Reinkarnacja a chrześcijaństwo
1. Cele lekcji:
a. Wiadomości
Uczeń zna podstawowe pojęcia związane z teorią reinkarnacji;
Uczeń wie, że reinkarnacja jest nie do pogodzenia z wiarą chrześcijańską.
b. Umiejętności
Uczeń potrafi wymienić różnice między wiarą w zmartwychwstanie a wiarą w reinkarnację.
2. Metoda i formy pracy:
Metoda podająca, praca w grupie
3. Środki dydaktyczne:
slajdy prezentujące kulturę Wschodu ( klasztory, mnichów, krysznowców )
rzutnik do slajdów
kaseta audio z muzyką Wschodu
magnetofon kasetowy
emblematy religii orientalnych
4. Przebieg lekcji:
I. Wstęp
Dominująca we współczesnym świecie indywidualizacja życia wyraża się w odchodzeniu ludzi od różnych wspólnot, do których należą, m.in. od swoich Kościołów.
Indywidualizacji towarzyszy sekularyzacja; nie oznacza ona jednak ateizacji – człowiek nie przestaje definiować siebie jako “istoty religijnej” – szuka Boga, tylko gdzie indziej, poza Kościołem. W wielu przypadkach bardziej niż Boga (czyli prawdy) współczesny człowiek szuka jakiejś religii; często zwraca się ku religiom Wschodu, które pociągają swoją innością, egzotycznością.
Katecheta wyświetla slajdy pokazujące pewne elementy kultury orientalnej (świątynie, mnichów i in.); krótko komentuje każdy slajd. W tym czasie w tle może być włączona muzyka orientalna. Po krótkiej projekcji (5 slajdów) katecheta zwraca uwagę uczniów na muzykę i też krótko ją opisuje. Może dodatkowo zademonstrować emblematy religii wschodnich (z opisem).
Kultura Wschodu jest zjawiskiem bardzo szerokim i bogatym. Nie będziemy więc mówić o niej w całości. Spojrzymy natomiast na jeden z jej istotnych (integralnych) elementów – wiarę w reinkarnację.
II. Rozwinięcie
Na pewno wielu z was – jeśli nie wszyscy – zetknęło się z pojęciem reinkarnacji.
Aby jednak tę wiedzę uporządkować, zapoznamy się z definicją encyklopedyczną.
Posłużymy się “Leksykonem religii” (załącznik 1).
Katecheta rozdaje uczniom tekst załącznika. Na jego podstawie formułuje pytania.
Jaki jest Wasz stosunek do zagadnienia reinkarnacji?
Jak sądzicie: czy chrześcijanin może wierzyć w reinkarnację? Czy może to się wzajemnie wyklucza ?
Czy taka wiara jest czymś złym; a może nie ma w niej nic niestosownego?
A ilu z Was nie słyszało nic o reinkarnacji?
Uczniowie pracują w grupach, a następnie przedstawiają swoje odpowiedzi, które zapisujemy na tablicy.
Wasze poglądy na temat reinkarnacji są różne. Mamy je zebrane i zapisane na tablicy. Każdy ma prawo do własnego zdania. Ale... Okazuje się, że problem reinkarnacji nie jest wcale błahy, a wiara w reinkarnację nie jest czymś obojętnym dla chrześcijanina. Autentyczną wykładnię nauki Jezusa Chrystusa daje nam Nauczycielski Urząd Kościoła. Zanim jednak się do tego odwołamy, jeszcze parę słów o samej idei reinkarnacji – skąd się wzięła, jakie istnieją jej odmiany.
W Indiach wiara w reinkarnację pojawiła się dopiero ok. VII w. p.n.e. Nic nie mówią o niej natomiast święte księgi indyjskie Wedy (ok. XV w. p.n.e.).
W Chinach idea reinkarnacji była nieznana aż do momentu rozpowszechnienia się tam buddyzmu (dopiero VII w. n.e.); po jej przyjęciu przeciwko niej występował chiński konfucjanizm (reinkarnacja przeczyła poczuciu godności człowieka).
W Grecji ideę reinkarnację przyjmowali orficy, Pitagoras i Platon. Ponadto wyznawali ją gnostycy, niektórzy przedstawiciele katechetycznej szkoły aleksandryjskiej
i neoplatończycy chrześcijańscy.
Reinkarnacja w ujęciu buddyzmu – istotą całej religii buddyjskiej jest problem cierpienia i uwolnienia się od niego (cierpienie – ból fizyczny, emocjonalny, psychiczny, samo istnienie jako niepełne); źródłem cierpienia jest pragnienie (przyjemności, istnienia, życia); celem życia człowieka jest stan wiecznego szczęścia, tzw. nirwany; dochodzi się do niej przez długą drogę samowyzwolenia się od cierpienia, czyli uwolnienie się od pragnień, przez znajomość praw buddyzmu, dobrą mowę, pracę nie połączoną z zabijaniem istot żywych, ćwiczenie woli i rozumu, koncentrację. Najczęściej osiągnięcie nirwany okazuje się niemożliwe w tym życiu i dlatego – wg wierzeń buddystów – dusza wędruje do kolejnego ciała, aby się oczyszczać. Śmierć jest końcem jednego wcielenia, a zarazem początkiem kolejnego. Między wcieleniami dusza przebywa w różnych warstwach nieba – im większa doskonałość, tym wyższe niebo – po czym wraca na ziemię w nowym ciele.
Reinkarnacja w ujęciu hinduizmu – istotą hinduizmu opartego o teksty staroindyjskich ksiąg wedyjskich jest kastowość. Społeczeństwo składa się z kilku grup społecznych – od
żebraków po ludzi bogatych. Całym kosmosem, jak i życiem człowieka, rządzi odwieczne prawo dharmy. Według wierzeń hinduistów człowiek powinien biernie podporządkować się swojej dharmie. W praktyce sprowadza się to do wiernego wypełniania swoich obowiązków, z surowym zakazem ich przekroczenia. Dharma kast niższych polega na ślepym posłuszeństwie wobec kast wyższych, bo taka – wg wierzeń hinduistów – jest droga do wcielenia się po śmierci w przedstawiciela kasty wyższej.
Reinkarnacja jest jednym z istotnych elementów odwiecznego i koniecznego prawa dharmy. Koło narodzin i śmierci (tzw. samsara) może przerwać oświecenie (tzw.
samadhi) – gdy człowiek przestaje się przywiązywać do owoców swych czynów.
W ujęciu filozofii greckiej reinkarnacja jest rozumiana, jako wędrówka dusz przez kolejne wcielenia w celu odpokutowania za grzechy popełnione przed stworzeniem (czy skonstruowaniem) przez bóstwo świata. Dusze istniały odwiecznie (tzw. preegzystencja), lecz dopuściły się zła i zostały przez bóstwo ukarane przez połączenie z ciałami. Ciało jest więc więzieniem duszy. Dusza dąży przez kolejne wcielenia do oderwania się od ciała, by wrócić do boga.
A teraz zapoznamy się z nauką Kościoła na temat reinkarnacji
Katecheta dzieli klasę na 3 grupy. Grupy pracują z otrzymanymi tekstami. Po kilkuminutowej pracy przedstawiciele grup referują wnioski.
Ojcowie Kościoła o reinkarnacji:
I grupa – załącznik 2 II grupa – załącznik 3 III grupa – załącznik 4
III. Podsumowanie
Dogmatyka katolicka o reinkarnacji:
– człowiek nie jest zdolny do osiągnięcia zbawienia o własnych siłach – pomimo swoich największych wysiłków i nawet gdyby przeszedł przez szereg wcieleń, byłoby to niewystarczające; po grzechu pierworodnym oddalenie człowieka od Boga stało się tak wielkie, że Biblia nazwała człowieka w takim stanie „nieprzyjacielem Boga”
(choć był przecież pierwotnie najwspanialszym stworzeniem Boga, Bożym dzieckiem). Człowieka mógł zbawić tylko sam Bóg; dokonał tego przez swojego Syna – Jezusa Chrystusa; źródłem zbawienia, oczyszczenia człowieka jest więc (nie reinkarnacja, ale) jedyna ofiara Jezusa Chrystusa – przyjęcie jej z wiarą i potwierdzenie tej wiary własnym życiem.
Gdyby przyjąć wiarę w reinkarnację, zupełnie bezużyteczna byłaby ofiara Jezusa Chrystusa.
– teorii reinkarnacji przeczy chrześcijańska wiara w zmartwychwstanie; Pismo Święte wyraźnie mówi o zmartwychwstaniu: „Nadchodzi bowiem godzina, w której wszyscy, którzy spoczywają w grobach, usłyszą głos Jego: a ci, którzy pełnili dobre
czyny, pójdą na zmartwychwstanie życia; ci, którzy pełnili złe czyny – na zmartwychwstanie potępienia”.
Moment śmierci oddala na pewien czas duszę od ciała; powtórne połączenie duszy ze swoim własnym (tożsamym) – choć przemienionym jakoś przez Boga – ciałem dokona się w momencie zmartwychwstania ciał (przy ponownym przyjściu Jezusa Chrystusa);
– teoria reinkarnacji nie zgadza się z nauką Kościoła o niepowtarzalności niektórych sakramentów z tytułu niezatartego piętna, jakie wyciskają na duszy człowieka (chrzest, bierzmowanie, kapłaństwo);
– człowiek stanowi jedność duszy i ciała. Dusza i ciało to jedna natura ludzka, jedna substancja, jedna osoba. Dusza to substancjalna forma ciała – udziela mu życia; ciało człowieka jest więc tym, co stanowi ludzkie ja;
– chrześcijańska koncepcja czasu – linearna; czas jest darem Boga i jest zupełnie nieodwracalny;
wschodnia koncepcja czasu – kolista; konsekwencje: istnienie człowieka jest pozorne, jest zjawiskiem mało ważnym.
5. Bibliografia:
1. H. Seweryniak. Reinkarnacja a wiara w zmartwychwstanie. “Przegląd Powszechny”, Nr 11/93, s. 188-190.
2. Leksykon religii, praca zbiorowa pod red. M. Elser, Warszawa 1994.
3. A. Zwoliński, Reinkarnacyjna bajka, W: List, 4/96, s. 6-7.
6. Załączniki:
1. Reinkarnacja. Pojęcie to oznacza “ponowne narodzenie się” i według hinduskiego wyobrażenia następujące po śmierci losy duszy w jej wędrówce przez krąg egzystencji (samsara). Człowiek może odrodzić się znowu, jako człowiek lub zwierzę, jako roślina, a nawet Bóg lub mieszkaniec piekła. Nauka o wędrówce dusz stanowi podstawę etyki i filozofii buddyzmu, hinduizmu, dżinizmu.
2. “Niejeden pozwoliłby nawet wmówić sobie, że musi się od potraw mięsnych wstrzymać, żeby przypadkiem w pieczeni wołowej nie zjeść jakiegoś swego pradziada.
Gdybyśmy chcieli pożartować, w jakie to zwierzę miałby się człowiek przemienić, można by w wolnych chwilach odnaleźć u autorów wiele wypowiedzi na ten temat.
Poprzestańmy jednak na obronie naszego twierdzenia, że daleko godniej jest wierzyć, że z człowieka znowu człowiek powstanie. Ponieważ zaś podstawą powrotu jest postawiony przez Boga sąd, to wystąpić musi koniecznie ta sama osoba, która była przedtem, żeby otrzymać od Boga wyrok za zasługi dobre lub złe”.
3. “[...] ich pogląd o przenoszeniu się ciała w ciało obalamy argumentem, że dusze nie pamiętają nic z tego, co było przedtem. [...] Przecież dusza pamięta to, co podczas snu ujrzała w krótkim momencie w samej tylko wyobraźni. [...] O ile bardziej powinna by pamiętać te rzeczy, wśród których jakoby przebywała przez długie lata; [...] Platon [...], nie przeprowadzając żadnego dowodu, twierdzi apodyktycznie, iż dusze wchodzące w obecne życie, zanim jeszcze wejdą w ciało, piją napój zapomnienia, podany przez demona czuwającego nad tym wejściem. Jeśli napój zapomnienia posiada zdolność wymazywania z pamięci wszystkich wspomnień, to skąd ty to możesz wszystko wiedzieć Platonie? Przecież nim dusza twoja weszła w ciało, napojono ją napojem zapomnienia”.
(Św. Ireneusz. Adversus haereses, 33.) 4.
Idea reinkarnacji jest godnym pożałowania spaczeniem idei nieśmiertelności duszy; gdy jednak ktoś do tej idei doda jeszcze mit o wchodzeniu duszy ludzkiej do ciał zwierząt, przestaje już traktować rzeczy poważnie (Minuncjusz Feliks);
Reinkarnacja należy do bajek, “którymi się niańczy dzieci” (Laktancjusz);
“Bajka” reinkarnacyjna jest doktryną obrażającą w ogóle cały rodzaj ludzki, ponieważ poniewiera jego godność (św. Grzegorz z Nyssy);
Reinkarnacja “to niedorzeczność” (św. Cyryl Aleksandryjski).
