoicznego i w jego pod:łożu. 'W przyjp~ IIlajprostszychp

k.ie4y ^strefypi-aoowych !przemieszczeń nie mriieniały swej lokalizacji, lecz tylko zmieniał się IW Illich kierun€/k. Il"uchów, 2lDliatny miąższośCi mogły po

ostatecznej p1'zebudowie stz':uMural!I1ej albo ;nadmiernie uiwyda1mić !Ili~.

które głębs2Je strefy m-óżnioowań, aLbo je całkiem lub prawie ca&'ilmn

wyrównać, allbo wreszcie spowod!ow.8Ć lteIktonicmą ilnwersję. W IPnypad;..

~ach ba:rd2liej Skompl.&owanych, :lci.edy strefy 7JWi.ęIkszonej su~encji zmieniały swoje ·miejsce, stosunek młodszych do starszych powier,zclmi struktlixa1nyc:h j€st jeszcze blmizi.ej-złoOOo,y; · .

~o wyrazu nab:ieratakże sprawa "wergericjti"

ew.

pożarySk::i, 1.964)

·a.właściwie asymetrii iOkalInych elemeDtów struiktwraJnych. CzęścJawo

jatk wklaćz przedstawianych !pIlZEIklroj6w - jest ona !pO prostu wymkiem odnowienia wgłębnyCh ~inij uskdlrowycll (fig. lc, 2c). Asymetria obserwQ-

wana w młodszyclllPOwilerzclmiach s1lrukturamych .mOże być jEdnak takżę

częściOWIO wyn1kiem ·zm:iJan mią~i ilmm!Pleksu cechsztyńs1ro-me2JO~

jcznego. Jeśli np. sym€'trycma farma ibldkowaw podłożU. cechs2ltynou Lub

. symetrycm.a poduszka soli cechsztyńSkich !POłożone są w sbraf;i;e przyrostu

miąższości,

to

ich nadkład 'będzie uło2xmy asymetrycmi:e z łagodniejszymi

upadami Skierowanymi w stl'lQllę wi~kszych ~szości (~. 2^Ib).

P!R01IDElM PlIĘTROWEJ BUDOWY :KJOMIP(UEKSU·

Z dotychczasowych materiałów sejsmicmyc'h i wiertniCzych wida~, że

utwory glębszycll parttii !kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego są za- zwyczaj .zdysldlrowane z większą liritensywruJŚC'ią !D.itż pa:rti.e płytsze. Jed- . naik: wSlrutelkiCłługotrJWałego i ciągłego działania ruchów piIaoowych rrów-

.ni.eż 'ZllliemlOŚć ddOTmaCji lkotIllP'leksu ma c!ha-raJklterr ciągły. Często obserwuje się przejście uskdk:ów w parliaclh głębszych we :fleksury albo łagodne pr~ęcia w pa.mach płytszych lub wręcz ikomplettD.e wygasanie defor-

$cji ku górze (fig. 1---'5). 'R6w!nież rfN dtworach wier1miczychobserwuje·

się niekiedy silniejSze .zaaInIgaż<>wanie t~kltoniczne !kompleksów stlU'SZYch

niż ~h, przy czym przejście md.ędzY rumi jEst płynne zarówo w sekIWeIlCji stratygraficlmej, jak i w stqpniu deformacji. FaIkty Ite są Daj- prawdqpodobniej lW)7Woł8ID.e tym, że ;partie głębsze ~leksu (cechsztyn,.

trias) pod:legały odkształlcendam przez czas <:lłWszy i !WiękSzą ilość xazy niż . partie płytsze. Pewną rolę l(poza deformującą działalnoścd.ą soli, !która - . 'tam gdzie iStnliała - oddziaływała sijniej na :niższe !paI'tie ~le!ksu)

.InO(gła tu pcmadto odgryWać szczególna poda.too.9ć na : odksitałcenia·

ilastych serii dolnego iPstrego piaskowca oraz rretyłku

i

Ik:ajpru 1. Ogólnie

1 Mote na .to wskazywali widoczna niekiedy W otworach· dysbarmonia w uło!eniu tych

. serld zarówno w stosunku do (pOdło:!:a, ja.k i do nadkładu. .

(12)

554 Rysza:rd Dadlez, SY~eSter Marefk

trzeba stwieTdzić, że przy' długim czasie tl'Warua ruchów blak~h lub ruchów' mas so1n:ych ich WfPływy mogły ibyć na zasadzie !lro~cji wy:' rÓW1D.y:wane i tłumione pr'zez seldymenita~ję wyższych części iklo:mpleksu.

Brak jest natomiast wiążącYCIb. dowodów lIla istnienie odrębnej ,:fazy deformacji fałdowych. staro- lub młodakimeTyjSkicth. Teoretycznie po- w.inJny' się one wyrażać chocia:Żby słabą, a,le widOC'2llU\ dySkordancją kątc

wą i ·ldkar1nymi r.óżnicami w' opaloże:niu retyilru lulb liasu na róme ogniwa

· tril;lsu (faza' stwrdlcimeryjskaJ), bądź też doJnej ,!kredy lIla ró7me ogniwa jury (faza młodakimeryjska).

Tymczasem

IW małeri8łach sejsmi.cznydh br.a!kIIlS l!;o !Ilieżbitycb fakt6w~ a lIUlIi.lszema ułożenia wa;rstw w prO!filach wiertIiiczyc'J;l można zaobserwować !p~aiktycznie VI Ikaroym miejscu ikom-.

· plelksu mezozoicZIlęgO, !Iliety1lkona granicy 1mi.asu i jury lUlbjury i ikredy.

Nie ma więc :na tyc:h granicach tYPowyCh dySkordalIlCji kątowych. : . Stwierd2'lOIle na'tomiast w obrębie Ikompleksu cechsztyńsko-mezozoicz-'

· n'ego niezgodności sbratty.gTalficme mają charakter ~OIlla,lny i są rezulta- tem· sz~opromd.ermycll ruchów ~i~genicznych IUlb eustaitycznych zmian poziomu 7DOrza. Ich Skutfidem są powszectłmie 2lIlaiOe .regionalne luki, które zwiększają ~ój zasięgczaso.Wy w miaJrę [pl"2JE!SIlwania 'się od centrum iku , ibrzegom basenu. W p6łInoorio-wSdh ob~niu basenu Vi Polsce iistnieją, jak wiadomo, trzy ,takie ,lUlki, których ,rPUlDlktanli. wyj-

ściowymi" są: g;ranica kredy i .jury, gr8lD,ń.ca jury środllrowej i dolnej oraz gralIlica rety1ku i (kajpru. WystępowaJllie i ,~ ,tycl1 'luk IW poszczegól~

Il'iych IProC1.fillach zależą w !pierwszym rzęd:zie od położenia !profilu w base- nie, a nie od lolkaLne,go położenią. strulkturalnego. . , . , .oczywiście, istnieją ct~ lolkalne ~chY'lerua Ód. ,tła regionalnego,

przypadające m.m.. na pogralllic!Ze triasu i jury oraz jury i iklredy, przy zaohowamu zgodnOlŚCi Ikątowej. Są :to przeja~rawienia wspomnianych

tendencj1ł :regionalnych JWSkutek lokalnych ruChów /bloko'wy'ch lub SOII- IIlYch. !Nie 'mo2ma jedtnaik powiedzieć, aby dominowały one lIla tle innych podobnych luk. np. lIla granicy cechsztynu. i triasu lub jury śr<ldk.owej

i da1nej. Należałoby wobec tego wyróżnić więcej analogicŻD.ych faz, Ilrlóre

stanowić mogą podstawę do podziału ilromplEiksu na piętra i podpiię1Ira

strulkturalne. Będzie ,to jedIllalk podział trudny 'Z uwagi iila oinówione wy-

zej

^zjawiSka^płymtośoiprocesów sedymentacyjnych i .teiktonicmych za- róW!llo

w

czasie,

jalk

i przestDzeni.

S'DRlEIFOWlE m:..o2lENI'E LOKlAlllNYCHIDlJEMIDNTÓIW TEKToN]~OH

, W-obszarne położtanym Ibliżej brzegU:baseinil cecbs2'Jtyńsko-m.ezozoicmu~

go współzalemość między piQIlawymi rucihatpi bloków w ^podłożucech- sztylllu a ukształrtowaruem strUlktutralinym IlrompltEikBu lIladścielającego jest na ogół jasna. Im da,lej jednak IPtzesuwamy się . w lkierwniku centrum

ba,:",

'senu, tym głębiej obllliżasię ~e cechsztynu, utrudniając' jego Il"OZ-'

poznanie, a jednoo21eśnie

tym

większą rolę w odkształceniu 1k00000leksu·

zaczytnają oogrywać !przemi€SZCzerua soli cechsztyńskicIh, które zacierają wpływ ,bloikowych przemieszczeń podłoża talk, ' że lDie!kiedy' nie da się stwierdzić czy w ogóle wpływ talki iBtniał.

(13)

.sw

wsw

oj . wsw

100~ I

^'ks ^l,

^'~~

2000 -ł. T~.i

3000.J ~

4000 • m.

60s/uw K . J,.!

i

tJ) ·Lewrce (J%ua

:::l~tł,

~OOO

lA

4000 m .

Wolin

Obroty

I,

^Czernino

:

I1Qmren ·

b·,

6os/yIi ENE SI/Mowo . 80s!.

~

^r.r;ZOOO^J2'.! ^ynr~C¹⁰⁰⁰

.~_JOOO 000 m

ej Chocrwel 5wldwml Swidwlfl j Slowiulosnica NE

d)

100~~~;ij§1i~i§?===f~~~§iE~

1000

3000

4000

5000

6000

^m

Ztotdw-Skdrko llold"'! NE

(rzul} KrOjenko KlukowOWUkowo2 Wi~fllewko

sw

gEfł·~=jl =======:::::========~=§gL-= . ====8=1; ;!s_ .. ' _

^I.±:_.

-.:.=:li~tJ-~~ll=~Jl='3 ==tlm~~·

~DDlF\ d.

lO S TrzebletJ N

~.t SIClecrn· Trzebież? Trzebrez! ~t

ej

~I

5000 m

K

₄ _. _,·:e;;== ~:;::::::= . ::: .?::=-:::. _----==:: :~ .~_ . ^___

^o

_I_;Ab _{~t; ~} ~'. Fl: _. ₄₀₀₀

• , , , ~.km S~o

. . .

Fig. 5. a, "b, c, d, e. iPIrzekroje geologicme ;region'81line pru.ez :PoJSk:ę <pÓmocno-zacl1odnią Geologicał ;regionBil aross seotioos tbrough :llbe :north-westem areas ol Palaod ObllUD.1enla Jak na fi •. ¹(RI. Se - kKerpretac.1a ~ WIIIP6lDIe z W.lPołary!lldm) ExplImatkmB as in .FilC. 11. (Id. - lDterprehtl.on mad. Pazflil7 :la co-operatlOD. With W.

poiaryslll1)

(14)

sw

^Oqbrowice ^AUQustowo

Tk4 lk5 NE

1000 K 1000

bjo~~~~~~O

²⁰⁰⁰^~⁴⁰⁰⁰ ^J,_^J,l ^z- ²⁰⁰⁰^~⁰⁰⁰

5~ ~O

~ ~ ~

~ ~

8~0 ~O

m m

sw

_BortJw^Borl1c/te^K~_Slowęcm Kros/IIewlce 101 (Jfogowrec , 60stynrn 163 60stymn /6' Oostynrn /6 " ^, ^N[

I( 36 1<21 K 26 q·t

l;;;:::~~~::==============q~·~t==~==~==~~~ł§~

ej o

, 1000

U~ ~

HOO ~ •

r

³⁰⁰⁰⁰⁰⁰

4000 T2:,

SODU T,

6000 .1---~

_

^p.

7000

~O~O .'

sw Juslynów JeżtJw

d) O '

-

1000J~

2000~J'Jl

3000

4000 , - ----.-:.---:---.;,~

5000 T, , ...-:--- ~_

6000 p.

1000 BOOO m

ej D

iooo

2000 3000 4000 5000 8000 7000 8000 m

sw

1 -

:::::

--\

Zycl1/in /63

I '1.'1

Kl

Ji rZ-l

Sanniki Wyszogród

I J

IM

J, T,

Po -<e

KobU/flIkl , Wul! '

I

.. ^..

, '

{ ^p'.

O

,

, , , , Skm ,

Fig. 6. a, Ib, -c, d, e. PlrzekIroGje ,geologd-czne regiOllUIJlne pr2leZ POlskę centr.aJ!.ną , Geological regionel eross sections throUgb the oon1lrBll Mea of Poland

ObjllŚIlle114a jak DB fJg.l, fig. 6e .... mteropretaojoQ' azęŚCllowo 'Wl\P61n1e z rwo Pożlllrysklm bpl:anations as In Fig. !I:, FIg. &e - :lnterpreta:tion made parotly lal co-operatlOll Wi-th

!Po.t.arysk.1 '

,-

' --

"

l"

Pl

Sochoczew

,Ptońsk 6 (fiUt) l " 2/20 (rzul)-

f, 'if ^Pl

.

^,~^,"

000 000 6000 1000 8000

Ol

N[

D 1000 7000 3000 4000 SODO 8000 1000 8000 m

1 Z l 5

000 000 000 4000 000 6000 1000 8000

"'

(15)

W zwi42Jk:u z na.rastaniem iarloensYwrnoścd. 'tektoniki

ooLriej

2 6bsetWuje

się charakterystyczną. sti:efowość genetyczną elementów !ldkalnych. rwy- krycie tej strefawościnie' jest. 'rzeczą lIlKJIWą w ,śr.odJkowoeurtopej,śkim. ba- senie cec'hs2Jtynu. W lNi;emcŻ€chosta'tnio omawiali tooptoblem F. Tru- sheim (196.7), D. Saninernan ~1963), R. Memoldd. H. G. 'Reilnhardłt (100'7f O1'az R. Wienholz (1967), w polskiej literatUrze ,geologicmej - A.. 'fuka.niki

· (1003), W. PoŻBrySk:i ~1'96'4) i J. Sokołowski (1966). Szczególnie ten

ostatni

pod!kreśla ;pasowe u!ożenile elementów tektan:iki solnej, wyrómd.ając strefę

"stru:ktu,r ·haldkitn.etycmych" w: centrum basenu; ich stopień

mtetnsyw-

. ności maleje w miarę prżestiwariia się ku peryferiom, ,~ie wreszcie n:a-'

· st~uje przejścde·w strefę ,,strulktur halotakftonicznych" o genezie mieSza-

· nej epeiro-i halogenicznej. .

Sam problem lIlie jest !Więc nlOWy, . iyllloo rn.apłyrw lll()WyCh, dobrych

materiałów sejsmkznych po2J\Va,1a - :naszym 'maniem - ,ooraz lepiej IPre- . cyzować roll'II1ę' i genezę poszczególnyoh elementów lokalnych w obszaue

tektoniikibldkowo-plalklIDtytklilllalne.j oraz solnej, jaik rówmeż granice

ntię:łzy węomnianymi strefami 'genetycznymi RówlnOC2eŚn:i.e !POdlegają Ikor~m me'k1tóre z poglądów vir.mrlainlkowyoh· badaczy, lllP' zaliczenie

struktur

Bytowa, Chojnic, Miastka (J. lSokołowslci, '1966) hllb Koszaooa tW. Pożary Ski; 19641) do podusze!k solnych. Alnalizę, tO !której mowa, ilu- struje załączona, mapa (fig. 7i). Obszar centra-1Jny, w !którym t.ro2lprzestr~

llIione są słupy i wały solne ^lO·~ó2Jnym stopniu IPrzebicia, otocZony jest strefą występowania poduszek solnych i wałów a>1nycih me p!VJEi.biJtych.

Do niej z drolei przypiera' od półIoocy i lPómOOnego wschodu strefa rozwoju form blokowych i plalkailtykliln, w której tprżemileszcz.anda Soli ^bądźlto

me

lOd:grywały ±adrnej roli, bądź też bal'ld:zo nikł·ą. . ' .

Pł'zy dalszym rozpoznaniu moŻJIla obędzie wydzielić dalsze strefy niższej

rangi. 1?r6Cz kryteriów moI1fologiC'ZIlych i związków z ~fxmiką podłoża

trzeba. będzie brać pod uwagę w d.bszWr.ze tektan:iiki solnej również!kryte

rium rozwoju stzrulk'tm rwo cżasie. NIP. pod'Zial strefy centralnej na obszar

zesłupamiso1Jnymi przebitymi .!Da powierzcl:unię podkeho2lOicz:ną i bardziej

zew:nętn-zny Obszar 'ze słupami :nie pt'!lebitymi ,("illiiedojtzałymi") związany

jeSt z momenJteni rozpoczęcia Il'Uchów mas solnych. iW oh9zaiI"iJe słupów przeb~tyCih udow<X1niaoo zainicjowanie, a !l1a~ sillny l'02lWÓj ruchów już

w wyższym ·triasie (J. Samsanowicz, 1'954'; W. PożarySki, 1964; J. Solko-

· łowSlci, 1966), 00 szczególnie pię!k!ny Wytraz znalazło rw stwierd7Jen1u a:nor- ma1Jnych mią'ŻS2XEi kajlPru rw sąsied'2Jtwie wysaJdu tkłodawskiego (8. Ma-

rełk, 19167 - por. fig. '6 ib, ^c).

W poIclobny sposób - identytfiłkując czasowe. stadia przepływów soli -

IXl-OOna'bęclrle sklasyidlkować strefę poduszełk so~yoh, ku C2JelllU już obecnie istmdeją pewne dane. Na ,ra'Zie prz€pl'owad7Jbloo podział mo,rlologiCfZl1Y.

Obok poduszek rozwinilętydh "aclasycz:nie" I(TrZEfuież, gzczeciI.1 - fig. '5e, Gostyniln - fiJg. 6c i

m.)

^włączanodo tej stretfy tfurmy ."bal'ldziej płaSkie,

li AutD'rZY celowo utywaJą pojęcia "tektonika solna", a .nie .. hal()~ne.za". Ten os11atni termin jest obecnie w ~lSoe częrto Zbyt pochopnie stosowany . .Je·llan z· najlepszych znawcÓ'iV za- gactnien'1a, B. (Me'!nhold t('R. :Meinhold, H. G. Beiilhariit, ·1967) pisze na ten t~t dosłownie:

,,Diese be1c1en Vorgin,ge (tm. pr·ocesy halokinetyc.z!le - "autÓlllomlClUle" i tekton·l'czne .- "nor- malne") g>re1fen aber 'dn sehr kompl1zierter WelSe inel.nander UIltd es wilre vielleicht 2;U erwll.- gen, den nattiralen Beglritt' ,',saLztekltonik" ZW" allgeme'llnen Beschreibu.ng der Vorgil.nge zu verwenden, wobel '"HiI1ok1nese" nur ein żel~weU1g ab1llu.fender Tellvor,gang 1st.·

K'Wacta4.n1k Geologiamy - 5

Styl strukturalny kompleksu cechsztyńsko-mezozoicznego na niektórych obszarach Niżu Polskiego